Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect. Ferill 658. máls.
140. löggjafarþing 2011–2012.
Prentað upp.

Þingskjal 1625  —  658. mál.
Viðbótarkafli.

3. umræða.


Nefndarálit



um frumvarp til laga um veiðigjöld.

Frá meiri hluta atvinnuveganefndar.


    Nefndin hefur fjallað um málið að nýju eftir 2. umræðu.
    Breytingartillögur þær sem meiri hluti nefndarinnar lagði fram fyrir 2. umræðu voru afturkallaðar á meðan á þeirri umræðu stóð. Var það gert í þeim tilgangi að gefa nefndinni færi á að gaumgæfa tillögurnar og gera á þeim úrbætur. Hafði tilefni til slíks skapast eftir umfangsmiklar umræður í þingsal og milli stjórnmálaflokkanna á Alþingi.
    Nefndin ræddi ýmis sjónarmið á milli 2. og 3. umræðu.

Grundvöllur gjaldheimilda o.fl.
    Eins og fram kom í nefndaráliti meiri hluta nefndarinnar við 2. umræðu (þskj. 1432) gagnrýndu nokkrir umsagnaraðilar og álitsgjafar þeirra nokkur ákvæði frumvarpsins og töldu þau ýmist of óskýr til að teljast viðhlítandi heimildir til gjaldlagningar, að þau hefðu einkenni afturvirkni eða að í þeim fælist óheimilt framsal skattlagningarvalds. Sams konar sjónarmið komu fram í máli þingmanna við 2. umræðu.
    Nefndin tók framangreind atriði til frekari skoðunar. Þrátt fyrir að meiri hluti nefndarinnar hafi framkvæmt ákveðna skoðun á þessum atriðum fyrir 2. umræðu og komist að þeirri niðurstöðu að áhyggjur umsagnaraðila væru óþarfar telur meiri hlutinn rétt að fara fram af varfærni þar sem undir eru umtalsverðir hagsmunir ríkissjóðs annars vegar og réttindi sem njóta verndar VII. kafla stjórnarskrár hins vegar.
    Í ljósi framangreinds leggur meiri hlutinn til nokkrar breytingar á frumvarpinu.
    Í fyrsta lagi leggur meiri hlutinn til að efni 3. mgr. 8. gr. frumvarpsins verði breytt. Í þeirri málsgrein er lagt til að ráðherra verði heimilað að tillögu veiðigjaldsnefndar að lækka eða undanþiggja sérstöku veiðigjaldi afla úr tilteknum fiskstofni sé sýnt að afkoma sé verulega lakari við þær veiðar en almennt gerist. Einnig megi ráðherra undanþiggja tilraunaveiðar sérstöku veiðigjaldi sé sýnt að renta þeirra veiða verði engin eða neikvæð. Bent hefur verið á að efni málsgreinarinnar feli e.t.v. í sér of ríkt framsal valds til töku ákvarðana um breytingu eða niðurfellingu sérstaks veiðigjalds. Af þeim sökum leggur meiri hlutinn til að ráðherra verði gert að bregðast við tillögum veiðigjaldsnefndar um lækkun gjaldsins eða undanþágur frá greiðsluskyldu þess með því að leggja frumvarp þar að lútandi fyrir Alþingi.
    Í öðru lagi, og þessu tengt, leggur meiri hlutinn til breytingar á 1. mgr. 4. gr. frumvarpsins. Þar kemur fram að veiðigjaldsnefnd sé m.a. ætlað að gera tillögu um undanþágu frá álagningu sérstaks veiðigjalds, sbr. 3. mgr. 8. gr. frumvarpsins, sem var rakin að efni til hér að framan. Í því skyni að eðlilegt samhengi verði á milli skyldna veiðigjaldsnefndar og skyldu ráðherra til að leggja fram frumvarp um breytingar á veiðigjöldum leggur meiri hlutinn til að veiðigjaldsnefnd verði m.a. gert að gera tillögur til ráðherra um lækkun sérstaks veiðigjalds eða undanþágur frá greiðsluskyldu þess.
    Í þriðja lagi leggur meiri hlutinn til að tveimur nýjum málsgreinum verði bætt við 4. gr. frumvarpsins með það að leiðarljósi að útfæra verkefni veiðigjaldsnefndar betur og rýmka skilgreiningu hlutverks hennar. Þannig verði ráðherra annars vegar gert skylt að gera þjónustusamninga við embætti ríkisskattstjóra, Fiskistofu og Hagstofu Íslands um öflun og úrvinnslu upplýsinga um rekstur og afkomu veiða og vinnslu sem veiðigjaldsnefnd þarf til að sinna hlutverki sínu. Við samningsgerðina telur meiri hlutinn eðlilegt að ráðherra taki tillit til verkefna þessara stofnana og þeirra lagaákvæða og starfsreglna sem um starfsemi þeirra gilda að öðru leyti. Þá leggur meiri hlutinn til að skýrt verði kveðið á um að fyrir þann hluta þeirra verkefna stofnananna sem fellur utan lögbundinna verkefna þeirra skuli greitt úr ríkissjóði. Hins vegar verði veiðigjaldsnefnd gert skylt að viðhafa viðvarandi könnun á því hvort haga megi öflun upplýsinga og úrvinnslu gagna þannig að sérgreina megi forsendur sérstaks veiðigjalds frekar en gert er ráð fyrir í frumvarpinu og þá helst útreikning rentu, t.d. eftir fisktegundum, útgerðarformum eða tegund aflaheimilda, og gera tillögur til ráðherra um breytingar á lögum, reglum eða þjónustusamningum telji hún tilefni til. Að sama skapi skal nefndin kanna útfærslur gjaldstofns veiðigjalda, m.a. hvort eðlilegt kunni að vera að breyta gjaldstofni veiðigjalda, svo sem þrengja hann þannig að gjald verði í öllum tilvikum lagt á landaðan afla, og kanna hvort nauðsynlegt geti reynst að gera breytingar á hlutfalli sérstaks veiðigjalds af gjaldstofni. Þá komi skýrt fram að veiðigjaldsnefndin geti við vinnu sína efnt til samstarfs við sérfræðinga og fagaðila á sviði útgerðar og fiskvinnslu þannig að tryggt verði að fagleg sérþekking hafi greiða leið inn í vinnu nefndarinnar. Er það mat meiri hlutans að með rýmri verkefnaskilgreiningu veiðigjaldsnefndar verði veiðigjaldsnefndinni m.a. mögulegt að kanna áhrif óvænts aflabrests og verðfalla á mörkuðum fyrir sjávarafla og leiðrétta skekkjur við mat á auðlindarentu sem kunna að uppgötvast. Telur meiri hlutinn að veiðigjaldsnefnd verði að forgangsraða könnunum sínum þannig að þeir þættir sem mest áhrif kunna að hafa á gjaldhæðina verði fyrstir teknir til skoðunar og leggja þá í samræmi við niðurstöður sínar til við ráðherra að hann hlutist til um að gerðar verði nauðsynlegar breytingar.
