132. löggjafarþing — 121. fundur,  2. júní 2006.

hlutafélög.

404. mál
[22:36]
Hlusta

Frsm. minni hluta efh.- og viðskn. (Ingibjörg Sólrún Gísladóttir) (Sf):

Virðulegur forseti. Ég mæli fyrir nefndaráliti minni hluta efnahags- og viðskiptanefndar um frumvarp til laga um breytingu á lögum um hlutafélög, með síðari breytingum. Hér er um að ræða ákvæði um opinber hlutafélög, þ.e. að taka ákvæði um opinber hlutafélög inn í hlutafélagalögin.

Samhliða umfjöllun um frumvarp viðskiptaráðherra um breytingu á hlutafélagalögum fjallaði nefndin um frumvarp frá þingmönnum Samfylkingarinnar um sama efni. Það frumvarp gengur talsvert lengra í þá átt að auka aðhald kjörinna fulltrúa hvað varðar hlutafélög í eigu ríkis eða sveitarfélaga, bæði með því að veita þeim seturétt á hluthafafundum með fullt málfrelsi sem og skilgreindan rétt til upplýsinga um starfsemi opinberra hlutafélaga. Þessi umfjöllun hafði þau áhrif að 1. minni hluti efnahags- og viðskiptanefndar ákvað að leggja til að inn í frumvarp viðskiptaráðherra komi ákvæði sem veiti eftir atvikum þingmönnum og sveitarstjórnarmönnum ákveðinn en þó mjög afmarkaðan rétt.

Minni hluti nefndarinnar ákvað sem sagt að vinna upp úr frumvarpi þingmanna Samfylkingarinnar breytingartillögur sem við leggjum fram við frumvarp viðskiptaráðherra.

Þannig hafa þingmenn samkvæmt tillögunni einvörðungu rétt til að sitja aðalfundi opinberra hlutafélaga en hafa þar ekki málfrelsi heldur aðeins rétt til að leggja fram skriflegar fyrirspurnir, þ.e. þetta er breytingartillaga frá meiri hluta efnahags- og viðskiptanefndar. Þetta er vissulega skref í rétta átt en nær þó ansi skammt. Hluthafafundir í hlutafélögum eru ekki síður mikilvægir en aðalfundir og gjarnan til þeirra boðað ef taka þarf mikilvægar ákvarðanir sem varða starfsemi félaganna. Þess vegna er ekki ástæða til að gera greinarmun á aðalfundum og hluthafafundum varðandi aðkomu kjörinna fulltrúa. Aðrar breytingar sem meiri hlutinn hefur lagt til eru flestar til bóta en allar minni háttar. Frumvarpið stendur því eftir sem áður aðeins að takmörkuðu leyti undir þeim tilgangi sem því er ætlað, þ.e. að bæta aðgengi að upplýsingum um hlutafélög í opinberri eigu.

Minni hlutinn leggur til eftirfarandi breytingar á frumvarpinu:

1. Í 1. gr. segir að þá og því aðeins skuli hlutafélag teljast opinbert hlutafélag að það sé að fullu í eigu opinberra aðila, þ.e. 100%. Lögð er til breyting á þessari skilgreiningu þannig að hlutafélag teljist opinbert hlutafélag ef ríkið eða sveitarfélag hefur sömu tengsl við félagið og móðurfélag hefur við dótturfélag. Er þetta í samræmi við þá skilgreiningu sem notuð er í dönsku hlutafélagalögunum. Þetta þýðir í raun að félag telst opinbert hlutafélag ef ríki eða sveitarfélög eiga svo mikinn hluta hlutafjár í félaginu að þau fara með meiri hluta atkvæða. Samkvæmt þessu hefði t.d. Síminn talist opinbert hlutafélag þótt nokkrir einkaaðilar ættu örlítinn hlut í Símanum á sínum tíma. En samkvæmt frumvarpi viðskiptaráðherra og með þeim breytingum sem gerðar verða á því, ef breytingartillögur meiri hluta efnahags- og viðskiptanefndar ná fram að ganga, mundi t.d. fyrirtæki eins Síminn var áður en hann var einkavæddur ekki teljast opinbert hlutafélag.

2. Í 2. gr. er kveðið á um að farið skuli að jafnréttislögum við kjör í stjórn. Lögð er til breyting með það að markmiði að styrkja þetta ákvæði. Hlutfall kynjanna verði sem jafnast og þar sem því verði við komið verði hvort kyn um sig ekki undir 40% stjórnarmanna. Þetta viðmið næst ekki í þriggja manna stjórn en ætti ekki að vera vandkvæðum bundið í fjölmennari stjórnum. Það er mikilvægt, virðulegur forseti, að þessi breyting verði gerð. Hún er í samræmi við, það er rétt að segja frá því, ályktun sem samþykkt var í dag á fjölmennum fundi kvenna á Bifröst, sem kallað er tengslanet. Um 400 konur voru staddar á Bifröst og ræddu þar ýmislegt sem varðar stöðu kvenna í atvinnulífinu. Þær beindu m.a. þeirri áskorun til Alþingis að sett yrðu ákvæði í lög um að hlutur kvenna skyldi vera 40% stjórnarmanna.

