Stofnun hlutafélags um flugleiðsöguþjónustu og flugvallarekstur Flugmálastjórnar Íslands.
Virðulegur forseti. Ég mæli hér fyrir tveimur frumvörpum til nýrra laga, annars vegar frumvarpi til laga um stofnun hlutafélags um flugleiðsöguþjónustu og flugvallarekstur og hins vegar frumvarpi til laga um Flugmálastjórn Íslands ásamt breytingu á lögum nr. 60/1998, um loftferðir.
Með frumvörpum þessum er lagt til að núverandi skipulagi flugmála verði breytt og leiðir það til nokkurrar uppskiptingar á starfsemi Flugmálastjórnar Íslands frá því sem er í dag. Lagt er til að þjónusturekstur stofnunarinnar, þ.e. flugleiðsöguþjónustan að alþjóðaflugþjónustunni meðtalinni svo og rekstur flugvalla, verði tekinn út úr stofnuninni og stofnað verði um hann sérstakt hlutafélag. Þá er lagt til að sett verði sérstök lög um starfsemi Flugmálastjórnar Íslands sem eftir breytingarnar takmarkast einkum við verkefni er varða stjórnsýslu og eftirlit á sviði flugmála.
Helstu markmiðin sem stefnt er að með breytingunum eru eftirfarandi:
Að skilja stjórnsýslu og eftirlit Flugmálastjórnar frá þjónustustarfsemi stofnunarinnar í samræmi við innlendar og erlendar kröfur um skýr skil milli þessara þátta,
að auka gagnsæi, skilvirkni, sveigjanleika og stuðla að betri stjórnsýsluháttum stjórnsýsluhlutans,
að auka skilvirkni þjónustustarfseminnar og ekki síst samkeppnishæfni flugumferðarþjónustunnar í sínu alþjóðlega umhverfi,
að færa verkaskiptingu varðandi flugmál í sambærilegt horf og þekkt er í ríkjunum í kringum okkur.
Virðulegi forseti. Við Íslendingar höfum mikla sérstöðu í flugmálum samanborið við nágrannalöndin. Við eigum flugfélög og tengda starfsemi ásamt flugleiðsöguþjónustu sem er margföld að umfangi miðað við það sem íbúafjöldi og stærð landsins gefur tilefni til. Við erum reyndar stór á þessu sviði óháð þeim mælikvarða sem við viljum nota til þess að bera okkur saman við aðrar þjóðir. Hvers vegna? Jú, það skýrist að stórum hluta af góðu rekstrarumhverfi sem hefur m.a. áunnist vegna aðildar okkar að EES-samningnum. Með EES-samningnum var losað um skilyrði fyrir aðgangi að mörkuðum sem íslenskir flugrekendur njóta góðs af. Jafnframt höfum við hvergi slakað á við að innleiða öryggisreglur alþjóðasamfélagsins og gætt þess að halda uppi ströngu eftirliti til þess að tryggja að innlendir flugrekstraraðilar uppfylli alþjóðlegar reglur um starfsemina. Þetta hefur tryggt íslenskum flugrekstraraðilum gagnkvæma viðurkenningu á starfseminni og auðveldar aðgang að mörkuðum. Þá erum við með eitt stærsta flugstjórnarsvæði í heimi þar sem veitt er flugleiðsöguþjónusta í fremstu röð. Þjónusta á hluta þess svæðis er veitt samkvæmt umboði Alþjóðaflugmálastjórnarinnar en einnig samkvæmt samningi við Dani varðandi þjónustu yfir Grænlandi. Fjármögnun þjónustunnar er samkvæmt ákvæðum alþjóðasamnings þar um og er að mestu borin uppi af þjónustugjöldum.
