einkaleyfi handa Háskóla Íslands til útgáfu almanaks.

Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um brottfall laga nr. 25 frá 1921, um einkaleyfi handa Háskóla Íslands til útgáfu almanaks.

Almanak Háskóla Íslands á sér merka sögu en það hefur verið grundvöllur almanaksgerðar í landinu. Hana má rekja til ársins 1684 en Kaupmannahafnarháskóli hafði einkarétt til útgáfu almanaka í Danmörku. Við setningu laganna um einkaleyfi handa háskólunum á Alþingi 1921 er forsaga málsins rakin frekar og tekið fram að heppilegt virðist að Háskóli Íslands fái þennan einkarétt. Tekið er fram að gera megi ráð fyrir nokkrum tekjum af einkaréttinum og í athugasemdum segir, með leyfi forseta:

„… enda er almanaksútgáfan alls kostar áhættulaus, með því að öll samkeppni á því sviði er útilokuð.“

Íslands almanakið hefur komið út samfellt síðan 1837. Það er nokkuð eldra en Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags, sem kom út árið 1875. Samkvæmt upplýsingum Almanaksins eru árlega gefin út hér á landi um 900 þús. eintök af almanökum og dagatölum af ýmsum gerðum. Þar af munu vera um 100 þús. almanök sem prentuð eru erlendis. Flest þessara rita sækja upplýsingar í Almanak Háskólans, sem kalla má grundvallarrit almanaksútgáfu hér á landi. Almanak Háskólans mun nú vera gefið út í 4.000 eintökum og Almanak Þjóðvinafélagsins í 1.700 eintökum

Í lögunum er mælt fyrir um einkarétt Háskóla Íslands til að gefa út og selja eða afhenda með öðrum hætti almanök og dagatöl á Íslandi. Þar er enn fremur mælt fyrir um útreikning almanaksins og útgáfu þess, hvernig skuli fara með brot á einkarétti háskólans, enn fremur um gjald af útgáfu og innflutningi dagatala til háskólans, sem ráðherra ákveður að fengnum tillögum háskólaráðs, og loks ákvæði um heimildir til að leggja hald á almanök sem hingað hafa verið flutt ólöglega, og um málsmeðferð við höfðun refsimála og um stofnun Almanakssjóðs, en til hans rennur hreinn arður af útgáfu almanaka ár hvert, auk skaðabóta og sekta fyrir brot á einkarétti háskólans. Enn fremur rennur til sjóðsins andvirði upptækra rita og gjöld vegna sölu og innflutnings almanaka til landsins. Tekið er fram að háskólaráð stjórni sjóðnum og að tekjum hans skuli varið til eflingar stærðfræðilegum vísindum á Íslandi.

Frá setningu laganna hefur afstaða manna til einkaréttar opinberra aðila sem að hluta eða öllu leyti starfa á samkeppnismarkaði breyst. Koma þar m.a. til reglur er leiða af aðild Íslands að Evrópska efnahagssvæðinu, að víkja beri til hliðar reglum er takmarka samkeppni í atvinnurekstri, þar á meðal reglur er takmarka innflutning vara á samkeppnismarkaði. Þá leiða kröfur stjórnarskrárinnar um skattlagningarheimildir til þess að nauðsynlegt er að huga að endurskipulagningu á útgáfu almanaksins.

Nefnd fjármálaráðuneytisins, er fór yfir og kannaði hvort löggjöf hér á landi uppfyllti þær kröfur sem stjórnarskráin gerir til skattlagningarheimilda, komst að þeirri niðurstöðu í skýrslu sinni frá 1999 að 6. gr. laga nr. 25/1921 fullnægði ekki þeim kröfum sem stjórnarskráin gerði til skattlagningarheimilda enda fæli ákvæðið í sér algert framsal skattlagningarvalds í hendur framkvæmdarvaldsins. Menntamálaráðuneytið og Háskóli Íslands hafa tekið undir athugasemdir nefndarinnar og fallist á að þær eigi við rök að styðjast. Hefur háskólinn óskað eftir því að gjaldheimtunni verði komið í lögmætt horf án þess að nauðsynlegar breytingar skerði tekjur Almanakssjóðs. Í bréfi ráðuneytisins til umboðsmanns Alþingis frá apríl 2004 er framangreindum bréfaskiptum ráðuneytisins við Háskóla Íslands lýst og því mati ráðuneytisins að skilyrði séu til þess að fella lögin brott, þar sem lög um Háskóla Íslands veiti svigrúm til að starfa að útgáfu almanaks með þeim hætti sem stofnunin hefði gert án þess að sækja til þess heimild í sérstök lög um einkarétt stofnunarinnar. Það er því einnig hægt að taka þetta upp, herra forseti, við endurskoðun á þeim samningi sem er í gildi við háskólann.

Með bréfi Eftirlitsstofnunar EFTA 23. apríl 2007 óskaði stofnunin eftir viðhorfi íslenskra stjórnvalda til þess hvort þartilgreind ákvæði í 1., 5. og 6. gr. laga nr. 25/1921, er fjalla um einkarétt háskólans, um refsingar vegna brota á ákvæðum laganna og gjaldtöku, þar á meðal á innfluttum almanökum, samræmdist 11. gr. samnings um Evrópska efnahagssvæðið, er leggja bann við magntakmörkunum á innflutningi, svo og allar ráðstafanir sem hafa samsvarandi áhrif. Það er greinilega metið sem svo að þessi almanaksútgáfa sé stórhættuleg allri samkeppni á Evrópska efnahagssvæðinu.

Virðulegi forseti. Þegar ákvæði laganna eru virt í ljósi þeirra athugasemda sem fram hafa komið og þeirra skuldbindinga sem leiða af samningum um Evrópska efnahagssvæðið er það mat ráðuneytisins að rétt sé að fella lögin úr gildi. Í því felst ekki að Háskóla Íslands beri að láta af útgáfu almanaks enda mæla augljós samræmingar- og öryggissjónarmið með því að áfram verði gefið út almanak. Í því sambandi hefur ráðuneytið bent á að gildandi lög um Háskóla Íslands veita svigrúm til þess að starfa að útgáfu almanaks með þeim hætti sem stofnunin hefur gert til þessa án þess að sækja til þess heimild í sérstök lög um einkarétt stofnunarinnar til slíkrar starfsemi. Eðlilegt verður að telja að kostnaði Almanakssjóðs við útgáfu almanaksins verði eftir því sem við á mætt með gjaldtöku og samningi ráðuneytisins og háskólans, dags. 11. janúar 2007.

Frumvarpið gerir sem sagt ráð fyrir því að lögin falli brott 1. janúar 2009. Með þeim hætti gefst svigrúm til að undirbúa nauðsynlegar breytingar fyrir áframhaldandi útgáfu almanaksins og m.a., eins og ég gat um áðan, að ræða þetta í samhengi við eðlilega endurskoðun á samningi við Háskóla Íslands.

Virðulegi forseti. Ég legg til að frumvarpinu verði vísað til hv. menntamálanefndar.