Ferill 814. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Microsoft Word.
150. löggjafarþing 2019–2020.
Þingskjal 1428 — 814. mál.
Stjórnarfrumvarp.
Frumvarp til laga
um tímabundnar heimildir til fjárhagslegrar endurskipulagningar atvinnufyrirtækja.
Frá dómsmálaráðherra.
I. KAFLI
Gildissvið o.fl.
1. gr.
Lögaðili sem fellur undir 1. mgr. er í lögum þessum nefndur skuldari.
2. gr.
1. Hann eigi undir lögsögu dómstóla hér á landi skv. 4. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl.
2. Atvinnustarfsemi hans hafi byrjað ekki síðar en 1. desember 2019.
3. Hann hafi greitt fleiri en einum manni laun í desember 2019 og janúar og febrúar 2020 sem svari hið minnsta til lágmarkslauna fyrir fullt starf í hverjum þessara mánaða.
4. Mánaðarlegar heildartekjur af starfseminni hafi allar götur frá 1. mars 2020 dregist saman um 75 hundraðshluta eða meira í samanburði við meðaltal mánaðanna þriggja þar á undan eða mánaðarlegar heildartekjur síðustu þriggja mánaða áður en sótt er um úrræðið hafi dregist saman um a.m.k. 75 hundraðshluta í samanburði við sömu mánuði árið 2019 eða fyrirsjáanlegt er að heildartekjur af starfseminni á næstu þremur mánuðum frá því að sótt er um úrræðið verði a.m.k. 75 hundraðshlutum minni í samanburði við sama tíma á árinu 2019.
5. Samanlagður áætlaður rekstrarkostnaður og skuldir hans sem falla í gjalddaga á næstu tveimur árum séu meiri en heildarfjárhæð andvirðis peningaeignar hans, innstæðna, verðbréfa og krafna á hendur öðrum.
3. gr.
Þegar atvikum er háttað eins og segir í 1. mgr. skal við mat á skilyrðum skv. 5. tölul. 2. gr. líta jafnframt til peningaeignar, innstæðna, verðbréfa og krafna þess eða þeirra sem bera ábyrgð á skuldbindingum félags.
Ákvæði 2. og 3. mgr. 5. gr. og 2. og 3. mgr. 6. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. eiga að breyttu breytanda við um heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar.
II. KAFLI
Heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar.
4. gr.
1. nafni skuldarans og kennitölu,
2. upplýsingum um eignir hans og skuldir ásamt því hvort veðbönd eða önnur tryggingarréttindi hvíli á einstökum eignum og þá fyrir hvaða skuldum,
3. greinargerð skuldarans um það hvernig uppfyllt séu í einstökum atriðum skilyrði fyrir veitingu heimildarinnar skv. 1. og 2. gr.,
4. nafni, kennitölu og starfsheiti aðstoðarmanns við fjárhagslega endurskipulagningu ásamt staðfestingu hans á því að hann taki starfann að sér frá og með því tímamarki sem greinir í 6. gr. Aðstoðarmaðurinn skal vera lögmaður eða löggiltur endurskoðandi sem uppfyllir skilyrði 3. mgr. 10. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl.
Beiðninni skulu fylgja síðustu tveir ársreikningar skuldarans, svo og árshlutauppgjör frá sama tímabili, hafi þau verið gerð. Einnig skal fylgja beiðninni yfirlýsing löggilts endurskoðanda eða viðurkennds bókara um að bókhald skuldarans sé í lögboðnu horfi.
5. gr.
Í skilningi laga þessara, svo og laga um gjaldþrotaskipti o.fl., skoðast sem frestdagur sá dagur sem héraðsdómi berst beiðni um heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar. Komi í kjölfar slíkrar beiðni heimild handa skuldaranum eða aðgerð gagnvart honum eftir reglum laga um gjaldþrotaskipti o.fl. gilda þessu til viðbótar fyrirmæli 2. gr. þeirra laga um hvernig frestdagur ráðist.
6. gr.
7. gr.
Synja skal beiðni um heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar ef eitthvert eftirtalinna atriða á við:
1. ekki er fullnægt öllum skilyrðum 1. mgr. 1. gr., sbr. 2. gr., til að verða við beiðninni,
2. rökstuddur grunur er um að upplýsingar af hendi skuldarans séu vísvitandi rangar eða villandi,
3. beiðni skuldarans eða fylgigögnum með henni er áfátt eða sá sem skuldari hefur ráðið sér til aðstoðar telst vanhæfur til að gegna því starfi og skuldari sinnir ekki ábendingu héraðsdóms um að ráða sér annan mann til aðstoðar.
Telji héraðsdómur að skilyrðum sé fullnægt til að verða við beiðni skuldarans skal tiltekið í úrskurði að heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar sé veitt til ákveðins dags og stundar innan þriggja mánaða frá uppkvaðningu úrskurðarins þegar þing verði háð til að taka málefnið fyrir á ný. Dómari skal sjá til þess að tilkynning um að skuldari hafi fengið heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar og hver sé aðstoðarmaður hans birtist í Lögbirtingablaði á kostnað skuldara.
Úrskurði héraðsdóms samkvæmt þessari grein verður ekki skotið til æðra dóms.
8. gr.
Á fundinum skal aðstoðarmaður leggja fram tæmandi og sundurliðaða skrá um eignir og skuldir skuldarans þar sem tilgreint er áætlað verðmæti hverrar eignar og heildarfjárhæð hverrar skuldar ásamt upplýsingum um hvort veðbönd eða önnur tryggingarréttindi hvíli á einstökum eignum og þá fyrir hvaða skuldum. Á fundinum skal jafnframt greint frá ráðagerðum skuldara um framhald aðgerða til fjárhagslegrar endurskipulagningar og hvernig viðbúið sé að þeim verði lokið, svo og hvort hann muni leita eftir framlengingu á heimild sinni og þá til hve langs tíma. Aðstoðarmaður skal eftir föngum leita afstöðu lánardrottna til ráðagerða skuldarans og tillagna þeirra.
Aðstoðarmaður stýrir fundi og færir fundargerð þar sem greint skal skýrlega frá viðhorfum lánardrottna.
9. gr.
Lánardrottinn skuldarans getur sótt þinghald skv. 1. mgr. þar sem beiðni skuldarans um framlengingu heimildar er tekin fyrir og lagt þar fram skrifleg og rökstudd mótmæli gegn því að hún verði tekin til greina. Ef hvorki lánardrottinn fellur frá mótmælum sínum né skuldarinn frá beiðni sinni skal farið með ágreining þeirra eftir 166. gr. og XXIV. kafla, sbr. XXV. kafla laga um gjaldþrotaskipti o.fl.
Leggi skuldarinn fram beiðni skv. 1. mgr. framlengist heimild hans til fjárhagslegrar endurskipulagningar sjálfkrafa þar til hann annaðhvort fellur frá beiðninni eða héraðsdómur, eða eftir atvikum æðri dómur, kveður upp úrlausn um hana.
Beiðni skuldara um framlengingu heimildar til fjárhagslegrar endurskipulagningar skal synja ef eitthvert eftirtalinna atriða á við:
1. að svo standi á sem segir í 2. mgr. 7. gr.,
2. að skuldarinn hafi gert ráðstafanir í andstöðu við ákvæði 13.–15. gr.,
3. að talið verði í ljósi aðstæðna að ekki hafi verið staðið eðlilega að aðgerðum til fjárhagslegrar endurskipulagningar á þeim tíma sem heimild til hennar hefur verið fyrir hendi,
4. að framlenging heimildarinnar muni ekki þjóna tilgangi,
5. að framlenging á heimildinni sé óþörf sökum þess að árangur hafi þegar náðst af henni, sbr. 18. gr.,
6. að tekjur af rekstri skuldarans hafi aftur náð a.m.k. 75 hundraðshlutum af tekjum á viðmiðunartímabili skv. 2. gr.
Úrskurði héraðsdóms um synjun um framlengingu heimildar verður ekki skotið til æðra dóms.
Telji héraðsdómur að skilyrði til að verða við beiðni skuldarans séu uppfyllt skal ákveðið í úrskurði að heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar sé framlengd til tiltekins dags og stundar þegar þing verði háð til að taka málefnið fyrir á ný innan sex mánaða frá þeim degi sem beiðnin var lögð fram.
Aðstoðarmaður skal án tafar tilkynna öllum þekktum lánardrottnum skuldarans á sannanlegan hátt um niðurstöðu dómstóla um beiðni skuldarans.
10. gr.
Telji héraðsdómur skilyrði til að verða við beiðni skuldarans skal ákveðið í úrskurði að heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar sé framlengd til tiltekins dags og stundar ekki síðar en þremur mánuðum frá þeim degi sem beiðnin var lögð fram.
Framlengja má heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar oftar en tvisvar, en þó þannig að hún standi aldrei lengur samanlagt en í eitt ár, sbr. þó 5. mgr. 20. gr. og 4. mgr. 21. gr.
11. gr.
1. Sá tími er á enda sem heimildinni hefur verið markaður og beiðni um framlengingu hennar kemur ekki fram eða ekki er mætt af hálfu skuldarans í þinghaldi við lok áður veittrar heimildar.
2. Héraðsdómi berst skrifleg tilkynning skuldarans um að hann afsali sér heimildinni.
3. Úrskurður gengur um að skuldaranum sé veitt heimild til greiðslustöðvunar eða nauðasamningsumleitana eða að bú hans sé tekið til gjaldþrotaskipta samkvæmt kröfu hans sjálfs.
4. Löggilt er skilanefnd til að slíta félagi sem hefur heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar.
Heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar fellur einnig niður við uppkvaðningu úrskurðar héraðsdóms um höfnun beiðni um framlengingu heimildarinnar eða úrlausnar æðra dóms um slíka höfnun, svo og þegar lokatímabili heimildarinnar lýkur.
Ef heimild fellur niður eftir 1. eða 2. mgr. falla sjálfkrafa niður fundir með lánardrottnum skuldara og þinghöld í tengslum við heimildina sem áður hefur verið ákveðið að halda.
Aðstoðarmanni ber án tafar að tilkynna öllum þekktum lánardrottnum skuldarans á sannanlegan hátt ef heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar fellur niður eftir ákvæðum þessarar greinar.
12. gr.
Aðstoðarmanni ber að krefjast þess við héraðsdóm að heimild verði felld niður ef hann telur atvik vera slík sem í 1. mgr. segir eða skuldara ekki hafa sinnt skyldum sínum skv. 3. mgr. 17. gr.
Krafa skv. 1. eða 2. mgr. skal vera skrifleg og rökstudd. Þau gögn skulu fylgja henni sem hún er studd við.
