Þingskjal 629 — 488. mál.
Frumvarp til laga
um breyting á lögum nr. 57/1996, um umgengni um nytjastofna sjávar (stjórnvaldssektir og viðurlög).
(Lagt fyrir Alþingi á 141. löggjafarþingi 2012–2013.)
1. gr.
2. gr.
Skipstjórar fiskiskipa skulu halda sérstaka rafræna afladagbók. Með reglugerð er heimilt að kveða á um:
1. Upplýsingar sem skrá skal í afladagbækur, form þeirra, kröfu um nákvæmni við skráningu á magni afla, skil á afladagbókum til Fiskistofu o.fl.
2. Undanþágu frá skyldu til að halda rafræna afladagbók við sérstakar aðstæður, svo sem ef búnaður er bilaður eða ef aðstæður um borð í fiskiskipi eru þannig að ekki er unnt að færa rafræna afladagbók þar.
3. gr.
Óheimilt er að taka við, vinna, stunda viðskipti með afla eða hafa milligöngu um viðskipti með afla sem ekki hefur verið veginn samkvæmt gildandi reglum um vigtun sjávarafla.
Aðilar sem taka við, vinna, stunda viðskipti með afla eða hafa milligöngu um viðskipti með afla og forsvarsmenn útgerða vegna viðskipta með afla eða afurðir vinnsluskipa skulu fylla út og skila skýrslum um ráðstöfun afla í því formi og með þeim hætti er ráðuneytið ákveður.
4. gr.
a. Á eftir orðunum: „sambærilegar veiðar“ í 1. málsl. kemur: eða að ekki sé farið að lögum og reglum um veiðarfæri.
b. Í stað orðanna „sjö daga eða sjö“ í 2. og 4. málsl. kemur: tvo daga eða tvær.
c. Í stað orðanna „áttunda degi eða áttundu“ í 4. málsl. kemur: þriðja degi eða þriðju.
5. gr.
6. gr.
Brot gegn fyrirmælum um afladagbækur skv. 3. mgr. 9. gr. varða sviptingu leyfis til veiða í atvinnuskyni. Svipting skal vara þar til skil hafa verið gerð eða skýringar gefnar á ástæðum vanskila samhliða úrbótum.
7. gr.
Telji Fiskistofa að fyrir liggi rökstuddur grunur um að vigtunarleyfishafi fari ekki að lögum og reglum um vigtun og skráningu sjávarafla er Fiskistofu heimilt að krefja vigtunarleyfishafa um greiðslu kostnaðar við sérstakt eftirlit með vigtun og skráningu sjávarafla hjá viðkomandi vigtunarleyfishafa. Skal vigtunarleyfishafa tilkynnt um ákvörðun Fiskistofu. Skal vigtunarleyfishafi greiða allan kostnað við slíkt eftirlit, þar með talinn launakostnað eftirlitsmanna.
8. gr.
9. gr.
Fiskistofa getur lagt stjórnvaldssektir á einstakling eða lögaðila ef hann:
a. hagar veiðum þannig að afli skemmist í veiðarfærum eða brýtur gegn ákvæðum í reglugerð um notkun einstakra veiðarfæra, sbr. 1. mgr. 2. gr.,
b. brýtur gegn 2. mgr. 2. gr. um skyldu til að hirða og landa öllum afla,
c. brýtur gegn 2. mgr. 3. gr. um að óheimilt sé að hefja veiðiferð nema skipið hafi aflaheimildir,
d. brýtur gegn 1. mgr. 4. gr. um notkun veiðarfæra,
e. brýtur gegn 2. mgr. 5. gr. um að senda tilkynningar til Fiskistofu,
f. brýtur gegn 1. eða 2. mgr. 6. gr. um skyldu til vigtunar afla,
g. sem löggiltur vigtunarmaður brýtur gegn 7. gr.,
h. hindrar störf eftirlitsmanns skv. 1. mgr. 8. gr.,
i. brýtur gegn ákvæðum 9. gr. um meðferð afla, upplýsingagjöf og afladagbækur,
j. sem ökumaður afla brýtur gegn 10. gr.,
k. brýtur gegn 1. mgr. 12. gr. um meðferð afla sem ekki hefur verið veginn samkvæmt reglum um vigtun sjávarafla.
Sektir sem lagðar eru á einstaklinga geta numið frá 50 þús. kr. til 50 millj. kr. Sektir sem lagðar eru á lögaðila geta numið frá 250 þús. kr. til 150 millj. kr. Við ákvörðun sekta skal m.a. tekið tillit til þeirra hagsmuna sem í húfi eru, alvarleika brots, hvað það hefur staðið lengi, hvort brot leiðir til rangskráningar afla, samstarfsvilja hins brotlega aðila og hvort um ítrekað brot er að ræða sl. tvö ár. Ráðherra er heimilt að ákveða fjárhæðir sekta sem lagðar eru á samkvæmt einstökum töluliðum þessarar greinar í reglugerð, innan þess ramma sem ákveðinn er í þessari málsgrein.
