kosningar til Alþingis.

Herra forseti. Ég mæli hér fyrir frumvarp til laga um breytingu á lögum um kosningar til Alþingis, nr. 24/2000, með síðari breytingum. Frumvarp þetta er flutt af allsherjarnefnd Alþingis.

Hér er gert ráð fyrir því að við lögin bætist nýtt ákvæði til bráðabirgða sem orðast svo, með leyfi forseta:

„Þrátt fyrir ákvæði 2. gr. og 3. mgr. 27. gr. laganna skal umsókn um kosningarrétt skv. b-lið 2. mgr. 1. gr. sem berst Þjóðskrá í síðasta lagi 25. mars 2009 gilda frá dagsetningu bréfs hennar um að umsækjandi skuli tekinn á kjörskrá. Að öðru leyti fer um kosningarréttinn skv. 2. gr. laganna.

Fullnægjandi umsókn um að verða tekinn á kjörskrá sem berst Þjóðskrá eftir 25. mars 2009 gildir frá 1. desember 2009.

Umsókn um að verða tekinn á kjörskrá sem barst Þjóðskrá eftir 1. desember 2008 og var fullnægjandi skal nú gilda frá gildistöku þessa ákvæðis. Að öðru leyti fer um kosningarréttinn skv. 2. gr. laganna. Þjóðskrá tilkynnir umsækjanda þessa breytingu og hlutaðeigandi sveitarstjórn.“

Hér er gert ráð fyrir að þessi lög öðlist þegar gildi en þau falli hins vegar úr gildi 1. desember 2009. Hér er sem sagt um bráðabirgðaákvæði að ræða.

Í lögum um kosningar til Alþingis, nr. 80/1987, var ákvæði um að íslenskir ríkisborgarar misstu kosningarrétt sinn hér á landi við fasta búsetu erlendis lengur en fjögur ár. Þá var viðmiðunardagur kjörskrár 1. desember. Með lögum árið 1989 var fjögurra ára tímabilið lengt í átta ár og þeim gert kleift sem óskuðu að vera áfram á kjörskrá eftir það miðað við 1. desember ár hvert eftir að umsókn var lögð fram. Skilyrði var að umsækjandi væri enn íslenskur ríkisborgari. Sá sem tekinn var á kjörskrá samkvæmt umsókn átti þannig kosningarrétt í fjögur ár og gat þá endurnýjað réttinn til næstu fjögurra ára og síðan koll af kolli. Árið 1991 var kosningalögunum breytt þannig að hætt var að miða kjörskrá við 1. desember og viðmiðunardagur færður nær kjördegi. Fyrst var miðað við íbúaskrá þjóðskrár sjö vikum fyrir kjördag, þá fimm vikum og að lokum var viðmiðunardagurinn hafður þremur vikum fyrir kjördag. Viðmiðunardagurinn var svo færður aftur í fimm vikur þegar Reykjavík var skipt í tvö kjördæmi árið 2000 svo landskjörstjórn hefði ráðrúm til að ákveða hvar mörkin skyldu verða milli þessara kjördæma hverju sinni. Allan þennan tíma hefur gildistími ákvörðunar um að einhver skuli tekinn á kjörskrá eftir meira en átta ára búsetu erlendis verið 1. desember eftir að umsókn var lögð fram.

Tæplega tuttugu ára reynsla er komin á framkvæmdina samkvæmt ákvæðinu og hefur gefist vel að miða við 1. desember ár hvert. Hagræði er í því fyrir íslenska ríkisborgara, sem hafa lengi verið búsettir erlendis, að miða gildistíma umsóknar um kosningarrétt við tiltekna dagsetningu, sem þeir þekkja frá fyrri tíð, í stað þess að hafa hana breytilega frá einum tíma til annars. Viðkomandi á þá auðveldar með að muna hvenær hann þarf að sækja um aftur til að vera áfram á kjörskrá. Þetta leiðir hins vegar til þess að bregðast þarf við með sérstökum hætti, ef þurfa þykir, þegar boðað er til kosninga á miðju reglulegu kjörtímabili.

Samkvæmt nýju ákvæði til bráðabirgða verður leyst úr vandasamri stöðu íslenskra ríkisborgara sem búsettir hafa verið erlendis lengur en átta ár og sækjast nú eftir að komast á kjörskrá. Samkvæmt almennu ákvæði í 2. gr. og 3. mgr. 27. gr. laga um kosningar til Alþingis hefðu þeir ekki öðlast kosningarréttinn fyrr en frá 1. desember 2009. Með frumvarpinu er komið til móts við hagsmuni tveggja hópa: Annars vegar þeirra sem búsettir eru erlendis og hafa sent fullnægjandi umsókn eftir 1. desember 2008 og hafa nú fengið bréf Þjóðskrár um að þeir eigi kosningarrétt frá 1. desember 2009. Þeir fá nú kosningarréttinn frá gildistöku þessa ákvæðis og geta því kosið við þær alþingiskosningar sem fyrirhugaðar eru í vor. Í öðru lagi tekur frumvarpið á hagsmunum þeirra íslensku ríkisborgara sem búsettir hafa verið lengur en átta ár erlendis en hafa ekki enn sent Þjóðskrá umsókn um að verða teknir á kjörskrá. Nú munu þeir eiga þess kost að senda inn fullnægjandi umsóknir og öðlast kosningarrétt í tæka tíð. Þjóðskrá mun tilkynna hlutaðeigandi umsækjendum um þessar breytingar og kosningarrétt þeirra, sem og hlutaðeigandi sveitarstjórnum.

Rétt þykir að taka fram að kosningarrétturinn, sem menn geta öðlast samkvæmt umsókn ef frumvarp þetta verður samþykkt, gildir til 1. desember 2009 og áfram í fjögur ár skv. 2. gr. kosningalaga. Þetta þýðir að kjósandi heldur kosningarrétti sínum til 1. desember 2013. Til þess að vera áfram á kjörskrá eftir það verður kjósandi að sækja um aftur til Þjóðskrár eftir 1. desember 2012, sbr. 1. mgr. 2. gr. kosningalaga.

Þetta frumvarp kemur, eins og ég hef þegar rakið, til móts við þá hópa sem búsettir eru erlendis og hafa verið lengur en átta ár og gátu ekki vitað fyrir fram að boðað yrði til kosninga á þessu vori og höfðu þess vegna af eðlilegum ástæðum ekki gert ráðstafanir til þess að kæra sig inn á kjörskrá fyrir 1. desember síðastliðinn.

Allsherjarnefnd, eins og ég áður sagði, flytur þetta frumvarp sameiginlega og stendur að því.

Ég legg til að að lokinni þessari umræðu verði málinu vísað til 2. umr. en ekki er óskað eftir því að málið gangi til nefndar af augljósum ástæðum..