    Í fjórða lagi leggur meiri hlutinn til að nýrri grein verði bætt við frumvarpið þar sem kveðið verði á um skyldu til að reikna og birta árlega svokallaðan rentugrunn. Tilgangur hans verði að skapa nægilegan og skýran grundvöll til útreiknings rentunnar. Þannig leggur meiri hlutinn til að fest verði í lög skylda til að afla ákveðinna upplýsinga sem varða tekjur af fiskveiðum og fiskvinnslu, flokka upplýsingarnar eftir ákveðnum forsendum og birta þær opinberlega þannig að gjaldendum sérstaks veiðigjalds gefist færi á að leggja sjálfstætt mat á fjárhæð gjaldanna.
    Í fimmta lagi leggur meiri hlutinn til breytingar á ákvæði frumvarpsins til bráðabirgða þannig að fyrsta álagningarár sérstaks veiðigjalds verði fjárhæð gjaldsins fest í krónutölu, einni fyrir botnfiskveiðar og annarri fyrir uppsjávarveiðar.
    Álit meiri hlutans er að framangreindar tillögur til breytinga muni skapa traustari grundvöll til álagningar sérstaks veiðigjalds. Í fyrsta lagi er tekinn af allur vafi um að Alþingi ber að taka afstöðu til tillagna um lækkun eða undanþágur greiðsluskyldu veiðigjalda með lagasetningu á grundvelli frumvarps þess efnis frá ráðherra. Í öðru lagi verður hlutverk veiðigjaldsnefndar m.a. skilgreint þannig að henni beri að veita ráðherra ráðgjöf um þörf fyrir lækkanir eða undanþágur frá greiðsluskyldu veiðigjalda sem ráðherra ber svo að útfæra í lagafrumvarpi. Telur meiri hlutinn að ætla megi að á ráðherra muni hvíla sú skylda að taka ríkt tillit til ráðgjafarinnar og því þurfi sterk pólitísk rök að koma fram hyggist ráðherra ekki fylgja ráðgjöf nefndarinnar. Í þriðja lagi verður veiðigjaldsnefndinni gert að festa fyrirkomulag aðkeyptrar vinnu og aðstoðar, m.a. við öflun nauðsynlegra upplýsinga, í þjónustusamninga. Er sérstaklega hnykkt á því að ekki er ætlast til þess að á grundvelli slíkra samninga verði hægt að víkja lögbundnum skyldum gagnaðila nefndarinnar til hliðar. Mat meiri hlutans er að með þessu skapist grundvöllur fyrir öguð vinnubrögð og fyrirsjáanleika. Í fjórða lagi verður veiðigjaldsnefndinni gert að viðhafa viðeigandi könnun á tilhögun upplýsingaöflunar í þeim tilgangi að afmarka hvort betur megi sérgreina útreikning rentu og gera tillögur til ráðherra um breytingar á lögum, stjórnvaldsfyrirmælum eða samningum. Er þannig gert ráð fyrir því að könnun nefndarinnar hefjist hið fyrsta eftir að nefndin hefur verið skipuð. Eins og fram hefur komið leggur meiri hlutinn til að fjárhæð sérstaks veiðigjalds fiskveiðiárið 2012/2013 verði fest í lög. Er það m.a. gert til þess að skapa veiðigjaldsnefndinni rými til að gera könnun á því hvort forsendur sérstaks veiðigjalds standist þær kröfur sem gerðar eru til töku skatta og leggja til við ráðherra að hlutast til um breytingar á lögunum gefi könnunin til kynna að þess reynist þörf. Þar sem verkefni nefndarinnar eru mikilvæg og aðkallandi, í ljósi þeirra miklu hagsmuna sem undir liggja, er lagt til að nefndinni verði heimilað berum orðum að ráða sérfræðinga sér til ráðgjafar. Í fimmta lagi telur meiri hlutinn að með því að festa í lög birtingu rentugrunns, grundvallarútreiknings rentu í fiskveiðum og fiskvinnslu, skapist fyrirsjáanleiki sem á skorti í frumvarpinu. Telur meiri hlutinn að með því skýrist gjaldtökuákvæði frumvarpsins og því verði gjaldendum gert fært að gera raunhæfar áætlanir um álagningu veiðigjalda.
    Að mati meiri hlutans munu allar framangreindar tillögur til breytinga gera það að verkum að tryggt verði að gjaldtaka byggð á ákvæðum frumvarpsins teljist viðhlítandi.
    Að lokum leggur meiri hlutinn til að fest verði í lagatexta skylda veiðigjaldsnefndar til að leita álits samráðsnefndar um veiðigjöld um fyrirhugaða ákvörðun um sérstakt veiðigjald. Í þessu felst að meiri hlutinn leggur einnig til að kveðið verði á um að Alþingi beri að kjósa nefnd fimm þingmanna sem fjalla skuli um fyrirhugaðar ákvarðanir veiðigjaldsnefndar og vera samráðsvettvangur vegna þeirra. Mun samráðsnefndin e.t.v. leggja veiðigjaldsnefndinni til hugmyndir telji hún það henta. Er það þó skilningur meiri hlutans að veiðigjaldsnefndin skuli vera sjálfstæð í störfum sínum.

