Ferill 794. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.


145. löggjafarþing 2015–2016.
Þingskjal 1723  —  794. mál.

2. umræða.


Nefndarálit


um frumvarp til laga um námslán og námsstyrki.

Frá meiri hluta allsherjar- og menntamálanefndar.


    Nefndin hefur fjallað um málið og fengið á sinn fund Agnesi Guðjónsdóttur og Þórarin Sólmundarson frá mennta- og menningarmálaráðuneytinu, Jónas Friðrik Jónsson, Hrafnhildi Ástu Þorvaldsdóttur og Sigurð Steinar Ásgeirsson frá Lánasjóði íslenskra námsmanna, Kristófer Má Maronsson, Guðmund Snæbjörnsson og Ingu Maríu Árnadóttur frá Stúdenta­ráði Háskóla Íslands, Þorbjörn Jónsson og Dögg Pálsdóttur frá Læknafélagi Íslands, Árna Johnsen, Þórdísi Þorkelsdóttur, Sæmund Rögnvaldsson og Rögnu Sigurðardóttur frá Félagi læknanema, Önnu Rós Sigmundsdóttur frá Kennarasambandi Íslands, Ragnheiði Smáradóttur frá Nemendafélagi Háskólans á Bifröst, Eydísi Blöndal, Nönnu Hermannsdóttur og Málm­fríði Guðnýju Kolbeinsdóttur frá Röskvu – samtökum félagshyggjufólks við Háskóla Íslands, Björn Líndal Traustason og Adolf H. Berndsen frá Samtökum sveitarfélaga á Norðurlandi vestra, Guðjón Bragason, Tryggva Þórhallsson og Þórð Kristjánsson frá Sambandi íslenskra sveitarfélaga, Aðalstein Óskarsson og Snorra Björn Sigurðsson frá Byggðastofnun, Ingvar Rögnvaldsson frá ríkisskattstjóra, Leif Þráinsson, Dagbjörtu Gudjohnsen Guðbrandsdóttur, Katrínu Hrund Pálsdóttur og Hrafnhildi Eddu Magnúsdóttur frá Félagi íslenskra læknanema í Ungverjalandi, Eyrúnu Valsdóttur frá Alþýðusambandi Íslands, Þórunni Sveinbjarnardóttur, Stefán Aðalsteinsson og Georg Brynjarsson frá Bandalagi háskólamanna, Jón Atla Bene­diktsson, Steinunni Gestsdóttur og Sigurð Jóhannesson frá Háskóla Íslands, Eyjólf Guð­mundsson frá Háskólanum á Akureyri, Auði Magnúsdóttur frá Landbúnaðarháskóla Íslands, Vilhjálm Egilsson frá Háskólanum á Bifröst, Ara Kristin Jónsson frá Háskólanum í Reykja­vík, Fríðu Björk Ingvarsdóttur frá Listaháskóla Íslands, Rebekku Rún Jóhannesdóttur, Skúla Þór Árnason og Kristin Guðmundsson frá Stúdentafélagi Háskólans í Reykjavík, Ingibjörgu Elíasdóttur frá Jafnréttisstofu, Björgu Ástu Þórðardóttur og Ingibjörgu Ösp Stefánsdóttur frá Samtökum iðnaðarins, Halldór Árnason frá Samtökum atvinnulífsins, Mörtu Guðrúnu Blön­dal frá Viðskiptaráði Íslands, Aðalstein Óskarsson frá Fjórðungssambandi Vestfirðinga, Loga Einarsson og Sif Jóhannesdóttur frá Eyþingi, Ellen Calmon og Daníel Íseban Ágústsson frá Öryrkjabandalagi Íslands, Helgu Þórisdóttur og Vigdísi Evu Líndal frá Persónuvernd, Sig­rúnu Dögg Kvaran og Hjördísi Jónsdóttur frá Sambandi íslenskra námsmanna erlendis, Ástu Sigrúnu Helgadóttur og Lovísu Ósk Þrastardóttur frá umboðsmanni skuldara og Hrafnkel Þráinsson frá Summu Ráðgjöf.
    Umsagnir bárust frá Afstöðu – félagi fanga, Alþýðusambandi Íslands, Bandalagi háskóla­manna, Bandalagi starfsmanna ríkis og bæja, Byggðastofnun, Curator – Nemendafélagi hjúkrunarfræðinema við Háskóla Íslands, Eyþingi, Félagi íslenskra læknanema í Ungverja­landi, Félagi læknanema, Fjórðungssambandi Vestfjarða, Háskóla Íslands, Háskólanum á Akureyri, Háskólanum á Bifröst, Jafnréttisstofu, Kennarasambandi Íslands, Landbúnaðar­háskóla Íslands, Lánasjóði íslenskra námsmanna, Listaháskóla Íslands, Læknafélagi Íslands, Nemendafélagi Háskólans á Bifröst, Neytendasamtökunum, Persónuvernd, ríkisskattstjóra, Röskvu – samtökum félagshyggjufólks við Háskóla Íslands, Sambandi íslenskra námsmanna erlendis, Sambandi íslenskra sveitarfélaga, Samtökum atvinnulífsins, Samtökum iðnaðarins, Samtökum sveitarfélaga á Norðurlandi vestra, Signýju Sigurðardóttur, Stúdentafélagi Há­skólans í Reykjavík, stúdentaráði Háskóla Íslands, umboðsmanni skuldara, Viðskiptaráði Ís­lands, og Öryrkjabandalagi Íslands.
    Frumvarpið felur í sér heildarendurskoðun á lögum um Lánasjóð íslenskra námsmanna. Markmiðum frumvarpsins má skipta í nokkra þætti. Í fyrsta lagi er brugðist við þeim breyt­ingum sem orðið hafa á íslensku menntakerfi síðan lög um Lánasjóð íslenskra námsmanna, nr. 21/1992, voru sett. Í öðru lagi er brugðist við athugasemdum sem fram hafa komið í skýrslum Ríkisendurskoðunar á undanförnum árum. Í þriðja lagi er komið til móts við gagn­rýni samtaka námsmanna, hagsmunaaðila og Ríkisendurskoðunar hvað varðar það misræmi sem útdeiling ríkisstyrks til námsmanna í formi vaxtaniðurgreiðslu og afskrifta felur í sér og jafnframt er námsstyrkurinn gerður sýnilegri og jafnari. Í fjórða lagi er brugðist við þeim áhættugreiningum sem gerðar hafa verið á Lánasjóði íslenskra námsmanna og þeirri þróun sem þar kemur fram. Í fimmta lagi er verið að bæta námsframvindu nemenda og auka um leið gagnsæi í nýtingu ríkisfjár og í sjötta lagi er fyrirkomulag námsaðstoðar fært nær því sem tíðkast annars staðar á Norðurlöndunum.

