Neytendastofa og talsmaður neytenda.

Virðulegi forseti. Hér fóru fram allmerkileg orðaskipti áðan sem draga á vissan hátt fram þær hugmyndir sem búa að baki þessum þremur frumvörpum. Þær hafa ekki verið skoðaðar, eru ókannaðar og svo til ekkert ígrundaðar. Þessu er kastað fram og reynt að búa eitthvað til úr þessu öllu. Það verður sérstaklega athyglisvert þegar að því kemur að talsmaður neytenda fer að sækja rétt sinn á hendur forstjóra Neytendastofu vegna þess að hann hafi ekki fengið þá þjónustu sem hann á lagalegan rétt á, eins og hv. þm. Pétur Blöndal nefndi áðan í orðaskiptum sínum við hv. þm. Mörð Árnason.

Hér hefur verið fjallað eitt frumvarp úr þrennunni sem sagan mun væntanlega ekki dæma fallega, enda verður seint sagt að hæstv. viðskiptaráðherra sé ráðherra mikilla sanda og sæva í þessum efnum.

Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir nefndaráliti 1. minni hluta efnahags- og viðskiptanefndar um frumvarp til laga um Neytendastofu og talsmann neytenda.

Frumvarpið er tvíþætt. Í fyrsta lagi felur það í sér tillögur um að ný stofnun, Neytendastofa, verði sett á fót til að taka við hluta verkefna Samkeppnisstofnunar, sem snúa að eftirliti með óréttmætum viðskiptaháttum, gagnsæi markaðarins og þeim verkefnum sem eru unnin hjá Löggildingarstofu. Í öðru lagi er lagt til í frumvarpinu að sett verði á stofn embætti talsmanns neytenda. Jafnframt er gert ráð fyrir að Samkeppnisstofnun verði lögð niður.

Eins og fram kemur í áliti 1. minni hluta efnahags- og viðskiptanefndar um frumvarp til samkeppnislaga telur 1. minni hluti breytingarnar á stjórnsýslu samkeppnismála lítt ígrundaðar, byggjast á röngum forsendum og ekki til þess fallnar að styrkja eftirlit með samkeppnismálum. Sú skoðun er rökstudd í áliti 1. minni hluta efnahags- og viðskiptanefndar um frumvarp til samkeppnislaga og vísast til þess álits.

Síðari hluti frumvarpsins fjallar um stofnun embættis talsmanns neytenda og hlutverk hans. Í athugasemdum með frumvarpinu er greint frá því að markmið viðskiptaráðherra með þessari breytingu sé að efla starf að neytendamálum og auka neytendavernd.

Fyrsti minni hluti tekur undir mikilvægi þessa markmiðs enda telur hann afar brýnt að stjórnvöld leggi mikla rækt við samkeppnis- og neytendamál nú um stundir þegar samfélagið er á hraðri leið til aukinnar markaðsvæðingar. Þessir þættir, neytenda- og samkeppnismál, eru í raun undirstaða þess að þróunin verði í átt að þeim markmiðum sem að er stefnt.