Almennt veiðigjald.
    Skilningur meiri hlutans er sá að tillögu frumvarpsins um almennt veiðigjald sé ætlað að afla ríkissjóði sambærilegra tekna og veiðigjald skv. VI. kafla gildandi fiskveiðistjórnarlaga. Af hálfu sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytisins var bent á að til þess að svo mætti verða þyrfti nokkur hækkun gjaldsins að koma til. Í ljósi þess leggur meiri hlutinn til að almenna veiðigjaldið verði hækkað úr 8 kr. á hvert þorskígildiskíló í 9,5 kr. en þess skal þó jafnframt getið að sú hækkun leiðir til jafnmikillar lækkunar við álagningu sérstaks veiðigjalds.

Afli veiddur utan fiskveiðilandhelginnar.
    Sú gagnrýni kom fram á fundi nefndarinnar að sérstöku veiðigjaldi virðist ætlað að tryggja þjóðinni í heild hlutdeild í þeim arði sem nýting sjávarauðlindar skapar en frumvarpið feli í sér töku veiðigjalds af afla sem veiddur er utan fiskveiðilandhelginnar án tenginga við milliríkjasamninga og geti þannig ekki talist veiddur úr sjávarauðlind í sameign þjóðarinnar hvorki beint né á grundvelli samninga sem hafa í för með sér veiðar úr henni.
    Meiri hlutinn fellst á framangreind rök og leggur til að sú breyting verði gerð á 6. gr. frumvarpsins að afli veiddur utan fiskveiðilandhelgi Íslands sem ekki fellur undir samninga við önnur ríki teljist ekki gjaldstofn sérstaks veiðigjalds. Með því móti verður slíkur afli, t.d. rækjuafli úr norðurhöfum, undanþeginn sérstaka veiðigjaldinu. Hið gagnstæða á við heyri slíkur afli undir samninga við aðrar þjóðir enda fela slíkir samningar jafnan í sér skipti eða gagnkvæmt framsal veiðiheimilda. Eftir sem áður teldist afli utan samninga gjaldstofn almenns veiðigjalds enda má gera ráð fyrir að talsverður kostnaður falli á ríkissjóð vegna rannsókna, stjórnar, eftirlits og/eða umsjónar með fiskveiðum og fiskvinnslu sem tengist slíkum afla.

Gjaldhlutfall og gjaldálagning.
    Samkvæmt 2. málsl. 1. mgr. 8. gr. frumvarpsins skal sérstakt veiðigjald vera 70% af stofni gjaldsins eins og hann er skilgreindur í 9. gr. frumvarpsins að almennu veiðigjaldi frádregnu. Sú gagnrýni hefur komið fram í umsögnum margra umsagnaraðila, í máli gesta á fundum nefndarinnar og í umræðum nefndarmanna að gjaldhlutfallið sé of hátt og úr samhengi við gjaldhlutfall annarrar gjaldlagningar af hálfu ríkisins.
    Meiri hlutinn bendir á að sjálft gjaldhlutfallið segir ekki nema hálfa söguna því að breytingar á afmörkun gjaldstofnsins kunna í raun að fela í sér lækkun sérstaks veiðigjalds. Allt að einu leggur meiri hlutinn til að gjaldhlutfallið verði lækkað í 65%. Vonast meiri hlutinn til þess að með því móti verði komið til móts við þá gagnrýni sem fram hefur komið enda ætti slík lækkun að hafa bein áhrif á arð af fiskveiðum og vinnslu. Væntir meiri hlutinn þess að það svigrúm sem lækkunin gefur verði nýtt sjávarútvegsfyrirtækjum til uppbyggingar og framdráttar en verði ekki greidd út úr sjávarútvegsfyrirtækjum í formi arðs nema fyllstu varúðarsjónarmiða um áframhald viðvarandi reksturs hafi verið gætt.
    Í 2. mgr. 8. gr. frumvarpsins kemur fram að álagning sérstaks veiðigjalds skuli fara fram á hvert skip með þeim hætti að gjaldskylda myndast ekki fyrr en afli skipsins hefur náð ákveðnum mörkum og fer stighækkandi fyrir afla sem umfram þau fer.
    Á fundum nefndarinnar komu þær athugasemdir fram að í þessu fyrirkomulagi kynni að felast hvati fyrir útgerðarfyrirtæki til þess að gera út til fiskveiða á fleiri og minni fiskiskipum en nú er. Var bent á að þrátt fyrir að slíkt fyrirkomulag útgerðar kynni að hafa í för með sér hagstæðari fjárhagslega niðurstöðu fyrir einstakar útgerðir þá kynni það að leiða til þess að fiskiskipaútgerð yrði á heildina litið mun óhagkvæmari en hún er í dag. Var jafnframt talin hætta á að slík niðurstaða kynni að hafa í för með sér minni stofn til álagningar veiðigjalda þar sem kostnaðarþáttur útgerðarinnar mundi fyrirsjáanlega aukast.
    Í ljósi þessa leggur meiri hlutinn til þá breytingu á 2. mgr. 8. gr. frumvarpsins að í stað þess að álagning fari fram á hvert skip skuli hún fara fram á hvern gjaldskyldan aðila skv. 5. gr. frumvarpsins, þ.e. einstaklinga og lögaðila sem fá úthlutað aflamarki, öðrum aflaheimildum eða landa afla á grundvelli laga um stjórn fiskveiða, laga um fiskveiðar utan lögsögu Íslands eða annarra laga er kveða á um stjórn fiskveiða.