Þessi góða staða íslensks flugrekstrar er ekki sjálfgefin og við getum ekki gengið að því vísu að halda henni. Mikil samkeppni ríkir í því alþjóðlega umhverfi sem íslenskur flugrekstur starfar í og ekki síst á sviði þeirrar flugþjónustu sem Flugmálastjórn veitir. Samkeppnin hefur aukist mjög mikið í kjölfar markaðssóknar samkeppnisaðila bæði í austri og vestri. Þessir samkeppnisaðilar eru einkavædd fyrrum ríkisfyrirtæki og eru þau að sækja inn á ný svið, þar með talin þau sem við stjórnum. Við þessu verðum við að bregðast, m.a. með því að flugþjónustan starfi ekki við lakari aðstæður en sambærileg þjónusta í ríkjunum næst okkur. Þetta gildir bæði um gæði og öryggi þjónustunnar og ekki síður hið rekstrarlega umhverfi. Starfsemin þarf að búa við sveigjanleika og snerpu til að bregðast við alþjóðlegri samkeppni. Við verðum nú sem fyrr að halda vöku okkar í sívaxandi alþjóðlegri samkeppni og styrkja grunninn svo að við getum haldið stöðu okkar og jafnvel sótt fram. Séu skilyrði fyrir frumkvæði og framsækni fyrir hendi efast ég ekki um að það takist og flugþjónusta verði áfram mikilvæg atvinnugrein hér á landi sem skapi fjöldamörg hálaunastörf. Með þessum frumvörpum er haldið áfram á þeirri braut að færa skipulag flugstarfseminnar og rekstrarlegt umhverfi til samræmis við það sem viðtekið er í alþjóðaumhverfinu. Markmiðið er m.a. að losa um hömlur og takmarkanir núverandi skipulags og leysa úr læðingi krafta til þess að takast á við aukna alþjóðlega samkeppni á þessu sviði sem blasir við og er staðreynd í dag.
Virðulegi forseti. Á flugþingi árið 2003 kynnti ég ákvörðun mína um skipun stýrihóps til að skoða framtíðarskipulag flugmála hér á landi. Markmið hópsins var m.a. að fara yfir starfsemi, skipulag og verkefni Flugmálastjórnar og skilgreina hvaða rekstrarform mundi henta fyrir þá starfsemi Flugmálastjórnar sem lýtur að rekstri og þjónustu við flugið og þá sérstaklega hvort hlutafélagaformið teldist henta til þeirrar starfsemi eða hluta hennar. Hópurinn skilaði skýrslu til samgönguráðuneytisins í mars 2005. Í skýrslunni kom fram að miklar breytingar hafa orðið á rekstrarumhverfi á sviði flugmála á undanförnum árum. Þessar breytingar eru afleiðingar af aukinni áherslu stjórnvalda á öryggi flugsamgangna annars vegar og samkeppni hins vegar. Í þessu felst m.a. krafa um gagnsæjan og hagkvæman rekstur og að greinin sé sjálfbær. Þá hafa örar tækniframfarir á sviði flugmála leitt til mikilla breytinga sem enn er ekki séð fyrir endann á.
Flugmálin eru í eðli sínu alþjóðleg og hefur Alþjóðaflugmálastofnunin ICAO gegnt mikilvægu hlutverki við stefnumótun á því sviði og þar með þróun undanfarinna ára. Þá hafa flugmál skipað háan sess innan EES-samningsins og gerðumst við t.d. fullgildir aðilar Flugöryggisstofnunar Evrópu 1. júlí 2005. Sú stefna sem flugmál hafa tekið undanfarin ár, ekki síst fyrir tilstilli aðgerða Evrópusambandsins, hefur leitt til þess að mörg ríki hafa endurskoðað fyrirkomulag flugmála sinna og ráðist í skipulagsbreytingar á því sviði. Samgönguráðuneytið fylgdist vel með þessari þróun og var því stýrihópurinn skipaður á sínum tíma. Hópurinn benti á að til að uppfylla alþjóðlegar kröfur þyrfti að breyta skipulagi eftirlits og þjónustu Flugmálastjórnar. Það samræmdist ekki góðum stjórnsýsluháttum að sama stofnun hefði með höndum stjórnsýslu og eftirlit með þjónustu sem sama stofnun veitti. Til að koma í veg fyrir hagsmunaárekstra var talið nauðsynlegt að aðskilja faglega yfirstjórn eftirlits annars vegar og þjónustustarfsemi Flugmálastjórnar hins vegar. Flugmálayfirvöld verða að gera sömu kröfur í öryggismálum og önnur ríki sem við berum okkur saman við. Þá þurfum við að styðja við útrás íslenskra flugrekenda með skilvirkri stjórnsýslu sem er hluti af því rekstrarumhverfi sem flugrekendum er búið og hefur áhrif á möguleika þeirra í samkeppninni. Í ljósi þess að samkeppni er hafin í flugleiðsöguþjónustu var það m.a. mat stýrihópsins að bregðast þyrfti við þannig að íslenskri flugleiðsöguþjónustu yrðu sköpuð skilyrði til þess að eflast og takast á við aukna samkeppni og breyttar aðstæður. Þá er þrýstingur á fækkun flugstjórnarsvæða og aukna skilvirkni flugleiðsöguþjónustunnar. Breytingar hafa verið gerðar á skipulagi flugmála í nágrannalöndum okkar sem miða að því að auka samkeppnishæfni flugumferðarþjónustu. Það var mat stýrihópsins að bregðast þyrfti við þessari þróun og haga málum þannig að íslenskri flugumferðarþjónustu séu sköpuð skilyrði til að eflast enn frekar.
