Tannlækningar.

Frú forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um breytingu á lögum um tannlækningar, nr. 38/1985, með síðari breytingum. Flutningsmenn eru nokkuð margir, ásamt mér eru flutningsmennirnir hv. þingmenn Jónína Bjartmarz, Ögmundur Jónasson, Magnús Þór Hafsteinsson, Guðrún Ögmundsdóttir, Margrét Frímannsdóttir, Þórunn Sveinbjarnardóttir, Þuríður Backman, Lúðvík Bergvinsson, Anna Kristín Gunnarsdóttir, Dagný Jónsdóttir, Ásta R. Jóhannesdóttir og Valdimar L. Friðriksson.

Frumvarpið gengur út á það að gera eina breytingu á lögum um tannlækningar sem er þannig að við 11. gr. laganna bætist ný málsgrein, sem hljóði þannig, með leyfi forseta:

„Þrátt fyrir ákvæði 1. mgr. er tannlæknum skylt að auglýsa gjaldskrá sína árlega, sem og breytingar á henni, jafnóðum og þær eru gerðar. Skulu tannlæknar einnig senda Tryggingastofnun ríkisins gjaldskrána ásamt breytingum. Þá er tannlæknum skylt að hafa gjaldskrána sýnilega sjúklingum á biðstofu. Um aðgengi að upplýsingum um gjaldskrár, birtingu gjaldskrár og takmörkun auglýsingaskyldu við algengustu liði gjaldskrár fer nánar samkvæmt reglugerð ráðherra.“

2. gr. gerir ráð fyrir að lögin öðlist þegar gildi.

Í greinargerð sem fylgir með frumvarpinu er farið yfir ástæður þess að frumvarp þetta er lagt fram og ætla ég að drepa á nokkur atriði í greinargerðinni. Frumvarpið lagði ég fram á síðasta þingi en það náðist ekki að ræða það þá og því er það lagt fram á ný. Markmiðið með frumvarpinu er að gera neytendum kleift að afla sér upplýsinga um gjaldskrár tannlækna. Í frumvarpinu er því gerð tillaga um að tannlæknum verði skylt að auglýsa gjaldskrá sína árlega og jafnframt þegar gerðar eru á henni breytingar. Einnig er gerð tillaga um að gjaldskrá tannlækna skuli vera sýnileg á biðstofum þeirra til kynningar fyrir þá sjúklinga sem þar koma.

Flutningsmenn frumvarpsins telja mikilvægt að þeir sem hyggjast leita sér tannlæknaþjónustu geti haft greiðari aðgang að gjaldskrám einstakra tannlækna en nú er. Í gildandi lögum um tannlækningar, nr. 38/1985, eru starfandi tannlæknum bannaðar hvers konar auglýsingar á starfsemi sinni, þ.m.t. auglýsingar um gjaldskrá.

11. gr., sem verið er að tala um að gera breytingar á, hljóðar svo, með leyfi forseta:

„Tannlæknum eru óheimilar hvers konar auglýsingar um starfsemi sína sem tannlæknar. Við opnun tannlæknastofu má þó auglýsa það með látlausum auglýsingum.“

Með öðrum orðum, tannlæknar mega ekki auglýsa starfsemi sína og ekki heldur gjaldskrá. Í frumvarpinu er lagt til að tannlæknum verði ekki lengur bannað að auglýsa gjaldskrá sína heldur gert skylt að auglýsa hana árlega og að nýju ef henni er breytt.

Þá er lagt til að ráðherra verði heimilað að takmarka auglýsingaskylduna við algengustu liði gjaldskrár í stað þess að auglýsa alla liði hennar þar sem kostnaður við slíkar auglýsingar gæti reynst óhóflegur og íþyngjandi. Hægt væri að fela Tryggingastofnun ríkisins að skilgreina hvaða liðir gjaldskrár væru auglýstir hverju sinni eða styðjast við 4. gr. reglna Samkeppnisstofnunar um verðupplýsingar á þjónustu tannlækna, nr. 446/2004, um útdrátt úr gjaldskrá. Einnig er lagt til að ráðherra ákveði hvar birta beri auglýsingu um gjaldskrá og hvar best sé að safna upplýsingunum saman þannig að aðgengi almennings að þeim sé tryggt. Þar mætti hugsa sér að Tannlæknafélag Íslands, Neytendasamtökin, Samkeppnisstofnun eða Tryggingastofnun gætu haldið utan um þessar upplýsingar og haft þær aðgengilegar á netinu fyrir notendur.