Renta af vinnslu uppsjávarafla og renta af vinnslu afla erlendra skipa.
    Daði Már Kristófersson og Stefán B. Gunnlaugsson bentu á að í aðferð 9. gr. frumvarpsins fælist tvítalning rentu í vinnslu á uppsjávarafla. Að mati meiri hlutans er sú aðferð sem lagt er til að verði beitt til að áætla rentu af vinnslu á uppsjávarafla, sem ekki fer í bræðslu en er unninn með öðrum hætti, ófullnægjandi og leiðir til ofmats á rentu af uppsjávarafla þegar hann er mikill og verulegur hluti hans fer í aðra vinnslu en bræðslu. Enn fremur hefur verið bent á að hluti rentu í fiskvinnslu geti stafað af öðru en lágu fiskverði. Meiri hlutinn telur að úr þessu megi bæta með þeim hætti í fyrsta lagi að skipta rentu af vinnslu sem er sameiginleg fyrir botnfisk og uppsjávarfisk á milli veiðiflokkanna í hlutfalli við þorskígildi í hvorum flokki um sig og þannig verði komið í veg fyrir tvítalningu. Enn fremur er unnt að undanskilja hluta rentu í fiskvinnslu við útreikning veiðigjalda og takmarka hana með því í stað þess að mæta mögulegu ofmati með hærri ávöxtunarkröfu eins og gert er í frumvarpinu.
    Í athugasemd eins umsagnaraðila kemur fram að ekki sé ljóst af lestri frumvarpsins hvernig lagt sé til að farið verði með hugsanlega rentu af afla sem veiddur er af erlendum skipum en er keyptur til vinnslu hér á landi. Skilningur meiri hlutans er sá að umfang slíkrar vinnslu sé í heild ekki mikið. Engu síður telur meiri hlutinn eðlilegt að taka tillit til þess að slík vinnsla á sér stað í einhverjum mæli. Á síðustu tveimur árum hafa um 5% af botnfiskafla til vinnslu verið innflutt og um 7% uppsjávarafla. Þó bendir meiri hlutinn á að ætla má að a.m.k. einhver hluti þess afla sem íslenskar fiskvinnslur kaupa til vinnslu af erlendum skipum sé afli sem veiddur er á íslenskum fiskimiðum á grundvelli veiðiheimilda sem erlendir aðilar hafa fengið eftir skipti íslenskra stjórnvalda á heimildum til veiða á erlendum miðum vegna þjóðréttarsamninga.
    Með hliðsjón af þessu leggur meiri hlutinn til breytingar á 9. gr. frumvarpsins. Þannig er lagt til að síðari málsliður 3. mgr. frumvarpsgreinarinnar kveði á um að reiknaðri rentu í vinnslu uppsjávarafla skuli að 80/100 hlutum jafnað á þorskígildi afla í uppsjávarveiðum að viðbættum uppsjávarafla sem keyptur var til vinnslu af erlendum fiskiskipum eða fluttur inn með öðrum hætti. Einnig er lagt til að í 5. mgr. verði kveðið á um að reiknaðri rentu í vinnslu botnfisks skuli að 80/100 hlutum jafnað á þorskígildi afla í botnfiskveiðum að viðbættum botnfiskafla sem keyptur var til vinnslu af erlendum fiskiskipum eða fluttur inn með öðrum hætti. Með því að miða við 80/100 yrðu í reynd um 44% rentunnar (1 – 0,8 x 0,7) eftir í vinnsluhlutanum auk þess sem reiknuð renta hefur lækkað vegna hærra mats á rekstrarfjármunum. Tillit til innflutts afla lækkar áhrif af rentu í vinnslu í samræmi við hluta innflutts afla.
    Að lokum er lagt til að við bætist ný málsgrein þar sem kveðið verði á um að rentu sem reiknuð verður fyrir vinnslu, sem nær til beggja aflaflokka, botnfiskafla og uppsjávarafla, skuli skipta á milli aflaflokkanna í hlutfalli við þorskígildi hvors flokks um sig. Er breytingunum ætlað að koma í veg fyrir tvítalningu rentu í fiskvinnslu og að taka tillit til hlutar innflutts afla í henni en þar að auki að lækka þann hluta rentu í fiskvinnslu sem er með í útreikningi veiðigjalda.

Vísitöluviðmið.
    Daði Már Kristófersson og Stefán B. Gunnlaugsson bentu á að sú aðferð sem lagt er til að verði beitt skv. 3. og 4. mgr. 10. gr. frumvarpsins til að uppfæra söluverðmæti og rekstrarkostnað frá því reikningsári sem upplýsingar liggja fyrir um til tíma gjaldálagningar feli í sér hættu á miklum og óeðlilegum sveiflum verði mikið misgengi milli þróunar á raungengi íslensku krónunnar og fiskverðs annars vegar og almenns verðlags í landinu hins vegar. Vísa þeir til þess að slík hafi verið raunin fyrstu árin eftir bankahrun. Telur meiri hlutinn að við ábendingunni megi bregðast með því að nota sama verðlagsmælikvarða við uppfærslu söluverðmætis og rekstrarkostnaðar en samkvæmt ákvæðum frumvarpsins er gert ráð fyrir ólíkum verðvísitöluviðmiðunum. Með því tapast að vísu áhrif af skammtímabreytingum af misgengi fiskverðs og innlends verðlags sem leitt geta til tímabundins ofmats eða vanmats á rentu. Þar sem grundvöllurinn er endurskoðaður og leiðréttur árlega verða slík áhrif þó takmörkuð. Meiri hlutinn telur eðlilegt að nota verðvísitölu sjávarafurða sem viðmiðun í báðum tilvikum enda er sterkt samhengi á milli breytinga á henni og virðisauka í sjávarútvegi. Þar sem renta er hluti téðs virðisauka hlýtur verðvísitala sjávarafurða einnig að endurspegla hana. Frávik í mælingu rentu verða minni en ella fyrir þá sök að stærsti kostnaðarliðurinn, laun, er nátengdur breytingum á fiskverði auk þess sem með því árlega endurmati sem gert er ráð fyrir munu hugsanleg frávik ekki safnast upp.
    Í ljósi þessa leggur meiri hlutinn til að gerðar verði breytingar á 3. mgr. 10. gr. frumvarpsins þannig að í stað þess að taka beri tillit til breytinga á verðvísitölu sjávarafurða frá meðaltali þess tekjuárs sem skattframtöl byggjast á til 1. apríl ár hvert fyrir báða aflaflokka við ákvörðun veiðigjalds beri að miða við breytingar frá meðaltali þess tekjuárs sem skattframtölin byggjast á til meðaltalsins janúar til apríl fyrir ákvörðun veiðigjaldsins ár hvert fyrir hvorn flokkinn fyrir sig. Felur tillagan annars vegar í sér að reikna ber verðlagsuppfærslu sölutekna fyrir hvorn aflaflokkinn, botnfiskafla og uppsjávarafla, um sig, en það er lagt til með hliðsjón af misjafnri þróun verðs í aflaflokkunum og sveiflum einkum í verðvísitölu uppsjávarafla. Hins vegar er lagt til að viðmiðunartímanum verði breytt frá 1. apríl til meðaltals janúar til apríl vegna þess að viðmiðun við lengra tímabil dregur úr hættu á áhrifum skammtímasveiflna í verði.
    Meiri hlutinn leggur einnig til breytingar á 4. mgr. sömu frumvarpsgreinar sem fela á í sér að við verðlagsuppfærslu rekstrarkostnaðar frá því skattframtali sem liggur til grundvallar útreikningi rentu verði miðað við verðvísitölu sjávarafurða með sama hætti og á við um söluverðmæti. Þá verði bætt við málsgreinina málslið þess efnis að veiðigjöld teljist ekki til rekstrarkostnaðar við útreikning veiðigjalda þótt þau séu frádráttarbær til tekjuskatts. Er það gert til að koma í veg fyrir misskilning um að draga eigi greidd veiðigjöld frá tekjum við útreikning rentu og árétta að rekstrarkostnaðarfrádráttur veiðigjalda eigi aðeins við þegar kemur að ákvörðun tekjuskattsstofns samkvæmt tekjuskattslögum eins og sérstaklega er tekið fram í 13. gr. frumvarpsins.