3. Í 5. gr. er kveðið á um rétt fjölmiðla til að sækja aðalfund opinberra hlutafélaga. Lögð er til sú breyting að kjörnum fulltrúum á Alþingi og í sveitarstjórnum, eftir því sem við á, verði heimilað að sitja hluthafafundi og taka þar til máls. Þarna er gengið lengra en í breytingartillögu meiri hlutans sem leggur til að kjörnir fulltrúar hafi aðeins heimild til að sækja aðalfundi opinberra hlutafélaga og leggja þar fram skriflegar fyrirspurnir. Þeir mega mæta á aðalfundina, ekki hluthafafundi. Þeir mega ekki taka til máls á aðalfundunum en koma fram með skriflegar fyrirspurnir og leggja fyrir fundinn. En svo er undir hælinn lagt hvort þeim yrði svarað á fundunum.

4. Lagt er til að við 8. gr. bætist fimm nýir málsliðir. Þar verði kveðið á um skyldu stjórnar og framkvæmdastjóra í opinberu hlutafélagi til að veita þeim ráðherra eða framkvæmdastjóra sveitarfélags sem fer með eignarhlut hins opinbera aðila í félaginu upplýsingar um starfsemi félagsins, verði eftir því leitað. Rétturinn til upplýsinga verði sambærilegur og kveðið er á um í upplýsingalögum en þó megi undanskilja upplýsingar sem varða samkeppnisrekstur félagsins. Beiðni um upplýsingar skal vera skrifleg.

Rétt er að segja frá því að við drögum heldur úr því sem við lögðum sjálf til í frumvarpi okkar til að reyna að koma til móts við meiri hluta efnahags- og viðskiptanefndar og viðskiptaráðherra. Í frumvarpi þingmanna Samfylkingarinnar er ákvæði svipaðs efnis en það er þó víðtækara því þar er gert ráð fyrir að þingmenn geti kallað eftir upplýsingum frá félagsstjórn og framkvæmdastjóra, þ.e. að þingmenn geti það sjálfir en þurfi ekki að fara í gegnum ráðherra. Hér er farin sú leið að binda réttinn til upplýsinga við ráðherra og framkvæmdastjóra sveitarfélaga. Þingmenn og/eða sveitarstjórnarmenn geta eftir sem áður óskað eftir upplýsingum um opinber hlutafélög með því að leggja fram fyrirspurn til viðkomandi ráðherra eða framkvæmdastjóra á viðeigandi vettvangi. Með þessu fyrirkomulagi ætti hinn formlegi réttur þingmanna til upplýsinga um opinber hlutafélög að vera sambærilegur rétti þeirra til upplýsinga um opinberar stofnanir nema hvað samkeppnisþáttinn varðar.

Undir þetta nefndarálit ritar auk mín Margrét Frímannsdóttir sem var á fundi nefndarinnar þegar málið var afgreitt.

Síðasta breytingartillagan sem ég fjallaði um er mjög mikilvæg. Í henni er skilgreindur réttur þingmanna til að leggja fram fyrirspurnir á þingi til ráðherra og ráðherrann hafi síðan skilgreindan rétt til að fá svör frá framkvæmdastjórum eða stjórnum viðkomandi opinberra hlutafélaga, svör sem væru þá í samræmi við það sem kveðið er á um í upplýsingalögum. Þetta er mikilvægt, virðulegi forseti, vegna þess að æ fleiri opinberum stofnunum hefur verið breytt í hlutafélög. Þegar það er gert eru þessi hlutafélög undanþegin upplýsingalögum og stjórnsýslulögum. Með þessari breytingu eru þau ekki lengur undanþegin upplýsingalögum nema um þætti sem varða samkeppnisrekstur en þá þarf að leita úrskurðar hjá Samkeppnisstofnun um hvort rétt sé að undanskilja þær tilteknu upplýsingar. Þetta er mikilvægt, virðulegi forseti, til að koma í veg fyrir að ríkisvaldið komi opinberum stofnunum í hlutafélagarekstur til að koma þeim undan upplýsingalöggjöfinni, þ.e. koma í veg fyrir að þingmenn fái upplýsingar um ýmislegt sem rétt er að þeir viti um og þeir fengju greiðan aðgang að ef fyrirtækin væru opinber fyrirtæki en ekki hlutafélög.

Þetta er nefndarálit okkar í minni hlutanum, virðulegur forseti, og breytingartillögurnar eru fjórar talsins eins og ég gat um áðan.