Háskólar og vísindi á Íslandi – þróun og staða.
    Í október 2015 gaf mennta- og menningarmálaráðuneytið út skýrslu um háskóla- og vís­indakerfið á Íslandi en mennta- og menningarmálaráðherra ákvað haustið 2014 að hafin yrði vinna við gerð heildstæðrar stefnu til fimm ára fyrir málefnasviðið „háskólar og vísindastarf­semi“ sem tæki til æðri menntunar, rannsókna, nýsköpunar og helstu stoðaðila málaflokksins. Stefnan á að ná til háskóla, rannsóknarstofnana og þekkingarsetra, Rannsóknamiðstöðvar Íslands, Lánasjóðs íslenskra námsmanna og Vísinda- og tækniráðs. Skýrslan er afrakstur fyrsta áfanga stefnumótunarinnar og lýsir stöðu háskóla- og vísindakerfisins hér á landi með tilvísun í nýjar tölulegar upplýsingar um málaflokkinn.
    Háskólanemum hér á landi hefur fjölgað jafnt og þétt á undanförnum árum og var fjölg­unin sérstaklega mikil upp úr aldamótum. Árið 2000 voru háskólanemar rúmlega 10.000 tals­ins en á allra síðustu árum hafa þeir verið um 20.000. Hlutfall kvenna hefur verið á bilinu 62–64% frá aldamótum. Í skýrslunni kemur fram að meðalaldur nýnema var árið 2012 hæstur á Íslandi í samanburði við OECD-ríkin eða 25,6 ár. Háskólanemar hér á landi eru eldri en gengur og gerist annars staðar á Norðurlöndunum. Hvergi er jafnlágt hlutfall í yngsta aldurs­hópnum, þ.e. 24 ára og yngri, og að sama skapi er hvergi jafnhátt hlutfall nema í elstu aldurs­hópunum, þ.e. 30 ára og eldri. Hlutfall tvítugra í háskóla hér á landi var með því lægsta í löndum OECD en hvergi var jafnhátt hlutfall tvítugra í framhaldsskóla. Gera má ráð fyrir að hlutfall tvítugra í framhaldsskólum lækki á næstu árum í kjölfar styttingar náms til stúdents­prófs. Meðalaldur stúdenta sem ljúka fyrstu háskólagráðu hér á landi var tæpt 31 ár árið 2012 og var það hæsta meðaltal í OECD-ríkjunum. Að jafnaði eru nemendur í OECD-ríkjunum 31 og hálfs árs þegar þeir ljúka meistaragráðu en hér á landi er meðalaldurinn rúmlega 35 ár.
    Með frumvarpinu er lögð áhersla á að hvetja til bættrar námsframvindu nemenda, m.a. með námsstyrkjum sem háðir eru kröfum um námsframvindu. Það er mikilvægt fyrir nem­endur, háskólana og þjóðfélagið að nemendur stundi samfellt nám.

Markmið. Aðstoðarhæft nám.
    Í 2. gr. frumvarpsins er afmarkað til hvaða náms er heimilt að veita námsaðstoð. Í 7. mgr. 2. gr. segir að nám sem er skipulagt samhliða vinnu sé ekki aðstoðarhæft hjá sjóðnum. Slíkt nám hefur ekki uppfyllt skilyrði þess að vera lánshæft fyrir framfærslu en hins vegar hefur verið veitt lán fyrir skólagjöldum vegna náms með vinnu og þannig vikið frá þeirri megin­reglu að lán sé lánshæft ef það er skipulagt sem fullt nám í kennsluskrá skóla eða 60 ECTS- einingar á hverju skólaári. Nokkur gagnrýni kom frá umsagnaraðilum varðandi þessa breyt­ingu, m.a. í ljósi þess að markmið frumvarpsins væri að tryggja tækifæri til náms án tillits til efnahags. Meiri hlutinn áréttar að í þeim tilfellum þar sem beinlínis er gert ráð fyrir að námsmenn séu í fullu starfi samhliða námi og njóti þar með launagreiðslna er eðli máls samkvæmt ekki jafnmikil þörf á fjárstuðningi frá ríkissjóði. Með þessari breytingu er hægt að forgangsraða þeim fjármunum sem ríkissjóður leggur til LÍN og veita þeim aðstoð sem eru líklegri til að þurfa á námsaðstoð að halda.

Réttur til námsaðstoðar.
    Í 4. gr. er fjallað um réttinn til námsaðstoðar. Í 3. tölul. er kveðið á um þau aldursviðmið að þeir sem eigi rétt á námsaðstoð verði að vera yngri en 60 ára. Við meðferð frumvarpsins í nefndinni var bent á að með þessu væri verið að skerða möguleika þeirra sem t.d. lenda í þeim aðstæðum að þurfa að afla sér nýrrar menntunar eða uppfæra menntun sína vegna breyt­inga á störfum og vinnumarkaði. Meiri hlutinn bendir á að annars staðar á Norðurlöndunum hafa lengi verið skilyrði um hámarksaldur þeirra sem njóta námsaðstoðar. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að endurgreiðslum námslána verði ávallt lokið fyrir 67 ára aldur. Hefji einstak­lingur nám við 60 ára aldur er ljóst að viðkomandi hefur takmarkaðan tíma til þess að greiða af slíku láni eftir að námi lýkur og áður en hann verður 67 ára. Þá ber að líta til þess að þjóð­félagslegur ábati af því að mennta einstaklinga eldri en 60 ára er minni en ef um yngri ein­staklinga er að ræða. Að mati meiri hlutans liggja málefnaleg sjónarmið að baki því að tak­marka veitingu námsaðstoðar frá LÍN við 60 ára aldur. Bendir meiri hlutinn einnig á fordæmi Hæstaréttar í þessu sambandi en af þeim má ráða að heimilt sé að takmarka námsaðstoð við tiltekinn hámarksaldur svo fremi sem málefnaleg sjónarmið standi þar að baki og að aldurs­takmörkunin komi skýrt fram í settum lögum.