Gjalddagi stjórnvaldssektar er 30 dögum eftir að ákvörðun um sektina var tekin. Ákvörðun um álagningu stjórnvaldssektar er aðfararhæf og renna sektir í ríkissjóð að frádregnum kostnaði við álagningu og innheimtu. Um ákvörðun og útreikning dráttarvaxta fer eftir lögum um vexti og verðtryggingu.
Stjórnvaldssektum skal beitt óháð því hvort lögbrot eru framin af ásetningi eða gáleysi.
Stjórnvald getur fellt mál niður í stað þess að leggja á stjórnsýsluviðurlög ef:
a. ómögulegt var að koma í veg fyrir brot,
b. brot er mjög smávægilegt,
c. ef sérstaklega stendur á og álagning stjórnsýsluviðurlaga þykir ekki brýn af almennum réttarvörsluástæðum.
Aðili máls getur einungis skotið ákvörðun um stjórnvaldssekt til dómstóla. Málshöfðunarfrestur er þrír mánuðir frá því að ákvörðun var tekin. Slíkt málskot frestar ekki réttaráhrifum ákvörðunar.
10. gr.
11. gr.
Fiskistofu er heimilt að taka gjald fyrir vinnslu sértækra upplýsinga ef hún krefst vinnu sem telst umfram venjulega gagnaskráningu og gagnamiðlun stofnunarinnar.
12. gr.
13. gr.
Brot gegn lögum þessum sæta aðeins rannsókn lögreglu að undangenginni kæru Fiskistofu.
Varði meint brot á lögum þessum bæði stjórnvaldssektum og refsingu metur Fiskistofa með tilliti til grófleika brots og réttarvörslusjónarmiða hvort sá hluti málsins sem varðar refsiábyrgð einstaklings skuli kærður til lögreglu. Gæta skal samræmis við úrlausn sambærilegra mála. Með kæru Fiskistofu skulu fylgja afrit þeirra gagna sem grunur um brot er studdur við. Ákvæði IV.–VII. kafla stjórnsýslulaga gilda ekki um ákvörðun Fiskistofu að kæra mál til lögreglu.
Fiskistofu er heimilt að láta lögreglu og ákæruvaldi í té upplýsingar og gögn sem stofnunin hefur aflað og tengjast þeim brotum sem falla undir 3. mgr. Fiskistofu er heimilt að taka þátt í aðgerðum lögreglu sem varða rannsókn þeirra brota sem falla undir 3. mgr.
Lögreglu og ákæruvaldi er heimilt að láta Fiskistofu í té upplýsingar og gögn sem þau hafa aflað og tengjast þeim brotum sem falla undir 3. mgr. Lögreglu er heimilt að taka þátt í aðgerðum Fiskistofu sem varða rannsókn þeirra brota sem falla undir 3. mgr.
Ákærandi getur sent mál sem varðar brot á þessum lögum og gögn því tengd til Fiskistofu til meðferðar og ákvörðunar.
14. gr.
15. gr.
Breytingar á öðrum lögum.
1. Lög um stjórn fiskveiða, nr. 116/2006: 1. mgr. 17. gr. fellur brott.
2. Lög um veiðieftirlitsgjald, nr. 33/2000: Í stað tölunnar „19.500“ í 1. málsl. 4. mgr. 4. gr. kemur: 29.000.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
Frumvarp þetta er samið í atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytinu. Við undirbúning þess var Landssambandi íslenskra útvegsmanna, Landssambandi smábátasjómanna og Samtökum fiskvinnslustöðva gefið færi á að koma sjónarmiðum sínum á framfæri, og var leitast við að taka tillit til þeirra. Í frumvarpinu felast tillögur um allnokkrar breytingar á lögum um umgengni um nytjastofna sjávar sem varða eftirlit með vigtun sjávarafla, heimildir til að leggja á stjórnvaldssektir, gjaldtöku vegna sérvinnslu upplýsinga og afladagbækur.
A. Eftirlit með vigtun sjávarafla.
Í III. kafla laga um umgengni um nytjastofna sjávar er fjallað um vigtun sjávarafla og heimildir aðila sem hafa sérstök vigtunarleyfi útgefin af Fiskistofu til að annast vigtun sem lögð er til grundvallar aflaskráningu. Vigtunarleyfishafar eru í flestum tilvikum fiskvinnslur en oft á tíðum er vinnsla og útgerð á sömu hendi. Þannig liggur fyrir að vigtunarleyfishafi getur verið að vigta afla eigin skipa og hefur þá beina fjárhagslega hagsmuni af niðurstöðu vigtunar. Mikilvægt er að endurskoða reglur um vigtun og skráningu sjávarafla til að tryggja betur að hún fari rétt fram og eftirlit verði skilvirkara.