Reiknuð ávöxtun rekstrarfjármuna í veiðum og vinnslu.
    Sú gagnrýni hefur komið fram að misræmi felist í reiknaðri ávöxtun á verðmæti rekstrarfjármuna milli veiða og vinnslu þar sem lagt sé til að verðmæti skipa fylgi vátryggingarverði þeirra en aðrir rekstrarfjármunir, sem að stærstum hluta tilheyra fiskvinnslu, séu metnir á stofnverði. Að mati meiri hlutans er framangreind athugasemd réttmæt. Þó er að hluta tekið tillit til hennar í frumvarpinu nú þegar með því að lagt er til að ávöxtunarkrafa í fiskvinnslu verði hærri (10%) en í fiskveiðunum (8%) m.a. í ljósi þess að meiri óvissa ríkir um verðmat eigna fiskvinnslunnar.
    Til að koma til móts við framangreind sjónarmið leggur meiri hlutinn til breytingu á útreikningi rekstrarkostnaðar. Í 5. mgr. 10. gr. frumvarpsins er gert ráð fyrir að verðmæti fasteigna og annarra rekstrarfjármuna verði uppreiknað í samræmi við vísitölu byggingarkostnaðar. Telur meiri hlutinn það eðlilegt enda samanstanda þær eignir sem um ræðir fyrst og fremst af byggingum ásamt tilheyrandi lóðum og búnaði. Í ljósi þeirra breytinga sem meiri hlutinn hefur lagt til að verði gerðar á útreikningi rekstrarkostnaðar er aftur móti eðlilegt að ávöxtunarkrafan sé sú sama og miðað er við í fiskveiðum. Leggur meiri hlutinn því til að gerð verði breyting á 5. mgr. 10. gr. frumvarpsins þannig að í stað þess að reikna með 10% árgreiðslu í fiskvinnslu af bókfærðu stofnverði rekstrarfjármuna án afskrifta verði miðað við 8% af stofnverðinu framreiknuðu til verðlags með byggingarvísitölu. Er sú áætlun byggð á mati sem gert var á eignaskrám sem fylgja rafrænu framtali rekstraraðila og taka til allra fyrnanlegra eigna.

Sveiflur í rentu uppsjávarafla.
    Á fundum nefndarinnar var bent á að í sögulegu samhengi hafi orðið verulegar sveiflur á rentu í uppsjávarveiðum. Voru þær sveiflur taldar útskýrast af breytilegu aflamagni milli ára og tíðum breytingum á fiskverði í tilviki slíks afla. Bárust nefndinni gögn sem sýndu fram á að svo mikill breytileiki í rentumyndun geti hæglega leitt til neikvæðrar rentu á ákveðnum tímabilum en mikillar rentu á öðrum. Voru færð rök fyrir því að sjá megi fyrir að álagning sérstaks veiðigjalds geti orðið meiri til lengri tíma litið en lagt er upp með í frumvarpinu. Þó bendir meiri hlutinn á að frumvarpið gerir ráð fyrir að útgerðarfyrirtæki haldi á hverjum tíma eftir 30% rentunnar auk þess sem ávöxtun rekstrarfjármuna er ríflega áætluð og því ekki mjög líklegt að samþykkt frumvarpsins leiði til gjaldlagningar neikvæðrar rentu.
    Þrátt fyrir framangreint er það mat meiri hlutans að útgerðin skuli njóta vafans og því leggur hann til þá breytingu á 10. gr. frumvarpsins að með nýrri málsgrein verði kveðið á um að neikvæð reiknuð renta skuli koma til frádráttar rentu síðari ára í allt að fimm ár frá hinu neikvæða ári að telja.

