Ferill 172. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
152. löggjafarþing 2021–2022.
Þingskjal 174 — 172. mál.
Frumvarp til laga
um breytingu á hjúskaparlögum, nr. 31/1993, með síðari breytingum (hjónaskilnaðir).
Flm.: Hanna Katrín Friðriksson, Andrés Ingi Jónsson, Þorgerður K. Gunnarsdóttir, Sigmar Guðmundsson, Guðbrandur Einarsson, Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir, Halldóra Mogensen, Inga Sæland, Jakob Frímann Magnússon, Eyjólfur Ármannsson, Tómas A. Tómasson, Guðmundur Ingi Kristinsson, Ásthildur Lóa Þórsdóttir, Kristrún Frostadóttir, Þórunn Sveinbjarnardóttir, Helga Vala Helgadóttir, Jóhann Páll Jóhannsson.
1. gr.
Maki sem telur sig ekki geta haldið áfram hjúskap getur leitað skilnaðar að borði og sæng og ber að veita honum leyfi til slíks skilnaðar.
2. gr.
3. gr.
a. 1. mgr. orðast svo:
Nú hefur annað hjóna eða þau bæði leitað lögskilnaðar og er hann þá kræfur er liðnir eru sex mánuðir frá því að leyfi var gefið út til skilnaðar að borði og sæng eða dómur gekk.
b. 2. mgr. fellur brott.
4. gr.
5. gr.
6. gr.
a. Greinin orðast svo:
Þrátt fyrir ákvæði 36. gr. getur annað hjóna krafist lögskilnaðar án undangengins skilnaðar að borði og sæng hafi makinn beitt það, eða barn sem býr hjá þeim, ofbeldi.
Veita skal leyfi til skilnaðar á grundvelli ákvæðisins ef:
a. maki gengst við broti sínu eða hefur hlotið dóm fyrir það,
b. upplýsingar sem staðfesta útkall vegna heimilisofbeldis maka liggja fyrir í skýrslu lögreglu, eða
c. önnur gögn á borð við áverkavottorð eða mat sálfræðings benda til þess að það hjóna er krefst skilnaðar, eða barn sem býr hjá þeim, hafi mátt þola ofbeldi af hálfu makans.
b. Fyrirsögn á undan greininni orðast svo: 5. Heimilisofbeldi.
7. gr.
a. Í stað orðanna „33. gr.“ í 1. mgr. kemur: 33. og 34. gr.
b. Á eftir orðunum „ef hjón eru sammála um það“ í 2. mgr. kemur: eða skilyrði 40. gr. eru uppfyllt.
8. gr.
a. 2. mgr. orðast svo:
Í samtali um forsjá barna og sættir felst að heimilt er að kanna grundvöll að framhaldi hjúskaparins, ef vilji er til þess af hálfu beggja hjóna, og skylt að taka nauðsynlegar ákvarðanir um hvernig forsjá skuli háttað ef þau eiga saman ósjálfráða barn eða börn er þau hafa forsjá fyrir.
b. 3. mgr. fellur brott.
c. 4. mgr. orðast svo:
Sýslumaður eða dómari leitar um sættir eftir því hvar mál er til meðferðar. Heimilt er að fela presti eða löggiltum forstöðumanni trúfélags eða lífsskoðunarfélags eða einstaklingi sem starfar í umboði forstöðumanns skráðs trúfélags eða lífsskoðunarfélags og hefur fengið löggildingu ráðuneytisins að leita um sættir ef hjón eru sammála um að óska þess.
d. Á eftir 7. mgr. kemur ný málsgrein, svohljóðandi:
Ef skilyrði 40. gr. eru uppfyllt er heimilt að reyna sættir með hjónum hvoru í sínu lagi.
e. Fyrirsögn á undan greininni orðast svo: D. Samtal um forsjá barna og sættir.
9. gr.
Nú eru hjón sammála um að leita lögskilnaðar og ber þá að veita þeim leyfi til slíks skilnaðar án undanfarandi skilnaðar að borði og sæng komi fram ósk þess efnis frá þeim báðum, enda eigi þau hvorki sameiginlegar eignir né börn undir 18 ára aldri, eða hjón hafa náð samkomulagi um skipan forsjár fyrir börnum, um framfærslueyri og aðra skilnaðarskilmála, sem staðfest hefur verið, sbr. 1. mgr. 43. gr.