Fyrirkomulag námsaðstoðar.
    Í 9. gr. frumvarpsins er fjallað um hámark námsaðstoðar, áhrif aldurs og takmörkun vegna launaðs starfs. Í 1. mgr. segir að námsaðstoð sé veitt að hámarki til 420 ECTS-eininga óháð námsferli. Við meðferð málsins komu fram nokkrar athugasemdir varðandi það að náms­aðstoð verði einungis veitt til sjö ára náms eða sem samsvarar 420 ECTS-einingum. Meiri hlutinn bendir á að námsaðstoð í Danmörku og Svíþjóð er eingöngu veitt til 360 ECTS-ein­inga og til 300 ECTS-eininga í Finnlandi. Það er mat meiri hlutans að námsaðstoð sem nemur 420 ECTS-einingum eða sem nemur sjö árum feli í sér sveigjanleika fyrir námsmenn einkum þar sem frumvarpið felur ekki í sér ráðstöfun þessara eininga á milli námsstiga. Nefndin bendir á að í núgildandi úthlutunarreglum eru takmarkanir á hámarki lánshæfra eininga í hverju námsstigi sem þýðir minni sveigjanleika fyrir námsmenn. Þannig er hámark veittra eininga í grunnnámi 180 ECTS-einingar fyrir hvern námsmann, 120 ECTS-einingar í meist­aranámi, 60 ECTS-einingar í doktorsnámi og 120 ECTS-einingar í námi sem námsmaður getur nýtt að eigin vali. Einungis í Noregi er lánað til fleiri eininga eða 480 ECTS-eininga (átta ára), í Danmörku og Svíþjóð er lánað til 360 ECTS-eininga (sex ára), og í Finnlandi til 300 ECTS-eininga (fimm ára). Meiri hlutinn áréttar einnig að það fimm ára styrkjafyrir­komulag sem gert er ráð fyrir í frumvarpinu er í samræmi við kröfur sem settar eru fram í Bologna-yfirlýsingunni sem undirrituð var árið 1999 og íslensk menntastefna hefur tekið mið af. Þá ber að hafa í huga að með því að undanskilja ákveðnar námsgreinar frá fimm ára styrkveitingartímabili skapast ójafnræði á milli námsmanna eftir því hvaða nám þeir kjósa að leggja stund á sem er í andstöðu við þá meginhugmynd að styrkveitingar í gegnum náms­aðstoðarkerfi skuli vera jafnar. Nokkur umræða skapaðist í nefndinni um að hámark náms­aðstoðar mundi draga verulega úr möguleikum nemenda til að ljúka doktorsprófi. Fram kom á fundi nefndarinnar að tiltölulega lítill hluti doktorsnema þiggur námsaðstoð. Einnig var bent á að möguleikar doktorsnema til þess að afla sér styrkja hafa verið bættir á undanförnum árum með auknum fjárframlögum hins opinbera. Meiri hlutinn bendir á að samkvæmt Bologna-yfirlýsingunni sem Ísland er aðili að, er fullt háskólanám á öllum námsstigum 480 ECTS-einingar, þ.e. 180 einingar fyrir bakkalárgráðu, 120 einingar fyrir meistaragráðu og 180 einingar fyrir doktorsgráðu, eða átta ár. Íslenskir háskólar hafa skipulagt sitt nám sam­kvæmt þessu grunnkerfi. Með hliðsjón af framangreindu telur meiri hlutinn rétt að bregðast við þeim athugasemdum sem fram komu við meðferð frumvarpsins og leggur til þá breytingu að hafi námsmaður fullnýtt rétt sinn til námsaðstoðar skv. 1. mgr. frumvarpsins geti hann sótt um undanþágu til LÍN fyrir allt að 60 ECTS-einingum til viðbótar vegna doktorsnáms.
    Í 11. gr. frumvarpsins er fjallað um námsstyrk. Þar segir að námsstyrkur til framfærslu á skólaári sé 65.000 kr. á mánuði miðað við fulla námsframvindu, sbr. 10. gr. frumvarpsins. Skv. 3. mgr. er námsstyrkur veittur í níu mánuði en hámarksstyrkur hvers námsmanns er að hámarki veittur í 45 mánuði. Nokkrar athugasemdir komu frá umsagnaraðilum um að æski­legra væri að námsstyrkurinn væri bundinn við félagslega stöðu lántaka og að jafn styrkur óháð búsetu eða félagslegum eða efnahagslegum aðstæðum muni auka ójöfnuð meðal náms­manna. Nefndin ræddi þetta nokkuð. Mat meiri hlutans er að markmiði frumvarpsins að tryggja námsmönnum framfærslu meðan á námi stendur óháð efnahag sé náð, annars vegar með greiðslu styrkja og hins vegar með lánum þar sem mögulegt verður að fá lán allt að fullri framfærslu. Framfærsluhlutfall hækkar upp í 100% svo að allir námsmenn geti notið fullrar framfærslu. Þannig er tryggt að námsmenn geti stundað nám óháð efnahag. Þá er jafnframt tryggt að tekið sé mið af fjölskylduaðstæðum námsmanna við útreikning á framfærslu­viðmiði. Meiri hlutinn bendir á að námsmenn eiga eftir atvikum rétt á bótagreiðslum, svo sem barnabótum og húsnæðisstuðningi, miðað við félagslegar aðstæður. Einnig komu fram ábendingar um að námsstyrkur væri einungis veittur í níu mánuði á hverju skólaári þar sem t.d. nám í læknisfræði gerir ráð fyrir lengra skólaári. Meiri hlutinn bendir á að ekki er um breytingu frá núgildandi fyrirkomulagi að ræða en ákveðinn sveigjanleiki hefur verið í út­hlutunarreglum LÍN hvað þetta varðar og meiri hlutinn leggur áherslu á að svo verði áfram. Mjög mismunandi er hversu langar annir eru á bæði haust- og vorönn í mismunandi fögum. Gildir þetta því jafnt fyrir alla námsmenn og allar námsbrautir. Meiri hlutinn áréttar að með greiðslu styrkja er verið að tryggja jafnræði milli allra námsmanna og hvetja til bættrar náms­framvindu þar sem námsstyrkurinn er bundinn við fulla námsframvindu.
    Í 12. gr. frumvarpsins er fjallað um almenn skilyrði og hámark námslána. Fram kemur í 2. mgr. að samanlögð heildarfjárhæð námslána sem sjóðurinn lánar hverjum einstaklingi til framfærslu og skólagjalda má að hámarki vera 15 millj. kr. Við meðferð málsins í nefndinni komu fram þau sjónarmið að nauðsynlegt væri að hafa heimild í lögunum svo að hægt yrði að veita undanþágu frá hámarki námsaðstoðar, sér í lagi í þeim tilfellum þar sem stundað væri nám erlendis í skólum sem innheimta há skólagjöld. Meiri hlutinn telur 15 millj. kr. þak á námslán sem jafngildir tæplega 18 millj. kr. þegar tekið hefur verið tillit til styrkgreiðslna til námsmanns vera hæfilegt viðmið. Bendir meiri hlutinn á að rúmlega 99% námsmanna taka námslán sem eru undir þessum viðmiðunarmörkum og því er ljóst að mati meiri hlutans að þetta þak á hámark lánsfjárhæðar muni hafa takmörkuð áhrif.
    Nokkuð var rætt um upplýsingagjöf LÍN til lántaka um stöðu námslána. Mikilvægt er að mati meiri hlutans að upplýsingagjöf til námsmanna verði bætt frá því sem nú er og þannig stuðlað að auknu gagnsæi og stutt við fjármálalæsi námsmanna. Í þessu skyni er mikilvægt að lántaki geti gert sér grein fyrir rétti til lántöku, væntanlegri greiðslubyrði þeirra lána sem hann hyggst taka og/eða hefur tekið. Nauðsynlegt er að ákvarðanir námsmanns um hvort og hve hátt lán hann tekur byggist á traustum upplýsingum í samræmi við fyrirkomulag fyrir­hugaðs náms og fjölskylduaðstæður námsmanns. Meiri hlutinn leggur til að við 12. gr. frum­varpsins bætist tvær nýjar málsgreinar sem kveði á um upplýsingaskyldu LÍN, þar á meðal að LÍN skuli gera einstaklingum kleift að áætla greiðslubyrði mögulegra lána með einföldum hætti. Þessa skyldu mætti m.a. uppfylla með því að gera reiknilíkan aðgengilegt á vef sem sýndi framtíðarafborganir miðað við gefnar forsendur.

