ríkisábyrgð á lántöku Tryggingarsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta.
Virðulegur forseti. Ég ætla að byrja ræðu mína, með leyfi forseta, á að lesa upp örstuttan og mjög fróðlegan pistil eftir hv. fyrrverandi þingmann Kristin H. Gunnarsson. Hann skrifar 1. júlí 2009 pistil á heimasíðu sína, kristinn.is, með fyrirsögninni „400 milljarða kr. skuld afstýrt“. Þar segir, með leyfi forseta:
„Ef Jóhanna Sigurðardóttir, Steingrímur J. Sigfússon og Ögmundur Jónasson hefðu fengið að ráða fyrir tæpum 10 árum væri skuld Íslendinga vegna Icesave líklega um 400 milljörðum krónum hærri en hún þó er samkvæmt samkomulaginu við Breta og Hollendinga. Þau eru örugglega fegin því núna að tillaga þeirra var felld á Alþingi.
Lögin um innstæðutryggingar og tryggingarkerfi fyrir fjárfesta voru samþykkt á Alþingi í desember 1999. Með þeim voru lögleidd hér á landi ákvæði tilskipunar Evrópusambandsins. Í lögunum er kveðið skýrt á um ábyrgð innstæðutryggingarsjóðsins, en að ábyrgðin takmarkist við 20.887 evrur.
Í frumvarpi ríkisstjórnarinnar um ríkisábyrgð á Icesave, sem dreift var á Alþingi í gær, er vitnað til lagasetningarinnar árið 1999. Lögð er sérstök áhersla á að Finnur Ingólfsson hafi þá verið viðskiptaráðherra og að hann hafi sérstaklega hnykkt á því í framsöguræðu fyrir málinu að sjóðnum bæri að bæta tjón sparifjáreigenda að þessu lágmarki hvort sem eignir hans dygðu til þess eða ekki.
Fjármálaráðherra og forsætisráðherra vilja með þessu gera Finn Ingólfsson ábyrgan fyrir því að Icesave-skuldin falli á þjóðina. Hann svarar fyrir sig, ef honum þykir ástæða til. En það er þörf ábending að rifja upp málflutning og tillöguflutning fleiri þingmanna við þessa afdrifaríku lagasetningu.
Stjórnarandstöðunni þáverandi undir forustu Jóhönnu Sigurðardóttur, Steingríms J. Sigfússonar og Ögmundar Jónassonar þótti frumvarpið ekki ganga nógu langt. Þau flutti breytingartillögu og lögðu þar til að einstaklingar skyldu fá allar innstæður sínar bættar úr tryggingarsjóðunum en ekki bara lágmarkið.
Jóhanna rökstuddi tillöguna m.a. svona:
„Hér er sem sagt lagt til að full tryggingavernd sé hjá þeim sem eiga innstæður sínar í innlánsstofnunum og bönkum, þannig að þeir geti verið rólegir hvað sem á dynur, hvaða skakkaföll sem verða í bankakerfinu, þá munu þeir að fullu og öllu fá sínar innstæður greiddar.“
Tillagan var felld með 34 atkvæðum gegn 16. En hefði hún fengist samþykkt sé ég ekki betur en að Íslendingar hefðu orðið að bæta innstæður einstaklinga í Icesave-reikningum að fullu í stað lágmarksupphæðarinnar. Samþykktin hefði engu breytt hér á landi þar sem stjórnvöld ábyrgðust innstæður umfram lögboðið lágmark hvort sem er.
En í útibúum Landsbankans erlendis hefði tillagan skipt miklu máli. Engin von er til þess að stjórnvöld í Hollandi og Bretlandi, hvað þá innstæðueigendur þar, hefðu fallist á að Íslendingar ábyrgðust ekki innstæður einstaklinga að fullu eins og lög hefði kveðið á um, ef tillaga ráðherranna þriggja hefði verið samþykkt í desembermánuði 1999 og aðeins lágmarksfjárhæðin látin duga.
Icesave-skuldin er um 705 milljarðar króna. Ekki er alveg ljóst af greinargerð frumvarpsins um ríkisábyrgðina hvað hún hefði orðið há ef tillaga Jóhönnu og fleiri hefði verið samþykkt en ráða má að skuldin hefði hækkað um liðlega 400 milljarða króna og þá ríkisábyrgðin að sama skapi. Ef það er nálægt lagi má segja að hvert atkvæði gegn tillögunni hafi sparað þjóðarbúinu um 12 milljarða króna. Það er örugglega verðmætasta atkvæðið mitt fyrr og síðar.