10. gr.
Greinargerð.
Frumvarp þetta felur í sér sameiningu tveggja fyrri frumvarpa. Annars vegar frumvarps sem lagt var fram á 150. þingi (321. mál) og ætlað var að auðvelda þolendum ofbeldis í sambandi að leita skilnaðar. Hins vegar frumvarps sem lagt var fram á 151. þingi (190. mál) sem ætlað var að gera fólki kleift að fá skilnað án undanfarandi skilnaðar að borði og sæng séu hjón sammála um það. Hlutu þau frumvörp ekki afgreiðslu en eru nú lögð fram að nýju með lítils háttar breytingum. Með frumvarpinu eru lagðar til fimm breytingar á hjúskaparlögum. Í fyrsta lagi er lagt til að tímamörk lögskilnaðar verði hin sömu hvort sem hann er að kröfu annars hjóna eða beggja. Í öðru lagi er lagt til að lögskilnaður verði einfaldaður þegar hjón eru ekki einhuga um að leita hans og að fólki verði jafnframt tryggt aukið frelsi við ákvörðun hjúskaparskráningar sinnar. Í þriðja lagi er lagt til að lögskilnaður á grundvelli heimilisofbeldis verði gerður að raunhæfu úrræði fyrir þolendur slíkra brota. Í fjórða lagi er hér lagt til að sáttaumleitan verði færð í form samtals um forsjá barna. Markmið framangreindra breytinga er að styrkja stöðu þolenda ofbeldis og tryggja rétt þeirra til að slíta hjúskap. Í fimmta lagi er lagt til að hjón geti fengið lögskilnað án undanfarandi skilnaðar að borði og sæng séu þau sammála um það og hagsmunir barna á þeirra forræði hafi verið tryggðir. Í gildandi hjúskaparlögum eru þröng skilyrði fyrir leyfi til lögskilnaðar án undanfarandi skilnaðar að borði og sæng. Hvergi er gert ráð fyrir að tveir fullorðnir einstaklingar vilji einfaldlega skilja, hverjar svo sem ástæðurnar kunni að vera. Flutningsmenn telja það ekki vera hlutverk hins opinbera að takmarka heimild hjóna til lögskilnaðar ef engir sérstakir hagsmunir eru fyrir hendi sem krefjast þess. Sambærileg ákvæði við hið síðastnefnda eru í hjúskaparlögum í Danmörku og Svíþjóð.
II. Almennt.
Hjúskapur er lögbundið og formlega staðfest samkomulag tveggja einstaklinga um að verja lífinu saman og deila ábyrgð á heimili og börnum. Hjúskap fylgja jafnframt skyldur til trúmennsku og framfærslu sem og réttur til erfða falli annað hjóna frá. Grundvöllur hjúskapar er samkomulagið og getur fólk undirgengist og fallið frá því samkomulagi á eigin forsendum, að lagalegum skilyrðum uppfylltum.
Tölfræðigögn Hagstofu Íslands sýna að um 85% skilnaða að borði og sæng lýkur með lögskilnaði. Engin gögn eru til um það á hvaða tímabili skilnaðar að borði og sæng þau 15% hjóna sem ekki óska lögskilnaðar taka saman á ný. Þá er heldur engum opinberum upplýsingum til að dreifa um hversu hátt hlutfall hjóna sem slíta samvistum vegna ósamlyndis krefst að endingu lögskilnaðar. Ætla verður að hálft ár í kjölfar skilnaðar að borði og sæng og heilt ár í kjölfar samvistaslita vegna ósamlyndis dugi fólki til sátta þegar grundvöllur er á annað borð til staðar fyrir sáttum. Sé grundvöllur fyrir sáttum er fólki einnig heimilt að taka lengri tíma til þess en þann lágmarkstíma sem kveðið er á um í lögum.