Fyrirkomulag útborgunar námsaðstoðar.
    Skv. 2. mgr. 11. gr., lokamálslið 13. gr. og 2. mgr. 14. gr. frumvarpsins fá nemendur al­mennt greidda út námsstyrki og framfærslu- og skólagjaldalán við lok missira þegar fyrir liggur að þeir hafi staðist kröfur um námsframvindu, sbr. 10. gr. Er þetta fyrirkomulag óbreytt frá því sem nú er. Til að standa straum af framfærslukostnaði á meðan nám stendur tíðkast að nemendur taki framfærslulán hjá fjármálastofnunum sem síðan eru greidd upp með láninu frá LÍN þegar það er veitt við lok missiris. Námsmaður getur skv. 3. mgr. 10. gr. frum­varpsins fengið greiddan vaxtastyrk sem ætlaður er til að bæta honum fjármagnskostnað vegna námsaðstoðar til framfærslu í samræmi við veitta námsaðstoð. Á fundum nefndarinnar og í innsendum umsögnum bentu nokkrir gesta hennar og umsagnaraðila á að hagræði væri af því að breyta þessu fyrirkomulagi í þá átt að námsstyrkir og námslán yrðu greidd nem­endum samhliða námi þeirra. Bent var á að þar sem námsaðstoð er greidd út eftir á er óhjá­kvæmilegt að hluti af fjárveitingum til LÍN renni beint til lánastofnana í gegnum vaxtastyrki en ekki til námsmanna. Meiri hlutinn fellst á þau sjónarmið og rök sem liggja að baki því að breyta þessu fyrirkomulagi. Leggur meiri hlutinn til að námsmönnum verði gert kleift að þiggja námsaðstoð með mánaðarlegum fyrirframgreiðslum á meðan nám stendur hafi þeir lokið a.m.k. einu missiri af námi sínu. Komi í ljós, að loknu missiri þar sem námsmaður hefur þegið fyrirframgreidda námsaðstoð, að hann uppfylli ekki kröfur um námsframvindu leggur meiri hlutinn til að farið verði eftir ákvæði 15. gr. frumvarpsins um ofgreidda náms­aðstoð.
    Í þessu skyni leggur meiri hlutinn til að 2. mgr. 11. gr., lokamálsliður 13. gr. og 2. og 3. mgr. 14. gr. frumvarpsins falli brott og að á eftir 14. gr. komi tvær nýjar greinar um fyrir­komulag útborgunar námsstyrkja annars vegar og námslána hins vegar. Meiri hlutinn bendir á að þessi breytingartillaga kallar á tilfærslu fjárveitinga til LÍN milli ára sem hefur ein­skiptiskostnað í för með sér. Verði frumvarpið lögfest að þessari breytingu genginni þarf að taka tillit til þessa í fjáraukalögum ársins 2016.