Það liggur fyrir að flugstjórnarmiðstöðvar beggja vegna Atlantshafsins sækjast eftir — og vil ég biðja hv. þingmenn að taka sérstaklega eftir þessu — að fá að taka yfir umrætt flugstjórnarsvæði. Því er mikilvægt að sú þjónusta sem veitt er hér á landi sé samkeppnishæf og örugg. Að öðrum kosti kann sú hætta að vera fyrir hendi að þjónustan hverfi úr landi. Stýrihópurinn lagði til að valinn yrði sá kostur að skilja þjónustustarfsemi og rekstur Flugmálastjórnar frá stjórnsýslu og eftirliti þar sem þjónustustarfsemin og flugvallareksturinn yrðu færð til hlutafélags sem yrði í eigu ríkisins. Meginkostir þeirrar tillögu voru taldir þeir að stjórnsýsla og eftirlit eigi samleið og aðgreining eftirlits og þjónustu með þessum hætti uppfylli kröfur um gagnsæi opinberrar stjórnsýslu. Jafnframt að hlutafélagavæðing þjónustunnar veitti þann sveigjanleika sem nauðsynlegur sé til þess að takast á við fyrirliggjandi verkefni og fyrirsjáanlega samkeppni. Þjónusta við flug þurfi að vera samkeppnishæf í þessu tilliti. Til lengri tíma litið er gert ráð fyrir að hlutafélagavæðing þjónustustarfseminnar leiði til sveigjanleika sem og greiði fyrir nýtingu mögulegra sóknarfæra. Auðveldara er að stofna til samstarfs við erlend og innlend hlutafélög við markaðssetningu þjónustu og stoðþjónustu erlendis. Það er einnig í samræmi við þróun á hinum Norðurlöndunum og annars staðar í Evrópu.
Virðulegi forseti. Ljóst er að breytingar sem hér hafa verið kynntar kröfðust vandaðs undirbúnings. Skipaður var sérstakur umbreytingahópur árið 2005 sem hafði það hlutverk að hrinda í framkvæmd breytingum í samræmi við tillögur stýrihópsins sem ég hafði fallist á. Frumvörp þessi eru samin af umbreytingahópnum og þar er gert ráð fyrir breytingum á starfsemi og skipulagi Flugmálastjórnar með það að markmiði að stofna sérstakt hlutafélag í eigu ríkisins um flugleiðsöguþjónustu og flugvallarekstur Flugmálastjórnar en að stjórnsýslustarfseminni, þar með talinni eftirlitsstarfsemi Flugmálastjórnar, yrði sinnt af sérstakri stofnun, Flugmálastjórn Íslands, með sérstökum lögum þar um.
Við undirbúning frumvarpsins var leitað eftir athugasemdum frá hagsmunaaðilum, flugrekendum og stéttarfélögum og Flugmálastjórn, auk þess sem drögin voru kynnt á netinu. Haldnir hafa verið nokkrir fundir með starfsmönnum, stéttarfélögum og fulltrúum lífeyrissjóða starfsmanna ríkisins þar sem þessi mál hafa verið kynnt. Flugráð hefur fjallað um málið á öllum stigum þess. Frumvörpin voru tekin fyrir í ráðinu sem fagnaði þeim breytingum sem hér eru lagðar til og telur að þær séu til bóta. Auk þess séu tillögurnar til þess fallnar að auka á sveigjanleika og samkeppnishæfni í þessari starfsemi.