B. Álagning stjórnvaldssekta.
Með frumvarpinu er gerð tillaga um að Fiskistofu verði heimilað að leggja á stjórnvaldssektir í stað þess, sem nú er, að brot gegn lögunum varði opinberri ákæru sem sakamál. Tilgangur þessa er að auka skilvirkni við eftirlit með nýtingu á fiskveiðiauðlindinni. Fyrir liggur að málafjöldi hjá embættum lögreglustjóra er mikill samhliða því að álag á dómstóla er verulegt. Ótvíræðir hagsmunir eru af því að mögulegt sé að taka af festu á tilvikum þar sem vegið er að grunnþáttum fiskveiðistjórnunarkerfisins, svo sem brotum gegn vigtun og skráningu sjávarafla og reglum sem banna brottkast. Löggjöfin í dag gerir ekki ráð fyrir upptöku á afla sem landað hefur verið og fluttur til vinnslu án þess að hafa verið löglega vigtaður og geta aðilar því talið litla áhættu af slíkri háttsemi þegar litið er til þess mikla fjárhagslega ávinnings sem er af brotinu. Þannig er ekki útilokað að aðili hagnist á broti enda þótt mál upplýsist þar sem sektir sem dæmdar hafa verið eru almennt nokkuð lágar og afli hefur ekki verið gerður upptækur.
C. Sérvinnsla upplýsinga.
Lagt er til með frumvarpinu að Fiskistofu verði veittar heimildir til að taka gjald vegna sérvinnslu upplýsinga sem telst umfram eðlilega og einfalda upplýsingagjöf stofnunarinnar.
D. Afladagbækur.
Loks er lagt til með frumvarpinu að gerðar verði minni háttar breytingar á ákvæðum um afladagbækur. Að hluta til tengjast tillögurnar eftirliti með vigtun og skráningu sjávarafla, en telja verður að aflameðferð botnfisks um borð í fiskiskipum í dag sé með þeim hætti að skipstjórar hafi nokkuð nákvæma vitneskju um aflamagn hverrar tegundar. Því er talið eðlilegt að heimila ráðherra að gera kröfur um nákvæmni við skráningu aflamagns í afladagbók.
Nánar um tilefni og nauðsyn framangreindra breytingartillagna er vísað til athugasemda við einstakar greinar frumvarpsins.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Um 2. gr.
Um 3. gr.
Um 4. gr.
Um 5. gr.
Um 6. gr.
Um 7. gr.
Um 8. gr.
Um 9. gr.
Með ákvæðum greinarinnar er lagt til að við ákvörðun sekta skuli m.a. taka tillit til þeirra hagsmuna sem í húfi eru, alvarleika brots, hvort brot leiði til rangskráningar afla, hvað það hefur staðið lengi, samstarfsvilja hins brotlega aðila og hvort um ítrekað brot er að ræða. Við afmörkun hámark sektarfjárhæða var litið til þeirra miklu hagsmuna sem um er að ræða og miðar ákvæðið þannig að því að tryggja að einstaklingar eða lögaðilar geti ekki hagnast á því að brjóta gegn ákvæðum laganna.
Gert er ráð fyrir að ákvörðun Fiskistofu um stjórnvaldssekt sé aðfararhæf og að sektir fari í ríkissjóð að frádregnum kostnaði við álagningu og innheimtu. Um ákvörðun og útreikning dráttarvaxta fer eftir lögum um vexti og verðtryggingu. Stjórnvaldssektum skal beitt óháð því hvort lögbrot eru framin af ásetningi eða gáleysi. Ákvæðið veitir þó Fiskistofu heimild til þess að fella mál niður án viðurlaga í ákveðnum tilvikum sem lögfest eru í ákvæðinu. Er slík niðurfellingarheimild eðlileg í ljósi meðalhófs og byggist á fyrirmynd í öðrum lögum.
Í lokamálsgrein ákvæðisins er kveðið á um að aðili máls geti einungis skotið ákvörðun um stjórnvaldssekt til dómstóla og að málshöfðunarfrestur sé þrír mánuðir frá því að ákvörðun var tekin. Þá frestar málskot ekki aðför.
Við smíði þessa ákvæðis frumvarpsins var horft til annarra lagabálka sem hafa að geyma sambærilegar heimildir og þeirra leiðbeininga um stjórnvaldssektir sem eru í Skýrslu nefndar um viðurlög við efnahagsbrotum frá árinu 2006 (skýrslan er vistuð á vef forsætisráðuneytisins).