Lánakjör og endurgreiðslur námslána.
    Í 16. gr. frumvarpsins er fjallað um lánakjör. Skv. 1. mgr. 16. gr. skulu lán verðtryggð og er það óbreytt frá núverandi fyrirkomulagi námslána. Skv. 2. mgr. 16. gr. skulu vextir vera 2,5% að viðbættu álagi „sem jafngildir væntum afföllum af endurgreiðslu námslána“. Skal álagið ákveðið í úthlutunarreglum hvers árs.
    Nokkrir af gestum og umsagnaraðilum nefndarinnar gagnrýndu harðlega að ekkert þak skyldi vera á því hve hátt viðbótarálag á vexti gæti orðið samkvæmt ákvæðinu. M.a. var bent á að sá möguleiki væri raunhæfur að með hækkun vaxtastigsins úr 1% samkvæmt núgildandi lögum í 2,5% auk viðbótarálagsins gætu útlánsvextir lánasjóðsins orðið hærri en fjármögn­unarvextir hans sem væru nú í kringum 3%. Þar með væri námslánakerfið raunar ekki lengur niðurgreitt af ríkissjóði heldur orðið hagnaðarstarfsemi.
    Meiri hlutinn tekur undir þau rök og sjónarmið sem miða að breytingu á 2. mgr. 16. gr. og leggur til að vaxtaálag vegna væntra affalla verði 0,5%. Þá leggur meiri hlutinn til að kveðið verði á um að vextir skuli að hámarki vera 2,5% og að þeir skuli ákvarðaðir í út­hlutunarreglum hvers árs með hliðsjón af meðaltalslánakjörum sjóðsins.
    Í 17. gr. frumvarpsins er kveðið á um endurgreiðslur námslána. Í 1. mgr. er lagt til að endurgreiðsla námslána hefjist einu ári eftir námslok í stað tveggja ára. Þá kemur fram í 2. mgr. að miðað verði við að almennur endurgreiðslutími námslána verði 40 ár en þó skal endurgreiðslutíminn aldrei vera lengri en svo að lán verði endurgreitt áður en lántaki nær 67 ára aldri. Talsverð gagnrýni kom fram frá nokkrum umsagnaraðilum um þá breytingu sem frumvarpið felur í sér um að afnema tekjutengingu endurgreiðslu námslána. Meiri hlutinn bendir á að greining á raungögnum um íslenska námsmenn leiðir í ljós að greiðslubyrði mik­ils meiri hluta námsmanna kemur til með að lækka vegna afnáms tekjutengingar og lægri skuldsetningar sem hlýst af útgreiðslu beinna styrkja. Við mat á áhrifum frumvarpsins er mikilvægt að hafa í huga að námsmenn eiga eftir atvikum rétt á bótagreiðslum frá hinu opin­bera sem taka m.a. mið af fjölskylduaðstæðum. Meiri hlutinn áréttar að með breyttu fyrir­komulagi á námsaðstoð er tekið upp fyrirkomulag sem er áþekkara því sem tíðkast annars staðar á Norðurlöndum. Það er mat meiri hlutans að frumvarpið hafi ekki áhrif á fjölbreytni menntunar eða dragi úr námsvali, sérstaklega í ljósi þess að greiðslubyrði námslána að námi loknu mun lækka eða haldast óbreytt í miklum meiri hluta tilfella. Ljóst er að fjölbreytni hefur aukist og námsleiðum sem eru í boði hér á landi hefur fjölgað verulega á undanförnum árum. Að mati meiri hlutans má rekja þá fjölgun til ýmissa annarra þátta en fyrirkomulags námsaðstoðar.
    Einnig var bent á að ef endurgreiðslutími námslána yrði 40 ár gæti það þýtt þunga greiðslubyrði fyrir þá einstaklinga sem hefja nám seint á lífsleiðinni. Meiri hlutinn tekur undir það sjónarmið að greiðslubyrði námslána hækki eftir því sem námsmenn eru eldri þegar þeir hefja nám. Hafa ber þó í huga að bætt námsframvinda veitir skólum svigrúm til þess að bæta þjónustu sína við nemendur þar sem færri nemendur eru í námi á hverjum tíma án þess að fjöldi þeirra sem útskrifast minnki. Jafnframt lækkar fórnarkostnaður nemenda ef útskrift dregst ekki lengur en ástæða er til. Í mynd 8 í athugasemdum við frumvarpið kemur fram að útskriftaraldur íslenskra háskólanema er hæstur meðal OECD-þjóða. Hið háa hlutfall eldri nemenda hér á landi hefur áhrif á brautskráningarhlutfall en það hlutfall er mælikvarði á hversu stór hluti af mannfjölda lýkur námi með brautskráningu. Árið 2012 var brautskráningarhlutfallið í fræðilegu háskólanámi rúmlega 60% sem er það hæsta innan OECD. Meiri hlutinn áréttar einnig að þessi breyting á rætur að rekja til athugasemda Ríkis­endurskoðunar frá árinu 2011, en þar voru gerðar athugasemdir við það að lánþegar greiddu af námslánum eftir að komið væri af vinnumarkaði og þeim entist jafnvel ekki ævin til að greiða upp námslán sín.
    Jafnframt komu fram athugasemdir frá umsagnaraðilum um að það að námslán ættu að vera að fullu greidd við 67 ára aldur mundi fela í sér íþyngjandi breytingar fyrir þá sem hefja nám seint á ævinni, þ.e. leiða til hærri endurgreiðslubyrði. Mat meiri hlutans er að þar sem lánsþörf námsmanna lækkar með tilkomu styrkja sé hér ekki um að ræða íþyngjandi breyt­ingar á greiðslubyrði lántaka. Með frumvarpinu er verið að koma til móts við þá kröfu sem gerð hefur verið, þ.e. að eðlilegt sé að greiðslum af námslánum sé lokið fyrir töku lífeyris. Jafnframt bendir meiri hlutinn á að annars staðar á Norðurlöndunum hafa lengi verið skilyrði um hámarksaldur vegna veitingar námsaðstoðar. Eins og fram kemur í almennum athuga­semdum við frumvarpið eykst verulega sá styrkur sem felst í námsláni eftir því sem lántaki er eldri. Þar sem endurgreiðslur námslána hafa verið tekjutengdar og falla niður við andlát er ljóst að námslán sem hafa verið veitt til einstaklinga yfir 60 ára aldri greiðast í mjög litlum mæli til baka og eru í raun nær hreinn styrkur. Þá ber að líta til þess að þjóðfélagslegur ábati af því að mennta einstaklinga yfir 60 ára aldri er minni en ef um yngri einstaklinga er að ræða. Málefnaleg sjónarmið liggja að baki því að takmarka veitingu námsaðstoðar frá sjóðn­um við 60 ára aldur.
    Með hliðsjón af upplýsingaskyldu lánveitenda leggur meiri hlutinn til að við upphaf endurgreiðslu námslána skuli LÍN gefa út geiðsluáætlun til lánþega sem tekur mið af árlegri meðalverðbólgu síðustu 12 mánaða.
    Í 18. gr. frumvarpsins er fjallað um frestun endurgreiðslu. Þar kemur fram að LÍN er heimilt að veita frest á endurgreiðslum námslána í allt að 12 mánuði í senn vegna verulegra fjárhagserfiðleika af völdum náms, atvinnuleysis, veikinda, slyss, þungunar, umönnunar barna eða maka eða annarra sambærilegra aðstæðna sem koma skyndilega upp. Lántaki getur að hámarki fengið frestun á endurgreiðslum í 36 mánuði samanlagt. Meiri hlutinn bendir á að frumvarpið felur í sér veigamikla breytingu með takmörkunum á því hvers lengi er hægt að fá slíka frestun og bendir á að skv. 2. mgr. 18. gr. frumvarpsins er heimilt að fresta allt að helmingi hverrar endurgreiðslu námslána sem veitt eru í allt að 60 mánuði vegna fyrstu kaupa lántaka á íbúðarhúsnæði. Það er mat meiri hlutans að takmörkun á reglum sem þessum komi þeim til góða sem eiga í verulegum fjárhagsörðugleikum vegna skyndilegra eða óvæntra at­vika sem leiða til þess að lántaki verður óvinnufær. Mikilvægt er að líta til aðstæðna einstak­linga hverju sinni í þessu tilfelli. Meiri hlutinn leggur til að við frumvarpið bætist nýtt ákvæði sem kveði á um heimild til að fella niður afborganir af námsláni meðan lántaki á í fjárhagserfiðleikum sökum þess að hann er óvinnufær vegna slyss, sjúkdóms eða annarra sambærilegra orsaka, enda hafi lánið verið veitt áður en lántaki varð óvinnufær. Aðeins verði heimilt að fella niður afborganir sem eru á gjalddaga meðan lántaki á í fjárhagsörðugleikum af framangreindum orsökum.

