ræður og ávörp ráðamanna liggi fyrir á íslensku.

Forseti. Ég mæli fyrir tillögu til þingsályktunar um að ræður og ávörp ráðamanna liggi fyrir á íslensku. Flutningsmaður ásamt mér er hv. þm. Karl Valgarður Matthíasson.

Í þessari þingsályktunartillögu er lagt til að Alþingi álykti að beina því til forseta Íslands og ráðherra að ræður og ávörp sem þeir flytja á erlendri tungu liggi fyrir á íslensku samtímis eða svo skjótt sem auðið er.

Í greinargerðinni, sem er stutt, segir að á tímum ört vaxandi alþjóðasamskipta hafi mjög færst í vöxt að ræður og ávörp forustumanna á ýmsum sviðum séu samin og flutt á öðru máli en íslensku, oft ensku. Þessir textar eru sumir hverjir mikilvægir fyrir íslenskt samfélag, varða hagsmuni Íslendinga og eru hluti af stjórnmála- og samfélagsumræðu í landinu. Hér er lögð áhersla á að þróunin er algjörlega eðlileg og ekki gerðar neinar athugasemdir við hana í sjálfu sér.

Hins vegar er jafneðlilegt að slíkar ræður og ávörp æðstu ráðamanna liggi fyrir á íslensku, helst við flutning eða birtingu en ella eins skjótt og auðið er. Með þeim hætti geta allir landsmenn kynnt sér hvað sagt er í þeirra nafni við erlenda menn, stendur í greinargerðinni, og með „opinberri“ þýðingu er ekki hætta á að orð ráðamanna á erlendri grund eða við alþjóðleg tækifæri sæti rangþýðingu eða mistúlkun vegna tungumálaörðugleika. Þá má ætla að íslenskur texti greiði fyrir við vinnslu og flutning frétta á Íslandi af slíkum ræðuhöldum.

Hér í eru sem sé þrenns konar sjónarmið. Í fyrsta lagi er lögð áhersla á ákveðinn rétt almennings til þess að geta kynnt sér á móðurmáli sínu það sem æðstu ráðamenn segja í þeirra nafni við útlendinga eða við þau tækifæri þar sem fluttar eru ræður á erlendri tungu. Slíkar ræður eru oft merkar. Þar kemur fram stefna stjórnvalda íslenskra sem getur eins átt erindi við Íslendinga og hina erlendu menn sem á hlýða fyrir utan að sumar af þessum ræðum eru fluttar við það tækifæri að töluverður hluti áheyrenda eða móttakenda eru Íslendingar þótt af kurteisisástæðum sé e.t.v. ákveðið að flytja ræðuna á erlendri tungu.

Þá er önnur forsenda þess að þetta sé gert sú að það sé skilmerkilegt hvað menn hafa sagt, að ekki sé verið að velta því fyrir sér, að opinber þýðing af einhverju tagi liggi fyrir þannig að menn fari ekki í grafgötur um hvað nákvæmlega hefur verið sagt eða séu að toga það eða teygja og þetta ætti að vera ráðamönnunum og stjórnsýslunni í hag.

Í þriðja lagi er með þessu greitt fyrir sæmilegum fréttaflutningi sem er bæði í hag þeim sem ræðurnar halda og þeim sem á hlýða og ekki síst fréttamönnum sem þá þurfa ekki í þeim flýti sem einkennir oft það starf að hafa fyrir því sjálfir að snara snúnum texta.

Að lokum segir í greinargerðinni að skynsamlegt sé að setja um þetta almennar reglur, til dæmis í forsætisráðuneytinu, og mætti fela hinni ágætu þýðingamiðstöð utanríkisráðuneytisins, sem starfar af miklum dugnaði og þrótti, þessi verkefni ef mönnum finnst þau vandleyst á eigin skrifstofum. Við fjárlagasmíð þyrfti að gera ráð fyrir lítils háttar útgjaldaauka vegna þessa íslenskunarstarfs. Ég hef ekki á reiðum höndum hvað þyrfti af því tagi en ég hygg að það sé ekki mikið ef menn búa til regluverk sem er einfalt og undantekningarlaust í þessu skyni.

„... samtímis eða svo skjótt sem auðið er“, segir í tillögugreininni. Þar er auðvitað gert ráð fyrir því að menn hafi ákveðinn sveigjanleik í þessu efni, það sé ekki þannig að það þurfi nauðsynlega að liggja fyrir íslenskur texti um leið og hinn erlendi er fluttur. Að sjálfsögðu er ekki gert ráð fyrir því að allar ræður og ávörp, tækifærisræður eða einkasamtöl eða samtöl í fámennum hópi, liggi fyrir heldur einkum það sem mikilvægt er og til þess gætu þessar reglur í forsætisráðuneytinu tekið.

Auðvitað á þessi hugsun við um fleira. Hún á við samninga sem við erum að gera og ýmis álitamál og ýmsa þá texta sem valda hér álitamálum. Dæmi nýlegt er álit mannréttindanefndar Sameinuðu þjóðanna sem hér var til eingöngu á ensku þangað til Alþingi tók sig til vegna beiðni alþingismanna og lét þýða þetta álit og það gerðist í síðustu viku. En í raun og veru þurftu menn að þýða það sjálfir hver um sig til að vita hvað í þessu merka plaggi stóð áður en skrifstofa Alþingis tók sig til og gerði þetta.

Forseti. Þetta er lítið mál í sjálfu sér en hluti af mikilvægri umræðu um íslensku og stöðu hennar. Ég hef áður lagt til þeirrar umræðu, verið þeirrar gæfu aðnjótandi að geta gert það hér á þingi, þingsályktunartillögu um rannsókn á réttarstöðu íslenskunnar. Þó að hún hafi ekki verið samþykkt var henni vísað til ríkisstjórnarinnar og hún hefur gert töluvert gagn í umræðunni, meðal annars það að þessi tillöguflutningur átti sinn þátt í því að Íslensk málnefnd er núna að vinna gott starf, að ég tel, með stuðningi og atbeina hæstv. menntmálaráðherra, að því að rannsaka eða athuga réttarstöðu íslenskunnar og stöðu hennar yfir höfuð. Það á að enda í málstefnu sem svo er kölluð sem málnefndin skilar að lokum menntamálaráðherra og hæstv. menntamálaráðherra hefur nýverið lýst yfir að hún ætli sér að flytja hér sem þingsályktunartillögu þegar hún kemur fram. Ég fagna því.

Ég tel hins vegar ekki ástæðu til þess að láta þetta litla erindi bíða og vænti þess og vona að því verði vel tekið í þinginu og síðan í þeirri nefnd, allsherjarnefnd, sem ég tel eðlilegt að fjalli um þetta og leyfi mér að láta í ljósi þá ósk að hv. allsherjarnefnd leggi síðan til við þingheim að hann samþykki þetta að lokum í vor.