Vil ég þá gera grein fyrir frumvarpinu um stofnun hlutafélagsins sérstaklega. Í frumvarpi þessu er gert ráð fyrir, eins og fyrr hefur verið sagt, að ríkisstjórninni verði heimilað að stofna hlutafélag um þjónustustarfsemi Flugmálastjórnar Íslands. Til félagsins verða lagðar ýmsar eignir og réttindi og félaginu gert að taka yfir skuldir og skuldbindingar sem tilheyra framangreindum rekstri. Hlutafé í félaginu verður í eigu ríkisins en samgönguráðherra fer með hlutafé og ákveður hvaða eignir og réttindi, skuldir og skuldbindingar fylgja félaginu. Ríkisendurskoðandi staðfestir matið og stofnfé félagsins verði miðað við 1. janúar 2007. Tilgangur félagsins skal vera að annast rekstur og uppbyggingu flugleiðsöguþjónustu og rekstur flugvalla hér á landi, auk annarrar skyldrar starfsemi. Gert er ráð fyrir að félaginu verði falið með samningum við ríkið að annast uppbyggingu og rekstur flugvalla og flugleiðsöguþjónustu og félaginu verði falið að tryggja þjónustu á sviði flugleiðsögu og rekstur flugvalla sem á hverjum tíma er talið nauðsynlegt.
Þá er gert ráð fyrir að heimilt sé að fela félaginu að fara með afmörkuð réttindi og skyldur íslenska ríkisins samkvæmt alþjóðasamþykktum og alþjóðasamningum og gert ráð fyrir að félaginu verði falið að fara með réttindi og skyldur íslenska ríkisins vegna alþjóðaflugþjónustunnar.
Í 1. gr. frumvarpsins er, í samræmi við það sem áður er sagt, gert ráð fyrir því að ríkisstjórninni verði heimilað að stofna hlutafélag um þjónustustarfsemi Flugmálastjórnar Íslands, þ.e. flugleiðsöguþjónustu, þar með talið flugumferðarþjónustu, fjarskipta- og leiðsögukerfi svo og flugvallarekstur Flugmálastjórnar. Skal ríkisstjórninni heimilað að leggja til félagsins ýmsar eignir og réttindi og gera félaginu að taka yfir skuldir og skuldbindingar sem tilheyra framangreindum rekstri Flugmálastjórnar að frátöldum fasteignum á flugvöllum, þar með talið flugbrautum, umferðarsvæðum flugvéla og flughlöðum. Markmiðið með frumvarpinu er að stofna sterkt og lífvænlegt hlutafélag um flugleiðsöguþjónustu og flugvallarekstur Flugmálastjórnar Íslands. Ljóst er að fara verður vandlega í gegnum eignir og skuldir Flugmálastjórnar og ákveða hvað eðlilegt sé að færist yfir í hlutafélagið. Eiginfjárstaðan verður að vera sérstaklega traust og endurspegla öruggan rekstur og sterkan efnahag því að allur rekstur tengdur flugrekstri er áhættusamur og sveiflukenndur eins og menn þekkja. Ég treysti því að þetta markmið um traust félag náist enda er engin önnur niðurstaða ásættanleg þegar lagt er út í þessar breytingar.
Hlutaféð verður í eigu ríkisins samkvæmt 2. gr. og er sala þess og ráðstöfun óheimil. Samgönguráðherra skal fara með hlutafé ríkisins í félaginu og fara með forræði hluthafans í samræmi við ákvæði hlutafélagalaga. Ráðherra ákveður hvaða eignir og réttindi, skuldir og skuldbindingar það eru sem lagðar eru til félagsins samkvæmt 3. gr. en þær verða metnar til stofnhlutafjár í félaginu.
Samkvæmt 5. gr. frumvarpsins er tilgangur félagsins að annast rekstur og uppbyggingu flugleiðsöguþjónustu eins og fyrr er getið og rekstur flugvalla hér á landi en einnig erlendis eftir atvikum auk annarrar skyldrar starfsemi sem geti styrkt framangreinda kjarnastarfsemi. Gert er ráð fyrir að félagið muni annast rekstur núverandi flugleiðsöguþjónustu Flugmálastjórnar, þar með talið Alþjóðaflugþjónustuna, og muni að auki taka að sér annan rekstur fjarskipta og leiðsögukerfa sem Flugmálastjórn annast nú. Einnig er gert ráð fyrir því í frumvarpi þessu að félagið taki að sér rekstur á þeim flugvöllum sem heyra undir Flugmálastjórn.