Ráðstöfunarfé, upplýsingagjöf o.fl.
    Í 25. gr. frumvarpsins er fjallað um upplýsingagjöf til LÍN. Í fyrsta lagi er gert ráð fyrir að lántaka beri að veita LÍN upplýsingar sem nauðsynlegar eru til afgreiðslu erindis hans. Í öðru lagi er gert ráð fyrir að innlendum skólum verði skylt að láta í té nauðsynlega aðstoð við framkvæmd laganna, þar á meðal upplýsingar um framvindu náms umsækjanda. Í þriðja lagi er ríkisskattstjóra og öðrum opinberum aðilum gert skylt að láta sjóðnum í té upplýsingar sem nauðsynlegar eru við framkvæmd laganna. Lög nr. 77/2000, um persónuvernd og með­ferð persónuupplýsinga, ganga út frá því meginsjónarmiði að við alla vinnslu persónuupplýs­inga skuli huga að gagnsæi vinnslunnar og sjálfsákvörðunarrétti hins skráða. Í gagnsæi felst nánar að hinn skráði, í þessu tilviki lántaki, geti gert sér grein fyrir hvaða upplýsingar verður unnið með varðandi hann. Þá felur sjálfsákvörðunarrétturinn í sér að hinn skráði tekur sjálfur ákvörðun þar að lútandi eftir því sem frekast er unnt. Þessar kröfur verður LÍN að uppfylla svo að vinnslan teljist heimil. Meiri hlutinn bendir á að í framangreindu ákvæði er hvergi að finna afmörkun á því til hvaða persónuupplýsinga framangreind upplýsingaöflun skuli taka né heldur hvaða aðra opinbera aðila þar sé átt við. Einnig er að mati meiri hlutans skortur á rökstuðningi fyrir því hvers vegna LÍN sé nauðsynlegt að afla ótilgreindra persónuupplýsinga frá ótilgreindum fjölda opinberra aðila. Fram kom í umsögn Persónuverndar að til þess að hægt sé að fallast á að ákvæðið falli að þeim kröfum sem 71. gr. stjórnarskrárinnar gerir, sem og lög nr. 77/2000, verði að afmarka nánar í hvaða tilvikum upplýsingaöflun fari fram, til hvaða upplýsinga slík beiðni nái og frá hverjum þær stafi bæði hvað varðar afhendingu upp­lýsinga frá lántaka til LÍN og hvað varðar upplýsingabeiðni LÍN til annarra opinberra aðila, að lántakanda forspurðum. Þá verður að mati Persónuverndar ekki skýrlega ráðið af ákvæð­inu hvort LÍN verður einnig heimilt að afla upplýsinga um maka lántakanda eða um aðra fjölskyldumeðlimi. Það er mat Persónuverndar að ákvæðið feli í sér of víðtæka heimild til vinnslu persónuupplýsinga um lántaka, maka hans og fjölskyldu. Nauðsynlegt sé að afmarka með skýrum hætti hvaða upplýsingar eru nauðsynlegar fyrir LÍN þegar lagt er mat á hvort lántaki eigi rétt á upplýsingum eða námsstyrkjum og ef hann óskar eftir undanþágu frá lög­unum. Einnig þarf að afmarka nánar hvenær, í hvaða tilvikum og frá hverjum LÍN er nauð­synlegt að afla upplýsinga um lántaka, og eftir atvikum maka hans, sem og veita fræðslu um þá vinnslu. Meiri hlutinn tekur heils hugar undir sjónarmið Persónuverndar og leggur til breytingar á ákvæðinu. Meiri hlutinn leggur til að 25. gr. frumvarpsins verði skipt tvær greinar þannig að skýrt sé skilið á milli upplýsingaskyldu umsækjanda annars vegar og upp­lýsingaskyldu stjórnvalda hins vegar.
    Í 26. gr. frumvarpsins er kveðið á um þagnarskyldu. Þar segir m.a. að starfsmenn LÍN, stjórnarmenn og aðrir aðilar sem fá upplýsingar frá sjóðnum í tengslum við hefðbundna starfsemi hans, svo sem verktakar, sérfræðingar eða starfsmenn Stjórnarráðsins, séu bundnir þagnarskyldu um einstaklingsbundnar upplýsingar sem leynt eiga að fara samkvæmt lögum eða eðli máls nema skylt sé að veita slíkar upplýsingar lögum samkvæmt eða dómari úrskurði um slíka skyldu. Þá segir enn fremur að þagnarskylda gildi ekki um upplýsingar sem nauð­synlegt sé að veita á vettvangi þar sem þær geti orðið opinberar, svo sem vegna ágreinings fyrir dómstólum eða stjórnvöldum. Í umsögn Persónuverndar kom fram athugasemd við að gert væri ráð fyrir því að starfsmenn Stjórnarráðsins fengju aðgang að persónuupplýsingum um umsækjendur hjá LÍN. Benti stofnunin á að í athugasemdum við ákvæðið væri ekki að finna nánari útskýringu á því í hvaða tilvikum starfsmenn Stjórnarráðsins gætu þurft á að­gangi að persónugreinanlegum upplýsingum um umsækjendur að halda og ekki gert ráð fyrir að umsækjandi gæti leitað úrskurðar ráðherra um ákvörðun LÍN um námsaðstoð, námsstyrk eða námslán. Þá var vísað til þess að hvergi kæmi fram í frumvarpinu að LÍN yrði heimilt að miðla persónuupplýsingum um umsækjendur til starfsmanna Stjórnarráðsins, að því er virtist án milligöngu umsækjanda, og vandséð væri í hvaða tilvikum slíkt gæti verið málefnalegt og nauðsynlegt. Það er mat Persónuverndar að gæta verði sérstakrar varúðar þegar víkja á frá lögbundinni þagnarskyldu en orðalag 2. mgr. 26. gr. frumvarpsins gefur til kynna að LÍN gæti tjáð sig án takmarkana á opinberum vettvangi, þ.m.t. í fjölmiðlun, um málefni ein­staklinga sem hafa verið í samskiptum við sjóðinn og hafa lýst sig ósammála málsmeðferð eða ákvörðunum hans. Í þessu sambandi áréttar meiri hlutinn að slíka heimild er ekki að finna annars staðar í íslenskri löggjöf og telur hann ákvæði þetta skarast á við þau sjónarmið sem búa að baki ákvæðum annarra laga um þagnarskyldu opinberra starfsmanna, sbr. 18. gr. laga nr. 70/1996, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, og 136. gr. almennra hegn­ingarlaga, nr. 19/1940. Meiri hlutinn leggur til breytingar á ákvæðinu í samræmi við athuga­semdir Persónuverndar.
    Í 1. mgr. 27. gr. frumvarpsins er kveðið á um að ákvæði laga um staðgreiðslu opinberra gjalda eigi ekki við um greiðslur námsaðstoðar. Ríkisskattstjóri benti á það á fundi með nefndinni, sem og í minnisblaði sem embættið sendi nefndinni í kjölfarið, að þegar gera eigi undanþágu frá staðgreiðsluskyldu beri að gæta vel að afmörkun undanþágunnar. Í því skyni væri hugtakið „námsaðstoð“ rýmra en tilefni væri til. Meiri hlutinn fellst á þessa ábendingu og leggur til að í stað orðsins „námsaðstoð“ komi „námsstyrkur“. Meiri hlutinn leggur að auki til þá viðbót við ákvæðið að LÍN skuli reglulega veita ríkisskattstjóra upplýsingar um fjárhæðir veittra námsstyrkja, enda styrkirnir eftir sem áður tekjuskattsskyldir. Mun sú fram­kvæmd jafnframt auðvelda þeim námsmönnum sem afla tekna umfram skattleysismörk að upplýsa launagreiðendur um stöðu persónuafsláttar í gegnum rafrænt skattkort. Meiri hlutinn beinir því jafnframt til ráðuneytisins að kannað verði hvort lagabreyting þessi kalli á endur­skoðun reglugerðar nr. 561/1987, um laun, greiðslur og hlunnindi utan staðgreiðslu.