Gildandi hjúskaparlög voru sett árið 1993 en ákvæði þeirra um hjónaskilnaði eru að mörgu leyti áþekk ákvæðum eldri laga um hjúskap, nr. 60/1972, um stofnun og slit hjúskapar, sem einnig höfðu tekið takmörkuðum breytingum, að því leyti sem frumvarp þetta tekur til, frá enn eldri lögum, nr. 39/1921, að undanskilinni jöfnun tímamarka milli ákvæða. Mikilvægt er að mati flutningsmanna að gildandi hjúskaparlög endurspegli tíðaranda. Hafa samfélagslegar áherslur tekið nokkrum breytingum til dagsins í dag, m.a. þegar litið er til hlutverka og valdastöðu kynjanna á heimilinu og einstaklingsfrelsis auk stöðu og mikilvægis hjónabandsins sem grundvallareiningar í samfélaginu. Þrátt fyrir að hjónabandið sé mikilvæg grunneining samfélagsins hefur vægi hjónabandsins minnkað með tilkomu fjölbreyttari sambúðarforma, auknum samfélagslegum stuðningi við einstæða foreldra og viðurkenningu samfélagsins á ólíku fjölskyldumynstri. Eru því að mati flutningsmanna ekki jafnsterk rök fyrir hinum löngu tímamörkum og víðtæku takmörkunum fyrir lögskilnaði og voru á fyrri tímum, sérstaklega þar sem tímamörkin og takmarkanirnar reynast þolendum ofbeldis í hjúskap afar íþyngjandi.
III. Ofbeldi í nánum samböndum.
Sennilega er ofbeldi á heimilum einn algengasti ofbeldisverknaður sem framinn er á Íslandi. Sérstaða þess felst í því hversu nátengdur þolandi er gerandanum sem gerir þolanda erfiðara en ella að slíta tengslum við gerandann og komast undan ofbeldinu.
Í umfjöllun Kvennaathvarfsins um heimilisofbeldi kemur fram að það geti verið af margvíslegum toga, til að mynda líkamlegt, andlegt, kynferðislegt, fjárhagslegt og stafrænt auk ýmiss konar hegðunar sem felur í sér ógn, hótun, stjórnun og/eða þvinganir. Þá sé oft um fleiri en eina tegund ofbeldis að ræða og birtingarmyndir þess séu einnig margar, á borð við niðurlægingu, tilfinningalega kúgun, höfnun, lítilsvirðingu, einangrun og fjárhagslega stjórnun en einnig barsmíðar, nauðganir og aðrar líkamsmeiðingar. Allt ætti þetta að geta talist tilefni hjúskaparslita sem er þó ekki raunin samkvæmt ákvæðum hjúskaparlaga um hjónaskilnaði.
Gerðar hafa verið ýmsar tilraunir til að skilgreina heimilisofbeldi í lögum og reglum en eftir stendur að engin ein almenn skilgreining liggur fyrir. Í verklagsreglum ríkislögreglustjóra um meðferð og skráningu heimilisofbeldismála er heimilisofbeldi t.d. skilgreint með eftirfarandi hætti:
„Heimilisofbeldi er ofbeldi sem einstaklingur verður fyrir af nákomnum, þ.e. gerandi og þolandi eru skyldir, tengdir eða hafa sögu um tengsl […]. Ofbeldið getur verið líkamlegt, andlegt, kynferðislegt og/eða fjárhagslegt og felur í sér valdbeitingu eða hótun um valdbeitingu.“
Kemur þar einnig fram að heimilisofbeldi sé ekki bundið við heimili geranda og/eða þolanda heldur geti það átt sér stað hvar sem er. Í 3. gr. verklagsreglnanna eru leiðbeiningar um hvaða brot gegn ákvæðum almennra hegningarlaga, nr. 19/1940, og barnaverndarlaga, nr. 80/2002, skuli færa undir verkefnaflokkinn „heimilisofbeldi“ þegar aðilar eru í nánu sambandi. Þá er sérstök ástæða til að geta 218. gr. b almennra hegningarlaga sem var nýmæli í lögum nr. 23/2016, um breytingu á almennum hegningarlögum, sem voru samþykkt af Alþingi 18. mars 2016. Er greinin svohljóðandi:
„Hver sem endurtekið eða á alvarlegan hátt ógnar lífi, heilsu eða velferð núverandi eða fyrrverandi maka síns eða sambúðaraðila, niðja síns eða niðja núverandi eða fyrrverandi maka síns eða sambúðaraðila, áa síns, eða annarra sem búa með honum á heimili eða eru í hans umsjá, með ofbeldi, hótunum, frelsissviptingu, nauðung eða á annan hátt, skal sæta fangelsi allt að 6 árum.