Greiðslur veiðigjalda.
    Í III. kafla frumvarpsins er fjallað um álagningu og innheimtu veiðigjalda. Í 2. mgr. 12. gr. kemur m.a. fram að gjöld vegna aflamarks sem úthlutað er 1. september falli í gjalddaga með þremur jöfnum greiðslum ár hvert, þ.e. 1. október sama árs, 1. janúar og 1. maí næsta árs. Samkvæmt 3. mgr. frumvarpsgreinarinnar er gjalddagi veiðigjalda á landaðan afla einstakra tegunda sem ekki eru háðar aflamarki og á afla sem veiddur er við strandveiðar 1. október á því ári sem fiskveiðiári lýkur. Samkvæmt 4. mgr. er eindagi 15 dögum eftir framangreinda gjalddaga, dráttarvextir taka að reiknast eftir eindaga af fjárhæð gjalds frá gjalddaga til greiðsludags og gert er ráð fyrir því í 5. mgr. að veiðileyfi skips falli niður verði vanskil meiri en nemur einum mánuði. Þar að auki er gert ráð fyrir að lögveð sé fyrir gjaldakröfum í viðkomandi skipi.
    Á fundum nefndarinnar komu fram áhyggjur af því hve fáir gjalddagar veiðigjalda vegna aflamarks væru. Var bent á að gjaldendum yrði gert að greiða þriðjung veiðigjalda fiskveiðiársins aðeins mánuði eftir upphaf þess. Voru taldar líkur á að mörg útgerðarfyrirtæki yrðu þannig neydd til að fjármagna gjaldgreiðslur með lántökum sem hefðu óæskilegan fjármagnskostnað í för með sér. Í ljósi þessara athugasemda leggur meiri hlutinn til breytingar á 12. gr. frumvarpsins. Í fyrsta lagi verði gjalddögum veiðigjalda fjölgað úr þremur í fjóra og lokagjalddagi færður til 1. júlí í stað 1. maí. Telur meiri hlutinn að svigrúm gjaldenda til að afla fjár til greiðslu gjaldanna muni aukast sem þessu nemur.
    Í 2. málsl. 2. mgr. 12. gr. frumvarpsins segir að veiðigjöld séu ekki afturkræf þótt aflamark sé ekki nýtt. Efni þessa málsliðar hefur sætt nokkurri gagnrýni þar sem það endurspegli ákveðinn ósveigjanleika gagnvart útgerðarfyrirtækjum og sé ekki í nægilegu samræmi við markmið laganna um gjald fyrir nýtingu sameiginlegrar auðlindar. Meiri hlutinn tekur undir þessa gagnrýni og leggur til að umræddur málsliður verði felldur brott úr frumvarpinu og að við 6. mgr. frumvarpsgreinarinnar bætist nýr málsliður sem taki af vafa um að endurgreiða beri sérstakt veiðigjald vegna úthlutaðs aflamarks sem ekki hefur verið nýtt.
    Útfærsla lögveðsheimildar frumvarpsins er einföld. Meiri hlutinn leggur til að orðalag hennar verði endurskoðað til þess að færa efni hennar til samræmis við það sem gerst hefur í nýlegri löggjöf.
    Að auki leggur meiri hlutinn til að í stað þess að miða við að gjaldendur hafi mánuð frá gjalddaga til að greiða veiðigjöld án þess að til þess komi að veiðileyfi skips falli niður hafi þeir mánuð frá eindaga.

Ákvörðun veiðigjalda og aðlögunartími.
    Þær breytingartillögur sem hafa verið reifaðar hér að framan leiða til nokkurrar lækkunar frá þeim veiðigjöldum sem gert var ráð fyrir í frumvarpinu. Verða áætlaðar tekjur ríkissjóðs minni sem lækkuninni nemur. Lækkun veiðigjaldanna stafar einkum af þeim breytingum sem verða á ákvörðun rentu í fiskvinnslu, dregið er úr áhrifum hennar á veiðigjöldin og má sjá fyrir að þau verði mest í uppsjávarveiðum enda hefur hlutur fiskvinnslunnar verið mikill á síðustu árum. Auk framangreindra breytinga telur meiri hlutinn rétt að lengja aðlögunartíma að fullri gjaldtöku nokkuð, úr tveimur árum í fjögur ár og samhliða hefja álagningu sérstaks veiðigjalds á lægra hlutfalli rentu en miðað er við samkvæmt bráðabirgðaákvæði frumvarpsins. Vegna þess hve langt er liðið á árið og fyrirsjáanlegt er að veiðigjaldsnefnd skv. 4. gr. frumvarpsins hafi skamman tíma til stefnu við ákvörðun gjalds fyrir næsta fiskveiðiár telur meiri hlutinn rétt að lögbinda sérstakt veiðigjald það ár. Upplýsingar um forsendur ákvörðunar sérstaks veiðigjalds það fiskveiðiár liggja fyrir í gögnum Hagstofu Íslands og hjá embætti ríkisskattstjóra eins og gerð er grein fyrir í greinargerð frumvarpsins og fylgigögnum. Leggur meiri hlutinn því til breytingu á efni ákvæðis til bráðabirgða og miðar veiðigjöld fiskveiðiársins 2012/2013 við áðurnefndar forsendur og þær breytingar á ákvæðum frumvarpsins sem felast í breytingartillögum.
    Þrátt fyrir framangreinda breytingu er mikilvægt að veiðigjaldsnefnd verði skipuð hið fyrsta og hefji þegar störf með það að markmiði að öflun upplýsinga og úrvinnsla gagna verði með sem bestum hætti áður en nefndin gerir tillögur um gjöldin fyrir fiskveiðiárið 2013/2014.
    Í samræmi við framangreint bendir meiri hlutinn á að hann leggur til að sérstakt veiðigjald fyrir fiskveiðiárið 2012/2013 verði ákveðið með fjárhæðum og að á árunum þar á eftir hækki það hlutfall árlega um 5 prósentustig þar til náð verður því marki sem miðað er við í 8. gr. frumvarpsins, að teknu tilliti til þeirrar breytingar sem meiri hlutinn leggur til að verði gerð á henni.


Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.


Skuldsettar útgerðir vegna kaupa á aflahlutdeildum.