Gildistaka og lagaskil.
    Í 29. gr. frumvarpsins er kveðið á um gildistöku þess. Þar segir í 1. mgr. að lög þessi öðlist gildi 1. ágúst 2016. Ljóst er að frumvarpið felur í sér kerfisbreytingar sem þarfnast undirbún­ings. Þykir meiri hlutanum rétt að leggja til þá breytingu að frumvarpið taki gildi 1. ágúst 2017.
    Í 30. gr. frumvarpsins er fjallað um endurgreiðslu námslána samkvæmt nýju lögunum og endurgreiðslu eldri námslána. Þar segir í 1. mgr. að endurgreiðslur námslána samkvæmt lög­unum frestist ekki þótt lántaki greiði af lánum sem veitt voru í tíð eldri laga. Í 2. mgr. er kveðið á um hvernig innheimtu skuli háttað hjá lántaka sem skuldar fleiri en eitt námslán samkvæmt eldri lögum. Ákvæðið gerir ráð fyrir að framkvæmd innheimtu eldri námslána haldist óbreytt frá því sem kveðið er á um í 18. gr. gildandi laga um LÍN. Við meðferð frum­varpsins í nefndinni komu fram athugasemdir um að breytt námslánakerfi gæti bitnað á þeim nemendum sem þegar hafa hafið nám. Það er mat meiri hlutans að óhjákvæmilegt sé að gerð verði lagaskil varðandi útgáfu skuldabréfa í nýju og gömlu kerfi. Ekki er mögulegt að vera með tvö ólík námsaðstoðarkerfi þar slíkt er flókið í framkvæmd, felur í sér ólík réttindi fyrir námsmenn sem eru í námi á sama tíma og er mjög kostnaðarsamt. Meiri hlutinn bendir á að heimild verður í lögunum fyrir námsmenn til að flytja eldri lán yfir í nýtt kerfi ef þeir óska þess en einnig verður heimild til að fá 9% afslátt af aukainnborgunum inn á eldri lán til lækk­unar á höfuðstól til að koma til móts við námsmenn sem verða í þessari stöðu.
    Í 36. gr. frumvarpsins er kveðið á um lokun skuldabréfa. Að mati nokkurra umsagnaraðila voru þau sjónarmið reifuð að leyfa ætti nemendum sem þegar hafa hafið nám í núverandi kerfi að velja í hvaða kerfi þeir ljúki því námi þar sem lánþegar hefðu nú þegar gert ráðstaf­anir á grundvelli gildandi laga. Af þeim sökum ætti ekki að loka skuldabréfum þeirra í sam­ræmi við 1. mgr. 36. gr. frumvarpsins. Meiri hlutinn vill í þessu sambandi árétta að frum­varpið felur ekki í sér íþyngjandi breytingar á námslánakerfi íslenskra námsmanna enda mun greiðslubyrði mikils meiri hluta námsmanna lækka og heildarskuldsetning allra námsmanna sömuleiðis. Einnig bendir meiri hlutinn á að ríkissjóður mun leggja til allt að 2,3 millj. kr. árlega til viðbótar við núgildandi fjárframlag í því skyni að bæta kjör námsmanna samkvæmt frumvarpinu.

