Ferill 321. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.

145. löggjafarþing 2015–2016.
Þingskjal 866  —  321. mál.



Svar


innanríkisráðherra við fyrirspurn frá Jóhönnu Maríu Sigmundsdóttur
um eftirfylgni áætlunar um aðgerðir gegn mansali.


     1.      Hefur ráðherra fylgt eftir áætlun um aðgerðir gegn mansali árin 2013–2016 og ef svo er, þá hvernig?
    Aðgerðaáætlun gegn mansali á tímabilinu 2013–2016 var samþykkt af þáverandi ríkisstjórn 26. apríl 2013. Meginmarkmið áætlunarinnar eru annars vegar að efla réttarvörslukerfið til að sporna gegn mansali og hins vegar að veita fórnarlömbum mansals stuðning. Aðgerðaáætlunin er margþætt en skiptist í meginatriðum í fjóra þætti: Í fyrsta lagi eru skilgreindar aðgerðir til þess að stuðla að auknum forvörnum og fræðslu, í öðru lagi til þess að veita fórnarlömbum mansals stuðning og vernd, í þriðja lagi að samhæfa verklag og samráð lögreglu, félagsþjónustu, mannréttindasamtaka og fleiri aðila og í fjórða lagi að efla skilvirkari framgang rannsókna og saksókna í mansalsmálum.
    Samkvæmt áætluninni hafa tvö ráðuneyti málaflokkinn með höndum. Innanríkisráðuneytið hefur yfirumsjón með verkefninu og er ætlað að stuðla að samvinnu og samráði þeirra fjölmörgu aðila sem að málaflokknum koma og vinna að þátttöku Íslands í alþjóðasamstarfi. Þá ber ráðuneytið ábyrgð á aðgerðum áætlunarinnar sem snúa að réttarvörslukerfinu og lagasetningu, þar á meðal að réttinda fórnarlamba mansals sé gætt á öllum stigum málsmeðferðar innan réttarkerfisins. Velferðarráðuneytið ber á hinn bóginn ábyrgð á því að tryggja fórnarlömbum mansals líkamlega, félagslega og sálræna aðstoð, óháð því hvort viðkomandi sé heimilt að dvelja hér á landi eða ekki.
    Eftirfylgni við áætlunina af hálfu ráðherra hefur í stórum dráttum verið í samræmi við hlutverk ráðuneytisins. Komið hefur verið á fót þverfaglegum stýrihópi sem m.a. er ætlað að tryggja samráð, hafa yfirsýn yfir framkvæmd áætlunarinnar, forgangsraða verkefnum, koma þeim í framkvæmd í samráði við hlutaðeigandi aðila og halda utan um tölfræði. Aðgerðaáætlunin hefur verið endurskoðuð í því skyni að gera verkefnastjórnun skilvirkari auk þess sem leitað hefur verið hagkvæmari leiða til að ná þeim markmiðum sem að er stefnt. Í stýrihópnum hafa átt sæti fulltrúar beggja ráðuneyta, lögreglu, Útlendingastofnunar, Starfsgreinasambands Íslands, Mannréttindaskrifstofu Íslands og mannréttindaskrifstofu Reykjavíkurborgar.
    Stýrihópurinn hefur yfirfarið aðgerðaáætlunina með tilliti til þess hvaða verkefni er brýnast að ráðast í. Það var samdóma álit hópsins að leggja áfram áherslu á forvarnir og fræðslu um mansal í samræmi við markmið aðgerðaáætlunarinnar. Í því skyni var komið á fót fræðsluteymi sem hefur unnið að útfærslu og framkvæmd þessa þáttar. Ákveðið var að nýta þá þekkingu sem fyrir hendi er innan stofnana og samtaka í stað þess að stofna sérstakan fræðslusjóð eins og gert var ráð fyrir í áætluninni frá 2013. Fræðsluteymið hefur staðið fyrir rúmlega 30 fræðslufundum um allt land sem sóttir hafa verið af starfsmönnum lögreglu, heilbrigðisstofnana, félagsþjónustu og stéttarfélaga. Á fræðslufundunum var m.a. farið yfir helstu einkenni mansals og mögulegar leiðir til að efla þekkingu í nærsamfélaginu með samræmdum leiðbeiningum og greiningartækjum.
    Fleira hefur verið gert í fræðslumálum og til að auka almenna samfélagsvitund og þekkingu á mansalsmálum. Þar á meðal hefur verið opnað fræðslusvæði fyrir almenning og fagaðila á vef innanríkisráðuneytisins og má þar m.a. finna leiðbeiningar og handbækur á mörgum tungumálum. Þá ber að nefna að í desember sl. gerðu ríkisstjórnin og Rauði krossinn á Íslandi með sér samkomulag til fjögurra ára sem lýtur að mansalsmálum. Efni samkomulagsins er í fyrsta lagi að opna hjálparsíma fyrir þolendur mansals og gera aðstoð og úrræði sýnilegri, í öðru lagi að bjóða aðilum innan réttarkerfisins upp á þjálfun, m.a. með aðstoð alþjóðastofnana, í þriðja lagi að auka vitund í samfélaginu um einkenni mansals og í fjórða lagi að auka og styrkja samvinnu hlutaðeigandi stofnana og samtaka innan lands. Ljóst er að mikill fengur er að aðild Rauða krossins að verkefninu og fá fulltrúar samtakanna beina aðild að stýrihópnum á árinu.
    Aðgerðir tengdar rannsókn og saksókn mansalsmála eru í stöðugri þróun innan réttarvörslukerfisins samhliða þróun á alþjóðavettvangi. Unnið hefur verið að endurskoðun á leiðbeiningum ríkislögreglustjóra um verklag fyrir lögreglu í mansalsmálum frá 2010, auk þróunar á verkferlum um vitnavernd sem gerð eru skil í svari við 2. tölul. fyrirspurnarinnar. Þá eru atriði sem lúta að löggjöf í virkri endurskoðun. Aðgerðir sem þessum þætti tengjast hafa einnig mikla tengingu við fræðsluþátt áætlunarinnar. Starfsmenn lögreglu og ákæruvalds hafa hlotið sérstaka fræðslu í því skyni að auka skilning þeirra og þekkingu á meðferð mansalsmála innan réttarvörslukerfisins. Síðastliðin ár hefur lögreglan öðlast haldgóða þekkingu og reynslu við rannsókn mansalsmála. Áfram verður lögð áhersla á sérstaka fræðslu fyrir þessa aðila.
    Aðgerðir tengdar samstarfi og samráði tengjast að hluta stofnun stýrihópsins og þeirrar vinnu sem fram hefur farið á vettvangi hans. Hópurinn hefur unnið að því að þróa og móta samræmda verkferla við vinnslu mansalsmála með hliðsjón af leiðbeiningum 1 sem urðu til í tengslum við verkefnið Development of Common Guidelines and Procedures on Identification of Victims of Human Trafficking, en það var samstarfsverkefni nokkurra Evrópuríkja 2 og alþjóðastofnana 3 . Þá er enn unnið að því að koma upp samhæfðu skráningarkerfi um mansalsmál.
    Gildandi aðgerðaáætlun hefur sem fyrr segir verið endurskoðuð og leitað hefur verið nýrra leiða við að útfæra aðgerðir. Þeirri vinnu verður fram haldið. Á árinu 2016 er ætlunin að stuðla áfram að vitundarvakningu um mansal og birtingarmyndir þess, bæði með tímabundnum aðgerðum og til langs tíma. Áfram verður lögð áhersla á auknar forvarnir og fræðslu, bæði fyrir almenning og fagaðila, og leitast við að tryggja frekara samráð og samvinnu þeirra sem að málaflokknum koma. Má m.a. nefna að lögð verður aukin áhersla á baráttu gegn vinnumansali með átaki á vegum lögreglu í samvinnu við eftirlitsstofnanir og aðila vinnumarkaðarins.