Flutningsmenn telja mikilvægt að Tryggingastofnun geti birt upplýsingar tannlækna um gjaldskrá á upplýsingavef sínum fyrir þá sem rétt eiga á endurgreiðslum samkvæmt gildandi lögum og reglum. Þá telja þeir einnig mikilvægt að þar sem gjaldskrá tannlækna á Íslandi er algjörlega frjáls sé nauðsynlegt að einstaklingum, sem lög og reglur um endurgreiðslu á kostnaði vegna tannlækninga gilda ekki um, verði gert kleift á skjótan og auðveldan hátt að bera saman gjaldskrá einstakra tannlækna áður en ákvörðun er tekin um að sækjast eftir þjónustu tannlæknis. Verulegur munur er á gjaldskrám einstakra tannlækna og því verulegur munur á því gjaldi sem sjúklingar greiða fyrir sambærileg læknisverk. Því er nauðsynlegt að tryggja aðgang neytenda að upplýsingum um þjónustuna til þess að veita aðhald og auka samkeppni.

Samkvæmt lögum um almannatryggingar, nr. 117/1993, með síðari breytingum, greiðir Tryggingastofnun ríkisins hlut sjúkratrygginga í tannlæknaþjónustu sem nánar er útfært í reglugerð um þátttöku Tryggingastofnunar í kostnaði vegna tannlækninga. Þá greiðir stofnunin sjúkratryggðum einstaklingum til baka kostnað vegna tannlækninga sem nemur ákveðnu hlutfalli af útgefinni gjaldskrá heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra, nr. 898/2002, með síðari breytingum.

Endurgreiðslan byggist á 1. gr. reglugerðarinnar. Þar segir að Tryggingastofnun skuli greiða sjúkratryggðum vegna tannlæknaþjónustu eftir gjaldskrá sem ráðherra setur.

Hlutfallsleg endurgreiðsla af umræddri gjaldskrá er skv. 2. gr. reglugerðarinnar. Þar er hópnum sem á rétt á endurgreiðslum skipt í þrjá hluta.

Þeir sem eiga rétt á 100% endurgreiðslu eru elli- og örorkulífgeyrisþegar sem eru langsjúkir og dveljast á sjúkrahúsum, hjúkrunarheimilum eða hjúkrunarrýmum á öldrunarstofnunum.

75% endurgreiðsla er vegna elli- og örorkulífeyrisþega sem njóta tekjutryggingar.

75% einnig vegna barna og unglinga, yngri en 18 ára. Þó skal ein skoðun á ári greidd að fullu samkvæmt gjaldskrá ráðherra.

50% endurgreiðsla vegna elli- og örorkulífeyrisþega sem njóta ekki tekjutryggingar.

Ég spurði hæstv. heilbrigðisráðherra á síðasta þingi um gjaldskrá tannlækna og það er kveikjan að því frumvarpi sem hér liggur fyrir. Í ljós kom að gjaldskrá tannlækna var afar mismunandi, er frjáls eins og áður segir og er í raun langt frá þeirri gjaldskrá sem ráðherra hefur ákveðið og sett. Þegar upp er staðið fá þeir sem eiga rétt á endurgreiðslu og lesa reglugerðina og telja sig eiga rétt á ákveðnu hlutfalli af heildartannlæknakostnaði ekki þá endurgreiðslu, heldur mun lægri greiðslu vegna þess að gjaldskrá tannlæknanna er svo miklu hærri en sú gjaldskrá sem gildir hjá ráðherra.

Ef tannlæknir er með gjaldskrá sem er 35% hærri en viðmiðunargjaldskráin þýðir það að 100% endurgreiðsla samkvæmt gjaldskrá ráðherra er ekki nema 74% af reikningi þess tannlæknis. En 64 tannlæknar voru með gjaldskrá sem er 30–40% yfir ráðherragjaldskrá í því svari sem hæstv. ráðherra gaf á síðasta þingi. Síðan munar allt upp í 106% á viðmiðunargjaldskrá ráðherra og gjaldskrá sem tannlæknar eða sérfræðingar hafa sett. Það getur því munað mjög miklu fyrir þá sem eru sjúkratryggðir til hvaða tannlæknis þeir leita en þeir eiga afskaplega litla möguleika á að leita sér upplýsinga fyrir fram um verðið á þjónustunni vegna þess að þær upplýsingar liggja ekki á lausu.