    Í umsögnum margra umsagnaraðila og á fundum nefndarinnar kom sú gagnrýni fram að ekki væri tekið nægilegt tillit til stöðu þeirra sjávarútvegsfyrirtækja sem fjárfest hafa í veiðiheimildum síðustu ár. Var bent á að slík fyrirtæki hafi oft verið tilneydd til að kaupa aflaheimildir á sterkum seljendamarkaði og þær hafi því þurft að greiða hátt verð fyrir þær. Sökum þess hve hátt veiðiheimildir voru verðlagðar neyddust þessar útgerðir oft til þess að fjármagna kaupin með lántökum, ekki síst litlar og meðalstórar útgerðir sem hafa skuldsett sig vegna kaupa á aflaheimildum.
    Sérfræðingar virðast telja líklegt að samþykkt frumvarpsins hafi einna verst áhrif á þessi fyrirtæki þar sem aðilar í þessari stöðu hafa minna svigrúm til aðlögunar vegna breyttrar löggjafar en aðrir þeir sem njóta þess að hafa haft meiri tíma til þess að byggja sig upp og skipuleggja reksturinn þar sem þeir hafa lengi haft yfir nægum aflaheimildum að ráða.
    Í ljósi alls þessa leggur meiri hlutinn til að nýju ákvæði til bráðabirgða verði bætt við frumvarpið. Þar verði kveðið á um rétt útgerðarfyrirtækja eða einstaklinga með atvinnurekstur í útgerð til lækkunar á sérstöku veiðigjaldi vegna vaxtakostnaðar vegna kaupa á aflahlutdeild til ársloka 2011 að ákveðnum skilyrðum uppfylltum. Téð skilyrði verða þau að keyptar aflahlutdeildir séu enn í eigu kaupanda sem þegar hafi greitt veiðigjöld og að vaxtaberandi skuldir útgerðar, án bókfærðra tekjuskattsskuldbindinga, að frádregnum peningalegum eignum í árslok 2011 séu hærri en sem nemi reiknuðu stofnverði fastafjármuna hennar eins og það er metið samkvæmt reglum 5. mgr. 10. gr. Lækkunin miðist við það hlutfall vaxtagjalda sem fram kemur í skattframtali 2011 sem svarar til vaxtaberandi skulda, án bókfærðra tekjuskattsskuldbindinga, að frádregnum peningalegum eignum í hlutfalli við vaxtaberandi skuldir í heild eftir að frá þannig reiknuðum vaxtagjöldum hafa verið dregin 4% af reiknuðu stofnverði rekstrarfjármuna. Lækkunin skal þó aldrei vera hærri en sem svarar 4% af bókfærðu verðmæti ófyrnanlegra eigna samkvæmt framtali fyrir sama ár. Þá leggur meiri hlutinn til að framangreind fjárhæð til lækkunar veiðigjaldsins taki breytingu samkvæmt vísitölu neysluverðs frá desember 2011 til desember næst fyrir upphaf viðkomandi fiskveiðiárs.
    Með þessu telur meiri hlutinn að verulegu leyti komið í veg fyrir að skuldir vegna fjárfestinga í öðru en fastafjármunum og veiðiheimildum hafi áhrif á lækkun veiðigjaldsins. Frá vaxtagreiðslum eru dregin 4% af verðmæti fastafjármuna en vextir af þeim eru reiknaðir sem hluti 8% árgreiðslunnar. Standa þá eftir vextir sem ætlað er að séu komnir til vegna kaupa á veiðiheimildum beint eða með yfirtöku félaga sem áttu slíkar heimildir. Þau takmörk eru einnig sett að sú fjárhæð sem gengur til lækkunar á veiðigjöldum sé ekki meiri en 4% af ófyrnanlegum eignum, sem að mestu leyti eru keyptar veiðiheimildir og bókfærð viðskiptavild vegna yfirtöku á félögum. Tillagan gerir ráð fyrir að fjárhæðir þessar verði miðaðar við árið 2011 og framreiknaðar frá lokum þess hverju sinni.
    Áhrif þessa ákvæðis eru þau að hinn heimilaði frádráttur takmarkast við þær skuldir sem til staðar kunna að vera vegna kaupa á kvóta, beint eða að félag með kvóta hefur verið keypt á yfirverði og síðan sameinað kaupandanum. Með því að draga peningalegar eignir frá vaxtaberandi skuldum og setja það hámark að skuldir sem ívilnunin miðast við umfram uppreiknaða rekstrarfjármuni séu ekki hærri en ófyrnanlegar eignir er byggt fyrir að skuldir sem standa á móti öðrum en eignum í fiskveiðum og keyptri kvótaeign komi til álita við ívilnunina. Rökin fyrir því að draga síðan verðmæti fastafjármuna frá skuldastofninum áður en ívilnunin er reiknuð eru þau að með árgreiðsluaðferðinni hefur vaxtakostnaður vegna fastafjármunanna verið tekinn til greina við ákvörðun veiðigjaldanna. Takmörkun lækkunarinnar við 4% af ófyrnanlegum eignum er nauðsynleg vegna þess að fjárfestingar í hlutabréfum eða öðrum peningalegum eignum kunna að hafa verið afskrifaðar í bókum félagsins en miklar skuldir vegna þeirra sitja inni í fyrirtækinu. Með peningalegum eignum í þessu samhengi er átt við bókfært verð hlutabréfa, verðbréfa og annarra peningakrafna þannig að að þeim frátöldum standa einungis eftir bókfærðar eignir rekstrarfjármuna og ófyrnanlega eigna. Til að fyrirbyggja möguleika til bókhaldslegra lagfæringa á forsendum ívilnunarinnar er grunnur hennar miðaður við árslok 2011 eins og hann liggur fyrir í framtali. Þess í stað er gert ráð fyrir að vaxtafjárhæðin verði verðbætt þau fimm ár sem hún verður við lýði.
    Svo að tekið verði tillit til þeirra sem keypt hafa aflahlutdeildir síðustu mánuði leggur meiri hlutinn til að taka skuli tillit til vaxtakostnaðar vegna kaupa á aflaheimildum á árinu 2012 sem gerð hafa verið fyrir gildistöku laganna, með sama hætti og gildi um fyrri ár. Þá leggur meiri hlutinn til að taka skuli tillit til skulda vegna kvótakaupa sem eru ekki hjá handhafa veiðiheimildanna sem greiðir veiðigjöldin. Er síðara ákvæðinu komið til móts við ábendingar þess efnis að í einhverjum tilvikum kunni skuldir vegna kvótakaupa að vera á nafni annars félags en þess sem er skráður handhafi veiðiheimilda og mun því greiða veiðigjöld.

