rannsóknarnefnd til að gera úttekt á fiskveiðiheimildum.
Hæstv. forseti. Ég legg hér fram frumvarp til laga um skipun rannsóknarnefndar til að gera úttekt á umfangi brota á lögum og reglum sem varða fiskveiðiheimildir íslensks sjávarútvegs.
Við erum tveir flutningsmenn þessa frumvarps, sá sem hér stendur og hv. þm. Guðjón Arnar Kristjánsson.
Í 1. gr. frumvarpsins segir svo:
„Alþingi skal kjósa sjö manna rannsóknarnefnd til að gera úttekt á umfangi brota á lögum og reglum sem varða fiskveiðiheimildir. Nefndin skal í störfum sínum greina hvaða aðferðir hafa verið notaðar við brotin, leggja mat sitt á ástæður þeirra og hverjar afleiðingar þau geta eða hafa haft fyrir þjóðarbúið í heild, sem og nytjastofna sjávar. Rannsókn nefndarinnar skal ná aftur til ársins 1991.
Nefndinni er ekki ætlað að fjalla um sekt eða sakleysi þeirra sem á fund hennar koma eða koma á framfæri við ákæruvaldið grunsemdum um refsivert athæfi.
2. gr. Nefndin skal skipuð fulltrúum allra flokka á Alþingi. Nefndin kýs formann úr hópi nefndarmanna og ræður afl atkvæða.
Nefndin skal setja sér verklagsreglur.
3. gr. Skrifstofa Alþingis skal sjá nefndinni fyrir starfsaðstöðu. Nefndinni skal heimilt að kalla eftir aðstoð óháðra sérfræðinga til að láta skoða einstök atriði sem að gagni koma í störfum hennar.
4. gr. Nefndinni er heimilt að kalla á sinn fund hvern þann sem starfar eða starfað hefur við sjávarútveg, þar með talið sjómenn, skipstjórnarmenn, útgerðarmenn, fiskverkendur og flutningsaðila.
Upplýsingar sem þeir sem koma fyrir nefndina veita má ekki nota til sakfellingar í opinberu máli.
5. gr. Nefndin skal hafa óheftan aðgang að öllum gögnum í vörslu stjórnvalda sem snerta starfssvið hennar og skulu starfsmenn láta henni í té alla nauðsynlega aðstoð af því tilefni. Þá getur nefndin krafið einstök fyrirtæki sem starfa við sjávarútveg eða samtök þeirra um upplýsingar sem að hennar mati eru nauðsynlegar til að hún geti sinnt hlutverki sínu.
Starfsmönnum stjórnvalda er skylt þrátt fyrir þagnarskyldu að svara spurningum nefndarinnar varðandi atriði sem eru á málefnasviði hennar. Hið sama gildir um fyrrverandi opinbera starfsmenn.
Komi upp ágreiningur vegna 1. og 2. mgr. er nefndinni heimilt að leita úrlausnar dómstóla.
6. gr. Nefndarmenn og aðrir sem inna af hendi störf í þágu nefndarinnar eru bundnir þagnarskyldu um viðkvæm einkamálefni, þar með talið upplýsingar sem varða einstaka refsiverða verknaði. Þagnarskylda helst eftir að störfum lýkur.
Upplýsingalög, nr. 50/1996, gilda ekki um störf nefndarinnar. Nöfn þeirra sem koma fyrir nefndina skulu ekki birt.
7. gr. Nefndin skal gera Alþingi grein fyrir rannsókn sinni og niðurstöðu í sérstakri skýrslu eigi síðar en 1. nóvember 2009. Skulu þar gerðar tillögur um úrbætur eða aðrar lyktir eftir því sem tilefni þykir til.
Kostnaður af störfum nefndarinnar greiðist úr ríkissjóði.
8. gr. Lög þessi öðlast þegar gildi“ — þ.e. þegar þau hafa verið samþykkt.
