Happdrætti.

Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir nefndaráliti frá allsherjarnefnd um frumvarp til laga um happdrætti.

Nefndin hefur fjallað um málið og fengið á sinn fund fjölmarga aðila m.a. frá dómsmálaráðuneytinu sem og ýmsa hagsmunaaðila sem leitað var til og ýmist veittu umsagnir umbeðið eða óskuðu eftir því að fá að koma á fund nefndarinnar og hreyfa sjónarmiðum sínum vegna málsins.

Með frumvarpinu er lagt til að sett verði heildarlög um happdrætti. Lengi hefur verið rætt um endurskoðun núgildandi laga um happdrætti og hlutaveltur, nr. 6/1926, og styrkingu lagagrundvallar happdrættisrekstrar. Eftirlitsstofnun EFTA hefur m.a. gagnrýnt það fyrirkomulag að hér skuli happdrættisstarfsemi bundin við íslensk fyrirtæki. Með frumvarpinu er komið til móts við þessar athugasemdir og í 3. gr. þess segir að leyfi til að reka happdrætti eða hlutaveltu megi einungis veita félagi, samtökum eða stofnun sem hefur staðfestu á Evrópska efnahagssvæðinu, að öðrum nánar tilgreindum skilyrðum uppfylltum. Ekki er þó hróflað við þeirri meginreglu að happdrættisstarfsemi sé háð leyfi dómsmálaráðuneytisins og áfram er gert ráð fyrir sérlögum um peningahappdrætti og vöruhappdrætti, svo sem lögum um Happdrætti Háskóla Íslands, lögum um Happdrætti Dvalarheimilis aldraðra sjómanna, lögum um Happdrætti fyrir Samband íslenskra berkla- og brjóstholssjúklinga, lögum um getraunir, lögum um talnagetraunir, og lögum um söfnunarkassa.

Nefndin leggur til nokkrar breytingar á frumvarpinu sem ég ætla að fara yfir.

Í 2. gr. sem fjallar um starfrækslu happdrætta segir að óheimilt sé að reka happdrætti nema með leyfi ráðherra eða öðruvísi sé mælt fyrir í lögunum. Nefndin telur rétt að mælt sé fyrir um í lögunum sjálfum hver sé tilgangur þeirrar meginreglu að banna happdrættisstarfsemi, en ráða má bæði af frumvarpsákvæðum og greinargerð með frumvarpinu að hann sé að halda uppi allsherjarreglu og hamla gegn skaðlegum áhrifum á almenning.

Í samræmi við þetta er í breytingartillögu á þskj. 1253 lögð til breyting við 2. gr. eins og þar segir að 1. málsl. 1. mgr. orðist svo: „Til þess að halda uppi allsherjarreglu og hamla gegn skaðlegum áhrifum á almenning er óheimilt að reka happdrætti nema með leyfi ráðherra eða öðruvísi sé mælt fyrir um í lögum þessum.“

Í 3. gr. er að finna ákvæði um leyfisveitingar til reksturs happdrættis og segir í 2. mgr. að leyfi fyrir happdrætti megi ekki veita sama aðila oftar en tvisvar sinnum á hverju almanaksári. Nefndin leggur hins vegar til að heimilt verði að veita sama aðila happdrættisleyfi allt að þrisvar sinnum á sama almanaksári. Þótt það hafi ekki komið fram hjá umsagnaraðilum að með því að takmarka leyfisveitingu við tvö skipti árlega taldi nefndin rétt að ráðherra hefði svigrúm til að veita þriðja leyfið þar sem þær aðstæður gætu komið upp að það gæti komið sér vel. Það kom reyndar fram á fundum með hagsmunaaðilum að þær kringumstæður gætu skapast í starfsemi þeirra að sérstakt tilefni gæfist til að vera með viðbótarhappdrætti og þykir ekki annað eðlilegt en að ráðherra hafi það svigrúm sem slíkt getur kallað á til að heimila þriðja leyfið á sama almanaksárinu. Nefndin bendir á að með þessari breytingu er einungis verið að heimila leyfisveitingu og hún muni áfram fara eftir mati hverju sinni.

Nefndin leggur til tvær breytingar á 5. gr. frumvarpsins. Annars vegar leggur nefndin til að ákvæði 1. mgr. um að happdrættisleyfi sé heimilt að binda því skilyrði að útgjöld til auglýsinga verði ekki umfram ákveðið mark verði fellt brott. Með hliðsjón af því að frumvarpið tekur einkum til smærri happdrættanna sem ekki verja miklu fé til auglýsinga telur nefndin óþarft að hafa ákvæði sem þetta í lögunum. Nefndin telur hins vegar eðlilegt að þetta verði aftur tekið til athugunar við endurskoðun sérlaga um peningahappdrætti sem boðað hefur verið að verði tekin til endurskoðunar næsta haust. Þetta er í sjálfu sér í samræmi við umfjöllun í greinargerð sem fylgir frumvarpinu þar sem fram kemur að þessari reglu væri einkum beint að því happdrætti sem rekið væri samkvæmt sérlögunum, en ég hygg að það hafi verið orðað þannig í greinargerðinni að það væri heppilegt að hafa ákvæði þessa efnis í almennu lögunum. Eftir að hafa fengið ábendingar frá hagsmunaaðilum er nefndin þeirrar skoðunar að rétt sé að fella þetta brott enda eru aðstæður mjög mismunandi hjá einstökum leyfishöfum og í sumum tilvikum kann ákvæðið eins og það birtist í frumvarpinu að vera nokkuð íþyngjandi. Um þetta var þó nokkuð erfitt að spá vegna þess að gert var ráð fyrir að ráðherrann fengi þarna opna heimild til að setja reglur án þess að það væri nægilega gagnsætt að mati nefndarinnar hvað lagt yrði til grundvallar þegar mörkin yrðu ákvörðuð í þessu efni.