Ef brot er stórfellt getur það varðað fangelsi allt að 16 árum. Við mat á grófleika verknaðar skal sérstaklega líta til þess hvort þolandi hafi beðið stórfellt líkams- eða heilsutjón eða bani hlotist af. Enn fremur ber að líta til þess hvort brot hafi verið framið á sérstaklega sársaukafullan eða meiðandi hátt, hafi staðið yfir í langan tíma eða hvort gerandi hafi misnotað freklega yfirburðastöðu sína gagnvart þolanda.“
Í greinargerð með frumvarpi því er varð að lögunum kemur m.a. fram að við samningu þess hafi norsk hegningarlagaákvæði um sama efni verið höfð til hliðsjónar. Áhersla var jafnframt lögð á að ofbeldi í nánum samböndum fæli ekki einungis í sér samansafn einstakra tilvika heldur mætti virða slíka háttsemi sem eina heild. Í greinargerðinni segir: „Athyglin er þannig færð á það ógnar- og óttaástand sem getur skapast og jafnframt á þá viðvarandi andlegu þjáningu, kúgun og vanmátt sem þolandi upplifir við slíkar aðstæður.“
Flutningsmenn frumvarps þessa taka undir fullyrðingar um mikilvægi þess að ofbeldi í nánum samböndum sé ekki einungis skilgreint sem einstök tilvik heldur megi virða slíka háttsemi sem eina heild. Sterk rök standa gegn því að sönnunarkröfur hvað varðar skilnað á grundvelli ofbeldis séu jafn þungar og kröfur sem lagðar eru á herðar ákæruvaldinu þegar sanna þarf sekt, sbr. 108. gr. laga um meðferð sakamála, nr. 88/2008.
Í núgildandi ákvæðum hjúskaparlaga er þröng heimild til þess að krefjast lögskilnaðar ef annað hjóna hefur orðið uppvíst að líkamsárás eða kynferðisbroti sem bitnar á hinu eða barni sem býr hjá þeim, eða hefur sýnt af sér atferli sem fallið er til að vekja alvarlegan ótta um að það gerist sekt um slíkan verknað, sbr. 40. gr. laganna. Annað hjóna getur þá krafist lögskilnaðar að nokkrum skilyrðum uppfylltum, í fyrsta lagi að verknaður hafi verið framinn af ásettu ráði og valdið tjóni á líkama eða heilbrigði þess er fyrir verður ef líkamsárás er til að dreifa, í öðru lagi að maki geranda hafi höfðað mál eða sett fram kröfu um leyfi til lögskilnaðar innan sex mánaða frá því að honum varð kunnugt um verknaðinn og eigi síðar en innan tveggja ára frá því hann var framinn og í þriðja lagi, og því þungbærasta, að gerandinn samþykki að óska skilnaðar á grundvelli brota sinna. Sú kvöð á sér stoð í 2. mgr. 41. gr. laganna, sem kveður á um að leita megi skilnaðar á grundvelli annarra ákvæða en 33. gr. og 1. mgr. 36. gr. laganna „ef hjón eru sammála um það“ en annars þurfi að leita hans fyrir dómstólum. Þýðir þetta ákvæði að jafnvel þótt gerandi í ofbeldissambandi hafi hlotið dóm fyrir brot gegn maka sínum, jafnvel þótt lögregluskýrsla liggi fyrir og áverkavottorð einnig, geti þolandinn ekki krafist skilnaðar frá ofbeldismanni sínum fyrir sýslumanni nema makinn samþykki það. Verður brotaþoli þess í stað að höfða dómsmál til að krefjast lögskilnaðar, með tilheyrandi töfum, tilkostnaði og álagi. Er heimild til að krefjast lögskilnaðar hjá sýslumanni á grundvelli ofbeldis því þrengri en heimild til að dæma menn fyrir sambærileg brot þar sem ekki er gerð krafa um skýlausa játningu sakbornings og samþykki hans fyrir dómi.
