Útvarpslög.

Frú forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um breytingu á útvarpslögum, sem ég flyt ásamt hv. þingmönnum Birgi Ármannssyni, Guðlaugi Þór Þórðarsyni, Bjarna Benediktssyni, Drífu Hjartardóttur, Guðjóni Hjörleifssyni, Einari Oddi Kristjánssyni, Guðmundi Hallvarðssyni, Sólveigu Pétursdóttur, Arnbjörgu Sveinsdóttur, Pétri H. Blöndal og Gunnari Örlygssyni.

Frumvarp þetta er ekki nýtt af nálinni. Það var lagt fram á 131. löggjafarþingi en hlaut ekki afgreiðslu þá og er því endurflutt núna. Frumvarpið er eins og áður segir til breytinga á útvarpslögum og er þar lagt til að gerð verði breyting á núgildandi ákvæði 8. gr. laganna. Mun ég koma að því á eftir í ræðu minni.

Segja má að tilefni þessa frumvarps hafi verið bókun útvarpsréttarnefndar í máli sem höfðað var árið 2004 fyrir nefndinni á hendur Íslenska sjónvarpsfélaginu hf. sem á og rekur sjónvarpsstöðina Skjá einn. Í málinu var því haldið fram að Íslenska sjónvarpsfélagið hf. hefði gerst brotlegt við ákvæði 1. mgr. 8. gr. útvarpslaga með því að senda út í beinni útsendingu frá knattspyrnuleikjum í ensku úrvalsdeildinni með lýsingu þula á ensku á sjónvarpsstöðinni Skjá einum.

Við túlkun á inntaki 1. mgr. 8. gr. útvarpslaganna eins og þau eru nú komst útvarpsréttarnefnd að þeirri niðurstöðu að útsendingar Skjás eins á knattspyrnuleikjum í ensku úrvalsdeildinni með lýsingu á ensku samrýmdist ekki því ákvæði útvarpslaga sem kveður á um að efni á erlendu máli, sem sýnt sé á sjónvarpsstöð, skuli jafnan fylgja íslenskt tal eða texti á íslensku. Segir í niðurstöðu útvarpsréttarnefndar að tilgangurinn að baki útvarpslögum sé sá að vernda og efla íslenska tungu og beri að hafa hliðsjón af því við skýringu á 1. mgr. 8. gr. útvarpslaga. Geti útsending á knattspyrnuleik í heild sinni í ensku úrvalsdeildinni hvorki talist frétt né fréttatengt efni heldur sé eingöngu um að ræða útsendingu frá erlendum íþróttaviðburði sem ekki sé undanþeginn skyldu útvarpslaga til að láta tal eða texta á íslensku fylgja með í útsendingunni.

Í 1. mgr. 8. gr. núgildandi útvarpslaga kemur fram sú meginregla laganna að efni á erlendu máli, sem sýnt er á sjónvarpsstöð, skuli jafnan fylgja íslenskt tal eða texti á íslensku eftir því sem við á hverju sinni. Frá þeirri meginreglu er gerð sú undantekning í ákvæðinu að krafan um að íslenskt tal eða íslenskur texti fylgi slíku sjónvarpsefni skuli ekki eiga við þegar fluttir eru erlendir söngtextar eða þegar dreift er viðstöðulaust um gervitungl eða móttökustöð fréttum eða fréttatengdu efni sem sýnir að verulegu leyti atburði sem gerist í sömu andrá. Við slíkar aðstæður skuli sjónvarpsstöð, eftir því sem kostur er, láta fylgja endursögn eða kynningu á íslensku á þeim atburðum sem orðið hafa og skal við slíka endursögn lögð áhersla á að allt tal og texti sem fluttur er sé á lýtalausu íslensku máli. Í 2. mgr. 8. gr. segir síðan að kvöðin um íslenskt tal og textaskýringar eigi ekki við þegar sjónvarpsstöðvar endurvarpa sjónvarpsefni frá erlendum sjónvarpsstöðvum, enda sé um að ræða viðstöðulaust, óstytt og óbreytt endurvarp heildardagskrár sjónvarpsstöðva.