Mál þetta var lagt fram á síðasta þingi og er nú lagt fram öðru sinni lítið breytt. Allt frá því að svokallað kvótakerfi var tekið upp í íslenskum sjávarútvegi hafa komið fram alvarlegar ásakanir um að reglum þess hafi ekki verið réttilega fylgt. Flytjendur telja rétt að fá skorið úr um sannleiksgildi þessa og leggja til að komið verði á fót rannsóknarnefnd til að fjalla um umfang brota á lagareglum sem varða fiskveiðiheimildir hvar sem þær er að finna í fiskveiðistjórnarlöggjöfinni. Mætti í því sambandi helst nefna lög um stjórn fiskveiða, nr. 116/2006, lög um veiðar í fiskveiðilandhelgi Íslands, nr. 79/1997, lög um umgengni um nytjastofna sjávar, nr. 57/1996, og lög um fiskveiðar utan lögsögu Íslands, nr. 151/1996, og reglur settar á grundvelli þeirra.
Um fátt hefur meira verið deilt í þjóðfélaginu á liðnum árum en íslenska kvótakerfið. Vegna þeirra takmarkana sem kvótakerfið setur hefur því verið haldið fram að útgerðarmenn og sjómenn hafi sniðgengið reglurnar til að auka möguleika til tekjuöflunar og betri afkomu. Ekki aðeins hefur því verið haldið fram að þeir sem stunda fiskveiðar hafi gerst sekir um slíka hegðun heldur einnig þeir sem fylgjast eiga með að reglunum sé eða hafi verið fylgt. Nefna má í þessu sambandi ásakanir um brottkast á fiski, löndun fram hjá vigt, rangar nýtingarprufur, rangar upplýsingar um tegundir, misnotkun á leyfi til heimavigtunar, ranga úrtaksvigtun og annað.
Sumir hafa ekki viljað gera mikið úr sögusögnum um þess háttar brot á kvótareglum. Hafrannsóknastofnunin hefur til að mynda látið hafa eftir sér að lítið sé um brottkast á fiski og ekki fallist á staðhæfingar sumra sjómanna um annað. Flytjendur telja að mat Hafrannsóknastofnunarinnar um ástand fiskstofna geti ekki talist áreiðanlegt nema leitt verði í ljós hvor aðilinn hafi rétt fyrir sér.
Flytjendur þessa frumvarps telja að rétt sé og nauðsynlegt að komast sem næst sannleikanum í þessu máli og vilja að Alþingi kjósi sjö manna nefnd sem í sé hið minnsta einn fulltrúi frá hverjum þingflokkanna.
Forsenda þess að nefndin geti rækt hlutverk sitt er að hún fái víðtækar heimildir til gagnaöflunar og er lagt til í frumvarpinu að hún skuli hafa ótakmarkaðan aðgang að gögnum í vörslu stjórnvalda sem snerta starfsvið hennar, auk þess að geta krafið einstök fyrirtæki sem starfa við sjávarútveg eða samtök þeirra um upplýsingar sem nefndin telur að séu í þágu starfs síns.
Gert er ráð fyrir að einstaklingar, t.d. sjómenn, útgerðarmenn, skipstjórnarmenn, fiskverkendur og flutningsaðilar, geti komið á fund nefndarinnar af fúsum og frjálsum vilja til að láta henni í té vitneskju. Nefndinni er alls ekki ætlað að skera úr um sekt eða sakleysi þeirra sem veita upplýsingar eða koma á framfæri grunsemdum við ákæruvaldið um refsivert athæfi sem nýtast munu til sakfellingar í opinberu máli.
Kvótakerfið er af mörgum talið ranglátt og hefur tilvist þess frá upphafi vakið miklar deilur í þjóðfélaginu. Nú síðast upphófust umræður í ársbyrjun eftir að mannréttindanefnd Sameinuðu þjóðanna gaf út álit í máli Erlings Sveins Haraldssonar og Arnars Snævars Sveinssonar gegn íslenska ríkinu um að kvótakerfið samrýmdist ekki jafnræðisreglu alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi.
Þess vegna tel ég að rannsóknarnefnd á vegum þingsins sem kemst sem næst raunverulegri stöðu í þessum málum sé öllum til góða, bæði þeim sem halda því fram að verið sé að kasta fiski í sjóinn, að verið sé að landa fram hjá, og þeim sem halda hinu gagnstæða fram, að allt sé slétt og fellt. Þess vegna leggjum við þetta frumvarp fram og óskum eftir því að því verði vísað til sjávarútvegs- og landbúnaðarnefndar.