Þegar reiknuð eru út dæmi í greinargerðinni sem fylgir frumvarpinu er ekki í sjálfu sér verið að taka afstöðu til þess hvort gjaldskrá hæstv. heilbrigðisráðherra sé hin rétta gjaldskrá. Sá sem hér stendur er ekki í neinum efnum til að taka slíka afstöðu. En það sem verið er að gera er að benda á að mismunurinn á milli gjaldskrár ráðherra, sem er grundvöllur endurgreiðslu, og þeirrar gjaldskrár sem tannlæknarnir nota er mikill og kannski meiri en hægt er að sætta sig við.

Samkeppnisstofnun hefur gefið út reglur um verðupplýsingar á þjónustu tannlækna. Þar segir að markmið reglnanna sé að bæta upplýsingar til neytenda og auðvelda verðsamanburð. Gjaldskráin á að sýna verð á ákveðnum aðgerðaliðum og hún skal liggja frammi á tannlæknastofu. Tannlækni sem reglur þessar taka til er skylt að hafa útdrátt úr gjaldskránni á áberandi stað á biðstofu sinni.

Það er ljóst af reglum Samkeppnisstofnunar að verið er að reyna að auka upplýsingaflæði frá tannlæknum um gjaldskrá til sjúklinga, þó að bannað sé að auglýsa, með því að hafa þetta inni á stofunum. En þegar það var skoðað hve margir tannlæknar fóru að þessum reglum Samkeppnisstofnunar kom í ljós að þeir voru færri sem það gerðu en sem gerðu það ekki.

Aðrar Norðurlandaþjóðir hafa í auknum mæli sett reglur um skyldur tannlækna til að upplýsa sjúklinga sína um verð þjónustunnar. Tannlæknum þar er almennt gert skylt að gera skriflegar kostnaðaráætlanir og leggja fyrir sjúklinga áður að aðgerð hefst og er jafnvel í bígerð sums staðar að þeir verði að kynna væntanlegan kostnað þegar sjúklingar eru kallaðir inn í reglubundið eftirlit með tannheilsu. Samkeppnisstofnun hefur tekið á skyldu til að framvísa kostnaðaráætlun í reglum sínum en miðar þá við 100.000 íslenskar krónur sem er talsvert hærra en gerist og gengur í þeim nágrannalöndum okkar þar sem þetta er tíðkað.

Við skulum skoða aðeins hvaða reglur gilda í löndunum í kringum okkur en eins og ég sagði áðan er íslenskum tannlæknum skylt að hafa gjaldskrá á áberandi stað á biðstofu og gefa sjúklingi skriflega kostnaðaráætlun ef kostnaður mun fara yfir 100 þús. kr. Í Danmörku er tannlæknum skylt að hafa gjaldskrá á biðstofu og gefa skriflega kostnaðaráætlun ef kostnaður fer yfir 2.500 danskar kr.. Til einföldunar getum við sagt að danska krónan sé 10 kr. og þá eru þetta 25 þús. kr. íslenskrar. Danska samkeppnisstofnunin telur að skortur sé á verðsamkeppni milli tannlækna. Ríkisstjórnin þar ætlar að gera breytingar á ýmsum lögum og reglum til að gera samkeppnisumhverfi í Danmörku með því besta sem gerist innan OECD fyrir árið 2010. Meðal annars er ætlunin í Danmörku að auka gegnsæi á tannlæknamarkaðnum.

Í Noregi er norskum tannlæknum skylt að hafa gjaldskrá á biðstofu og gefa skriflega kostnaðaráætlun ef kostnaður mun fara yfir 2000 norskar kr. eða í kringum 20 þús. kr. íslenskar. Samkeppnisstofnun Noregs álítur að skortur á verðupplýsingum sé ein meginskýringin á því hvers vegna verð tannlækna hefur hækkað eins mikið og raun ber vitni frá því að gjaldskrá tannlækna í Svíþjóð var gefin frjáls á árinu 1995.

Sænska samkeppnisstofnunin telur að skortur sé á verðsamkeppni meðal tannlækna. Stofnunin leggur til að upplýsingar til neytenda um verð verði bættar og tekur undir tillögur sænsku neytendasamtakanna að skylda verði tannlækna til að gefa skriflega kostnaðaráætlun og birta verðskrá sína á biðstofu. Einnig er lagt til að tannlæknar verði skyldaðir til að senda sænsku tryggingastofnuninni verðlista og að stofnunin ákveði hvenær og hvernig slíkir listar verði settir fram og sendir. Stofnunin birti listana á heimasíðu sinni, eins og hér er verið að tala um að gert verði. Sektir verði við brotum á því ef ekki eru afhentir réttir listar. Neytendasamtökin í Svíþjóð leggja enn fremur til að tannlæknum verði skylt að geta um væntanlegan kostnað þegar þeir kalla sjúklinga inn í reglubundið eftirlit og hvaða meðferð sé fyrirhuguð.