Annar ágalli umrædds ákvæðis er að það nær ekki til andlegs ofbeldis, annars en þess sem felst í því að „vekja alvarlegan ótta“ um að maki gerist sekur um líkamsárás eða kynferðisbrot. Leiða verður líkur að því að andlegt ofbeldi sé algengara í samböndum en líkamlegt en á sama tíma er erfiðara að færa fyrir því óyggjandi sönnur. Þá eru birtingarmyndir andlegs ofbeldis fleiri en þær að vekja ótta um líkamlegt eða kynferðislegt ofbeldi.
Flutningsmenn frumvarpsins leggja því til að sýslumaður geti veitt lögskilnað án undangengins skilnaðar að borði og sæng að kröfu annars hjóna hafi maki þess beitt það líkamlegu eða andlegu ofbeldi eða hótunum um slíkt. Er farin sú leið að skilgreina ekki með tæmandi talningu hvað felist í slíku ofbeldi í ákvæði laganna en í stað þess leitast við að skýra það í athugasemdum við greinina. Í ákvæðinu er þó getið um sönnunarkröfur.
IV. Samráð.
Við vinnslu þessa frumvarps var leitað sem víðtækasts samráðs við samtök og fólk sem hefur reynslu og sérþekkingu á sviði hjúskapar- og heimilisofbeldismála, með viðtölum og fundum. Var m.a. rætt við lögfræðinga frá sýslumanni, Kvennaathvarfinu og lögreglunni og fundað með fólki sem hefur rekist á veggi laganna við að leita skilnaðar eftir að hafa mátt þola ofbeldi af hálfu maka. Í því samráði kom m.a. fram að skilnaðarferlið reynist þolendum ofbeldis flókið og þungt þegar sameiginlegar eignir og börn eru til staðar. Í mörgum tilvikum hefur dvöl kvenna í Kvennaathvarfinu lengst vegna þess að þar til skilnaður er genginn í gegn eiga þær ekki rétt á fjárhagslegum stuðningi, fullum barnabótum og annarri félagsaðstoð sem þær ættu rétt á væru þær skráðar einstæðar mæður. Því lengur sem skilnaður dregst, þeim mun líklegra er að þær leiti aftur á heimili ofbeldismanna sem er að mati flutningsmanna óboðleg staða. Þá kom einnig fram að samkvæmt kenningum fræðimanna eru ofbeldisáhrif gerenda enn til staðar löngu eftir að sótt hefur verið um skilnað sem rennir frekari stoðum undir framangreinda nálgun og er til marks um að ákvæði 35. gr. hjúskaparlaga sé sérstaklega ósanngjarnt og íþyngjandi fyrir þolendur heimilisofbeldis.
Umrætt flækjustig í skilnaðarferlinu, vegna barna og eigna, kemur eingöngu til þegar ekki ríkir sátt með aðilum um hvernig skuli haga forsjá og búskiptum. Þar er tilefni til að athuga að vilji ofbeldismaður hamla skilnaði getur hann nýtt sér þessa stöðu og viðhaldið þannig valdi sínu og áhrifum á líf þolandans. Eru þess raunar fjölmörg dæmi. Þegar ekki er sátt með hjónum um þessi atriði getur sýslumaður eingöngu veitt leyfi til skilnaðar ef fyrir liggur úrskurður um opinber skipti og forsjármál er komið fyrir dómstóla. Sá þröskuldur er hár, enda er kostnaðarsamt, tímafrekt og andlega lýjandi að standa í dómsmáli vegna svo mikilla hagsmuna sem forsjá barna er. Á þessu voru í samráðsferli lagðar til tvær lausnir. Annars vegar var um að ræða að heimila sýslumanni að gefa út skilnaðarleyfi þótt mál hjóna væru óútkljáð. Með þeim hætti væri hjónum gert fært að ljúka málum sínum á eigin hraða án þess að vera bundin í hjúskap á meðan. Var bent á að fyrirmynd að slíkri lausn er að finna í norskum lögum. Hins vegar væri hægt að rýmka reglur um gjafsókn til að minnka fyrirstöðuna sem kostnaður vegna forsjármála fyrir dómi eru þolendum heimilisofbeldis.