Nefndin leggur til að sölutímabil happdrættis megi að hámarki vera þrír mánuðir í stað tveggja mánaða samkvæmt frumvarpinu. Á móti verður felld brott heimild til að framlengja sölutímann um einn mánuð ef sérstakar ástæður mæla með því, þ.e. frumvarpið gerði ráð fyrir að almenna reglan væri tveir mánuðir með þeirri undantekningu þó að hægt væri að sækja um viðbótarsölumánuð. Nefndin telur rétt að almenna reglan verði þrír mánuðir og gerir tillögu um að möguleikinn á framlengingu verði felldur niður. Þetta er gert með hagsmuni smærri happdrættanna í huga sem selja einkum miða með því að ganga í hús, en slíkt ferli getur tekið nokkurn tíma. Með breytingunni er því eytt óvissu um það hvort leyfi til sölu fyrir þriðja mánuðinn fáist. Þá bendir nefndin á að hjá umsagnaraðilum kom almennt fram að þriggja mánaða sölutímabil væri nægilega langt.

Í 7. gr. frumvarpsins er ákvæði um að hlutfall verðmætis vinninga af heildarsöluverði útgefinna miða í hverjum einstökum happdrættisflokki skuli að lágmarki vera 35%. Athygli nefndarinnar var vakin á því að þessi breyting gæti haft afdrifaríkar afleiðingar fyrir þá fjáröflun sem smærri happdrættin standa fyrir og jafnframt fyrir þá aðila sem vegna sérstöðu sinnar eru meira háðir auglýsingum um sína starfsemi en aðrir. Því telur nefndin rétt að þetta hlutfall verði lækkað niður í það sem tíðkast hefur til langs tíma, eða 16,67%.

Nefndin áréttar að ákvæði 10. gr. frumvarpsins varðandi sérstakan kostnað sem stofnað er til vegna eftirlits er heimildarákvæði og ljóst að kostnaði við eftirlit verður ekki velt yfir á leyfishafa nema að gefnu tilefni. Um þetta sköpuðust nokkrar umræður í nefndinni og þótti dálítið óljóst í hvaða tilvikum leyfishafar mættu gera ráð fyrir að stofnað yrði til sérstaks kostnaðar sem þeim yrði gert að greiða. Eftir að hafa farið yfir þetta atriði með fulltrúum dómsmálaráðuneytisins varð það niðurstaða nefndarinnar að hreyfa ekki við texta frumvarpsins en árétta það í nefndarálitinu að sérstakur kostnaður sem stofnað er til vegna þessa eftirlits, verði hann umtalsverður, verði ekki velt yfir á leyfishafana nema sérstakt tilefni hafi verið til eftirlitsins. Með því er átt við að allt reglubundið eftirlit mundi ekki falla undir þessa reglu, þ.e. þá reglu að hægt sé að velta kostnaðinum yfir á leyfishafana. Þetta undirstrikast eða ætti að vera nokkuð ljóst með því að í 10. gr. er fjallað um sérstakan kostnað og þar með telur nefndin að tryggt sé að þar sé ekki átt við allan venjulegan kostnað.

Þá leggur nefndin áherslu á að við endurskoðun sérlaga um peningahappdrætti sem boðuð er í greinargerð með frumvarpinu verði sérstaklega tekið til skoðunar hverjir skuli bera ábyrgð á fyrirbyggjandi aðgerðum gegn spilafíkn og hvernig þeirri ábyrgð verði háttað.

Loks beinir nefndin því til dómsmálaráðuneytis að æskilegt sé að í reglugerð sem fyrirhugað er að sett verði samkvæmt lögunum verði það gert að skilyrði að vinningshlutfall í hverju happdrætti fyrir sig komi fram á öllum útgefnum miðum. Þetta er atriði sem kom fram í umfjöllun um frumvarpið í nefndinni og varð það sameiginleg niðurstaða nefndarinnar að beina því til dómsmálaráðherra sem væntanlega getur tekið það til skoðunar hvort þessi útfærsla er möguleg, þ.e. að á hverjum seldum miða komi fram hvert vinningshlutfallið er. Nefndarmenn voru almennt sammála um að það væri framfaraspor ef hægt væri að koma slíkri reglu á.

Með þeim breytingum sem ég hef nú gert grein fyrir leggur nefndin leggur til að frumvarpið verði samþykkt.