Í 7. gr. frumvarpsins er gert ráð fyrir að um réttarstöðu starfsmanna sem nú starfa hjá Flugmálastjórn á sviði flugleiðsöguþjónustu og flugvallareksturs, sem gert er ráð fyrir að flytjist yfir til hlutafélagsins, fari samkvæmt almennum ákvæðum laga um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins og laga um réttarstöðu starfsmanna við aðilaskipti að fyrirtækjum. Ekki er gert ráð fyrir sérákvæðum í tilefni þessara breytinga.
Í þessu felst m.a. annars að engum starfsmanni verður sagt upp störfum vegna þessarar breytingar einnar saman. Þeir starfsmenn sem falla undir 5. mgr. ákvæðis til bráðabirgða í lögum nr. 70/1996, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, fyrirgera ekki rétti sínum til biðlauna þó þeir hafni boði um að starfa áfram hjá félaginu, en um biðlaunaréttinn fer að öðru leyti eftir ákvæðum starfsmannalaga, m.a. um að frá biðlaunum dragast hvers konar launatekjur á biðlaunatímanum. Þá gilda kjarasamningar starfsmanna við Flugmálastjórn áfram hjá hinu nýja félagi í samræmi við 9. gr.
Samkvæmt 8. gr. frumvarpsins er gert ráð fyrir að félagið verði stofnað, því kosin stjórn og það skráð nokkru áður en félagið hefur starfsemina en ljóst er að stjórn félagsins þarf að sinna ýmsum undirbúningsverkefnum áður en eiginleg starfsemi félagsins hefst. Ekki er gert ráð fyrir því að stjórnarmenn séu tilnefndir af öðrum til setu í stjórn félagsins en miðað er við að í stjórnina veljist að sjálfsögðu hæfir menn á þessu sviði.
Lagt er til í 9. gr. að félagið taki yfir flugleiðsöguþjónustu og flugvallarekstur Flugmálastjórnar 1. janúar 2007. Samhliða er gert ráð fyrir að Flugmálastjórn hætti þeirri starfsemi sem færist yfir til hlutafélagsins. Þá er kveðið á um að breyting veiti viðsemjendum Flugmálastjórnar ekki sérstaka heimild til að segja upp fyrirliggjandi samningsböndum. Er þá m.a. átt við verk- og þjónustusamninga sem í gildi eru vegna þeirrar starfsemi sem flyst til hlutafélagsins.
Samkvæmt 10. gr. frumvarpsins er gert ráð fyrir að félagið taki að sér að annast núverandi flugleiðsöguþjónustu og flugvallarekstur Flugmálastjórnar eins og fyrr er getið og félagið muni annast uppbyggingu og rekstur flugvalla og flugleiðsöguþjónustu í samræmi við eftirspurn eftir slíkri þjónustu á hverjum tíma.
Fyrirliggjandi er að mikilvægir þættir í þeirri starfsemi munu ekki standa undir stofnkostnaði eða undir kostnaði við reksturinn. Þessi starfsemi er eftir sem áður mikilvæg hér á landi með sama hætti og önnur samgöngukerfi landsins. Það er því gert ráð fyrir að íslenska ríkið muni fela félaginu að annast rekstur tiltekinna flugvalla og flugleiðsögukerfa á grundvelli uppbyggingar og þjónustusamninga sem munu á hverjum tíma taka mið af stefnumótun og markmiðum í samgöngumálum hér á landi, m.a. með tilliti til samgönguáætlunar.
Af þessu leiðir að eftir stofnun félagsins munu verða gerðir samningar við félagið um rekstur flugvalla og flugleiðsöguþjónustu hér á landi sem tryggja mun að uppbygging, þjónusta og rekstur sé í samræmi við núverandi og framtíðarmarkmið stjórnvalda og stefnumótun í samgöngumálum.
Þetta er mjög mikilvægt atriði fyrir þingmenn að átta sig á.