Fyrsta minni hluta er því nokkur vandi á höndum þegar taka á afstöðu til síðari hluta frumvarpsins — þ.e. stofnunar embættis talsmanns neytenda. Fyrsti minni hluti telur mikilvægt að stjórnvöld láti meira að sér kveða í neytendamálum en þau hafa gert og auki til muna fjárframlög til málaflokksins. Því ber að fagna þeirri ákvörðun stjórnvalda að koma þessu embætti á laggirnar, enda ætti markmiðið að vera að efla neytendavernd. Fyrirmyndir embættis af þessu tagi er að finna annars staðar á Norðurlöndum. Munurinn er þó sá að þar eru embætti talsmanns neytenda sjálfstæð og óháð, með sjálfstæðan fjárhag og mannaforráð sem tryggja að þau séu engum háð við umfjöllun um neytendamál og meðferð mála. Það embætti sem hér er ætlunin að setja á laggirnar hefur ekki það sjálfstæði sem nauðsynlegt er. Embættið mun eiga allt sitt undir starfsemi Neytendastofu og verkefnum sem þar falla til og verða unnin frá degi til dags. Staðsetning embættisins gerir það að verkum að starfsemi þess verður algerlega háð fjárframlögum til Neytendastofu á fjárlögum, en jafnframt því að fara með neytendamál er Neytendastofu ætlað samkvæmt frumvarpinu að fara með mál er varða óréttmæta viðskiptahætti og málefni sem nú heyra undir Löggildingarstofu. Alþýðusamband Íslands telur að vegna annarra verkefna sem Neytendastofu verða falin, þar má nefna rafmagnsöryggismál, öryggi raforkuvirkja, neysluveitna og raffanga, yfirumsjón með lögmælifræði og hagnýtri mælifræði auk umsjónar með framkvæmd laga um vog, mál og faggildingu, sé mikil hætta á því að nýja stofnunin hafi ekki nægilegt bolmagn til að efla neytendamál og auka neytendavernd í samræmi við markmið laganna. Nægilegt fjármagn er forsenda þess að þessi skipulagsbreyting nái þeim markmiðum sem að er stefnt. Við meðferð efnahags- og viðskiptanefndar kom fram að Löggildingarstofa á í erfiðleikum með að sinna verkefnum sínum í dag vegna fjárskorts, auk þess sem fram kemur í frumvarpinu að ætlunin er að lítið fé fylgi þeim sex starfsmönnum sem ætlunin er að flytja frá Samkeppnisstofnun yfir á nýju stofnunina. Flest bendir því til þess að háleit markmið sem greint er frá í athugasemdum með frumvarpinu verði aldrei annað en innihaldslitlar yfirlýsingar og í besta falli skraut í afrekaskrár Framsóknarflokksins fyrir næstu alþingiskosningar, því miður.

Starfsemi embættisins mun augljóslega ráðast af öðrum störfum Neytendastofu og hvernig verkefni starfsmanna verða ákveðin. Samkvæmt þessum hugmyndum verða yfirmenn Neytendastofu tveir, forstjóri og talsmaður neytenda. Forstjóri stjórnar starfsemi og rekstri stofnunarinnar og ræður aðra starfsmenn. Afar óljóst er hvert hlutverk hins yfirmannsins, talsmanns neytenda, verður innan stofnunarinnar. Flest virðist því benda til þess að embættið verði ekki eins öflugt og umboðsmaður eða talsmaður neytenda á að vera. Þá er hvorki gert ráð fyrir því að talsmaðurinn geti höfðað mál fyrir dómstólum né að hann hafi neitt með almenna stefnumótun í neytendamálum að gera. Því má segja að í besta falli megi leggja þetta mál upp með þeim hætti að um örlítið skref sé að ræða og óljóst til hvers það leiði. Í Danmörku var í upphafi lagt af stað með svipað skipulag en fallið hefur verið frá því þar sem það gekk ekki upp.

Í mörgum umsögnum um frumvarpið hefur verið bent á þessa hluti, auk þess sem athugasemdir hafa verið gerðar við nafngiftina. Í ljósi þess að málið er hluti af framangreindum stjórnsýslubreytingum sem varða eftirlit með samkeppnismálum styður fyrsti minni hluti ekki frumvarpið.

Virðulegi forseti. Málið sem við ræðum hér er eitt af þremur frumvörpum um breytingar sem fyrirhugaðar eru í samkeppnismálum og eftirliti með þeim málum. Sú hugmynd um skipan neytendamála sem þetta mál snýst um er þess eðlis að afar ólíklegt er að hún muni skipta miklu hvað varðar þróun og eflingu neytendamála í landinu, eins ég vakti athygli á. Líkast til verður þetta aldrei nokkuð annað en að Framsóknarflokkurinn geti keypt einhverjar auglýsingar fyrir næstu kosningar til að poppa það upp að þeir hafi að einhverju leyti komið að þessum málum.

Það kemur reyndar ekkert á óvart, miðað við það sem á undan er gengið og það sem frá hæstv. viðskiptaráðherra kemur, að markmiðið sé fyrst og fremst að kasta ryki í augu almennings og segja sér á hendur afrek sem þeir hafa alls ekki unnið.

Ég hef gert grein fyrir áliti 1. minni hluta efnahags- og viðskiptanefndar og veit að fleiri þingmenn munu skýra álit Samfylkingarinnar. Ég veit að þar verður ýmislegt dregið fram. Kjarni málsins er hins vegar sá að hér er verið að setja á stofn embætti talsmanns neytenda sem ekki er í reynd ætlað neitt hlutverk og hefur ekki í reynd nokkra stöðu til að ná nokkru fram sem skiptir máli hvað varðar þróun neytendamála. En eins og ég sagði áðan þarf sú niðurstaða ekki að koma nokkrum á óvart.