Ferill 680. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
145. löggjafarþing 2015–2016.
Þingskjal 1600 — 680. mál.
2. umræða.
Nefndarálit
um frumvarp til laga um breytingu á búvörulögum, búnaðarlögum og tollalögum (búvörusamningar, búnaðarlagasamningur).
Frá 1. minni hluta atvinnuveganefndar.
Fyrsti minni hluti telur rétt að benda á þá stöðu sem þingið er sett í hvað varðar gerð og staðfestingu búvörusamninga. Samningurinn er gerður milli ráðherra í ríkisstjórn og Bændasamtakanna án nokkurra aðkomu Alþingis á undirbúnings- og samningatíma. Málum er eins háttað núna og venjulega, þ.e. þingið stendur frammi fyrir orðnum hlut og getur nær engu breytt þar sem því er þá haldið fram að samningurinn haldi ekki og verði að fara í aðra atkvæðagreiðslu meðal bænda.
Fyrsti minni hluti telur þetta óásættanlega stöðu fyrir Alþingi og alþingismenn og telur rétt að ráðherra leggi fram samningsmarkmið í formi þingsályktunartillögu sem Alþingi getur rætt og lagt til breytingar á ef svo ber undir. Þau samningsmarkmið sem hefðu fengið umræðu á Alþingi yrðu svo undirstaða viðræðna ríkisins við bændur við gerð búvörusamnings sem Alþingi mundi svo samþykkja að loknu slíku ferli.
Á fundum nefndarinnar hafa komið fram margvíslegar athugasemdir og gagnrýni frá umsagnaraðilum og gestum sem með hliðsjón af framansögðu er í raun ekki hægt að bregðast við. Þó leggur 1. minni hluti fram eftirfarandi breytingartillögur: Í fyrsta lagi er lagt til að ráðherra tilnefni fulltrúa minni vinnslufyrirtækja mjólkurafurða í verðlagsnefnd búvöru og munu Samtök afurðastöðva fyrir búvöru þá tilnefna einn fulltrúa en samkvæmt gildandi lögum tilnefna síðarnefnd samtök tvo fulltrúa. Sú ánægjulega þróun hefur átt sér stað að samkeppni hefur aukist í þessari grein og minni aðilar hafa haslað sér völl og er breytingartillagan lögð fram til að leitast við að treysta stöðu þeirra. Í öðru lagi leggur 1. minni hluti til að skýrt verði kveðið á um að gildistími samninganna sé til þriggja ára og eru lagðar til breytingar á nokkrum ákvæðum þar að lútandi. Mikil gagnrýni hefur komið fram um lengd samninganna til tíu ára og er þar um tvö kjörtímabil að ræða. Í þriðja lagi er lagt til að undanþága mjólkuriðnaðarins frá samkeppnislögum falli brott og sömuleiðis 3. mgr. 13. gr. laganna en þar er mælt fyrir um að verðtilfærslur milli afurðastöðva í mjólkuriðnaði séu heimilar þrátt fyrir ákvæði samkeppnislaga. Einnig er lögð til viðbót við 13. gr. laganna um skyldu afurðastöðvar til að selja öðrum vinnsluaðilum mjólk á verði sem samræmist 1. mgr. 13. gr. laganna. Breytingin byggist að mestu leyti á tillögum sem Samkeppniseftirlitið sendi nefndinni með minnisblaði, dags. 23. ágúst 2016, en nefndin hafði óskað eftir tillögum frá eftirlitinu í þessa veru. 1 Í fjórða lagi er lögð til breyting á 3. mgr. 65. gr. laganna um úthlutun tollkvóta þess efnis að hlutkesti skuli ráða úthlutun tollkvóta ef það berast umsóknir um meiri innflutning en sem tollkvótanum nemur. Þó er jafnframt kveðið á um að hver umsækjandi eða tengdur aðili geti að hámarki fengið 15% af heildarmagni.
Í fimmta lagi leggur 1. minni hluti til að við frumvarpið bætist ákvæði þess efnis að unnt verði að afnema greiðslur frá hinu opinbera til þeirra sem hafa ítrekað brotið gegn lögum um velferð dýra. 1. minni hluti bendir á að í því frumvarpi sem varð að lögum um velferð dýra (283. mál á 141. löggjafarþingi) var ákvæði í þessa veru en það var fellt brott í meðförum þáverandi atvinnuveganefndar. Í áliti nefndarinnar á þskj. 1216 kom eftirfarandi fram: „Nefndin tekur þó fram að tilvist úrræðisins er eðlileg og í góðu samhengi við þær kröfur sem telja má eðlilegt að gera til gagnaðila ríkisins að samningum sem fela í sér ráðstöfun opinbers fjár. Því beinir nefndin þeirri beiðni til atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytisins að það taki til sérstakrar skoðunar hvort ekki sé rétt að skapa rými til upptöku úrræðisins við síðara tilefni, t.d. við endurskoðun búnaðar- og búvörulaga og endurnýjun samninga á grundvelli þeirra.“ Svo virðist sem þessi atriði hafi ekki verið rædd við gerð fyrirliggjandi búvörusamninga þrátt fyrir tilmæli nefndarinnar.