Frú forseti. Ég leyfi mér að halda því fram að deila megi um niðurstöðu útvarpsréttarnefndar í máli Íslenska sjónvarpsfélagsins hf. og þær forsendur sem að baki henni liggja, sem ég gerði grein fyrir fyrr í ræðu minni. Halda má fram með góðum rökum að þeir atburðir sem áhorfendur verða vitni að í beinum útsendingum frá íþróttaviðburðum teljist til frétta eða fréttatengds efnis í skilningi ákvæðis 1. mgr. 8. gr. núgildandi útvarpslaga. Þeir atburðir eru og hafa á síðustu áratugum verið uppspretta umfangsmikils fréttaflutnings fjölmiðla um allan heim. Hið sama má segja um ýmsa viðburði á menningarsviðinu, svo sem þegar listamenn eru verðlaunaðir vegna afreka sinna. Á hinn bóginn má halda því fram að tilgangurinn sem býr að baki núgildandi útvarpslögum sé göfugur, þ.e. að vernda og efla íslenska tungu, en á þeirri röksemd byggist úrskurður nefndarinnar í þessu tiltekna máli. En hvort sem fallist er á þær röksemdir sem útvarpsréttarnefnd byggir niðurstöðu sína á eða ekki, er ljóst að ákvæði núgildandi útvarpslaga þjóna ekki tilgangi sínum enda heimila núgildandi lög dreifingu erlends sjónvarpsefnis án þess að slíkum útsendingum fylgi íslensk textun, íslensk lýsing, kynning eða endursögn á atburðum, svo lengi sem slík dreifing er viðstöðulaus og felur í sér óstytt og óbreytt endurvarp heildardagskrár erlendra sjónvarpsstöðva. Það má því gera allt sem er meira, senda má út á erlendu máli heildardagskrá erlendrar sjónvarpsstöðvar, sama hvaða tungumál þar er um að ræða, en ef menn ætla einungis að senda út lítinn hluta af dagskránni er það bannað. Þetta er svona álíka skynsamlegt og þegar menn leyfðu sterka vínið en bönnuðu bjórinn, að leyfa það sem lengra gengur en banna það sem gengur skemur. Núgildandi löggjöf gerir ráð fyrir að heimilt sé að dreifa ótextuðu erlendu sjónvarpsefni og án þess að íslenskt tal fylgi í heild, en ekki að hluta. Telja flutningsmenn frumvarpsins að slíkt fyrirkomulag leiði til mismununar og ójafnræðis milli þeirra aðila sem stunda sjónvarpsrekstur á Íslandi. Túlkun útvarpsréttarnefndar á inntaki 1. mgr. 8. gr. núgildandi útvarpslaga leiðir í framkvæmd til þeirrar niðurstöðu að tilteknum sjónvarpsstöðvum er heimilt á grundvelli núgildandi laga að senda út erlent sjónvarpsefni allan sólarhringinn, án þess að íslenskt tal eða texti fylgi útsendingunni, en öðrum er óheimilt að senda út 90 mínútna sjónvarpsefni án íslenskrar talsetningar eða textunar. Flutningsmenn frumvarpsins telja slíka mismunun óþolandi og nauðsynlegt að hún sé leiðrétt.

Nú um stundir er mögulegt að ná útsendingum erlendra sjónvarpsstöðva á erlendu sjónvarpsefni, þar á meðal íþróttaviðburðum, á Íslandi í gegnum gervihnetti og annan móttökubúnað. Jafnframt er mögulegt að ná slíkum útsendingum með aðstoð tölvutækninnar í gegnum netið. Skyldur núgildandi útvarpslaga um íslenska textun og íslenska endursögn eða lýsingu ná ekki til slíkra útsendinga. Jafnframt standa íslensk sjónvarps- og fjarskiptafyrirtæki fyrir endurvarpi erlends sjónvarpsefnis hér á landi án þess að þurfa að uppfylla kröfur um íslenska lýsingu og textun. Þannig býður Landssími Íslands hf. viðskiptavinum sínum upp á endurvarp dagskrár erlendra sjónvarpsstöðva í gegnum breiðband Símans, en þar eru fjölmargar sjónvarpsstöðvar erlendar. Nokkrar þeirra eru taldar upp í greinargerð með því frumvarpi sem hér er mælt fyrir. En ég hygg að fjöldi þeirra hafi aukist frá því að frumvarp þetta var lagt fram á fyrstu dögum þingsins.

