Innheimta meðlaga.
félagsmálaráðherra (Árni Magnússon) (F):
Hæstv. forseti. Innheimta meðlagskrafna er samkvæmt lögum á ábyrgð sveitarfélaganna. Það fyrirkomulag byggist á framfærsluskyldu sveitarfélaganna frá fornu fari. Sérstök stofnun, Innheimtustofnun sveitarfélaga, er starfrækt til að annast innheimtuna og endurgreiðir hún Tryggingastofnun ríkisins án sérstakrar þóknunar innheimt meðlög, menntunarframlög og ýmis sérframlög, t.d. vegna ferminga, skírna, tannviðgerða o.fl.
Ég vil, hæstv. forseti, vekja sérstaka athygli á því að Innheimtustofnun annast nú þegar innheimtu hluta þeirra framlaga sem getið er um í fyrirspurn hv. þingmanns án sérstakrar þóknunar. Meðlagstímabilið er mjög langt, þ.e. annars vegar ber að greiða meðlag með börnum frá fæðingu til 18 ára aldurs og hins vegar menntunarframlag frá 18 til 20 ára þegar við á. Innheimtustofnun sveitarfélaga tekst að innheimta um 70% af kröfum hvers árs en eftirstöðvar þarf í flestum tilvikum að innheimta á mörgum árum. Einnig er nokkuð um að meðlagsskuldir einstaklinga hrannist upp og verði skuldaranum hreinlega ofviða.
Jöfnunarsjóður sveitarfélaga er samkvæmt lögum sá aðili sem ábyrgist mismun á greiddum meðlögum frá Tryggingastofnun ríkisins og innheimtum meðlagskröfum hjá Innheimtustofnun sveitarfélaga. Undanfarin ár hafa útgjöld sjóðsins vegna þessa verkefnis því miður farið hækkandi, eða úr tæpum 518 millj. kr. árið 2000 í rúmar 725 millj. kr. árið 2003. Á sl. ári var fjárhæðin þó umtalsvert lægri eða rúmar 644 millj. en áætlun þessa árs gerir ráð fyrir að Jöfnunarsjóður sveitarfélaga greiði Innheimtustofnun 725 millj. kr.
Frá 1. janúar á þessu ári er meðlag með hverju barni 16.586 kr. á mánuði eða rétt rúmlega 199 þús. kr. á ári. Þetta er vissulega ekki mjög há fjárhæð og stendur aðeins undir hluta af framfærslukostnaði en nokkuð er um að foreldrar semji um hærri meðlagsgreiðslur. Innheimtustofnun sveitarfélaga annast hins vegar ekki innheimtu aukins meðlags eins og fram kom í máli hv. fyrirspyrjanda, þ.e. þess hluta meðlagsins sem er umfram áðurgreinda fjárhæð á mánuði. Núgildandi fyrirkomulag varðandi meðlagsgreiðslur og meðlagsinnheimtu tryggir því aðeins greiðslu einfalds meðlags eða sem svarar barnalífeyri almannatrygginga.
Það er alveg ljóst, hæstv. forseti, að ef Innheimtustofnun sveitarfélaga verða færð aukin verkefni eins og hv. fyrirspyrjandi leggur til mun það leiða til aukinna vanskila hjá Innheimtustofnun. Það er sömuleiðis því miður ákveðin hætta á misnotkun ef hið opinbera, ríki eða sveitarfélög verða gerð ábyrg fyrir aukinni innheimtu meðlaga. Ég tel því ýmis tormerki á því að breyta lögum á þann hátt að hið opinbera taki ábyrgð á innheimtu aukins meðlags. Ef slík breyting ætti að eiga sér stað yrði í fyrsta lagi að semja við sveitarfélögin og fá þau til að taka á sig aukinn kostnað sem óhjákvæmilega mundi hljótast af. Í öðru lagi yrði að finna leiðir til að tryggja að hið nýja kerfi yrði ekki misnotað.
Öðru máli kann að gegna hvað það varðar að Innheimtustofnun verði gert skylt að taka að sér innheimtu aukins meðlags í umboði framfæranda eins og stofnuninni er nú þegar heimilt að lögum. Erindum frá einstaklingum um slíka innheimtu hefur hins vegar fram til þessa alltaf verið hafnað af stjórn stofnunarinnar og rökin fyrir þeirri synjun eru einkum þau að slíkt mundi auka álag á stofnuninni sem þó er ærið fyrir. Í dag annast Innheimtustofnun sveitarfélaga eingöngu innheimtu fyrir opinbera aðila og uppgjör vegna innheimtra krafna fylgir því ekki sérstaklega mikil umsýsla. Ef stofnunin færi að taka að sér innheimtu fyrir einstaklinga, jafnvel svo þúsundum skiptir, er ljóst að hlutverk hennar mundi breytast og slík breyting mundi að öllum líkindum krefjast umtalsverðar fjölgunar starfsmanna með tilheyrandi kostnaði.
Við megum heldur ekki gleyma því, hæstv. forseti, að í dag eru ýmsar leiðir færar aðrar en að fela opinberu fyrirtæki að innheimta meðlagskröfur. Sérhæfð innheimtufyrirtæki bjóða upp á slíka þjónustu og það hlýtur einnig að vera valkostur.