Berist héraðsdómi krafa samkvæmt framansögðu skal án tafar boða skuldara og þann sem hana hefur uppi til þinghalds með sannanlegum hætti og hæfilegum fyrirvara. Ef skuldarinn sækir ekki þing og gagnaðili krefst þess skal héraðsdómur þegar í stað kveða á þeim grunni upp úrskurð um að fella niður heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar. Sæki skuldarinn á hinn bóginn þing og mótmæli kröfu gagnaðila skal farið með ágreining þeirra eftir 167. gr. og XXIV. kafla, sbr. XXV. kafla laga um gjaldþrotaskipti o.fl., en þó þannig að kærufrestur á úrskurði um niðurfellingu heimildar er einn sólarhringur og frestar kæra réttaráhrifum úrskurðar þar til máli lýkur fyrir æðra dómi.
Aðstoðarmanni ber án tafar að tilkynna öllum þekktum lánardrottnum skuldarans á sannanlegan hátt ef heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar fellur niður eftir ákvæðum þessarar greinar.
III. KAFLI
Réttaráhrif heimildar til fjárhagslegrar endurskipulagningar.
13. gr.
Samþykki skv. 1. mgr. skal ávallt liggja fyrir áður en ráðstöfun er gerð, en aðstoðarmaður getur dregið það til baka allt fram að því að skuldarinn verður bundinn gagnvart þriðja manni af ráðstöfun á grundvelli þess. Samþykkið getur hvort heldur varðað eina eða fleiri tilteknar ráðstafanir eða falið í sér almennt samþykki til að verja fjármunum innan tiltekinna marka til að standa straum af reglubundnum eða nauðsynlegum útgjöldum til að halda áfram rekstri skuldarans. Ber skuldaranum að gera grein fyrir ráðstöfunum í skjóli slíks almenns samþykkis með reglubundnu millibili samkvæmt ákvörðun umsjónarmanns.
Aðstoðarmanni ber eftir föngum að hafa eftirlit með fjárreiðum skuldarans til að koma í veg fyrir að hann brjóti gegn ákvæðum 1. og 2. mgr.
14. gr.
Svo lengi sem skuldarinn nýtur heimildarinnar má ekki verja peningaeign hans, peningum sem fást við ráðstöfun eigna eða réttinda, arði af eignum eða réttindum eða tekjum sem hann aflar í atvinnurekstri til annarra þarfa en að:
1. standa straum af nauðsynlegum útgjöldum til að halda áfram rekstri hans,
2. greiða skuldir að því leyti sem það er heimilt skv. 15. gr.,
3. greiða þóknun umsjónarmanns og annan kostnað af undirbúningi og framkvæmd endurskipulagningarinnar,
4. standa að aðgerðum til að koma í veg fyrir verulegt tjón.
15. gr.
Svo lengi sem skuldarinn nýtur heimildar til fjárhagslegrar endurskipulagningar má hann ekki stofna til skulda eða annarra skuldbindinga eða leggja höft á eignir sínar eða réttindi nema það sé nauðsynlegt til að halda áfram atvinnurekstri hans eða varna verulegu tjóni. Komi til gjaldþrotaskipta á búi skuldarans og markist frestdagur við þau af beiðni um heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar getur skuld sem stofnað er til á þennan hátt notið stöðu í réttindaröð skv. 4. tölul. 110. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl.
16. gr.
Á meðan heimild skuldarans stendur má ekki taka bú hans til gjaldþrotaskipta nema hann krefjist þess sjálfur, en á því tímabili verður ekki virk skylda hans til að bera fram slíka kröfu skv. 2. mgr. 64. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. Ekki má heldur kyrrsetja eignir hans, taka þær í löggeymslu, gera fjárnám í þeim eða ráðstafa þeim með nauðungarsölu. Þá verður ekki komið fram gagnvart skuldara aðfarargerð til efnda á skyldu hans til annars en peningagreiðslu.
Stjórnvöld mega ekki neyta þvingunarúrræða í garð skuldara sem nýtur heimildar til fjárhagslegrar endurskipulagningar vegna vanefnda hans á skuldbindingu við ríkið eða sveitarfélag. Við veitingu heimildarinnar falla niður áhrif slíkrar þvingunar sem stjórnvald hefur komið á áður en heimildin var fengin.
IV. KAFLI
Ráðstafanir til fjárhagslegrar endurskipulagningar.
17. gr.
Þegar aðstoðarmaður tekur til starfa skal hann án tafar kanna hag skuldarans eftir föngum til að staðreyna réttmæti upplýsinga sem hann veitti við öflun heimildar til fjárhagslegrar endurskipulagningar. Aðstoðarmaður skal einnig gera nauðsynlegar ráðstafanir þegar í stað til að koma á eftirliti með fjárreiðum skuldarans, sbr. 3. mgr. 13. gr.
Skuldaranum er skylt að veita aðstoðarmanni sérhverjar upplýsingar um fjárhagsmálefni sín og rekstur sem eftir er leitað, svo og ótakmarkaðan aðgang að öllum gögnum um þau efni. Við fjárhagslega endurskipulagningu gilda að öðru leyti ákvæði 81. og 82. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl.
18. gr.
Ef ekki stendur svo á sem í 1. mgr. segir skal í aðgerðum til fjárhagslegrar endurskipulagningar leitast við að ná frjálsum samningum um það efni milli skuldarans og lánardrottna hans, þar á meðal um nauðsynlega gjaldfresti af skuldum hans og eftir atvikum aðra eftirgjöf, til að tryggja rekstrarhæfi starfsemi skuldarans til frambúðar eftir að heimild hans samkvæmt lögum þessum lýkur. Ef skuldari óskar eftir því eða lánardrottinn krefst þess skal aðstoðarmaður taka eftir þörfum þátt í slíkum samningsumleitunum, en að öðrum kosti er skuldara skylt að greina umsjónarmanni frá framvindu þeirra. Takist að ná samningum um þessi efni getur skuldari með samþykki aðstoðarmanns látið þar við sitja án þess að gera frekari ráðstafanir á þeim tíma sem heimildin stendur. Skal aðstoðarmaður kynna það lánardrottnum skuldarans.
19. gr.
20. gr.
1. að felldir verði niður dráttarvextir og innheimtukostnaður af vanskilum á öllum gjaldföllnum skuldum eða afborgunum af þeim en í staðinn komi eftir atvikum vextir sem gjaldfallin fjárhæð hefði borið samkvæmt samningi eða lögum ef í skilum hefði verið,
2. að gjaldfrestur af öllum skuldum, þar á meðal af einstökum afborgunum af þeim, sem ekki voru gjaldfallnar fyrir 1. mars 2020, verði lengdur um sem svarar þeim tíma sem ætla má að heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar muni í heild standa,
3. að gjalddagi allra skulda, þar á meðal einstakra afborgana af þeim, án tillits til þess hvort þær voru gjaldfallnar þegar heimild var veitt til fjárhagslegrar endurskipulagningar, verði færður aftur um jafnlangan tíma, allt að þremur árum, með óbreyttum lánskjörum að öðru leyti,
4. að niður falli allar kröfur sem skipað yrði í réttindaröð eftir 114. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. ef bú skuldarans hefði verið tekið til gjaldþrotaskipta.
Ráðstöfunum skv. 1. mgr. má beita þótt kröfuhafi njóti veðréttar eða annarra tryggingarréttinda fyrir kröfu sinni í eign skuldarans. Að öðru leyti verður slíkum ráðstöfunum aðeins beint að kröfum sem teldust samningskröfur samkvæmt 1. mgr. 29. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. ef skuldarinn hefði á frestdegi óskað eftir heimild til að leita nauðasamnings án undangenginna gjaldþrotaskipta.
Ráðstöfunum skv. 1. mgr. verður að beina jafnt að öllum lánardrottnum skuldarans sem þær geta átt við um. Heimilt er þó að binda ráðstafanir skv. 1., 2. og 3. tölul. við þá lánardrottna sem njóta samningsbundinna veðréttinda fyrir kröfum sínum í einni og sömu eign skuldarans eða undanskilja þá alla eða haga þeim ráðstöfunum á annan veg en gagnvart öðrum lánardrottnum.
Vilji skuldari grípa til ráðstafana samkvæmt framansögðu skal hann leggja fyrir umsjónarmann frumvarp að nauðasamningi um þær ásamt skriflegu og rökstuddu erindi um það áður en einn mánuður stendur eftir af heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar. Ber umsjónarmanni að taka rökstudda afstöðu til erindisins svo fljótt sem verða má og tilkynna lánardrottnum skuldarans um hana á sannanlegan hátt. Það eitt að umsjónarmaður hafni erindinu raskar ekki gildi heimildar skuldarans.
Taki umsjónarmaður erindi skuldarans til greina skal litið svo á að í þeirri afstöðu felist jafngildi þess að á sama tíma hefði frumvarp skuldarans að nauðasamningi verið samþykkt með atkvæðagreiðslu eftir VIII. kafla laga um gjaldþrotaskipti o.fl. við nauðasamningsumleitanir án undangenginna gjaldþrotaskipta. Skal þá skuldarinn krefjast staðfestingar þess nauðasamnings fyrir héraðsdómi, en eftir því sem átt getur við skal farið með þá kröfu eftir ákvæðum IX. kafla sömu laga. Takist ekki að ljúka þeirri málsmeðferð innan þess tíma sem heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar var markaður með úrskurði héraðsdóms skal heimildin sjálfkrafa teljast framlengd þar til endanleg niðurstaða hefur fengist fyrir dómi um kröfu skuldarans.
21. gr.
Umsjónarmaður skal ákveða svo fljótt sem verða má hvort leitað verði nauðasamnings á grundvelli frumvarps skuldarans, en því skal umsjónarmaður hafna ef einhver þau atvik sem talin eru í 1. mgr. 38. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. eru fyrir hendi að mati hans. Það eitt að umsjónarmaður hafni ósk skuldarans um nauðasamningsumleitanir raskar ekki gildi heimildar hans til fjárhagslegrar endurskipulagningar.
Verði umsjónarmaður við ósk skuldarans um nauðasamningsumleitanir skal umsjónarmaður án tafar tilkynna það héraðsdómi, þar sem úrskurður gekk um heimild skuldarans til fjárhagslegrar endurskipulagningar, og lánardrottnum hans, sem þegar er vitað um, og senda þeim jafnframt frumvarp að nauðasamningi ásamt tilkynningu skv. 1. mgr. Skulu þá hefjast nauðasamningsumleitanir og gilda um þær, svo og um staðfestingu nauðasamnings og réttaráhrif hans, ákvæði 44.–63. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. Gegnir þá umsjónarmaður samkvæmt lögum þessum hlutverki umsjónarmanns með nauðasamningsumleitunum. Að því leyti sem reglur 3. þáttar laga um gjaldþrotaskipti o.fl. miða tiltekin áhrif við þann dag sem úrskurður gekk um heimild til að leita nauðasamnings skal varðandi nauðasamning samkvæmt þessari grein miða þau við þann dag sem úrskurður gekk um heimild skuldarans til fjárhagslegrar endurskipulagningar.