Ákvæði til bráðabirgða.
    Þar sem meiri hlutinn leggur til breytingu á gildistöku frumvarpsins eru gerðar breytingar á ákvæði til bráðabirgða I til samræmis.
    Við meðferð frumvarpsins í nefndinni var nokkuð rætt um möguleika á að nota endur­greiðslukjör námslána sem hvata fyrir fólk til að setjast að og starfa á dreifbýlum svæðum sem eiga í vök að verjast. Meiri hlutinn bendir á að í gildandi byggðaáætlun fyrir árin 2014– 2017 er tillaga um sértækar aðgerðir á svæðum þar sem fólksfækkun er talin líkleg. Þar segir að kanna eigi möguleika á því að námslán íbúa tiltekins svæðis verði afskrifuð um ákveðið hlutfall á hverju ári. Rökin fyrir þessari tillögu eru að þetta var talin heppileg aðgerð til að auka fjölbreytni atvinnulífs á svæðum sem eiga undir högg að sækja og til að auka líkur á að fá sérfræðimenntað fólk til starfa. Þá var einnig litið til þess að þessar aðgerðir gætu verið hvati fyrir fólk sem vill búa á landsbyggðinni að námi loknu og hasla sér þar völl. Meiri hlutinn bendir á að hliðstætt fyrirkomulag gildir í Noregi þar sem hægt er að sækja um niður­fellingu á 10% námslána á ári, eða allt að 25.000 norskum krónum, ef viðkomandi býr og starfar í nyrstu héruðum landsins. Þá stuðla Norðmenn einnig að búsetu tiltekinna starfsstétta, t.d. lækna og kennara, í dreifbýlustu héruðum landsins með sérstökum reglum um endur­greiðslu námslána þeirra sem starfa á þessum svæðum að námi loknu. Meiri hlutinn leggur til að við frumvarpið bætist nýtt ákvæði til bráðabirgða sem kveði á um að ráðherra skuli skipa fimm manna starfshóp sem hafi það hlutverk að útfæra tillögu um leiðir til að koma á hvatakerfi í gegnum skattkerfið við endurgreiðslu námslána, til stuðnings byggðastefnu. Meiri hlutinn leggur annars vegar til að hópurinn útfæri hvatakerfi fyrir háskólamenntað fólk til að setjast að á þeim svæðum sem eiga helst undir högg að sækja og hins vegar skoði hvort nýta megi sambærilegt kerfi til að hvetja námsmenn til að afla sér menntunar sem fyrir­sjáanlegur skortur er á í samfélaginu. Meiri hlutinn leggur til að óskað verði eftir tilnefningu frá samstarfsnefnd háskólastigsins, Byggðastofnun og Sambandi íslenskra sveitarfélaga. Starfshópurinn skili tillögum til ráðherra eigi síðar en 1. mars 2017 svo hægt verði að bregð­ast við þeim fyrir gildistöku laganna.
    Mat meiri hlutans er að þegar ný lög um námslán og námsstyrki koma til framkvæmda gætu komið upp vafaatriði varðandi rétt nemenda sem njóta námsstyrkja frá LÍN og gætu jafnframt átt rétt á jöfnunarstyrk samkvæmt lögum um námsstyrki, nr. 79/2003. Jöfnunar­styrk er ætlað að jafna fjárhagslegan aðstöðumun nemenda í framhaldsskólum og háskólum en búseta veldur misþungum fjárhagsbyrðum og efnaleysi getur torveldað nám. Mikilvægt er að við innleiðingu nýrrar löggjafar um námslán og námsstyrki verði ekki dregið úr þessum jöfnunaráhrifum. Meiri hlutinn leggur til nýtt ákvæði til bráðabirgða sem kveður á um að ráðherra skuli skipa fimm manna starfshóp sem hafi það hlutverk að skoða samspil laga um námsstyrki, nr. 79/2003, og laga um námslán og námsstyrki. Hópurinn skal hafa það að markmiði að allir framhaldsskólanemendur og nemendur í grunnnámi á háskólastigi sem geta ekki stundað sambærilegt nám frá lögheimili hér á landi eða öðrum jafngildum dvalarstað njóti ferðastyrkja óháð því hvort þeir nýta sér dvalarstyrki samkvæmt lögum um námsstyrki eða námsaðstoð LÍN. Þá skal hópurinn skoða samspil laganna að öðru leyti. Meiri hlutinn leggur til að óskað verði eftir tilnefningum í starfshópinn frá Sambandi íslenskra framhalds­skólanema, Skólameistarafélagi Íslands, samstarfsnefnd háskólastigsins og Sambandi íslenskra sveitarfélaga. Meiri hlutinn leggur til að tillögum verði skilað til ráðherra eigi síðar en 1. mars 2017, þ.e. fimm mánuðum áður en lögin öðlast gildi svo að hægt verði að bregðast við tillögum starfshópsins.

Niðurstaða.
    Mat meiri hlutans er að sú kerfisbreyting sem frumvarpið felur í sér muni hvetja til bættrar námsframvindu, m.a. með námsstyrkjum sem háðir eru kröfum um námsframvindu, en eins og að framan greinir er meðalaldur nýnema í háskólum hæstur á Íslandi í OECD-ríkjunum, sem og betri nýtingar opinbers fjár. Meiri hlutinn telur að það nýmæli að nemendum sem stunda starfsnám á framhaldsskólastigi bjóðist námsstyrkur geti orðið mikill lyftistöng fyrir iðn- og starfsnám á Íslandi. Framfærslulán verða hækkuð í 100% sem er mikið framfaraskref en þessar breytingar auka líkur á að nemendur þurfi ekki að vinna með námi og þar með er meiri möguleiki á að auka skilvirkni í náminu. Meiri hlutinn áréttar að námsmenn geta átt rétt á greiðslum úr ýmsum bótakerfum meðan á námi stendur og geta þær einnig haft áhrif á lántökuþörf námsmanna þegar kemur að námsaðstoð ríkisins. Meiri hlutinn bendir sérstaklega á nýsamþykkt lög um húsnæðisbætur, nr. 75/2016, en sú löggjöf felur í sér að grunn­fjárhæðir bóta hækka og bótafjárhæðir og frítekjumörk ráðast af fjölda heimilismanna óháð aldri. Meiri hlutinn leggur í þessu sambandi áherslu á fjármálalæsi lántaka en það byggist á þekkingu, viðhorfum og hegðun og snýst um að geta tekið upplýstar, meðvitaðar ákvarðanir í fjármálum til lengri og skemmri tíma. Mikilvægt er að möguleiki gefist á láni fyrir fullri framfærslu en að sama skapi er mikilvægt að námsmenn geti valið að taka bara hlutalán í samræmi við þarfir og endurgreiðslugetu að námi loknu. Þá leggur meiri hlutinn áherslu á að þessar kerfisbreytingar fela í sér aukið gagnsæi þar sem námsaðstoð skiptist í námslán og námsstyrk og auðveldara verður að bregðast við þörfum mismunandi hópa í samfélaginu. Þá telur meiri hlutinn að með þeirri breytingu sem hann leggur til, að námsmönnum verði gert kleift að þiggja námsaðstoð samhliða námi en ekki einungis eftir á, sé brugðist við einu helsta baráttumáli hagsmunasamtaka nemenda, námsmönnum til mikilla hagsbóta.
    Auk þeirra breytinga sem gerð er grein fyrir að framan leggur meiri hlutinn til nokkrar breytingar lagatæknilegs eðlis sem ekki þarfnast útskýringa. Að öllu framangreindu virtu leggur meiri hlutinn til að frumvarpið verði samþykkt með breytingum sem gerð er tillaga um í sérstöku þingskjali.

Alþingi, 23. september 2016.

Unnur Brá Konráðsdóttir,
form.
Líneik Anna Sævarsdóttir,
frsm.
Guðlaugur Þór Þórðarson.
Haraldur Einarsson. Jóhanna María Sigmundsdóttir.