     2.      Hefur ríkislögreglustjóri fylgt eftir því sem fram kemur í kafla 5.5. um að þróa betri úrræði fyrir vitnavernd?
    Undanfarinn áratug hefur mikil þróun átt sér stað í vitnavernd hér á landi, bæði hvað varðar lagaumgjörð og framkvæmdaatriði. Megintilgangur vitnaverndar við meðferð sakamála er að tryggja að vitni gefi rétta skýrslu af fúsum og frjálsum vilja. Þannig má tryggja að brot upplýsist og að þeir sem brot fremja verði beittir viðurlögum. Nátengt þessu er sú skylda sem á stjórnvöldum hvílir að tryggja vitnum það öryggi og þá vernd sem þörf er á hverju sinni. Í baráttunni gegn mansali hefur raunhæf og skilvirk vernd til handa brotaþolum og öðrum vitnum verið talin sérlega mikilvæg og tekur gildandi aðgerðaáætlun mið af því. Frá árinu 2013 hefur verið unnið að því að koma á verklagsreglum um vitnavernd, þ.m.t. í mansalsmálum, og standa vonir til þess að þær muni líta dagsins ljós síðar á þessu ári.

     3.      Hversu miklu fé hefur verið varið til starfs samkvæmt áætluninni og í hvaða liði hennar hefur það verið notað?
    Á árinu 2015 var áætlað að ráðuneytið myndi verja 10 millj. kr. til viðfangsefnisins. 4 millj. kr. var ráðstafað í stöðugildi vegna mansalsmála. Þeim 6 millj. kr. sem eftir standa verður varið í þau verkefni sem ætlunin er að ráðast í á árinu 2016.
Neðanmálsgrein: 1
1     Framangreindar leiðbeiningar eru í fjórum heftum og aðgengilegar á fjölda tungumála á vef ráðuneytisins: www.innanrikisraduneyti.is/raduneyti/starfssvid/Mansal/handbaekur/
Neðanmálsgrein: 2
2     Búlgaría, Frakkland, Grikkland, Rúmenía, Spánn og Holland.
Neðanmálsgrein: 3
3     Evrópuráðið, Alþjóðaskrifstofa um þróun málefna innflytjenda (e. International Centre for Migration Policy Development), Alþjóðavinnumálastofnunin og fíkniefna- og afbrotamálaskrifstofa Sameinuðu þjóðanna.