Verði nauðasamningsumleitunum ekki lokið eða eftir atvikum málsmeðferð til staðfestingar nauðasamnings innan þess tíma sem heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar skuldarans var markaður með úrskurði héraðsdóms skal heimildin sjálfkrafa teljast framlengd þar til endanleg niðurstaða hefur fengist um hvort nauðasamningur komist á fyrir skuldarann.
22. gr.
V. KAFLI
Gildistaka o.fl.
23. gr.
Beiðni skuldara skv. 4. gr. um heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar verður að berast héraðsdómi fyrir 1. janúar 2021.
24. gr.
a. Á eftir orðunum „vegna nauðasamnings“ í 4. tölul. 1. mgr. 28. gr. laganna kemur: sbr. þó 31. gr. a.
b. Við bætist ný grein, 31. gr. a, sem orðast svo:
Í nauðasamningi má kveða á um breytingu á greiðsluskilmálum kröfu sem samningsveð er fyrir í eign skuldarans, þar á meðal að lengja lánstíma eða fresta gjalddaga á greiðslu hluta skuldarinnar eða hennar allrar í allt að þrjú ár, en slík breyting verður þá að ganga jafnt yfir alla sem njóta samningsveðs í sömu eign. Breytingu sem þessa má ekki gera nema að því marki sem nauðsynlegt er til að skuldari fái til ráðstöfunar fé til að efna samningskröfur eftir ákvæðum nauðasamnings.
c. 5. mgr. 33. gr. laganna verður svohljóðandi:
Þótt nauðasamningur geymi ákvæði um breytta greiðsluskilmála kröfu skv. 31. gr. a fer sá lánardrottinn ekki með atkvæðisrétt um nauðasamning nema að því leyti sem hann hefur afsalað sér tryggingarrétti fyrir kröfu sinni, sbr. 2. mgr. 28. gr.
d. Við 1. mgr. 36. gr. laganna bætist nýr töluliður, svohljóðandi: að hvaða leyti breyta eigi greiðsluskilmálum kröfu sem samningsveð er fyrir í eign skuldarans, sbr. 31. gr. a, hver sú eign sé, til hverra krafna sú breyting taki og hvað í henni felist.
e. Á eftir fyrri málsl. 2. mgr. 44. gr. laganna kemur nýr málsliður, svohljóðandi: Slík tilkynning skal jafnframt send lánardrottnum, sem vitað er um og fara með kröfu sem trygging er fyrir í eign skuldarans, ef í frumvarpi skuldarans er gert ráð fyrir að þær kröfur sæti breytingum skv. 31. gr. a.
f. Við síðari málsl. 2. mgr. 46. gr. laganna bætist: og hvort og þá hverjar breytingar skuldarinn vilji gera á greiðsluskilmálum kröfunnar.
g. Eftirfarandi breytingar verða á 48. gr. laganna:
1. Í stað orðanna „skrám sínum skv. 1. og 2. mgr.“ í 4. tölul. 2. mgr. kemur: skrá sinni skv. 1. mgr.
2. Við 2. mgr. bætist nýr töluliður, svohljóðandi: skrá sinni skv. 2. mgr. 46. gr., hvað liggi fyrir um viðhorf lánardrottna sem tilgreindir eru í skránni til óska skuldarans um breytta greiðsluskilmála og hvernig ætla megi að slíkar breytingar eða afsal þessara lánardrottna á réttindum skv. 2. mgr. 28. gr. geti haft áhrif á hæð samningsboðs skuldarans og getu hans til að standa við það.
h. Við 58. gr. laganna bætist ný málsgrein, svohljóðandi:
Enn fremur getur héraðsdómari hafnað kröfu skuldarans um staðfestingu nauðasamnings ef sá krefst sem nýtur samningsveðs fyrir kröfu í eign skuldarans og ekki er fullnægt skilyrðum 31. gr. a fyrir breytingu á greiðsluskilmálum kröfu þess lánardrottins eða slíkar breytingar á kröfum annarra rétthafa í sömu eign gætu leitt til þess að tryggingarréttur hans rýrnaði að mun.
i. 2. mgr. 60. gr. laganna verður svohljóðandi:
Þegar nauðasamningur er kominn á bindur hann lánardrottna og þá sem í stað þeirra koma um samningskröfur þeirra og þær kröfur sem samningsveð er fyrir í eign skuldarans og nauðasamningurinn hefur áhrif á. Efndir kröfu í samræmi við ákvæði nauðasamnings hafa sömu áhrif og ef hún hefði verið efnd eftir upphaflegu efni sínu.
j. Eftirfarandi breytingar verða á 1. mgr. 62. gr. laganna:
1. Í stað orðsins „samningskröfu“ í efnismgr. kemur: kröfu sem samningurinn hefur áhrif á.
2. Í stað orðsins „samningskröfu“ í 2. tölul. kemur: kröfu.
k. Í stað orðsins „samningskrafna“ í 1. mgr. 63. gr. laganna kemur: krafna.
Greinargerð.
Í frumvarpi þessu, sem samið er í dómsmálaráðuneytinu, er lagt til að komið verði á fót nýju úrræði, tímabundinni heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar atvinnufyrirtækja. Samhliða eru lagðar til breytingar á ákvæðum laga um gjaldþrotaskipti o.fl., nr. 21/1991, þess efnis að í nauðasamningi megi kveða á um breytingu á greiðsluskilmálum kröfu sem samningsveð er fyrir, þar á meðal að lengja lánstíma eða fresta gjalddaga á greiðslu hluta skuldarinnar eða hennar allrar í allt að þrjú ár. Þetta er þó bundið því skilyrði að slík breyting gangi jafnt yfir alla sem njóta samningsveðs í sömu eign.
Ástæða þess að frumvarpið er lagt fram er sú mikla óvissa sem ríkir nú í atvinnulífi og efnahag þjóðarinnar vegna heimsfaraldurs af völdum kórónuveirunnar (SARS-CoV-2) sem veldur COVID-19-sjúkdómnum. Nú þegar hefur orðið mikill samdráttur í ferðaþjónustu og fleiri atvinnugreinum, bæði hér á landi og erlendis. Ekki er hægt að sjá fyrir hve lengi samdrátturinn muni standa yfir og hver áhrif hans verða á innlend atvinnufyrirtæki. Þegar eru komin í ljós umfangsmikil áhrif á innlenda ferðaþjónustu og tengda starfsemi, þar á meðal flugrekstur, vegna ýmissa takmarkana sem ríki hafa sett á komur erlendra ríkisborgara, samkomubanns og annarra sóttvarnarráðstafana, auk fyrirmæla og ráðlegginga stjórnvalda til fólks vegna faraldursins.
Ófyrirséð er hversu víðtæk áhrif það mun hafa á íslensk fyrirtæki sem hafa reitt sig á tekjur af ferðaþjónustu og tengdar atvinnugreinar eða hversu lengi þau vari. Nú þegar hefur fjölda starfsfólks innlendra atvinnufyrirtækja verið sagt upp störfum. Í apríl 2020 höfðu til að mynda yfir 50 innlend fyrirtæki sent tilkynningar um hópuppsagnir til Vinnumálastofnunar þar sem á fimmta þúsund einstaklinga var sagt upp störfum. Langflest þessara fyrirtækja eru innan ferðaþjónustunnar og tengds reksturs, sem fyrst varð fyrir áhrifum af heimsfaraldrinum. Hætt er við að fleiri innlend atvinnufyrirtæki verði fyrir afleiddum áhrifum vegna fyrrgreindra atvika enda má færa rök fyrir því að innlend eftirspurn muni dragast saman í kjölfarið, hvort heldur sem litið er til eftirspurnar eftir vöru eða þjónustu. Ekki liggur nú fyrir hversu lengi fyrrgreindar takmarkanir vari eða hvert umfang þeirra verður og býr því fjöldi fyrirtækja við mikinn tekjusamdrátt og óvissu í rekstri sem ekki verður séð hvenær ljúki eða rætist úr.
Markmið þeirra lagabreytinga sem hér eru kynntar eru þau að atvinnufyrirtæki geti með einföldum aðgerðum fengið skjól til að endurskipuleggja rekstur sinn á meðan þetta ástand varir. Hefðbundin úrræði laga um gjaldþrotaskipti o.fl. um greiðslustöðvun og nauðasamninga duga ekki að öllu leyti á þeim miklu óvissutímum sem nú ríkja, í þeim tilvikum þegar greiðsluvandi fyrirtækja stafar eingöngu af skyndilegum og utanaðkomandi atburði sem ekki tengist rekstri þeirra. Því er mikilvægt að komið sé á fót tímabundnu úrræði sem flest fyrirtæki geti nýtt sér og þar með verið í greiðsluskjóli á meðan unnið er að fjárhagslegri endurskipulagningu þeirra. Í frumvarpinu er lögð áhersla á að dómari kanni fyrst og fremst hvort formskilyrði til að komast í greiðsluskjól séu uppfyllt en ekki er ráðgert að fram fari rannsókn á því hvort líklegt sé að skuldara takist að ráða fram úr fjárhagslegri endurskipulagningu. Til viðbótar er lagt til að þeim reglum laga nr. 21/1991 sem fjalla um nauðasamninga án undangenginna gjaldþrotaskipta verði breytt þannig að nauðasamningur geti einnig náð til samningsveðkrafna. Er líklegt að sú breyting geri úrræðið mun áhrifaríkara fyrir skuldara sem á í greiðsluvanda. Er lagt til að sú breyting verði til frambúðar.
Frumvarpið er lagt fram samhliða frumvarpi félags- og barnamálaráðherra um breytingu á lögum um atvinnuleysistryggingar og lögum um Ábyrgðasjóð launa (framlenging hlutabótaleiðar) og frumvarpi fjármála- og efnahagsráðherra um stuðning úr ríkissjóði vegna greiðslu hluta launakostnaðar á uppsagnarfresti auk frumvarps dómsmálaráðherra um breytingu á lögum um gjaldþrotaskipti o.fl., nr. 21/1991 (atvinnurekstrarbann).