Svör við spurningum Kristjáns L. Möller.
Fyrsti minni hluti sendi atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytinu nokkrar spurningar og bað um svör við þeim og eru í fylgiskjali birtar nokkrar töflur til upplýsinga og fróðleiks. 1. minni hluti harmar og gagnrýnir að ráðuneytið hafi ekki getað svarað spurningum um heildar tolltekjur ríkisins af innfluttum landbúnaðarvörum, skipt eftir hinum ýmsu landbúnaðarvörum og treystir því að svörin liggi fyrir til umræðu í nefndinni milli 2. og 3. umræðu málsins.
1. Beingreiðslur í mjólk og sauðfjárrækt.
Í eftirfarandi töflu má sjá skiptingu á beingreiðslum í mjólk og sauðfjárrækt skipt eftir sveitarfélögum og kjördæmum landsins árið 2015, ásamt íbúafjölda hvers sveitarfélags. Í töflunni má m.a. sjá hversu mikilvægur landbúnaður er ýmsum veikari byggðum landsins sem svo hafa verið flokkaðar samkvæmt skilgreiningu Byggðastofnunar. Rétt er einnig að minna á að samkvæmt frumvarpinu fellur það í hlut Byggðastofnunar að skilgreina ýmsan byggðalegan stuðning.
| Kjördæmi | Mjólk | Sauðfé | Heildarupphæð | Hlutfall |
| Norðausturkjördæmi | 1.603.724 | 776.972 | 2.380.696 | 30.1% |
| Norðvesturkjördæmi | 1.658.002 | 1.187.277 | 2.845.279 | 35.9% |
| Suðurkjördæmi | 2.184.447 | 434.351 | 2.618.798 | 33.1% |
| Suðvesturkjördæmi | 53.204 | 13.456 | 66.660 | 0.8% |
| Reykjavíkurkjördæmin | 9.188 | 0 | 9.188 | 0.1% |
2. Skilaverð til sauðfjárbænda.
Í meðfylgjandi töflu eru svör ráðuneytisins við spurningu um skilaverð til sauðfjárbænda sl. 10 ár. Eins og sjá má er skilaverð 597 kr. árið 2015 fyrir dilka og 174 kr. fyrir fullorðið fé. Ljóst er að þessar greiðslur eru ekki háar og skýra lélega afkomu sauðfjárbænda og það að flestallir bændur þurfa einnig að sinna annarri vinnu. Vert er einnig að hafa þetta í huga ásamt skiptingu beingreiðsla eftir sveitarfélögum að á sumum svæðum eiga sauðfjárbændur um langan veg að fara til að leita sér að annarri vinnu. Taka verður tillit til þess eins og fyrstu tillögur Byggðastofnunar fjalla um þ.e. um fjarlægðarstyrki.
Áréttað er einnig á nýlega hafa nokkrir sláturleyfishafar tilkynnt um allt að 10–15% verðlækkun til bænda, sem mun gera afkomu þeirra enn verri, og hafa forystumenn sauðfjárbænda gagnrýnt þessa verðlækkun. Þegar nefndarálit þetta er skrifað hefur ekki unnist tími til að funda með stjórn sláturleyfishafa til að fara yfir þessa boðuðu verðlækkun og því hvers vegna hún er nauðsynleg að þeirra mati. Undirritaður hefur óskað eftir þessum gestum fyrir töluverðum tíma síðan, og fýsir að vita hvers vegna þetta er nauðsynlegt og velti 1. minni hluti því fyrir sér hvort slæm útkoma vegna útflutnings spili þarna inn í. Í fylgiskjali við álit þetta er tafla sem ber heitið „Skilaverð til bænda“.
3. Framleiðsla kindakjöts.
Í töflu í fylgiskjalinu sem ber heitið „yfirlit kindakjöts 2005–2015“ er yfirlit yfir fjölda sláturdýra sl. 10 ár. Þar kemur m.a. fram að um 600 þús. sláturdýrum var slátrað á síðasta ári þ.e. 2015. Framleiðsla í tonnum talið árið 2015 voru 10.185 tonn og innan lands voru það ár seld 6.462 tonn. Enn fremur kemur þar fram að útflutt voru 2.947 tonn á síðasta ári. Athygli vekur að fjölgun sláturdýra frá árinu 2009 er 58.000 dýr eða um 1.344 tonn.
4. Útflutningur á lamba- og kindakjöti 2014–2015.
