Ferill 186. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Microsoft Word.
150. löggjafarþing 2019–2020.
Þingskjal 188 — 186. mál.
Stjórnarfrumvarp.
Frumvarp til laga
um breytingu á lögum um fjárfestingu erlendra aðila í atvinnurekstri,
nr. 34/1991, með síðari breytingum (afnám búsetuskilyrða).
Frá ferðamála-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra.
1. gr.
2. gr.
a. Í stað orðanna „enda séu viðkomandi ríkisborgarar búsettir í aðildarríki samningsins um Evrópska efnahagssvæðið, aðildarríki stofnsamnings Fríverslunarsamtaka Evrópu eða Færeyjum“ í 2. málsl. 1. mgr. kemur: og þá sem eru búsettir þar.
b. Í stað orðanna „sem búsettir eru í aðildarríki samningsins um Evrópska efnahagssvæðið, aðildarríki stofnsamnings Fríverslunarsamtaka Evrópu eða Færeyjum teljast“ í 2. mgr. kemur: og einstaklingar búsettir þar.
3. gr.
Greinargerð.
Frumvarp er samið í atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytinu. Tilefnið má rekja til athugasemda Eftirlitsstofnunar EFTA (ESA) vegna skilyrða um búsetu og heimilisfesti framkvæmdastjóra og stjórnenda í íslenskum atvinnufyrirtækjum. ESA hefur gert athugasemd við núgildandi kröfu um að framkvæmdastjórar og meirihluti stjórnarmanna í íslenskum atvinnufyrirtækjum sem eru ríkisborgarar Færeyja, þeirra ríkja sem eiga aðild að samningnum um Evrópska efnahagssvæðið (EES-samningurinn) eða þeirra ríkja sem eru aðilar að stofnsamningi Fríverslunarsamtaka Evrópu (EFTA), þurfi að vera búsettir í aðildarríkjum EES-samningsins, aðildarríkjum EFTA eða í Færeyjum. ESA hefur bent á að krafan sé ekki í samræmi við EES-samninginn. ESA benti einnig á að ríkisborgarar annarra ríkja sem búsettir eru á framangreindum svæðum þyrftu ekki að vera búsettir hér á landi heldur væri nóg að vera búsettir á Evrópska efnahagssvæðinu. Með öðrum orðum er verið að breyta núgildandi búsetuskilyrði á þann veg að framkvæmdastjórar og meiri hluti stjórnarmanna þurfa að vera búsettir á Evrópska efnahagssvæðinu, á svæði ríkja sem eiga aðild að stofnanasamningi Fríverslunarsamtaka Evrópu eða í Færeyjum. Búsetuskilyrðið á þó ekki við um ríkisborgara þessara ríkja.
ESA vakti fyrst athygli á fyrrgreindu 22. janúar 2014. Athugasemdir voru gerðar við fimm lagabálka. Þremur af þeim lagabálkum hefur þegar verið breytt í samræmi við athugasemdir ESA, þ.e. lögum um hlutafélög, lögum um einkahlutafélög og lögum um sjálfseignarstofnanir sem stunda atvinnurekstur, sbr. lög um hlutafélög o.fl., nr. 25/2017.
2. Tilefni og nauðsyn lagasetningar.
Með frumvarpinu er brugðist við athugasemdum ESA um að skilyrði um búsetu og heimilisfesti stjórnarmanna og framkvæmdastjóra í íslenskum fyrirtækjum sé ekki í samræmi við EES-samninginn. Aðrir valkostir en lagabreyting eru ekki mögulegir. Ef ekkert er aðhafst er von á frekari aðgerðum af hálfu ESA. Nú þegar hefur ESA sent íslenska ríkinu formlegar athugasemdir (e. letter of formal notice) með bréfi dags. 4. nóvember 2015. Næsta aðgerð ESA verður í formi rökstudds álits (e. reasoned opinion). Ef ekkert yrði aðhafst í kjölfar þess getur ESA vísað málinu til EFTA-dómstólsins.