2. Tilefni og nauðsyn lagasetningar.
Tilefni lagasetningarinnar má rekja til samþykktar ríkisstjórnarinnar 10. mars 2020 um aðgerðir til að mæta efnahagslegum áhrifum af völdum kórónuveirufaraldursins. Nú hafa þrjár aðgerðaáætlanir verið kynntar en markmið þeirra er að verja grunnstoðir samfe.lagsins, vernda afkomu fólks og atvinnufyrirtækja og tryggja öfluga viðspyrnu fyrir i.slenskt efnahagsli.f þegar faraldrinum verður lokið. Útbreiðsla veirunnar og ráðstafanir til að hamla útbreiðslu hennar hafa þegar haft áhrif á efnahagslífið og samfélagið allt og búast má við að þau áhrif muni aukast á næstu vikum og mánuðum.
Fyrirhugaðar aðgerðir miða að því að draga úr tjóni, tryggja að neikvæð áhrif á atvinnulíf og efnahag vari sem skemmst og skapa aðstæður fyrir öfluga viðspyrnu atvinnufyrirtækja í kjölfarið. Meðal þeirra aðgerða sem kynntar voru eru þær að fyrirtækjum sem lenda í tímabundnum rekstrarörðugleikum vegna tekjufalls verði veitt svigrúm, t.d. með lengri fresti til að standa skil á sköttum og opinberum gjöldum og tímabundin niðurfelling tekjuöflunar ríkissjóðs sem talin var íþyngjandi fyrir fyrirtæki í ferðaþjónustu, t.d. gistináttaskatts. Þá var hlutabótaleiðin kynnt til sögunnar, þar sem ríkissjóður greiðir hluta launa starfsmanna sem annars hefði verið sagt upp störfum. Að auki var lögð áhersla á að gripið yrði til ráðstafana sem örvað gætu einkaneyslu og eftirspurn, t.d. með skatta- eða stuðningsráðstöfunum.
Framangreint dugar þó ekki þeim fyrirtækjum sem hafa misst meiri hluta tekna sinna vegna skyndilegra og óviðráðanlegra aðstæðna og sjá ekki fram á að geta breytt því í fyrirsjáanlegri framtíð vegna þeirra takmarkana sem stjórnvöld hafa sett á ferðir milli landa og afleiddum áhrifum þess fyrir önnur fyrirtæki. Mikilvægt er þó að vernda fyrirtæki fyrir því tjóni sem kann að verða í kjölfarið því að öðrum kosti kunna að koma fram ófyrirsjáanleg áhrif á íslenskt efnahagslíf ef fjöldi fyrirtækja verður gjaldþrota með óhjákvæmilegum missi starfa. Við því er þessu frumvarpi ætlað að sporna og jafnframt að stuðla að því að mikilvæg verðmæti og þekking glatist ekki.
3. Meginefni frumvarpsins.
Í frumvarpinu er lagt til að komið verði á fót nýju úrræði, tímabundinni heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar atvinnufyrirtækja. Samhliða eru lagðar til breytingar á ákvæðum laga um gjaldþrotaskipti o.fl., nr. 21/1991, hvað varðar nauðasamningsumleitanir og réttaráhrif nauðasamninga. Er lagt til að þær breytingar verði varanlegar.
Hið nýja tímabundna úrræði er í stórum dráttum byggt á reglum laga nr. 21/1991 um greiðslustöðvun en jafnframt tekur frumvarpið mið af reglum um nauðasamninga. Vegna þeirra ófyrirséðu efnahagslegu afleiðinga sem leiða af heimsfaraldrinum eru þó lagðar til veigamiklar breytingar frá þeim reglum sem almennt gilda um greiðslustöðvun og nauðasamninga eftir fyrrgreindum lögum. Með því að byggja hið nýja tímabundna úrræði á reglum laga nr. 21/1991 eins og hér er gert, með nánar tilteknum breytingum, er stuðlað að því að úrræðið nýtist þeim atvinnufyrirtækjum sem eiga í greiðsluvanda vegna heimsfaraldursins og að það komi að gagni svo fljótt sem verða má.
Gert er ráð fyrir að þegar sótt er um fjárhagslega endurskipulagningu hafi skuldari með sér aðstoðarmann sem skal vera lögmaður eða löggiltur endurskoðandi sem aðstoðar skuldarann á fyrstu þremur mánuðunum meðan greiðsluskjólið varir við að fara yfir reksturinn og kanna möguleika á eða gera frjálsa samninga við kröfuhafa um greiðslu skulda. Náist ekki frjálsir samningar við kröfuhafa getur skuldari leitað samninga við kröfuhafa þar sem kveðið verði á um niðurfellingu á vöxtum og kostnaði, gjaldfrestur veittur, lánstími verði lengdur, þar á meðal vegna krafna sem veðréttur er fyrir, eða kröfur skv. 114. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. falli niður. Þegar svo er komið felur aðgerðin í sér verulegt inngrip í skuldbindingargildi samninga og jafnvel friðhelgi eignarréttar, mun meira en áðurnefnd úrræði greiðslustöðvunar og nauðasamningar eftir lögum um gjaldþrotaskipti o.fl. Því er mikilvægt að traustur og öruggur lagarammi sé búin til utan um úrræðið og að það falli vel að heildarlöggjöf um gjaldþrotaskipti. Jafnframt er mikilvægt að tryggja að þau úrræði sem lánardrottnar hafa vegna greiðslustöðvunar og nauðasamningsumleitana séu virk. Er því gerð sú krafa að fari skuldari þessa leið leggi hann málið fyrir dómara sem skipi honum lögmann til aðstoðar. Hafi lögmaður í upphafi tekið að sér að vera aðstoðarmaður skuldara á fyrri stigum í ferlinu er ekkert því til fyrirstöðu að hann sé skipaður umsjónarmaður með nauðasamningsumleitunum. Hafi annar maður verið aðstoðarmaður skuldara á fyrri stigum heldur hann áfram störfum og ber ábyrgð á þeim þáttum sem áður hafa verið unnir í fjárhagslegri endurskipulagningu.
Í einstökum ákvæðum frumvarpsins er nánar fjallað um þær breytingar sem frumvarpið felur í sér en hér á eftir er gerð grein fyrir þeim helstu:
1. Slakað er verulega á þeim skilyrðum sem þarf að uppfylla svo fallist sé á að úrræðið sé veitt ef borin eru saman við 12. gr. laga um gjaldþrotaskipti þar sem fjallað er um skilyrði greiðslustöðvunar. Skilyrði 4. gr. eru mun vægari og lúta í reynd í aðalatriðum að könnun dómara á því að greiðsluvandi atvinnufyrirtækis eigi rót að rekja til efnahagslegra afleiðinga COVID-19.
2. Gert er ráð fyrir að um eitt samfellt ferli sé að ræða sem hefjist með beiðni um greiðsluskjól sem hefst strax við móttöku héraðsdóms á beiðni um úrræðið. Innheimtuaðgerðir stöðvast og fullnustugerðum verður ekki komið fram gegn fyrirtæki strax í kjölfar framlagningar beiðni í héraðsdómi. Undir það falla einnig þvingunarráðstafanir af hálfu ríkisins eða sveitarfélaga.
3. Á meðan á greiðsluskjóli stendur verður unnið að fjárhagslegri endurskipulagninu fyrirtækisins sem getur lokið með frjálsum samningum eða nauðasamningi félags. Skjólið varir í allt að eitt ár en ekkert er því til fyrirstöðu að félög hefji strax nauðasamningsumleitanir. Til þess þarf einfaldlega að tilkynna það umsjónarmanni sem dómari hefur skipað. Þetta er nýjung sem ætti að vera þeim sem leita eftir úrræðinu verulega til hagsbóta.
4. Í byrjun ferlis getur skuldari valið hvort hann fær lögmann eða endurskoðanda til að aðstoða sig. Ef skuldari fer hins vegar leið nauðasamnings, þótt einfaldur sé, skal hann fá sér skipaðan lögmann sem umsjónarmann. Gert er ráð fyrir að dómstólasýslan kveði í reglum á um þóknun til slíks skipaðs umsjónarmanns. Þá er skýrt nánar í frumvarpinu að fundir geti verið rafrænir og að rafræn samskipti við kröfuhafa uppfylli kröfur laganna. Með því er reynt að stuðla að viðurhlutaminni og markvissari samskiptum við framkvæmd greiðsluskjólsins.
5. Úrræðið veitir jafnframt skjól fyrir innheimtuaðgerðum og öðrum þvingunarráðstöfunum, svo sem útburði vegna vangoldinnar húsaleigu og innsetningu í verðmæti sem kunna að vera á leigu vegna rekstrarins, nauðungarsölu eða annarra innheimtuaðgerða. Þau réttaráhrif miðast við móttöku beiðni í héraðsdómi.
6. Við úrskurð um úrræðið bætast við þau réttaráhrif að þvingunarráðstafanir ríkisins eða sveitarfélaga falla niður.
7. Þá verður ekki virk skylda atvinnufyrirtækis til að bera fram kröfu um gjaldþrotaskipti á búi þess skv. 2. mgr. 64. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl., nr. 21/1991. Af því leiðir að ekki verður komið fram kröfu um bótaábyrgð þeirra sem að öðrum kosti kynni að hafa verið skylt að krefjast gjaldþrotaskipta á búi atvinnufyrirtækis.
8. Atvinnufyrirtækjum er veitt aukið svigrúm við samningsgerð. Þau geta látið skjólið renna út án frekari ráðstafana, gert frjálsa skuldaskilasamninga eða lokið því með einfaldari gerð nauðasamnings. Kjósi atvinnufyrirtækin svo geta þau hafið formlegt ferli nauðasamninga, sem gert er með tilkynningu til skipaðs umsjónarmanns með frumvarpi að nauðasamningi.
9. Frjálsir samningar sem gerðir eru í greiðsluskjóli geta falið í sér mismikla eftirgjöf skulda. Ekki gert ráð fyrir aðkomu aðstoðarmanns að samningaviðræðum, nema atvinnufyrirtæki óski þess.
10. Einfaldari gerð nauðasamnings getur tekið til vaxta, innheimtukostnaðar, gjaldfrests eða gjalddaga skulda, brottfalls eftirstæðra krafna, sem og breytinga á gjalddögum veðkrafna. Þá þarf ekki meira til að koma en samþykki skipaðs umsjónarmanns og staðfesting héraðsdóms. Hér þarf ekki atkvæðagreiðslu. Hefðbundnir nauðasamningar eru möguleiki kjósi atvinnufyrirtæki svo en þá hefst ferlið með þeim umsjónarmanni sem var skipaður af héraðsdómi og þarf ekki að leita til héraðsdóms fyrr en í lok nauðasamningsumleitana.