Þá er gert ráð fyrir því í 11. gr. frumvarpsins að heimilt sé að fela félaginu að fara með afmörkuð réttindi og skyldur íslenska ríkisins samkvæmt alþjóðasamþykktum, alþjóðasamningum eða tvíhliða samningum við önnur ríki eftir því sem samræmist tilgangi félagsins á hverjum tíma. Sérstaklega er gert ráð fyrir að heimilt sé að fela félaginu að fara með réttindi og skyldur íslenska ríkisins vegna alþjóðaflugþjónustunnar.
Loks er í 14. gr. frumvarpsins gert ráð fyrir þeirri breytingu á nokkrum ákvæðum í lögum um loftferðir og lögum um rannsókn flugslysa sem leiðir af hinu breytta skipulagi.
Þá vil ég, virðulegi forseti, víkja að frumvarpi um Flugmálastjórn.
Í frumvarpi þessu er gert ráð fyrir að sérstök lög verði sett um Flugmálastjórn Íslands sem komi í stað núgildandi 2. kafla laga um loftferðir, nr. 60/1998. Með þessu er m.a. verið að styrkja Flugmálastjórn í breyttu umhverfi og skilgreina betur hlutverk og starfsemi stofnunarinnar og fela henni algerlega ný og óbreytt verkefni miðað við það sem er í dag. Niðurstaða fyrrnefnds stýrihóps um framtíðarskipun flugmála, sem skilaði af sér skýrslu í febrúar 2005, var sú að skynsamlegt væri að eftirlitsstarfsemi Flugmálastjórnar færðist undir B-hluta fjárlaga. Reglur A-hluta draga mjög úr viðbragðsflýti við nýjum verkefnum sem hafa aukin útgjöld í för með sér. A-hluta reglur gera kröfur um að sótt sé um auknar útgjaldaheimildir á aukafjárlögum sem eru afgreidd undir lok viðkomandi árs fyrir auknum kostnaði við verkefni, jafnvel þótt þjónustugjöld standi að fullu undir kostnaði. Mikilvægt var að mati stýrihópsins að opinberir aðilar geti stutt við og þjónað vaxandi atvinnugreinum með góðu móti.
Í raun hafa þjóðir mikla hagsmuni af því að hafa flugvélar á skrá því þeim fylgir mikill efnahagslegur ábati vegna starfa. Stýrihópurinn taldi sannað að flugöryggissvið Flugmálastjórnar Íslands taki beint eða óbeint þátt í mikilli samkeppni á þessu sviði þó svo að það megi aldrei koma niður á öryggismálum.
Með hliðsjón af þeirri samkeppni sem ríkir á milli þjóða á þessu sviði er það mat stýrihópsins, og er ég algerlega sammála því, að framtíðarskipun flugmála væri mun heppilegri ef hún væri undir B-hluta reglunni. Ég tek undir þessi sjónarmið eins og ég nefndi fyrr.
Jafnframt er það ljóst að eftirlitsstofnanir eins og Póst- og fjarskiptastofnun, Fjármálaeftirlitið og Samkeppniseftirlitið eru allar í A-hluta. Jafnframt er bent á lögin um fjárreiður ríkisins. Í þeim er tiltekið að í B-hluta séu eingöngu stofnanir sem afla fjármuna til rekstrar með þjónustugjöldum frá einstaklingum á markaði og selja þjónustu sína á markaði.
Hér er því á ferðinni skilgreiningaratriði sem úrskurða þarf um. Ég treysti því að ríkisreikningsnefnd, sem um þetta þarf að fjalla verði frumvarp þetta að lögum, taki faglega afstöðu til málsins þannig að niðurstaða fáist um heppilegt rekstrarform Flugmálastjórnar strax í byrjun. En ég vil undirstrika það alveg sérstaklega vegna þessara verkefna Flugmálastjórnar á flugöryggissviðum að það þarf að tryggja eðlilega framvindu og tryggja eðlilega fjármuni til þessarar starfsemi.
Í frumvarpi þessu er fjallað um skipulag stofnunarinnar, yfirstjórn hennar og stöðu gagnvart ráðuneytinu, auk þess sem kveðið er á um stöðu flugmálastjóra og heimildir hans til að ráða til stofnunarinnar annað starfsfólk.
Þá er í frumvarpi þessu kveðið á um breytt hlutverk flugráðs en ráðinu er ætlað að vera ráðherra og flugmálastjóra til ráðuneytis um tiltekin mál sem undir það falla. Hlutverk flugráðs er að nokkru takmarkað frá því sem nú er en gert er ráð fyrir að ráðið hafi eftir sem áður mikilvægu ráðgefandi hlutverki að gegna.