Samfélagsáhrif veiðigjalda.
    Fiskveiðistjórn hefur á undanliðnum áratugum haft veruleg áhrif á byggðaþróun og atvinnuhætti víða um land. Það er skilningur meiri hlutans að tekjur ríkissjóðs af veiðigjöldum eigi m.a. að renna í verkefni sem ætlað er að styrkja innviði, t.d. samgönguframkvæmdir, og verkefni sem ætlað verði að auka fjölbreytni starfa á landsbyggðinni. Meiri hlutinn bendir á að mikilvægt er að hluti veiðigjalda renni til byggðatengdra verkefna.

Fjárhæð veiðigjalda.
    Með þeim breytingum sem meiri hlutinn leggur til breytast veiðigjöldin verulega frá því sem gert var ráð fyrir í frumvarpinu. Þau munu áfram ráðast af þeim meginsjónarmiðum sem finna má í frumvarpinu og þeim gögnum sem það byggist á. Enn fremur munu þau í samræmi við frumvarpið ráðast mjög af þróun fiskverðs sem er ráðandi þáttur í myndun auðlindarentu. Þannig munu veiðigjöld fyrir fiskveiðiárið 2012/2013 ráðast af þeim gögnum sem fyrir liggja um afkomu fiskveiða og fiskvinnslu á árinu 2010 og framreikningi á reiknaðri rentu þess árs til fyrsta ársþriðjungs 2012 með verðvísitölu sjávarafurða. Sú vísitala hefur samkvæmt því sem fram kemur á vef Hagstofu Íslands hækkað frá meðaltali ársins 2010 til meðaltals mánaðanna janúar til mars 2012 um 4% fyrir botnfisk og um 22% fyrir uppsjávarafla.
    Miðað við allar þessar forsendur, þ.e. rekstrartölur veiða og vinnslu fyrir árið 2010, verðvísitölu sjávarafurða í byrjun árs 2012 og hlutfall veiðigjalda af rentu samkvæmt því sem segir í tillögu meiri hlutans áætlast veiðigjöldin sem hér segir:

    
Fiskveiðiár 12/13 13/14 14/15 15/16 16/17
Hlutfall rentu 50% 55% 60% 65%
Almennt veiðigjald 9,50 9,50 9,50 9,50 9,50
Sérstakt veiðigjald, botnfiskur 23,20 29,13 33,00 36,86 40,72
Sérstakt veiðigjald, uppsjávarafli 27,50 33,08 37,34 41,60 45,86

    Eins og áður hefur komið fram gerir meiri hlutinn tillögu um að framangreind gjöld fyrir fiskveiðiárið 2012/2013 verði bundin í krónutölu á þorskígildiskíló en endanleg gjöld síðari ára munu ráðast af ákvæðum frumvarpsins og tillögum veiðigjaldsnefndar á grundvelli þeirra.

Áætlaðar tekjur ríkissjóðs.
    Með þeim breytingum sem hér eru lagðar til breytist áætlun um tekjur ríkissjóðs frá því sem fram kom í frumvarpinu. Auk þeirra forsendna sem áætluð veiðigjöld byggjast á ráðast tekjur af þeim á áætluðum fiskafla. Eftirfarandi áætlun miðast við að heildarafli næstu ára samsvari meðalafla áranna 2001–2010 að viðbættum 30.000 þorskígildistonnum. Er þá aðallega horft til aukins þorskafla og viðbótinni bætt þannig við meðalaflann. Áætlun þessi er sem hér segir:
    
Botnfiskafli 395.000
Uppsjávarafli 73.000
Afli alls, þorskígildi 468.000

    Áætlaðar tekjur af veiðigjöldum ef þessi aflaáætlun gengur eftir verða:
    
Milljónir kr. 2012/2013 2013/2014 2014/2015 2015/2016 2016/2017
Almennt gjald 4.446 4.446 4.446 4.446 4.446
Sérstakt gjald
– Botnfiskafli 7.881 9.896 11.209 12.521 13.833
– Uppsjávarafli 1.967 2.367 2.671 2.976 3.281
Samtals 14.294 16.709 18.326 19.943 21.560
Ívilnun vegna kvótaskulda 1.500 1.500 1.500 1.500 1.500
Áætlaðar tekjur 12.794 15.209 16.826 18.443 20.060

    Samkvæmt framansögðu er áætlað að nettótekjur ríkissjóðs vegna álagningar veiðigjalds á fiskveiðiárinu 2012/2013 muni nema 12,7 milljörðum kr. Þó hefur verið bent á að mögulega kunni nettótekjurnar að hækka í allt að 13,8 milljarða kr. vegna ýmissa óvissra þátta. Meiri hlutinn gerir ráð fyrir að verði nettótekjurnar meiri en 13,8 milljarðar kr. muni ráðherra bregðast við sem og hlutast til um lækkun veiðigjalda nemi því sem umfram þau mörk fer.

Gildistaka frumvarpsins.
    Þar sem sjá má fyrir að margháttaður undirbúningur verði að eiga sér stað fyrir álagningu veiðigjalda leggur meiri hlutinn til að í stað þess að frumvarpið taki gildi 1. september næstkomandi taki það gildi þegar við samþykkt þess.
    Meiri hlutinn leggur til að frumvarpið verði samþykkt með framangreindum breytingum sem gerð er tillaga um í sérstöku þingskjali.

Alþingi, 19. júní 2012.



Kristján L. Möller,


form.


Björn Valur Gíslason,


frsm.


Þuríður Backman.



Sigmundur Ernir Rúnarsson.


Sigríður Ingibjörg Ingadóttir.