11. Lagt er til að nauðasamningar eftir ákvæðum laga um gjaldþrotaskipti o.fl. án undangenginna gjaldþrotaskipta geti einnig tekið til samningsveðkrafna. Þetta er nýmæli og er bæði ætlað að taka til hins nýja úrræðis sem og laga um gjaldþrotaskipti o.fl. og þar gert ráð fyrir varanlegri breytingu. Gert er ráð fyrir því að í nauðasamningi megi kveða á um breytingu á greiðsluskilmálum veðkröfu, þar á meðal að lengja lánstíma eða fresta gjalddaga á greiðslu hluta skuldarinnar eða hennar allrar í allt að þrjú ár með nánari skilyrðum. Er tilgangur þessa ákvæðis að skuldari slíkrar kröfu fái til ráðstöfunar fé til að efna samningskröfur. Þetta er veigamikil breyting sem áður hefur ekki verið í íslenskum lögum.
12. Ekki er gert ráð fyrir opinberri tilkynningu eða innköllun eftir að greiðsluskjól hefst. Það gerist þó ef ákveðið er að leita nauðasamnings eftir reglum laga um gjaldþrotaskipti o.fl. Hins vegar er gert ráð fyrir að dómari sjái til þess að heimild til greiðsluskjóls verði auglýst í Lögbirtingablaði auk upplýsinga um hver sé aðstoðarmaður skuldara.
13. Ef gjaldþrotaskipti fylgja í kjölfar úrræðisins myndar móttaka héraðsdóms á beiðni frestdag í samræmi við ákvæði 2. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl.
3.1. Nýtt tímabundið úrræði um tímabundnar heimildir til fjárhagslegrar endurskipulagningar atvinnufyrirtækja.
Lagt er til að þau atvinnufyrirtæki sem hafa orðið fyrir verulegri röskun á fjárhag sínum, beint eða óbeint, vegna ráðstafana sem gripið hefur verið til eða aðstæðna sem að öðru leyti hafa skapast vegna COVID-19-faraldurs sem hófst hér á landi í febrúar 2020, geti nýtt sér hið nýja úrræði. Um er að ræða tímabundið úrræði og verður beiðni atvinnufyrirtækis um heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar að berast héraðsdómi fyrir 1. janúar 2021. Í 2. gr. frumvarpsins er fjallað um hverjir geti nýtt sér úrræðið en það eru nánar tiltekið innlend atvinnufyrirtæki sem hafa starfað um tiltekinn lágmarkstíma og greitt fleiri en einum manni laun fyrir fullt starf. Þá er gerð krafa um að tekjur atvinnufyrirtækis hafi dregist verulega saman vegna heimsfaraldursins frá 1. mars 2020.
Fjallað er um heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar í II. kafla frumvarpsins. Í 4. gr. kemur fram hvernig beiðni á að vera úr garði gerð. Upplýsingar þurfa að fylgja um fjárhag atvinnufyrirtækis, hvernig það uppfyllir skilyrði fyrir veitingu heimildar til fjárhagslegrar endurskipulagningar, hver muni aðstoða það á tímabilinu, síðustu tveir ársreikningar hans og árshlutauppgjör hafi þau verið gerð. Beiðnina á að senda til héraðsdóms og er um meðferð hennar að öðru leyti vísað til 1. mgr. 8. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. og gilda jafnframt um hana ákvæði 3.–5. mgr. 8. gr. og 9. gr. sömu laga. Er sá dagur sem héraðsdómi berst beiðnin frestdagur í skilningi 2. gr. sömu laga.
Mikilvæg fyrirmæli eru í 6. gr. frumvarpsins um að frá móttöku héraðsdóms um beiðni um heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar og svo lengi sem hún er þar til meðferðar hafi beiðnin þau réttaráhrif í för með sér að óheimilt er að taka bú atvinnufyrirtækisins til gjaldþrotaskipta, kyrrsetja eign þess, taka hana í löggeymslu, gera í henni fjárnám eða ráðstafa henni með nauðungarsölu og að beina að skuldaranum aðfarargerð til fullnustu öðru en skyldu til greiðslu peninga. Þá er stjórnvöldum jafnframt óheimilt að neyta þvingunarúrræða gagnvart atvinnufyrirtæki vegna vanefnda þess á skuldbindingu þess við ríkið eða sveitarfélag.
Mælt er fyrir um meðferð héraðsdóms á beiðni um heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar í 7. gr. frumvarpsins og þar tekið fram hvenær dómara er skylt að synja um heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar. Jafnframt er gert ráð fyrir því að ef fallist er á að skilyrði séu til að verða við beiðni skuldarans sé það gert í úrskurði sem veiti heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar til ákveðins dags og stundar innan þriggja mánaða frá uppkvaðningu úrskurðarins Er aðstoðarmanni ætlað að halda fund með lánardrottnum í samræmi við 8. gr. frumvarpsins þar sem veittar verða upplýsingar um fjárhag skuldara og fyrirhugaða endurskipulagningu.
Atvinnufyrirtækið getur lagt fram beiðni í héraðsdómi um framlengingu á fjárhagslegri endurskipulagningu eftir 9. gr. frumvarpsins þar sem fjallað er um málsmeðferð fyrir héraðsdómi. Í þinghaldi þar sem beiðnin er tekin fyrir getur lánardrottinn atvinnufyrirtækisins sótt þing og lagt þar fram skrifleg og rökstudd mótmæli gegn því að hún verði tekin til greina. Þar er nánar fjallað um það þegar synja skal um framlengingu heimildar til fjárhagslegrar endurskipulagningar, meðal annars ef ekki er líklegt að áframhaldandi framlenging muni þjóna tilgangi eða hún er óþörf. Telji héraðsdómur skilyrði til að verða við beiðni skuldarans verður hún tekin til greina með úrskurði um að heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar sé framlengd til tiltekins dags og stundar þegar þing verði háð til að taka málefnið fyrir á ný innan sex mánaða frá þeim degi sem beiðnin var lögð fram. Skuldari getur jafnframt óskað eftir frekari framlengingu á heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar eftir 10. gr. frumvarpsins til tiltekins dags og stundar ekki síðar en þremur mánuðum frá þeim degi sem beiðnin um hana var lögð fram.
Í 11. gr. frumvarpsins er fjallað um sjálfkrafa niðurfellingu heimildar til fjárhagslegrar endurskipulagningar. Þau tilvik miðast við það þegar tíminn sem heimildinni er markaður rennur út, atvinnufyrirtækið tilkynni skriflega að það afsali sér heimildinni, það óski eftir heimild til greiðslustöðvunar eða nauðasamningsumleitana eða að bú þess sé tekið til gjaldþrotaskipta samkvæmt kröfu þess sjálfs eða löggilt skilanefnd er fengin til að slíta félaginu sem hefur heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar. Þá geta lánardrottnar atvinnufyrirtækis jafnframt krafist þess eftir 12. gr. frumvarpsins að heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar verði felld niður ef lánardrottinn telur atvik vera með þeim hætti að skuldara yrði hafnað um framlengingu heimildarinnar eftir 4. mgr. 9. gr. þess. Auk þess er ráðgert að aðstoðarmanni beri að krefjast þess við héraðsdóm að heimild verði felld niður eftir 2. mgr. 12. gr. frumvarpsins.
Fjallað er um réttaráhrif heimildar til fjárhagslegrar endurskipulagningar í III. kafla frumvarpsins. Meginreglan er í 13. gr. þess þar sem fram kemur að á meðan atvinnufyrirtæki nýtur heimildar til fjárhagslegrar endurskipulagningar sé því óheimilt að ráðstafa eignum sínum eða réttindum og stofna til skuldbindinga á hendur sér nema með fyrirframsamþykki umsjónarmanns, enda standi heimild til slíkrar aðgerðar í 14. eða 15. gr. frumvarpsins. Samþykki aðstoðarmanns getur verið vegna einnar tiltekinnar ráðstöfunar eða almennt vegna nánar tiltekinna ráðstafana.
Í 14. gr. er fjallað um takmarkanir á heimild atvinnufyrirtækis til að selja eða ráðstafa eignum og réttindum sem og hvaða skuldbindingar því er heimilt að greiða. Atvinnufyrirtækinu er þar heimilt að standa straum af nauðsynlegum útgjöldum til að halda áfram rekstri, greiða skuldir að því leyti sem það er heimilt eftir 15. gr. frumvarpsins, greiða þóknun umsjónarmanns og annan kostnað af undirbúningi og framkvæmd endurskipulagningarinnar og standa að aðgerðum til að koma í veg fyrir verulegt tjón.
Í 15. gr. frumvarpsins er tekið fram að ekki megi greiða skuldir eða efna aðrar skuldbindingar nema að því leyti sem skuldbindingin yrði efnd eða skuldin greidd eftir stöðu sinni í réttindaröð, ef til gjaldþrotaskipta kæmi á búi atvinnufyrirtækisins í beinu framhaldi af því að heimildin félli niður, eða ef það er nauðsynlegt til að varna verulegu tjóni. Auk þess má það ekki stofna til skulda eða annarra skuldbindinga eða leggja höft á eignir sínar eða réttindi nema það sé nauðsynlegt til að halda áfram atvinnurekstri þess eða varna verulegu tjóni. Þá er í 16. gr. frumvarpsins m.a. kveðið á um að meðan á fjárhagslegri endurskipulagningu stendur verður ekki virk skylda atvinnufyrirtækis til að bera fram kröfu um gjaldþrotaskipti á búi þess skv. 2. mgr. 64. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl., girt er fyrir innheimtuaðgerðir og einstaklingsbundnar fullnustugerðir á sama tíma sem og þvingunaraðgerðir stjórnvalda.