Í frumvarpinu er gerð grein fyrir helstu verkefnum Flugmálastjórnar. Kveðið er á um almennar eftirlitsheimildir stofnunarinnar og að auki er kveðið á um heimildir hennar til leyfissviptinga og önnur þvingunarúrræði sem er nauðsynlegt. Einnig er kveðið á um sérstakt þagnarskylduákvæði og ákvæði sem lýtur jafnframt að afhendingu gagna sem stofnunin aflar í starfsemi sinni. Þá er það nýmæli í frumvarpinu að gert er ráð fyrir að stofnunin taki til athugunar kvartanir frá notendum loftferðaþjónustu en slíkt ákvæði er sett til að efla eftirlitshlutverk stofnunarinnar. Kveðið er á um gjaldskrá stofnunarinnar og gjaldtökuheimildir en miðað er við að ráðherra staðfesti gjaldskrá sem taki mið af kostnaði við að veita þjónustuna.
Í frumvarpinu er mælt fyrir um að Flugmálastjórn Íslands sé sérstök stofnun sem heyri undir samgönguráðherra og hún hafi með að gera stjórnsýslu á sviði loftferða hér á landi og eftirlit á því sviði. Gert er ráð fyrir að flugmálastjóri sé skipaður til fimm ára í senn og hann fari með stjórn stofnunarinnar í samræmi við það sem nú er. Þá er nýmæli í greininni um að flugmálastjóri ráði til stofnunarinnar annað starfsfólk þar með talið yfirmenn einstakra deilda eða sviða en það er breyting frá núgildandi lögum sem kveða á um að samgönguráðherra skuli ráða framkvæmdastjóra einstakra sviða.
Með 3. gr. frumvarpsins er gert ráð fyrir nokkrum breytingum á hlutverki flugráðs. Ráðið verði eftir sem áður skipað sex mönnum og ekki gert ráð fyrir breytingum á tilnefningum í ráðið frá því sem nú er. En samkvæmt frumvarpinu er gert ráð fyrir að núverandi tilnefningar vegna þriggja flugráðsmanna og varamanna haldist óraskað en ekki verði gert ráð fyrir frekari bundnum tilnefningum til ráðsins. Samkvæmt greininni verður flugráð ráðgefandi fyrir ráðherra og flugmálastjóra og verða helstu verkefni ráðsins að fjalla um stefnumótun í flugmálum, veita ráðherra umsögn um tillögur samgönguráðs um samgönguáætlun og veita umsagnir um lagafrumvörp, tillögur að reglum er varða flugmál, auk annarra mála sem ráðherra kýs að senda ráðinu.
Ráðið hefur því aðeins ráðgefandi hlutverk eftir breytinguna en er ekki ætlað að hafa afskipti af stjórnsýslu eða eftirlitsverkum Flugmálastjórnar. Því er ekki ætlað að veita umsögn um rekstraráætlun Flugmálastjórnar eða gjaldskrártillögur en slíkt er ekki talið samræmast breyttu hlutverki ráðsins og því umhverfi sem Flugmálastjórn er ætlað að starfa í.
Í 4. gr. frumvarpsins eru tilgreind helstu verkefni Flugmálastjórnar og meginhlutverk hennar.
Í 5. gr. frumvarpsins er fjallað almennt um eftirlitsheimildir Flugmálastjórnar en ákvæðinu er ekki ætlað að raska tækum heimildum sem stofnuninni eru veittar í öðrum lögum, einkum loftferðalögum. Hér er kveðið á um eftirlitsskyldu Flugmálastjórnar, heimildir hennar til að kanna rekstur eftirlitsskyldra aðila, aðgang að starfsstöðvum og loftförum, heimildir til að framkvæma vettvangsathuganir, úttektir og skoðanir auk þess sem kveðið er á um upplýsingaskyldu eftirlitsskyldra aðila og annarra. Þetta er afar mikilvægt að skilgreina skýrt því þarna liggja valdheimildir stofnunarinnar.
Í 6. gr. frumvarpsins er fjallað almennt um heimildir Flugmálastjórnar til leyfissviptingar auk heimildar stofnunarinnar til að fella úr gildi leyfi ef leyfisbundnum skilyrðum er ekki fullnægt.