Markmið lagasetningarinnar er að tryggja frelsi launþega á grundvelli ríkisfangs innan EES og tryggja staðfesturétt einstaklinga. Ekki er hægt að setja höft á rétt ríkisborgara á evrópska efnahagssvæðinu til að öðlast staðfestu á yfirráðasvæði einhvers annars ríkis á svæðinu. Staðfesturétturinn felur m.a. í sér rétt til að hefja og stunda sjálfstæða atvinnustarfsemi og til að stofna og reka fyrirtæki. Til nánari glöggvunar á fyrrgreindum reglum er vísað til 28. og 31. gr. EES-samningsins.
3. Meginefni frumvarpsins.
Samkvæmt lögum um fjárfestingu erlendra aðila í atvinnurekstri, nr. 34/1991, skulu framkvæmdastjórar og meirihluti stjórnarmanna í íslenskum atvinnufyrirtækjum vera búsettir hér á landi óháð eignarhlut, atkvæðisrétti eða öðrum yfirráðum erlendra aðila. Í lögunum kemur fram að búsetuskilyrði gildi þó ekki um ríkisborgara þeirra ríkja sem eru aðilar að EES-samningnum, aðilar að EFTA eða um Færeyinga, enda séu viðkomandi ríkisborgarar búsettir í aðildarríki EES-samningsins, aðildarríki EFTA eða Færeyjum.
Með frumvarpinu er lögð til sú breyting að ekki verði gerð krafa um að viðkomandi ríkisborgarar séu búsettir í aðildarríki EES-samningsins, aðildarríki EFTA eða Færeyjum.
4. Samræmi við stjórnarskrá og alþjóðlegar skuldbindingar.
Frumvarpið þykir ekki kalla á sérstaka skoðun á samræmi við stjórnarskrá. Tillögurnar eru í samræmi við skuldbindingar Íslands samkvæmt EES-samningnum. Breytingarnar eru tilkomnar vegna athugasemda ESA vegna skilyrða um búsetu og heimilisfesti stjórnarmanna og framkvæmdastjóra í íslenskum atvinnufyrirtækjum.
Lagaákvæði sem gera kröfu um búsetu í EES-ríki að skilyrði fyrir réttindum geta falið í sér mismunun sem telst ólögmæt á grundvelli EES-samningsins, enda á rétturinn til frjálsrar atvinnustarfsemi að tengjast ríkisfangi en ekki búsetu.
5. Samráð.
Drög að frumvarpinu voru sett inn á samráðsgátt stjórnvalda 9.–20. september 2019. Engar athugasemdir bárust.
6. Mat á áhrifum.
Í frumvarpinu eru lagðar til breytingar á skilyrðum um búsetu framkvæmdastjóra og stjórnarmanna í íslenskum fyrirtækjum þannig að búsetuskilyrði gildi ekki fyrir ríkisborgara EES-ríkis, aðildarríkis stofnsamnings EFTA og Færeyja sama hvar þeir eru búsettir í heiminum. Búsetuskilyrði fyrir aðra ríkisborgara mun eiga við um allt það svæði en ekki eingöngu Ísland eins og í núgildandi lögum.
Verði frumvarpið óbreytt að lögum er ekki gert ráð fyrir að það muni hafa í för með sér nein fjárhagsáhrif á ríkissjóð. Fyrirtækjaskrá þarf að þó að sannreyna þær upplýsingar sem um ræðir en ekki er talið að það hafi teljandi áhrif á stofnunina. Búsetuskilyrðið mun því gera fyrirtækjum kleift að fá ríkisborgara fyrrgreindra svæða til að gegna stjórnarsetu eða vera framkvæmdastjórar óháð búsetu. Enn fremur ríkisborgara annarra ríkja sem eru búsettir á þeim svæðum sem tilgreind eru. Áhrif á atvinnulífið verða óveruleg enda er ekki vitað til þess að núgildandi regla hafi haft áhrif á íslenskt atvinnulíf. Þess ber að geta að lögum um hlutafélög, lögum um einkahlutafélög og lögum um sjálfseignarstofnanir sem stunda atvinnurekstur, sbr. lög um hlutafélög o.fl., nr. 25/2017, var breytt með sambærilegum hætti og nær því breytingin sem lögð er til í frumvarpinu eingöngu til fyrirtækja í atvinnurekstri sem eru ekki hlutafélög, einkahlutafélög eða sjálfseignarstofnanir.
Um einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Um 2. gr.
Um 3. gr.