Að sama skapi býður fyrirtækið 365 ljósvakamiðlar ehf., hygg ég, sem áður hét áður Norðurljós hf., sem m.a. rekur sjónvarpsstöðvarnar Stöð 2 og Sýn, viðskiptavinum sínum upp á endurvarp dagskrár að minnsta kosti 36 erlendra sjónvarpsstöðva í gegnum Digital Ísland. Þessar sjónvarpsstöðvar eru taldar upp í greinargerð með frumvarpinu, en eins og með breiðband Símans þá hygg ég að miklu fleiri stöðvar hafi bæst við í flóru Digital Íslands þeirra 365-manna.

Frú forseti. Með endurvarpi dagskrár þeirra sjónvarpsstöðva sem vikið er að í frumvarpinu — þetta er á fimmta tug erlendra sjónvarpsstöðva — er ljóst að íslenskum sjónvarpsáhorfendum stendur til boða að fylgjast með erlendu dagskrárefni í stórum stíl, án þess að þeir aðilar sem standa að dreifingu slíks dagskrárefnis þurfi að uppfylla kröfur um að sjónvarpsefninu fylgi íslenskur texti eða íslensk lýsing. Gildir þá einu hvort um er að ræða erlent barnaefni, afþreyingarefni, fræðsluefni, fréttatengt efni, auglýsingar eða íþróttaefni hvers konar, sambærilegt því sem leiddi til niðurstöðu útvarpsréttarnefndar í máli sem til komið var vegna beinna útsendinga Skjás eins á knattspyrnuleikjum í ensku úrvalsdeildinni með lýsingu enskra þula. Og það sem meira er, þessar stöðvar eru að sjónvarpa efni sem svona sómakæru fólki fyndist að ætti ekki að koma fyrir augu barna og ungmenna. En þessi dreifing fer fram viðstöðulaust. Ekkert í íslenskum lögum kveður á um að neitt athugavert sé við þetta. Hins vegar þegar litlu sjónvarpsstöðvarnar heima á Íslandi ætla að sýna frá einum fótboltaleik þá er skellt í lás og yfirvaldið kemur og fellir úrskurð í þeirra málum. Það hljóta allir að sjá hversu absúrd kerfið er eins og það er núna.

Það er mikilvægt að taka það fram að tilgangur flutningsmanna þessa frumvarps er alls ekki sá að hefta endurvarp sjónvarpsefnis án íslenskrar textunar og lýsingar sem núgildandi útvarpslög heimila. Flutningsmenn frumvarpsins telja á hinn bóginn að markmiði laganna um að efla og vernda íslenska tungu stafi ekki meiri ógn af útsendingum erlendra viðburða á íslenskum sjónvarpsstöðvum án íslensks texta eða lýsingar heldur en af endurvarpi því sem nú þegar er heimilað. Það hlýtur að segja sig sjálft. Ég held að börn og unglingar sem flakka um á milli stöðva geri sér enga grein fyrir því hvort sjónvarpsstöðvarnar séu endilega íslenskar eða erlendar. Þetta er að mörgu leyti allt sama tuggan sem þarna kemur fram og á þessu er í sjálfu sér enginn munur þannig séð. Telja flutningsmenn frumvarpsins jafnframt óeðlilegt og andstætt jafnræðissjónarmiðum að banna endurvarp erlends sjónvarpsefnis án texta eða lýsingar, sé það einungis hluti af dagskrá þeirra sjónvarpsstöðvar sem að endurvarpinu stendur, þegar slíkt er heimilt ef endurvarpað er erlendu sjónvarpsefni í heild. Þetta frumvarp er lagt fram með það að markmiði að reyna að leiðrétta þá galla sem eru á núverandi útvarpslögum og frumvarp þetta ætti að ná því markmiði.

