Urriðastofnar Þingvallavatns.
forsætisráðherra (Halldór Ásgrímsson) (F):
Frú forseti. Að tilhlutan Landsvirkjunar og í samvinnu við Veiðifélag Þingvallavatns hefur verið unnið að því að skapa ný skilyrði til hrygningar og uppeldis fyrir urriða í útfalli Þingvallavatns. Þær aðgerðir hafa m.a. falið í sér að koma þar fyrir möl sem talin er henta til hrygningar fyrir urriða, hrognagreftri og sleppingum urriðaseiða. Markmiðið með þeim aðgerðum er að þar geti orðið sjálfbær urriðastofn.
Veiðimálastofnun hefur í umboði Landsvirkjunar komið að þessum aðgerðum og jafnframt stundað rannsóknir á árangri þeirra sem Landsvirkjun kostar ásamt rannsóknum á fiskstofnum vatnsins. Þar er megináherslan lögð á vöktun fiskstofnanna með tilliti til sleppinga. Samhliða aðgerðum sem Landsvirkjun stendur að hóf Veiðimálastofnun rannsóknir á fiskstofnum vatnsins. Rannsóknir hafa sýnt að allnokkur hrygning og uppeldi urriða er í Öxará sem virðist vera aðalhrygningarstaður urriðans.
Urriði til undaneldis var veiddur með ádrætti í Öxará haustið 1999–2003. Hrognum og seiðum frá þessum fiskum hefur verið sleppt í Þingvallavatn. Samtals var á þessum árum dreift um 100 þús. sumaröldum urriðaseiðum og 3.900 eins árs seiðum. Um 30 þús. þessara seiða hafa verið örmerkt. Reikna má með að sleppingar þessar komi til með að auka veiði á urriða í vatninu til muna.
Að auki hafa verið grafin um 10.150 hrogn við útfall Þingvallavatns og í Ölfusvatnsá. Hrognagröftur við útfallið virðist ekki hafa tekist sem skyldi en hins vegar benda rannsóknir til þess að hrognagröftur í Ölfusvatnsá hafi skilað árangri. Margt er þó enn óljóst varðandi lífshætti urriða í Þingvallavatni og er vonast til að rannsóknir Veiðimálastofnunar sem unnar eru fyrir Landsvirkjun muni auka þekkingu á lífshlaupi urriðans og samspili við aðra fiskstofna í vatninu.
Annað rannsóknarverkefni hófst árið 1999 og miðar að því að afla ítarlegrar þekkingar á lífsháttum urriðans í vatninu svo sem á aldri, vexti, kynþroskastærð, fæðuvali, farleiðum og stofnrannsóknum. Frá árinu 2003 hefur fyrirtækið Laxfiskar ehf. rannsakað Þingvallaurriðann með notkun rafeindafiskmerkja í samvinnu við rafeindafiskmerkjaframleiðandann Stjörnuodda og Hafrannsóknastofnun. Þessar rannsóknir á atferli og vistfræði Þingvallaurriðans eru vel á veg komnar og hafa niðurstöður þeirra nú þegar gefið mikilvæga innsýn í líf þessara fiska. Þegar rannsóknunum verður lokið og marktækni þeirra náð því stigi sem til er ætlast er þess vænst að notadrjúg þekking á lífsháttum Þingvallaurriðans verði tiltæk. Slík vitneskja er nauðsynleg því miklu skiptir að aðgerðir af mannavöldum á Þingvallasvæðinu taki mið af lífsháttum Þingvallaurriðans. Þannig verður best stuðlað að því að urriðinn í Þingvallavatni skipi áfram þann eðlilega sess sem hann hefur í merkri náttúru Þingvallavatns.
Á síðasta ári var unnin yfirgripsmikil stefnumörkun Þingvallanefndar fyrir þjóðgarðinn á Þingvöllum til ársins 2024. Þar kemur m.a. fram, með leyfi hæstv. forseta:
„Þjóðgarðurinn leggur sitt af mörkum í viðhaldi og endurreisn lífríkis Þingvallavatns í samstarfi við aðra aðila, t.d. með verndun hrygningarstöðva í Öxará. Fjölbreytni og útbreiðsla tegunda hefur verið könnuð og kortlögð. Fylgst er með breytingum á vistkerfinu með skipulegum hætti og orsakir breytinga greindar.“
Enn fremur segir, með leyfi forseta:
„Dregið hefur verið úr yfirborðssveiflum í Þingvallavatni til að vernda búsvæði kuðungableikju og urriða og sömuleiðis hefur urriðanum á ný opnast farvegur niður í Efra-Sog þar sem áður var náttúrulegt útfall Þingvallavatns.“
Í ljósi þess hve vel margvíslegar rannsóknir eru á veg komnar, sem hafa það að markmiði að endurreisa urriðastofninn í Þingvallavatni, og hvaða árangri þeir hafa skilað nú þegar þá tel ég ekki sömu þörf á að skipa sérstaka nefnd og þegar umrædd þingsályktunartillaga var samþykkt á Alþingi fyrir tæpum sjö árum. Þá vekur ný stefnumörkun Þingvallanefndar og stuðningur nefndarinnar við rannsóknir á vistkerfi Þingvallavatns góðar vonir um að urriðastofninum sé borgið til lengri framtíðar.