Um 10. gr.
Um 11. gr.
Um 12. gr.
Um 13. gr.
Um 14. gr.
Um 15. gr.
Ákvæði 2. tölul. greinarinnar eru sett til samræmis við lög um veiðieftirlitsgjald, þar sem mislestur við síðustu endurskoðun þeirra laga leiddi til þess að gjaldtaka vegna veru eftirlitsmanns um borð í skipum við nánar greindar aðstæður varð mishá eftir því hvort stundaðar voru veiðar innan eða utan lögsögu. Að sjálfsögðu standa engin efnisleg rök til þess. Hér er lagt til að gjaldið verði eitt og hið sama í þessum tilvikum, þ.e. 29.000 kr. á dag, sem telja verður fremur hóflegt.
Fylgiskjal.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Umsögn um frumvarp til laga um breyting á lögum nr. 57/1996, um umgengni um nytjastofna sjávar (stjórnvaldssektir og viðurlög).
Breytingartillögur frumvarpsins varða í fyrsta lagi eftirlit með vigtun sjávarafla og sérstakt utanumhald um aflabrögð fiskiskipa. Með breytingunum er verið að auka kröfur til vél- og hugbúnað sem notaður er til vigtunar hjá þeim aðilum sem Fiskistofa hefur gefið leyfi til að annast vigtun. Einnig er aðgengi Fiskistofu bætt að gagnagrunnum um aflabrögð og henni veitt heimild til að nálgast gögn sem ná allt að fimm ár aftur í tímann. Þá eru í frumvarpinu gerðar auknar kröfur er varða afladagbækur og tengjast þær kröfur framangreindum breytingum. Til að mynda er gert ráð fyrir að bækurnar verði á rafrænu formi auk þess sem brot við fyrirmælum um afladagabækur munu varða tímabundinni veiðileyfissviptingu. Í öðru lagi er skerpt á ákvæðum er varða viðskipti með afla en lagt er til að óheimilt verði að eiga viðskipti með afla sem ekki hefur verið vigtaður. Er með þessu ábyrgðin á viðskiptunum sett jafnt á seljendur og kaupendur. Í þriðja lagi eru breytingar er varða greiðslu kostnaðar vegna eftirlits með fiskiskipum og eftirlits með vigtunarleyfishöfum. Lagt er til að það tímabil eða fjöldi sjóferða sem eftirlitsmaður er um borð áður en útgerð skipsins greiðir allan kostnað vegna eftirlitsins verði styttur úr sjö dögum eða sjö veiðiferðum niður í tvo daga eða tvær veiðiferðir. Þá er lagt til að Fiskistofa geti krafið vigtunarleyfishafa um greiðslu kostnaðar við sérstakt eftirlit með þeim, hafi stofnunin þá grunaða um misferli við vigtun og skráningu sjávarafla. Í fjórða lagi er lagt til að Fiskistofu verði heimilt til að leggja á stjórnvaldssektir við brotum á lögunum og skulu sektarfjárhæðir taka mið af alvarleika brots, brotatíma og samstarfsvilja hins brotlega. Lagt er til að fjársektir geti numið frá 50 þús. kr. til 50 m.kr hjá einstaklingum en 250 þús. kr. til 150 m.kr. hjá lögaðilum. Gert er ráð fyrir að sektir að frádregnum álagningar- og innheimtukostnaði renni í ríkissjóð. Í fimmta lagi er lagt til að Fiskistofa fái heimild til að innheimta þjónustugjöld þegar unnar eru sértækar upplýsingar sem ekki teljast til venjulegra verkefna stofnunarinnar.
Fjárhagsleg áhrif frumvarpsins á afkomu ríkissjóðs varða fyrst og fremst auknar heimildir Fiskistofu til gjaldtöku og álagningu sekta. Að hluta til mun stofnunin geta innheimt hærra hlutfall af þeim kostnaði sem nú þegar fellur til hjá henni. Þá má gera ráð fyrir að ákvæði um stjórnvaldssektir geti létt álagi af lögreglu og dómstólum. Á móti kemur að frumvarpið felur í sér að auknar skyldur verða lagðar á Fiskistofu. Gera má ráð fyrir að flestum þeim verkefnum verði hægt að mæta með gjaldtöku og að önnur rúmist innan gildandi fjárheimilda stofnunarinnar. Fjöldi tilfella þar sem Fiskistofa getur innheimt gjald eða lagt á sektir er breytilegur á milli ára og ekki liggja fyrir neinar forsendur að svo stöddu til að unnt sé að meta væntanlegar tekjur ríkissjóðs í fjárhæðum. Að öllu virtu má þó gera ráð fyrir að lögfesting frumvarpsins hafi óveruleg áhrif á afkomu ríkissjóðs.