Ég hygg að hver einasti flutningsmaður þessa frumvarps sé hlynntur því að efla og rækta íslenska tungu. En eins og ég hef áður sagt þá tel ég að núgildandi löggjöf sé einfaldlega þannig að henni verði ekki breytt þannig að endurvarp verði takmarkað. Þess vegna er rétt að sníða innlendu sjónvarpsstöðvunum sama stakk og hinum erlendu. Ég tel og við flutningsmenn að ef menn vilja á annað borð efla íslenska tungu þá eigi að gera það einhvern veginn öðruvísi en með bönnum og takmörkum eins og núgildandi útvarpslög gera ráð fyrir enda mundi það aldrei ganga eins og ég kom inn á í minni ræðu.

Þá fer mikið af þessu endurvarpi fram á netinu. Og hvað ætla menn að gera? Ætla þeir að loka netinu eða takmarka aðgang að ýmsu dagskrárefni sem þar er varpað? Ég held að ef menn vilja ræða þessi mál á þeim forsendum að mikilvægt sé að efla íslenska tungu þá held ég að ætti að gera það með öðrum hætti en mæla fyrir um boð og bönn í lögum. Ég tel mikilvægara að einbeita sér að því að kenna ungu fólki meiri textavinnslu og meðferð íslenska málsins og textans, kenna ungu fólki ræðumennsku o.s.frv. (EMS: Ekki veitir af.) Ég held að þetta … Ja, það veitti nú kannski ekki af. (Gripið fram í.) Mér dettur það í hug þegar hv. þm. Einar Már Sigurðarson gengur í salinn að ekki veitti nú af að efla jafnvel (EMS: Fá mig til að kenna.) ræðumennskukennslu á hinu háa Alþingi fyrir suma. (Gripið fram í: Það er rétt.) (Gripið fram í.)

Frú forseti. Eins og fram kemur í efnisgrein frumvarps þessa er gert ráð fyrir að 2. málsl. 1. mgr. 8. gr. útvarpslaga orðist svo, með leyfi forseta:

„Það á þó ekki við þegar fluttir eru erlendir söngtextar eða þegar dreift er viðstöðulaust um gervitungl og móttökustöð fréttum, fréttatengdu efni og íþróttaviðburðum sem sýna að verulegu leyti atburði sem gerast í sömu andrá.“

Nýja ákvæðið er samhljóða núgildandi ákvæði að öðru leyti en því að gert er ráð fyrir að sú undantekning sem ákvæðið heimilar nái einnig til íþróttaviðburða sem sýna að verulegu leyti atburði sem gerast í sömu andrá. Helgast breytingin af nýlegri túlkun útvarpsréttarnefndar á inntaki ákvæðisins þar sem talið var að íþróttaviðburðir teldust ekki til frétta eða fréttatengds efnis.

En ég tel nú, eins og ég sagði áður, að íþróttir og íþróttaviðburðir teljist til frétta og fréttatengds efnis enda eru þeir atburðir sem gerast á íþróttaleikvöngum víðs vegar um heim og ekki síst núna á þessum dögum auðvitað fréttatengt efni. Fréttatímar sjónvarpsstöðvanna og útvarpsstöðvanna eru uppfullir af íþróttafréttum. Ég veit ekki betur en að íþróttafréttamenn skírskoti til einmitt fréttagildisins í því sem fram fer á íþróttaleikvöngum um allan heim í sínu starfi. Þeir kalla sig íþróttafréttamenn og þá ættu þeir að taka undir með okkur flutningsmönnunum um að það sé vafasamt að fella ekki íþróttaviðburði undir fréttnæma atburði.

Með frumvarpinu er því lagt til að ákvæðið verði rýmkað þannig að undantekningarregla ákvæðisins nái jafnframt til íþróttaviðburða en ekki bara Júróvisjónsöngvakeppna og fleiri slíkra atburða. Eftir sem áður telja flutningsmenn frumvarpsins að innan undantekningarákvæðisins rúmist sýningar frá menningarviðburðum ýmiss konar eins og þess sem hér var getið rétt áðan.

Það er gert ráð fyrir því, frú forseti, að verði frumvarpið að lögum þá öðlist þau þegar gildi. Ég legg til að að lokinni umræðu þessari verði málinu vísað til hv. menntamálanefndar og 2. umr.