Ein spurning 1. minni hluta til ráðuneytisins var um útflutning á lamba- og kindakjöti árin 2014 og 2015, til hvaða landa og hvaða verð hefði fengist fyrir útflutninginn. Í svari ráðuneytisins kemur fram mjög gagnleg og ítarleg skipting útflutningsins, þ.e. um kjöthluta, til hvaða lands afurð var flutt og hvaða verð fékkst fyrir hana. Í stuttu máli er niðurstaðan eftirfarandi árið 2015:
Flutt voru út 2.572 tonn á fob-verði (e. free on board, þ.e. seljandi greiðir flutningskostnað). Fyrir vöruna á þáverandi gengi íslensku krónunnar fengust 1,9 milljarðar kr. eða 761 kr. fyrir hvert kg að meðaltali. Í töflunni kemur fram útflutt magn og til hvaða lands svo og meðaltalsverð.
Í meðförum nefndarinnar hefur komið fram að áætlaður útflutningur þessa árs sé um 3.000 tonn. Rétt er að taka fram að miðað við sama verð í erlendri mynt og við styrkingu krónunnar megi áætla að um 1,6 milljarðar kr. fáist fyrir sama magn. Einnig hefur komið fram við meðferð málsins í nefndinni að upplýsingar séu farnar að berast um kröfur erlendra kaupenda um lægra verð.
Miðað við að heildarstuðningur til sauðfjársamningsins sé um 5 milljarðar kr. á ári fyrir framleiðslu á 10 þús. tonnum má áætla að niðurgreiðslur eða útflutningsbætur með þessum 3 þús. tonnum lamba- og kindakjöts séu um 1,5 milljarðar kr. Því má með sanni segja að útflutningur á þessu umframmagni skili þjóðarbúinu engu, þ.e. 1,6 milljaða kr. sölutekjum til seljenda en 1,5 milljörðum kr. í greiðslur frá ríkissjóði.
Nú hefur einkum verið fjallað um sauðfjárhluta samningsins og vill 1. minni hluti taka fram og ítreka að hann telur fjárhagstöðu sauðfjárbænda afar slæma og verður að taka tillit til þess og til þess að þrátt fyrir allt er íslenskt lamba- og kindakjöt ódýrt þó svo að alltaf megi takast á um skiptingu verðsins sem neytendur borga fyrir okkar frábæra og heilnæma lambakjöt. Frekari verðlækkun til bænda er enn eitt áhyggjuefnið sem auka mun fjárhagslega misskiptingu. Sauðfjárbændum ber hins vegar að þakka fyrir heilnæma og frábæra vöru sem þeir framleiða.
5. Innflutningur á svínakjöti.
Í töflu í fylgiskjali er yfirlit yfir innflutning á svínakjöti 2014 og 2015 skipt eftir kjöthlutum og útreiknað meðalverð frá ráðuneytinu. Taflan er athyglisverð fyrir margra hluta sakir og dregur fram miklar upplýsingar eins og t.d. að árið 2015 voru flutt inn 433 tonn af svínasíðum fyrir 209 millj. kr. Útreiknað CIF-meðalverð á þessum svínasíðum er 482 kr./kg (e. Cost Insurance Freight, þ.e. við verð bætist flutningskostnaður og tryggingakostnaður). Því miður hefur ráðuneytið ekki getað svarað ennþá hver er innheimtur tollur af öllu þessu svínakjöti en ítrekuð hefur verið beiðni um svar við þessu og vonandi berast svör fyrir 3. umræðu. Þess má til gamans geta að svínasíður með upprunalandsmerkingu frá Danmörku kostuðu í Bónus 1.698 kr./kg og á sama tíma kostuðu íslenskar svínasíður í sömu verslun 1.598 kr./ kg. Af þessu má draga þá ályktun að tollar eru mjög háir á innfluttar svínasíður og verðmunur til neytenda er enginn.
Þetta er m.a. dregið fram til að vekja athygli á því að við Íslendingar höfum tekið upp aðbúnaðarreglugerðir ESB, sem styrkja aðlögun að þeim reglum, en í búvörusamningnum eru aðeins veittar 440 millj. kr. fjárfestingarstyrkir til svínaræktar á samningstímanum.
6. Innflutningur á alifuglakjöti (kjúklingar o.fl.).
Í töflu í fylgiskjali sem ber heitið „innflutningur á alifuglakjöti“ kemur m.a. fram að flutt voru inn tæp 900 tonn af kjúklingakjöti fyrir rúmar 425 millj. kr. og að meðalverði 476 kr. pr. kg.
Niðurlag.
Í nefndarálit þessu eru hér kynntar breytingartillögur 1. minni hluta svo og ýmis gögn sem hér hafa verið rakin. Frekari afstaða til málsins mun koma fram við umræðu um málið svo og fyrir 3. umræðu þess.
Alþingi, 30. ágúst 2016.
Kristján L. Möller.
Minnisblað atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytisins, ágúst 2016.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.