Í IV. kafla frumvarpsins er lýst því meginmarkmiði hins nýja úrræðis að endurskipuleggja fjárhag þeirra atvinnufyrirtækja sem hafa leitað eftir úrræðinu svo þau geti tryggt rekstrarhæfi sitt til frambúðar. Jafnframt er þar lýst þeim ráðstöfunum til fjárhagslegrar endurskipulagningar sem standa atvinnufyrirtækjum til boða við endurskipulagningu fjárhags þeirra. Í fyrsta lagi er í 18. gr. frumvarpsins gert ráð fyrir því að atvinnufyrirtæki telji einfaldlega að ekki þurfi meira til að koma en að það njóti tímabundins greiðsluskjóls og getur aðgerðum þar með lokið með því að það rennur út. Ef það dugar ekki til getur atvinnufyrirtækið í öðru lagi reynt að ná frjálsum samningum, meðal annars um nauðsynlega gjaldfresti af skuldum og eftir atvikum aðra eftirgjöf til að tryggja rekstrarhæfi starfsemi þess til frambúðar eftir að heimildinni lýkur. Ef ekki næst árangur af heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar samkvæmt framangreindu er í þriðja lagi lagt til í 20. gr. frumvarpsins að atvinnufyrirtæki getið lokið henni með einföldu ferli til að koma á nauðasamningi sem getur tekið til niðurfellingar dráttarvaxta og innheimtukostnaðar, frestunar gjalddaga og niðurfellingar á eftirstæðum kröfum eftir 114. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl., enda nægi ein af þessum ráðstöfunum eða fleiri til samans til að tryggja megi rekstrarhæfi starfsemi atvinnufyrirtækisins til frambúðar. Nánari skilyrði þess eru í 20. gr. frumvarpsins, meðal annars um jafnræði lánardrottna auk þess sem gert er ráð fyrir því að atvinnufyrirtæki leggi frumvarp að nauðasamningi ásamt skriflegu og rökstuddu erindi fyrir umsjónarmann áður en einn mánuður stendur eftir af heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar. Ef umsjónarmaður tekur erindi atvinnufyrirtækisins til greina er litið svo á að í þeirri afstöðu felist jafngildi þess að á sama tíma hefði frumvarp skuldarans að nauðasamningi verið samþykkt með atkvæðagreiðslu eftir VIII. kafla laga um gjaldþrotaskipti o.fl. við nauðasamningsumleitanir án undangenginna gjaldþrotaskipta. Í kjölfarið verður þá atvinnufyrirtækið að krefjast staðfestingar á slíkum nauðasamningi fyrir héraðsdómi eftir almennum reglum gjaldþrotaskiptalaga. Í fjórða lagi kemur fram í 21. gr. frumvarpsins að takist ekki að ljúka fjárhagslegri endurskipulagningu með áðurnefndum aðferðum geti atvinnufyrirtæki áður en mánuður stendur eftir af heimildinni leitað nauðasamnings eftir reglum laga um gjaldþrotaskipti með þeim frávikum sem mælt er fyrir um í ákvæðinu en þau horfa til talsverðrar einföldunar í samanburði við almennar reglur. Skriflegri beiðni um slíka heimild er þá beint til umsjónarmanns auk þess sem gerð er krafa um að henni fylgi skrifleg meðmæli frá a.m.k. fjórðungi þeirra lánardrottna sem nauðasamningurinn varðar eftir fjárhæðum krafna talið. Ef umsjónarmaður verður við ósk atvinnufyrirtækis um nauðasamningsumleitanir er gert ráð fyrir því að hann tilkynni það héraðsdómi án tafar sem og þeim lánardrottnum sem þegar er vitað um. Við svo búið hefjast nauðasamningsumleitanir og gilda um þær, svo og um staðfestingu nauðasamnings og réttaráhrif hans, ákvæði 44.–63. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl.
Að lokum er tekið fram í 22. gr. frumvarpsins að hafi atvinnufyrirtæki notið heimildar til fjárhagslegrar endurskipulagningar sem runnið hefur skeið sitt á enda án þess að komist hafi á nauðasamningur eftir 20. eða 21. gr. getur lánardrottinn krafist þess að bú þess verði tekið til gjaldþrotaskipta en sú krafa verður þá að berast héraðsdómi innan mánaðar eftir að heimildinni lauk. Krafa á þessum grundvelli verður ekki tekin til greina ef atvinnufyrirtækið sýnir fram á að það sé allt að einu fært um að standa full skil á skuldbindingum sínum þegar þær koma í gjalddaga eða verði það innan skamms tíma.
3.2. Breytingar á réttaráhrifum nauðasamninga eftir lögum um gjaldþrotaskipti o.fl.
Um nauðasamninga án undangenginna gjaldþrotaskipta er fjallað í 3. þætti laga um gjaldþrotaskipti o.fl. Með lögum nr. 95/2010 var reglum um þetta breytt í þá átt að gera málsmeðferðina einfaldari og skilvirkari til að greiða fyrir að nauðasamningur komist á fyrir skuldara. Voru þær lagabreytingar gerðar að tillögu réttarfarsnefndar, meðal annars í kjölfar þess að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hafði óskað eftir því að kannað yrði hvort hægt væri að flýta skuldaskilum þeirra fyrirtækja sem glímdu við ófyrirséða fjárhagserfiðleika í kjölfar efnahagshrunsins haustið 2008. Í greinargerð með frumvarpi til fyrrgreindra laga, nr. 95/2010, kom fram að til að stuðla að því að nauðasamningur yrði virkara úrræði fyrir skuldara hafi í upphaflegum frumvarpsdrögum verið lagt til að nauðasamningur sem kæmist á gæti innan ákveðinna marka haft áhrif á kröfur sem trygging er fyrir í eign skuldara. Tillaga um þetta mætti hins vegar á þeim tíma mótstöðu Alþjóðagjaldeyrissjóðsins sem gerði þá kröfu að veðkröfuhafar ættu að fá að kjósa um efni nauðasamnings eða að öðrum kosti ekki vera hluti af nauðasamningum í skilningi laganna. Breytingar sem lutu að stöðu veðkrafna voru því felldar brott úr frumvarpinu.
Samkvæmt 4. tölul. 1. mgr. 28. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. hefur nauðasamningur fyrir skuldarann ekki áhrif á kröfur sem trygging er fyrir í eign hans að því leyti sem andvirði eignarinnar hrekkur til að fullnægja þeim og tryggingarrétturinn fellur ekki niður vegna nauðasamningsins. Með gildistöku laga um samningsveð, nr. 75/1997, voru heimildir til veðsetningar rýmkaðar verulega. Á það meðal annars við um heimild til að taka veð í ýmsum eignasöfnum atvinnufyrirtækja. Af því leiðir að hlutfall skulda sem tryggðar eru með veði hefur hækkað til muna miðað við það sem var við setningu laga um gjaldþrotaskipti o.fl. Er óhætt að fullyrða að talsverður hluti eigna skuldsettra fyrirtækja hér á landi sé venjulega veðbundinn með einhverju móti. Þetta getur girt fyrir eða í öllu falli hindrað að skuldari nái nauðasamningi við lánardrottna.
Markmiðið með nauðasamningi er að gera skuldara kleift að ráða bót á fjárhagsvanda svo að komast megi hjá því að bú hans verði tekið til gjaldþrotaskipta. Að skuldara lánist þetta er ekki eingöngu í hans þágu heldur getur það jafnframt verið til mikilla hagsbóta fyrir lánardrottna hans. Er alþekkt að mikil verðmæti geta glatast við gjaldþrotaskipti þegar atvinnurekstur stöðvast með þeim afleiðingum að starfsfólk hverfur annað og verðmæt viðskiptasambönd fara forgörðum. Hagsmunir atvinnulífsins og þjóðfélagsins mæla því einnig með því að leitast verði við að fækka gjaldþrotaskiptum að því marki sem frekast er kostur. Þess er þó að gæta að viðleitni í þessa veru eru takmörk sett með hliðsjón af hagsmunum lánardrottna. Í þeim efnum verður að hafa hugfast að tryggingarréttindi fyrir fjárkröfu í eign skuldara eru óbein eignaréttindi sem varin eru af 72. gr. stjórnarskrárinnar.
Til að stuðla að því að nauðasamningur verði virkara úrræði fyrir skuldara í því skyni að ráða bót á greiðsluvanda þykir nauðsynlegt að samningur sem kemst á geti innan ákveðinna marka haft áhrif á kröfur sem trygging er fyrir í eign hans. Er því lagt til í 20. og 21. gr. frumvarpsins að í nauðasamningi megi kveða á um breytingu á greiðsluskilmálum kröfu sem samningsveð er fyrir, þar á meðal lengja lánstíma eða fresta gjalddaga á greiðslu hluta skuldarinnar eða hennar allrar í allt að þrjú ár. Þetta er þó bundið því skilyrði að slík breyting gangi jafnt yfir alla, sem njóta samningsveðs í sömu eign. Jafnframt má ekki gera breytingu sem þessa nema að því marki sem nauðsynlegt er til að skuldari fái til ráðstöfunar fé til að efna samningskröfur eftir ákvæðum nauðasamnings.
Að virtum þeim ríku hagsmunum sem hér búa að baki verður ekki talið að með almennri heimild af þessu tagi, sem getur ekki haft nema tímabundin áhrif á veðkröfu og myndi hvorki rýra veðtryggingu né skerða fjárhæð kröfu, sé gengið of nærri hagsmunum samningsveðhafa. Þvert á móti er sennilegra að skuldari geti til frambúðar staðið í skilum við veðhafa ef honum hefur gefist færi um skamma hríð á að beina kröftum sínum að því að gera upp samningsveðkröfur að því marki sem unnt er. Með því móti geta veðhafar losnað við að leysa til sín eign skuldara til að gæta hagsmuna sinna og þess í stað fengið kröfuna greidda með óverulegum frávikum frá því sem upphaflega var reiknað með. Er þess þá einnig að gæta að samningsveð í fasteign er gjarnan til tryggingar láni sem greiða á upp á löngum tíma.
Til að tryggja betur réttarstöðu samningsveðhafa samhliða framangreindum breytingum er lagt til að skuldari þurfi meðal annars að gera ítarlega grein fyrir því í kröfu sinni um staðfestingu nauðasamnings hvernig hann telji sig geta staðið í skilum við lánardrottna ef samningurinn verður staðfestur, þar á meðal með kröfur sem samningurinn tekur ekki til. Þá er ráðgert að héraðsdómari geti hafnað kröfu skuldarans um staðfestingu nauðasamnings ef sá krefst, sem nýtur samningsveðs fyrir kröfu í eign skuldarans, og ekki er fullnægt þeim skilyrðum sem gert er ráð fyrir að tilgreind verði í 31. gr. a laga um gjaldþrotaskipti o.fl. fyrir breytingu á greiðsluskilmálum kröfu þess lánardrottins eða slíkar breytingar á kröfum annarra rétthafa í sömu eign gætu leitt til þess að tryggingarréttur hans rýrni að mun.
Það skal áréttað að eingöngu er lagt til að nauðasamningur geti haft áhrif á kröfur tryggðar með samningsveði. Þannig nær heimildin ekki til krafna sem njóta lögveðs eða aðfararveðs í eignum skuldara. Það skal hins vegar tekið fram að nauðasamningur fyrir skuldara getur haft þau áhrif að aðfararveð falli niður, sbr. 32. gr. og 138. gr. laganna.