Á samráðsfundi var það sjónarmið einnig nefnt að skylda til sáttaumleitanar, og hugtakið sáttaumleitan, mælist gjarnan illa fyrir hjá þolendum heimilisofbeldis. Í tilvikum þeirra eru jafnframt almennt ekki forsendur fyrir sáttum. Kom fram það sjónarmið að sáttameðferð yrði breytt í samtal um forsjá ósjálfráða barna hjóna. Einnig var lagt til að samtal hjá sýslumanni eða dómara yrði að meginreglu en heimilt yrði áfram að óska sáttaumleitanar hjá fulltrúa trú- eða lífsskoðunarfélags.
Þótt frumvarpi þessu sé ætlað að bæta stöðu þolenda ofbeldis, og nauðsynlegt sé að það verði samþykkt að mati flutningsmanna, þarf einnig aðkomu ríkisstjórnarinnar og dómsmálaráðherra til þess að rýmka úrræði fulltrúa sýslumanns til að bregðast við andlegu ofbeldi við meðferð skilnaðarmála, tryggja aðkomu sérfræðinga á sviði sálfræði eða félagsráðgjafa að samkomulagi um skilnaðarkjör frekar en einungis lögfræðinga, kanna til fullnustu möguleikann á því að lögskilnaður sé veittur þótt samkomulag liggi ekki fyrir um fjárskipti eða forsjá og rýmka reglur um veitingu gjafsóknar. Er því samhliða þessu frumvarpi lögð fram þingsályktunartillaga til að ná fram þeim umbótum sem ekki er unnt að leggja til í frumvarpinu.
Um einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Um 2. gr.
Rökin fyrir því eru tvíþætt. Í fyrsta lagi býður ákvæðið upp á að skilnaðarferli sé tafið með því að knýja fram dómsmeðferð án þess að tilefni sé til slíkrar meðferðar. Í öðru lagi eiga lögráða einstaklingar að geta ráðið sambúðarformi sínu, þ.m.t. breytt hjúskap sínum í skráða sambúð, ef þeir svo kjósa. Ákvæði 35. gr. hjúskaparlaga takmarkar verulega rétt fólks til að velja það sambúðarform sem best hæfir þeim í samskiptum við maka og við ríkið.
Þá eru þolendur ofbeldisbrota í nánu sambandi oft í viðkvæmri stöðu gagnvart maka sínum og mörg dæmi um að þeir hafi leitað aftur til hans eftir skilnað að borði og sæng, t.d. af fjárhagslegum eða tilfinningalegum ástæðum eða vegna einhvers konar kúgunar. Ákvæði 35. gr. vinnur því gegn hagsmunum þess hóps sem viðkvæmastur er fyrir.
Um 3. gr.
Um 4. gr.
Um 5. gr.
Um 6. gr.
Skilgreining ofbeldis í ákvæðinu byggist á samningi Evrópuráðsins um forvarnir og baráttu gegn ofbeldi á konum og heimilisofbeldi, sem oft hefur verið nefndur Istanbúlsamningurinn. Ofbeldi er af margvíslegum toga og getur einnig birst sem safn minni háttar brota yfir langan tíma, sem er sjónarmiðið að baki 218. gr. b almennra hegningarlaga, nr. 19/1940. Rétt er að gæta þess að ofbeldishugtakið sé ekki túlkað of þröngt, enda eru ekki sterk rök fyrir því að takmarka um of rétt fólks til að leita skilnaðar sem hefur orðið fyrir ofbeldi af hálfu maka.
