Ferill 58. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
144. löggjafarþing 2014–2015.
Prentað upp.
Þingskjal 58 — 58. mál.
Viðbót.
Tillaga til þingsályktunar
um umferðarljósamerkingar á matvæli.
Flm.: Brynhildur Pétursdóttir, Brynhildur S. Björnsdóttir, Guðmundur Steingrímsson,
Óttarr Proppé, Páll Valur Björnsson, Bjarkey Gunnarsdóttir, Oddný G. Harðardóttir,
Helgi Hrafn Gunnarsson, Guðlaugur Þór Þórðarson, Valgerður Gunnarsdóttir,
Ragnheiður Ríkharðsdóttir, Ásmundur Friðriksson, Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,
Willum Þór Þórsson, Silja Dögg Gunnarsdóttir, Steinunn Þóra Árnadóttir.
Alþingi ályktar að fela sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra að hefja vinnu við undirbúning að upptöku næringarmerkis á hérlendri matvöru. Merkið verði að breskri fyrirmynd í formi umferðarljósa sem sýni næringargildi matvæla í lit.
Greinargerð.
Skiljanlegar og aðgengilegar upplýsingar um næringargildi matvæla eru afar mikilvægar fyrir neytendur og geta auðveldað þeim að taka upplýsta ákvörðun. Þær merkingar sem nú er skylt að setja á umbúðir matvæla um næringargildi geta verið illskiljanlegar fyrir marga. Þá eru gjarnan villandi fullyrðingar um hollustu matvæla á umbúðum og jákvæðum kostum matvæla óspart haldið á lofti en stundum dýpra á upplýsingum sem snúa að magni viðbætts sykurs og salts svo að dæmi sé tekið.
Mikilvægt er að neytendur taki ábyrgð á eigin heilsu og séu meðvitaðir um næringargildi og innihald þeirra matvæla sem þeir neyta. Til að svo sé verða þeir að skilja þær upplýsingar sem í boði eru. Bretar hafa innleitt næringargildismerkingar í lit sem neytendur eiga auðvelt með að skilja og meðtaka.
Með þingsályktunartillögu þessari er lagt til að sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra láti hefja vinnu við undirbúning að því að taka upp næringarmerki á matvæli að breskri fyrirmynd, svokölluð umferðarljós þar sem litir ljósanna gefa til kynna hversu holl eða óholl tiltekin vara er. Reynsla Breta af upptöku merkisins er jákvæð og rannsóknir sýna að neytendum hugnast vel einfaldar merkingar á borð við umferðarljósin. 1
Umferðarljósamerkingar.
Árið 2004 hófst umræða um nýjar skiljanlegri næringargildismerkingar í Bretlandi, svokallaðar umferðarljósamerkingar, „traffic light label“, sem setja ætti framan á umbúðir. Velferðarnefnd breska þingsins lagði til að málið yrði skoðað sem hluti af rannsókn á aukinni tíðni offitu og hugsanlegum tengslum við mataræði.
Árið 2006 kynnti breska matvælastofnunin umferðarljósamerkingar formlega til sögunnar. Um er að ræða einfaldar og skiljanlegar upplýsingar um hlutfall sykurs, salts, fitu og mettaðrar fitu í matvörum og er merkingin sett framan á umbúðir matvæla. Gefnir eru litir fyrir hvern þátt sem einkunnir fyrir næringargildi þeirra. Grænt ljós þýðir að neytandi megi borða nægju sína af tiltekinni vöru, gult ljós að borða skuli þá vöru í hófi og rautt ljós að borða ætti lítið af viðkomandi vöru. Markmiðið er einfaldlega að upplýsa neytendur betur um næringargildi matvæla og gera þeim kleift að taka meðvitaða ákvörðun. Þar sem merkingin er einföld og aðgengileg geta neytendur á augabragði metið hollustu/óhollustu vörunnar. Vilji fólk forðast salt er þannig nóg að skoða hvort merkingin fyrir salt er rauð, gul eða græn.
Merkingin er valfrjáls og mættu stjórnvöld fyrst mikilli andstöðu matvælaframleiðenda sem tóku upp sitt eigið merkingarkerfi til höfuðs umferðarljósunum, svokallað GDA (áætluð dagsþörf). Breska matvælastofnunin gerði óháða úttekt árið 2009 á því hvaða merking höfðaði best til neytenda og var niðurstaðan sú að umferðarljós í bland við GDA væri skiljanlegasta fyrirkomulagið.
Í framhaldinu ákváðu stórir framleiðendur að taka upp slíka merkingu og heilbrigðisráðherrann breski studdi framtakið. Þar sem framleiðendur höfðu notast við ýmsar útfærslur var unnið að því að samræma merkinguna og hafði heilbrigðisráðuneytið yfirumsjón með því. Nýja útfærslan var opinberlega kynnt í júní 2013. 2 Við það tilefni kynntu stórir framleiðendur eins og Nestlé, Pepsico, Mars og Premier Foods að þeir tækju þátt í verkefninu. Aðrar þjóðir hafa verið að skoða möguleika á því að gera næringargildismerkingar skiljanlegri með því að nota litamerkingar, svo sem Ástralía og Frakkland.