4. Samræmi við stjórnarskrá og alþjóðlegar skuldbindingar.
Frumvarpið felur í sér nýmæli og breytingar á lögum um gjaldþrotaskipti o.fl., nr. 21/1991, til að mæta efnahagslegum áhrifum af COVID-19-faraldrinum og þeim aðgerðum sem stjórnvöld hafa gripið til í kjölfarið til að hemja útbreiðslu hans. Efni frumvarpsins gefur ekki tilefni til að ætla að tillögur þess stangist á við stjórnarskrá eða alþjóðlegar skuldbindingar. Svo sem fram kemur í kafla 3 var þess gætt við samningu frumvarpsins að efni þess og framsetning samrýmdust ákvæðum stjórnarskrár, sérstaklega ákvæði 72. gr. hvað varðar réttindi veðkröfuhafa. Ámóta breytingar hafa verið gerðar á löggjöf nágrannaþjóða í kjölfar efnahagslegra afleiðinga COVID-19-sjúkdómsins.
5. Samráð.
Við vinnslu frumvarpsins var óskað athugasemda frá Alþýðusambandi Íslands og Samtökum atvinnulífsins og fundað með þeim um frumvarpið. Í framhaldinu voru gerðar breytingar frá upphaflegum tillögum sem sneru aðallega að því að draga úr skilyrðum til að komast í greiðsluskjól og einfalda ferlið. Ekki hefur að öðru leyti gefist svigrúm til hefðbundins samráðs fyrir framlagningu frumvarpsins á Alþingi.
6. Mat á áhrifum.
Frumvarpið hefur það að markmiði að þau atvinnufyrirtæki sem hafa orðið fyrir verulegum tekjumissi vegna áhrifa heimsfaraldurs geti fengið með einföldum aðgerðum skjól til að endurskipuleggja rekstur sinn á meðan ástandið varir. Með frumvarpinu er lagt til nýtt úrræði um tímabundnar heimildir til fjárhagslegrar endurskipulagningar atvinnufyrirtækja. Auk þess eru lagðar til varanlegar breytingar á lögum um gjaldþrotaskipti o.fl. þess efnis að nauðasamningur geti einnig náð til samningsveðkrafna.
Verði frumvarpið að lögum munu atvinnufyrirtæki geta nýtt sér úrræðið og komist í greiðsluskjól í allt að eitt ár. Á þeim tíma verður ekki komið fram vanefndaúrræðum auk þess sem greiðslur munu ekki fara fram á gjalddögum krafna. Til þess er þó að líta að með úrræðinu er skapað tækifæri fyrir atvinnufyrirtæki til að komast yfir þær tímabundnu og krefjandi aðstæður sem COVID-19-faraldurinn hefur haft í för með sér og þannig komast hjá gjaldþroti með tilheyrandi neikvæðum afleiðingum fyrir samfélagið.
Erfitt er að meta fjárhagsleg áhrif frumvarpsins en gangi markmið þess eftir þykir ljóst að til lengri tíma verði fjárhagslegur og samfélagslegur ávinningur mun meiri en hugsanleg tímabundin neikvæð áhrif frumvarpsins.
Um einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Stafi rekstrarvandi skuldara af öðrum orsökum getur hann sem fyrr leitað úrræða eftir almennum reglum laga um gjaldþrotaskipti o.fl., nr. 21/1991. Þetta má einnig ráða af 1. mgr. 17. gr. frumvarpsins þar sem fram kemur markmið úrræðisins, þ.e. að stuðla að því að lögaðila, sem orðið hefur fyrir verulegri röskun á fjárhagslegum grundvelli atvinnustarfsemi sinnar vegna þeirra tímabundnu aðstæðna sem getið er í þessu ákvæði, takist að halda velli þar til aðstæðunum léttir og skilyrði til að afla tekna með starfseminni geti aftur orðið samsvarandi og áður var.
Að öðru leyti er vísað til 2. gr. um nánari skilyrði þess að leitað verði eftir úrræðinu, m.a. um að grundvelli starfsemi skuldara hafi verið raskað verulega vegna tekjufalls.
Um 2. gr.
Þá miðast útreikningur á samdrætti tekna skv. 4. tölul. við að mánaðarlegar heildartekjur hafi frá 1. mars 2020 dregist saman um 75% eða meira. Er þá miðað við að tekjur frá 1. mars 2020 hafi dregist saman um 75% eða meira miðað við meðaltal mánaðanna desember 2019 og janúar og febrúar 2020 eða að tekjur síðustu þriggja mánaða áður en sótt er um úrræðið hafi dregist saman um a.m.k. 75 hundraðshluta í samanburði við sömu mánuði árið 2019 eða fyrirsjáanlegt er að heildartekjur af starfseminni á næstu þremur mánuðum frá því sótt er um úrræðið verði a.m.k. 75 hundraðshlutum minni í samanburði við sama tíma á árinu 2019. Er með þessu komið til móts við þá sem hafa árstíðabundnar tekjur auk þess sem þeir sem sýnt geta fram á að tekjutapið nái umræddum viðmiðum geta strax sóst eftir úrræðinu.
Um 3. gr.
Um 4. gr.
Um 5. gr.
Um 6. gr.
Um 7. gr.
Fallist dómari á beiðni skuldara skal hann á kostnað skuldara láta birta tilkynningu í Lögbirtingablaðinu um að skuldarinn hafi fengið leyfi til fjárhagslegrar endurskipulagningar sem og hver honum sé til aðstoðar.
Um 8. gr.
Á fundinum er gert ráð fyrir að lögð sé fram skrá um eignir og skuldir skuldarans, en þær upplýsingar eru mikilvægar í ljósi þess tilgangs fundarins að kynna ráðagerðir skuldara og hvort hann hafi í hyggju að leita eftir framlengingu á heimild sinni. Er miðað við að aðstoðarmaður afli upplýsinga um eignir og skuldir skuldara með könnun á bókhaldi hans og að fengnum skýringum hans, auk þess sem aðstoðarmaður getur leitað upplýsinga um fjárhag skuldara eftir ákvæðum 81. og 82. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl., til samræmis við ákvæði 17. gr. frumvarpsins. Er jafnframt gert ráð fyrir því í ákvæðinu að aðstoðarmaður stýri fundi og færi fundargerð þar sem fram komi viðhorf lánardrottna til ráðagerða skuldara.
Um 9. gr.
Fallist héraðsdómur á að framlengja heimild skuldara til fjárhagslegrar endurskipulagningar verður hún framlengd til tiltekins dags og stundar þegar þing verður háð til að taka málefnið fyrir á ný innan sex mánaða frá þeim degi sem beiðnin var lögð fram. Er gert ráð fyrir að aðstoðarmaður skuli án tafar tilkynna öllum þekktum lánardrottnum skuldarans á sannanlegan hátt um niðurstöðu dómstóla um beiðni hans. Þar undir getur fallið tilkynning með rafrænum hætti eða öðrum samskiptamiðli svo fremi sem móttaka lánardrottins er staðfest eins og fram kemur í skýringum við 8. gr.
Um 10. gr.
Um 11. gr.
Í kjölfar niðurfellingar heimildarinnar er gert ráð fyrir því að aðstoðarmaður tilkynni öllum þekktum lánardrottnum skuldarans án tafar og á sannanlegan hátt um niðurfellingu heimildarinnar. Þar undir getur fallið tilkynning með rafrænum hætti eða öðrum samskiptamiðli svo fremi sem móttaka lánardrottins er staðfest eins og fram kemur í skýringum við 8. og 9. gr. Þá er tekið fram í ákvæðinu að falli heimildin niður samkvæmt framansögðu falli sjálfkrafa niður fundir með lánardrottnum skuldara og þinghöld í tengslum við heimildina sem áður hefur verið ákveðið að halda.
Um 12. gr.
Mælt er fyrir um meðferð slíkrar beiðni og þar vísað til 167. gr. og XXIV. kafla, sbr. XXV. kafla laga um gjaldþrotaskipti o.fl., en kærufrestur á úrskurði um niðurfellingu heimildar er einn sólarhringur og frestar kæra réttaráhrifum úrskurðar þar til máli lýkur fyrir æðra dómi. Ef heimildin er felld niður með úrskurði ber aðstoðarmanni að tilkynna þá niðurstöðu öllum þekktum lánardrottnum skuldarans á sannanlegan hátt. Eins og áður hefur komið fram getur fallið þar undir tilkynning með rafrænum hætti eða öðrum samskiptamiðli svo fremi sem móttaka lánardrottins er staðfest eins og fram kemur í skýringum við 8., 9. og 11. gr.
Um 13.–15. gr.
Um 16. gr.
Þá er því lýst í 2 mgr. að á sama tíma megi ekki taka bú skuldara til gjaldþrotaskipta nema hann krefjist þess sjálfur og er sérstaklega áréttað að á meðan skuldari nýtur heimildar til að leita fjárhagslegrar endurskipulagningar verður ekki virk skylda hans til að bera fram slíka kröfu skv. 2. mgr. 64. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. Af því leiðir að ekki verður á því tímabili komið fram kröfu um bótaábyrgð þeirra sem að öðrum kosti kynni að hafa verið skylt að krefjast gjaldþrotaskipta á búi skuldara.
Þá segir jafnframt í 2. mgr. að ekki megi kyrrsetja eignir skuldara, taka þær í löggeymslu, gera fjárnám í þeim eða ráðstafa þeim með nauðungarsölu auk þess sem ekki verður komið fram gagnvart skuldara aðfarargerð til efnda á skyldu hans til annars en peningagreiðslu. Af því leiðir að skuldari verður ekki borinn út úr húsnæði á meðan hann nýtur heimildar til að leita fjárhagslegrar endurskipulagningar. Í þeim efnum er rétt að árétta þá reglu sem fram kemur í 1. mgr. 12. gr. sem veitir lánardrottni heimild til að krefjast þess við héraðsdóm að heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar verði felld niður ef hann telur atvik vera með þeim hætti að skuldara yrði hafnað um framlengingu heimildarinnar skv. 4. mgr. 9. gr. þess.
Í 3. mgr. kemur fram að stjórnvöld megi ekki neyta þvingunarúrræða í garð skuldara sem nýtur heimildar til fjárhagslegrar endurskipulagningar vegna vanefnda hans á skuldbindingu við ríkið eða sveitarfélag en þetta eru sömu réttaráhrif og verða við móttöku héraðsdóms á beiðni skuldara um fjárhagslega endurskipulagningu eftir 6. gr. Hins vegar er hér kveðið á um að við veitingu heimildarinnar falli niður áhrif slíkrar þvingunar sem stjórnvald kom á áður en heimildin var fengin. Að þessu er jafnframt vikið í skýringum við 6. gr.
Um 17. gr.
Um 18. gr.