Í greinargerðinni sem fylgir frumvarpinu er tafla þar sem borið er saman frjálst verð tannlækna á Íslandi við verð í Danmörku, Bretlandi, Þýskalandi, Noregi og Svíþjóð og einnig við þá gjaldskrá sem ráðherra hefur gefið út Þessar tölur voru fundnar út og settar fram í framhaldi af því að ákveðið var að leggja þetta frumvarp fram á síðasta þingi. Þær hafa ekki verið uppfærðar síðan og verða að skoðast í því samhengi en sýna þó að á þeim tíma sem frumvarpið er lagt fram er talsvert mikill munur á milli verðs og gjaldskrár tannlækna á Norðurlöndum og full ástæða að velta fyrir sér hvernig á því stendur.

Herra forseti Megintilgangur þeirra breytinga sem lagðar eru til í frumvarpinu er sá að auðvelda neytendum tannlæknaþjónustu að bera saman gjaldskrá tannlækna sem eru afar mismunandi og í mörgum tilfellum hærri en opinber gjaldskrá heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra sem er grundvöllur endurgreiðslna ríkisins á tannlæknakostnaði til sjúkratryggðra. Þar sem gjaldskrár einstakra tannlækna eru algjörlega frjálsar er það sjálfsagður réttur neytenda að hafa greiðan aðgang að upplýsingum um þær og ekki verður séð að unnt sé að ná því takmarki nema með opinberri birtingu gjaldskránna og aðgengi að þeim á einum stað.

Herra forseti. Þegar frumvarpið kom fram á síðasta þingi varð sá er hér stendur var við ansi harkaleg viðbrögð, nánast ofsafengin viðbrögð ýmissa tannlækna, og stjórn tannlæknafélagsins óskaði eftir fundi til að fara yfir efni frumvarpsins. Eftir að hafa orðið fyrir þessari reynslu fór ég að skoða hvernig þetta hefði gengið fyrir sig á öðrum Norðurlöndum þar sem búið er að taka skref í sömu átt og hér er lagt til. Það var í rauninni ekkert öðruvísi. Viðbrögð starfandi tannlækna þar voru í flestum tilfellum afskaplega harkaleg við því að setja reglur um að birta hina frjálsu gjaldskrá tannlækna þannig að neytendur eigi greiðan aðgang að henni og geti skoðað hana áður en þeir ákveða til hvaða tannlæknis þeir vilja fara og hvert verðið er fyrir þá þjónustu sem þeir hyggjast sækja.

Sá sem hér stendur gerir sér fulla grein fyrir því að auðvitað er það ekki bara verðið sem skiptir máli. Það eru margir aðrir hlutir sem skipta máli þegar fólk velur til hvaða tannlæknis það vill fara. Það er reynslan, það er orðsporið, það eigin þekking á því sem viðkomandi tannlæknir er að gera. Ég held að flestir geti tekið undir það sem hafa valið sér tannlækni að það þarf ansi mikið að gerast til að menn skipti um tannlækni og menn eru ekki á hlaupum milli tannlækna þó að verðin séu eitthvað mismunandi. En það hlýtur samt sem áður að vera réttur okkar allra sem neytenda að geta borið saman og kannað hvert verðið er á hverjum stað og það er þá partur af þeirri ákvörðun sem tekin er þegar ákveðið er til hvaða tannlæknis skal leita.

Herra forseti. Eins og ég las í upphafi máls míns eru flutningsmenn fjölmargir. Þeir koma úr fjórum flokkum af fimm á Alþingi. Einhverra hluta vegna gekk mér ekki að fá flutningsmenn úr einum flokki. Ég hafði vonast til þess þar sem málið er brýnt og mikið hagsmunamál fyrir flesta sem nota þessa þjónustu, að við næðum þverpólitískri samstöðu um málið á þingi, en það tókst ekki þegar leitað var eftir meðflutningsmönnum.

Herra forseti. Ég hef lokið máli mínu og legg til að að lokinni þessari umræðu verði málinu vísað til heilbrigðis- og trygginganefndar.