Nauðsynlegt er unnið sé að innleiðingu merkinga eins og umferðarljósa í samstarfi við matvælaframleiðendur svo að sem flestir noti merkingarnar og þær séu þannig neytendum og framleiðendum til hagsbóta.
Aðrar merkingar.
Skráargatið hefur verið innleitt á Íslandi og er markmiðið með merkingunni að auðvelda neytendum að velja holla fæðu. Aðeins þær vörur sem standast kröfur um magn salts. sykurs, fitu og trefja mega bera merkið og það má ekki setja á matvæli eins og kex, sælgæti, ís eða annað sem flokka má sem óhollustu og ekki heldur á vörur sem innihalda sætuefni. Af umsögnum sem bárust við meðferð sambærilegrar tillögu (212. mál) á síðasta þingi mátti greina áhyggjur af því að Skráargatið og umferðarljós mundu að einhverju marki keppa um athygli neytenda, rugla þá kannski í ríminu og sumir töldu jafnvel að merking eins og Skráargatið væri nægjanleg, enda fólki þá í sjálfsvald sett að velja hollan kost. Það eru hins vegar langt í frá allar vörur með Skráargatið, reyndar aðeins lítill hluti, og neytendur munu áfram kaupa vörur sem ekki eru meðal þeirra hollustu á markaðnum. Það er þó réttur neytenda sem kaupa önnur matvæli en þau sem eru merkt með Skráargatinu að geta skilið upplýsingar um næringargildi á öllum matvælum. Ef rannsóknir sýna að litir geta þar skipt miklu máli ber okkur skylda til að skoða þann möguleika. Þá er það skoðun flutningsmanna að ein merking útiloki ekki aðra.
Bætt heilsa með bættu mataræði.
Óhollt mataræði er ástæða margra lífstílssjúkdóma. Offita er einnig vaxandi vandamál á Íslandi en helsta orsök hennar er óhollt mataræði og lítil hreyfing. Tæplega 59% fólks á aldrinum 18–80 ára eru yfir kjörþyngd og 21% flokkast með offitu árið 2011 en hlutfallið var 13,1% árið 2002. 3 Lífstílssjúkdómar kosta heilbrigðiskerfið gríðarlega fjármuni ár hvert og er til mikils að vinna að lækka þann kostnað. Ljóst er að merkingar á matvæli munu ekki uppræta offituvandamál eða aðra tengda lífstílssjúkdóma. Skiljanlegar næringargildismerkingar á matvæli skipta hins vegar miklu máli ef markmiðið er að beina fólki í átt að neyslu hollari matvæla. Það er einnig mikilvægt að allir þjóðfélagshópar hafi sömu möguleika á að velja holl matvæli til neyslu. Þar sem merkingar á næringargildi matvæla eru núna fremur flóknar getur verið erfitt fyrir fólk að átta sig á þeim og á það sérstaklega við um einstaka þjóðfélagshópa. Börn, íbúar af erlendu bergi brotnir og fólk sem er lítt skólagengið er líklegra en aðrir til að eiga erfitt með að átta sig á núverandi merkingum á næringargildi matvæla. Val um hollt mataræði þarf hins vegar að standa öllum til boða og því munu einfaldar næringargildismerkingar veita öllum þjóðfélagshópum val um neyslu hollra matvæla ef fólk kýs svo.
Dæmi um nýju bresku næringargildismerkingarnar.
Á myndinni er dæmi um nýju bresku næringargildismerkingarnar. Þar er tilgreint hversu mikið af kalóríum, sykri, fitu, mettaðri fitu og salti er í vörunni. Að auki er hlutfall af ráðlögðum dagskammti gefið upp og með fyrirsögnum og mismunandi litum er svo gefið til kynna hvort magnið telst lítið, miðlungs eða mikið.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
- Neðanmálsgrein: 1
-
1
www.cancercouncil.com.au/wp-content/uploads/2010/11/foodlabelling_frontofpack_surveyreport.pdf
www.staticwhich.co.uk/documents/pdf/healthy-signs-which-report-176909.pdf - Neðanmálsgrein: 2
-
2
www.gov.uk/government/news/final-design-of-consistent-nutritional-labelling-system-given-green-light
www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/300886/2902158_FoP_Nutrition_2014.pdf - Neðanmálsgrein: 3
- 3 www.landlaeknir.is/servlet/file/store93/item14901/Hva%C3%B0%20bor%C3%B0a%20%C3%8Dslen%20dingar_april%202012.pdf