Ef þessi leið mun ekki duga til eftir getur skuldari leitað frjálsra samninga við lánardrottna sína á meðan greiðsluskjól varir. Á skuldari alltaf forræði á því að reyndir verði frjálsir samningar en hann getur jafnframt óskað eftir því að aðstoðarmaður taki þátt eftir þörfum í slíkum samningsumleitunum auk þess sem lánardrottinn getur einnig krafist þess. Markmið frjálsra samninga er að tryggja rekstrarhæfi skuldara til frambúðar og er ekkert í vegi þess að skuldari semji þannig við einstaka lánardrottna um mismikla eftirgjöf skulda. Taki aðstoðarmaður ekki þátt í samningsumleitunum ber skuldara að greina honum frá framvindu þeirra svo að honum sé unnt að rækja skyldur sínar eftir ákvæðum frumvarpsins.
Um 19. gr.
Um 20. gr.
Eftir 1. mgr. gefst skuldara kostur á að gera nauðasamning um nánar tilteknar ráðstafanir, eina eða fleiri, sbr. og 3. mgr. Vilji skuldari grípa til ráðstafana samkvæmt þessu á hann að leggja fyrir umsjónarmann frumvarp að nauðasamningi ásamt skriflegu og rökstuddu erindi um það áður en einn mánuður stendur eftir af heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar, sbr. 4. mgr. Ber umsjónarmanni þá að taka rökstudda afstöðu til erindisins svo fljótt sem verða má og tilkynna lánardrottnum skuldarans um hana á sannanlegan hátt. Markmið þeirra ráðstafana sem skuldari óskar eftir er að tryggja rekstrarhæfi starfsemi hans til frambúðar.
Í 2. mgr. er tekið sérstaklega fram að þær ráðstafanir sem skuldari leggur til geti beinst að kröfum sem njóta veðréttar eða annarra tryggingarréttinda í eign skuldara, en þetta endurspeglar þá breytingu sem lagt er til að gerð verði með 24. gr. frumvarpsins á reglum laga um gjaldþrotaskipti o.fl. Um er að ræða mikilvægt nýmæli sem er til þess fallið að stuðla að því að árangur náist af þessu úrræði.
Í 5. mgr. er lýst ferli nauðasamningsumleitana. Þar er gert ráð fyrir að umsjónarmaður kanni erindi skuldarans og taki hann það til greina skal litið svo á að í þeirri afstöðu felist jafngildi þess að á sama tíma hefði frumvarp skuldarans að nauðasamningi verið samþykkt með atkvæðagreiðslu eftir VIII. kafla laga um gjaldþrotaskipti o.fl. við nauðasamningsumleitanir án undangenginna gjaldþrotaskipta. Eftir ákvæðinu er því veittur möguleiki á að samþykkja nauðasamning skuldara á einfaldan hátt, án undanfarandi innköllunar eða atkvæðagreiðslu. Í kjölfarið ber skuldara að krefjast staðfestingar nauðasamningsins fyrir héraðsdómi, og er tekið fram að eftir því sem við geti átt skuli farið með þá kröfu eftir ákvæðum IX. kafla laga um gjaldþrotaskipti o.fl. Er jafnframt tekið fram að takist ekki að ljúka þeirri málsmeðferð innan þess tíma sem heimild til fjárhagslegrar endurskipulagningar var markaður með úrskurði héraðsdóms skuli heimildin þá sjálfkrafa teljast framlengd þar til endanleg niðurstaða hefur fengist fyrir dómi um kröfu skuldarans.
Um 21. gr.
Í kjölfar slíkrar tilkynningar á umsjónarmaður að ákveða svo fljótt sem verða má hvort leitað verði nauðasamnings á grundvelli frumvarps skuldara. Er tekið fram í 2. mgr. að umsjónarmaður skuli hafna því ef einhver þau atvik sem talin eru í 1. mgr. 38. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. eru fyrir hendi að mati hans, en þessi atriði eru þau hin sömu og dómari lítur til þegar fjallað er um beiðni um heimild til nauðasamningsumleitana án undangenginna gjaldþrotaskipta.
Í 3. mgr. er því ferli lýst sem hefst við það að umsjónarmaður verður við ósk skuldarans um nauðasamningsumleitanir. Á umsjónarmaður þá án tafar að tilkynna það héraðsdómi, þar sem úrskurður gekk um heimild skuldarans til fjárhagslegrar endurskipulagningar, og lánardrottnum hans, sem þegar er vitað um, og senda þeim jafnframt frumvarp að nauðasamningi ásamt tilkynningu eftir 1. mgr. Dugar það eitt til þess að nauðasamningsumleitanir hefjist. Um þær gilda svo ákvæði 44.–63. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. sem og um staðfestingu nauðasamnings og réttaráhrif hans með þeirri breytingu að umsjónarmaður samkvæmt lögum þessum gegnir hlutverki umsjónarmanns með nauðasamningsumleitunum. Sér umsjónarmaður því um birtingu innköllunar og fylgir fyrrgreindum málsmeðferðarreglum laga um gjaldþrotaskipti o.fl. við áframhaldandi nauðasamningsumleitanir, útbýr skrár yfir lýstar kröfur og heldur þá fund til að greiða atkvæði um frumvarp skuldarans að nauðasamningi. Er ferli nauðasamningsumleitana því hið sama og ferli nauðasamningsumleitana án undangenginna gjaldþrotaskipta að því frátöldu að þær hefjast ekki við úrskurð dómara heldur með tilkynningu umsjónarmanns.
Um 22. gr.
Um 23. gr.
Um 24. gr.
Svo sem nánar er fjallað um í kafla 3.2 í greinargerðinni er lögð til sú breyting að nauðasamningur eftir ákvæðum laga um gjaldþrotaskipti o.fl. geti innan ákveðinna marka haft áhrif á kröfur sem samningsveð er fyrir í eign skuldara. Er gert ráð fyrir því að nýtt ákvæði bætist við lögin og verði 31. gr. a þar sem því er nánar lýst hvaða áhrif nauðasamningur getur haft á kröfur sem tryggðar eru með samningsveði. Jafnframt er lagt til að lánardrottinn, sem nýtur samningsveðs fyrir kröfu sinni í eign skuldara og afsalar sér ekki þeim rétti, geti ekki leitað fullnustu hjá skuldara á annan hátt en með því að ganga að veðinu. Í samræmi við þetta er lögð til viðeigandi breyting á 4. tölul. 1. mgr. 28. gr. laganna. Til að taka af allan vafa er auk þess lagt til að ótvírætt komi fram í 33. gr. laganna að samningsveðhafi fer ekki með atkvæðisrétt um nauðasamning nema að því leyti sem hann hefur afsalað sér tryggingarrétti fyrir kröfu sinni.
Um d-lið.
Breytingin sem lögð er til með þessum lið er gerð til samræmis við önnur ákvæði 24. gr., sem eins og áður greinir fela í sér þau nýmæli að nauðasamningur geti haft áhrif á kröfur þótt þær séu tryggðar með samningsveði í eign skuldarans. Er gert ráð fyrir því að tekin verði upp fyrirmæli í 1. mgr. 36. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. um hvernig skuldari þurfi að gera grein fyrir þessu atriði í frumvarpi að nauðasamningi
Um e-lið.
Samkvæmt 44. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. ber umsjónarmanni með nauðasamningsumleitunum skuldara að fá birta innköllun í Lögbirtingablaði. Jafnframt skal umsjónarmaðurinn senda öllum lánardrottnum skuldarans, sem fara með samningskröfur og vitað er um, tilkynningu með sömu upplýsingum og fram koma í innköllun. Hér er lagt til að slíka tilkynningu beri einnig að senda til lánardrottna, sem vitað er um og fara með kröfu sem trygging er fyrir í eign skuldarans, ef í frumvarpi skuldarans er gert ráð fyrir að þær kröfur sæti breytingum að því marki sem það er heimilt. Þessi breyting er lögð til með tilliti til annarra ákvæða 24. gr. og skýrir sig að öðru leyti sjálf.
Um f-lið.
Í 46. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. er kveðið á um kröfuskrár sem umsjónarmaður með nauðasamningsumleitunum skuldara tekur saman. Með þessum lið er lagt til að umsjónarmaðurinn taki einnig fram í skránni hvort og þá hverjar breytingar skuldarinn vilji gera á greiðsluskilmálum kröfu sem veðtrygging er fyrir. Þessi breyting tengist nýmælunum í 24. gr., sem áður er rætt um.
Um g-lið.
Í 2. mgr. 48. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. er kveðið á um þau atriði sem umsjónarmanni með nauðasamningsumleitunum skuldara ber að gera grein fyrir á fundi þar sem greidd eru atkvæði um frumvarp að nauðasamningi. Til viðbótar við það sem greinir þar er hér lagt til að umsjónarmanni beri að gera þar grein fyrir skrá um kröfur sem trygging er fyrir í eign skuldara.
Um h-lið.
Í 58. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. er að finna heimild fyrir þann sem hefur lögmætra hagsmuna að gæta til að mótmæla kröfu skuldarans um staðfestingu nauðasamnings. Eins og áður er vikið að er með ýmsum ákvæðum 24. gr. gert ráð fyrir þeim nýmælum að nauðasamningur geti haft áhrif á kröfur sem tryggðar eru með veði í eign skuldarans, en um breytingar á slíkum kröfum hefðu veðhafar ekki atkvæðisrétt. Til að vega upp á móti þessu er hér lagt til að samningsveðhafi njóti réttar til að andmæla kröfu skuldarans um staðfestingu nauðasamnings og geti héraðsdómari synjað um staðfestinguna ef þau áhrif, sem gert er ráð fyrir að nauðasamningurinn hafi á kröfu viðkomandi veðhafa, eru ekki í samræmi við þau skilyrði sem gert er ráð fyrir að mælt verði fyrir um í 31. gr. a laganna. Einnig er lagt til að kröfu um staðfestingu nauðasamnings megi hafna ef breytingar á greiðsluskilmálum samningsveðkrafna annarra veðhafa gætu leitt til þess að tryggingarréttur þess veðhafa sem andmælum hreyfir rýrnaði að mun. Þetta atriði verður að meta í hverju tilfelli fyrir sig að virtum hagsmunum þeirra sem eiga í hlut.
Um i-lið.
Í 60. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. er að finna helstu reglur um réttaráhrif nauðasamnings. Hér eru ráðgerðar viðeigandi breytingar á því ákvæði í samræmi við nýmæli, sem lögð eru til í 24. gr. um að nauðasamningur geti haft áhrif á kröfur, sem tryggðar eru með samningsveði í eign skuldarans, en að þessu er nánar vikið í kafla 3.2 í greinargerðinni.
Um j–k-lið.
Hér eru lagðar til breytingar á orðalagi í samræmi við þær megintillögur sem 24. gr. hefur að geyma.