Til hliðsjónar má nefna að líkamlegt ofbeldi getur falið í sér líkamsárás, nauðgun og aðrar líkamsmeiðingar. Dæmi um andlegt ofbeldi er m.a. fjárhagsleg stjórnun, tilfinningaleg kúgun, ógn, niðurlæging, lítilsvirðing, félagsleg einangrun og höfnun. Athuga skal að þessari útlistun er ekki ætlað að vera tæmandi talning á birtingarmyndum ofbeldis. Þá er rétt að geta þess, líkt og fram kemur í verklagsreglum lögreglu um meðferð og skráningu heimilisofbeldismála, að slíkt ofbeldi er ekki bundið við heimili geranda og/eða þolanda heldur getur átt sér stað hvar sem er. Í frumvarpi þessu er jafnframt ekki tilefni til að gera ítrekun brota að skilyrði fyrir því að réttur til skilnaðar skapist. Eitt brot kann að vera meira en nóg til að grundvöllur hjúskapar sé varanlega brostinn.
Vegna þess hve örðugt kann að vera að sanna brot af þessu tagi er í 2. mgr. kveðið á um sönnunarkröfur í fjórum liðum til skýringar á því hvernig það hjóna sem krefst skilnaðar á grundvelli heimilisofbeldis geti sýnt fram á brot maka síns.
Í fyrsta lagi er kveðið á um að leyfi til skilnaðar á grundvelli ákvæðisins skuli veita ef maki annaðhvort gengst við broti sínu eða hefur hlotið dóm fyrir brotið, að leyfi til skilnaðar verði veitt í þeim tilvikum þegar maki hefur hlotið dóm fyrir ofbeldisbrot í hjúskap sem felur í sér rýmkun á réttinum.
Í öðru lagi er kveðið á um að leyfi skuli veita ef fyrir liggur skýrsla lögreglu um útkall vegna heimilisofbeldis. Ber þá að meta skýrslu út frá efni hennar.
Í þriðja lagi er kveðið á um að leyfi til skilnaðar vegna heimilisofbeldis skuli veita ef önnur gögn benda til þess að það hjóna sem krefst skilnaðar hafi mátt þola ofbeldi af hálfu maka síns. Eru þar nefnd sérstaklega áverkavottorð læknis og skýrsla sálfræðings. Skýrsla eða vottorð sálfræðings getur staðfest að aðili beri merki þess að vera þolandi ofbeldis í nánu sambandi en sannar ekki að slíkt ofbeldi hafi átt sér stað. Að sama skapi getur áverkavottorð talist sönnun fyrir ofbeldi en veitir yfirleitt litlar upplýsingar um hver gerandinn sé. Við beitingu ákvæðisins þarf að fara fram heildstætt mat á gögnum og framburði aðila. Rétt er að sönnunarkröfur séu metnar í því ljósi að lögskilnaður er almennt ekki talinn jafn íþyngjandi fólki og refsingar. Grundvallarhugsunin að baki ákvæðinu er sú að ekki eigi að torvelda fólki um of að fá leyfi til lögskilnaðar og að þegar grunur er um að ofbeldi hafi verið beitt gegn maka eða barni sem býr hjá hjónum þá eigi þolandinn að fá að njóta vafans.
Rétt er að vísa til þess að ákvörðun á grundvelli ákvæðisins fellur utan heimildar til að kæra til ráðuneytis skv. 1. mgr. 132. gr. laganna. Eftir sem áður er til staðar kæruheimild til dómstóla sem frestar þó ekki réttaráhrifum.
Lagt er til að fyrirsögn á undan greininni verði breytt úr 5. Líkamsárás í 5. Heimilisofbeldi, enda lýsir það betur inntaki ákvæðisins eftir breytingar.
Um 7. gr.
Í b-lið er lagt til að sýslumaður geti ekki eingöngu veitt lögskilnað á grundvelli 36. gr. laganna eða þegar hjón eru sammála, heldur einnig ef skilyrði 40. gr. laganna um skilnað vegna heimilisofbeldis eru uppfyllt.
Um 8. gr.
Lagt er til að slíkt samtal verði að meginreglu til í höndum sýslumanns eða dómara, nema hjón ákveði í sameiningu að óska þess að fulltrúi trú- eða lífsskoðunarfélags leiði þau í gegnum það ferli.
Við 42. gr. laganna er bætt ákvæði sem heimilar að reyna sættir með hjónum hvoru í sínu lagi ef skilyrði 40 gr. laganna eru uppfyllt.
Lagt er til að fyrirsögn greinarinnar verði breytt úr Sáttaumleitan í Samtal um forsjá barna og sættir.
Um 9. gr.