Í 7. gr. frumvarpsins er kveðið á um þagnarskyldu starfsmanna Flugmálastjórnar. Ákvæðið er til fyllingar almennu þagnarskylduákvæði starfsmanna laganna. Er kveðið á um að starfsmenn Flugmálastjórnar skuli gæta þagmælsku gagnvart óviðkomandi um það sem þeir komast að í starfi sínu og leynt á að fara, m.a. varðandi rekstur og viðskipti aðila sem þeir hafa eftirlit með. Þá nær ákvæðið einnig til þeirra sjálfstæðu sérfræðinga sem starfa á vegum stofnunarinnar. Sérstaklega er kveðið á um að með gögn og aðrar upplýsingar sem aflað er af hálfu Flugmálastjórnar skuli fara með sem trúnaðarmál.
Í 3. mgr. er kveðið á um heimild stofnunarinnar til að safna saman, vinna úr og birta tölfræðilegar upplýsingar um loftferðir og krefja þá sem stunda leyfisbundna starfsemi um upplýsingar.
Í 4. mgr. 7. gr. er fjallað um heimild stofnunarinnar til að veita eftirlitsstjórnvöldum annarra ríkja, eða eftirlitsaðilum á vegum viðurkenndra alþjóðasamtaka sem Ísland er aðili að, upplýsingar sem samkvæmt grein þessari kunna að vera háðar þagnarskyldu. Enda sé slíkt liður í eftirlitsstarfsemi ríkja og nauðsynlegt til að framfylgja lögmæltu eftirliti. Er ákvæðið sett til að tryggja alþjóðlegt eftirlit með leyfisskyldum aðilum en ljóst er að það er mjög mikilvægt í því alþjóðlega umhverfi sem flugið er að samstarf eftirlitsaðila sé skilvirkt og traust.
Í 8. gr. frumvarpsins er nýmæli um að telji notandi loftferðaþjónustu eða aðrir að leyfisskyldur aðili brjóti eða hafi brotið gegn skyldum sínum samkvæmt loftferðalögum, reglum settum gegn starfsleyfum sínum, geti viðkomandi beint kvörtunum til Flugmálastjórnar. Er gert ráð fyrir að slík athugasemd eða kvörtun fái viðeigandi rannsókn Flugmálastjórnar eftir því sem tilefni er til. Er ákvæðinu ætlað að styrkja eftirlit Flugmálastjórnar með leyfisbundnum aðilum sem er afar mikilvægt.
Í 9. gr. frumvarpsins er síðan heimild til að innheimta gjöld vegna starfsemi stofnunarinnar vegna leyfisveitinga og halda uppi lögbundnu eftirliti. Ákvæðið er í samræmi við þá meginreglu að heimild til að taka gjöld fyrir opinbera þjónustu skuli vera lögbundin. Er hér gert ráð fyrir að þeir sem njóta leyfa og sæta eftirliti skuli að meginstefnu greiða fyrir leyfisveitingar og lögbundið eftirlit. Sama gildi varðandi aðra þjónustu sem veitt er á vegum stofnunarinnar, svo sem þegar eftirlit fer fram utan Íslands eða þegar um önnur frávik er að ræða frá hefðbundinni stjórnsýslu hér á landi. Gjaldskrá taki mið af kostnaði við að veita umrætt leyfi, sinna eftirliti eða veita viðkomandi þjónustu. Gert er ráð fyrir að gjaldskráin verði staðfest af ráðherra og að gjöldin njóti beinna aðfararheimilda.
Þá er kveðið á um það nýmæli í 2. mgr. 9. gr. að Flugmálastjórn sé heimilt að hafa tekjur af þjónustu og verksamningum svo og af rannsóknarstarfsemi og þróunarverkefnum. Ekki er hér gert ráð fyrir sérstakri gjaldskrá enda ekki um að ræða hefðbundin lögmæt stjórnsýsluverkefni. Þóknun fyrir slík verkefni yrði í samræmi við samninga í hverju tilviki.
Virðulegi forseti. Ég hef farið yfir þessi tvö frumvörp og meginefni þeirra og legg til að að lokinni þessari umræðu verði frumvörpunum báðum vísað til hv. samgöngunefndar.