Rétt er að enda þennan pistil með atkvæðaskýringu Jóhönnu Sigurðardóttur í atkvæðagreiðslunni afdrifaríku þann 17. desember 1999:
„Herra forseti. Þessi grein frv., 10. gr., fjallar um tryggingarvernd innstæðueigenda. Breytingartillagan sem hér eru greidd atkvæði um kveður á um að einstaklingar skuli fá kröfur sínar vegna tryggðra innstæðna í hlutaðeigandi aðildarfyrirtækjum greiddar að fullu, en það er eins og gerist í Finnlandi og Noregi, en ekki bara að hluta til eins og lagt er til í þessu stjórnarfrumvarpi.“
Svo segja þau oddvitar ríkisstjórnarinnar nú að þeim hafi verið nauðugur einn kostur að semja um Icesave!“
Það má kannski segja í þessu erfiða máli öllu saman að þetta séu góðu fréttirnar, að þessi tillaga núverandi hæstv. forsætisráðherra og núverandi hæstv. fjármálaráðherra hafi ekki verið samþykkt á sínum tíma. Menn eru nú að fara yfir hvað hefði mátt fara betur, sem er sjálfsagt, hvað menn áttu að sjá fyrir og hvað menn hefðu átt að gera og það er kannski ágætt vegna þess að í það minnsta höfðu alþingismenn vit á því að fella þessa tillögu núverandi forustumanna ríkisstjórnarinnar. Og við það að fella hana spörum við samkvæmt útreikningum Kristins H. Gunnarssonar sem er tryggingastærðfræðingur 400 milljarða eða svo.
Í þessum stutta pistli rekur hv. fyrrverandi þingmaður ágætlega það sem hefur einhverra hluta vegna verið lítið í umræðunni sem er alveg sérkennilegt að forustumenn ríkisstjórnarinnar hafi ekki minnst á, að allt þetta er tilkomið vegna þessarar innstæðutryggingartilskipunar sem við þurftum að innleiða. Sem betur fer bættum við ekki í eins og var hugmynd núverandi forustumanna ríkisstjórnarinnar, en það að við skyldum taka upp þetta Evrópuregluverk gerði það að verkum að við stöndum í þessum sporum í dag.
Hvað sem menn geta sagt um framkvæmd einkavæðingar og annars slíks er hún ekki ástæðan fyrir Icesave. Og ég held að þegar menn skoði hrunið komist þeir líka að því að það varð því miður í fleiri fjármálastofnunum en bara þeim sem voru einkavæddar, þ.e. þeim sem eru mest í umræðunni, Landsbankanum og Búnaðarbankanum. Það varð líka í bönkum sem voru stofnaðir sem einkabankar og bönkum sem voru einkavæddir með öðrum hætti eins og FBA sem var einkavæddur með dreifðri eignaraðild. Einkavæðing Búnaðarbankans var líka þannig að hluta til, til að byrja með var mjög dreifð eignaraðild. Því miður kunnu menn heldur ekki fótum sínum forráð í fjármálafyrirtækjum sem er talað um að séu í félagslegri eigu, eins og sparisjóðunum.
Reyndar er það þannig að meira að segja í eina ríkisbankanum, eða kannski er hægt að tala um tvo ríkisbanka, Seðlabankann og Íbúðalánasjóð, erum við því miður ekki án vandræða. Í rauninni kom það fram í umræðum í félags- og tryggingamálanefnd í vikunni að í þeim sjóði sem ætti að vera með lágmarksáhættu erum við komin með vanskil einstaklinga, meira en þriggja mánaða vanskil upp á nærri 5%, og þau munu aukast mjög á næstunni. Í ofanálag erum við þar með frystingu lána upp á 7%. Þetta er vandi sem við munum þurfa að takast á við og hefðum þurft að takast á við strax í byrjun þessa árs en það að við frestuðum því að taka á honum gerir það að verkum að hann verður enn stærri.
Virðulegi forseti. Við erum að taka á þessu máli. Eins og aðrir þingmenn veit ég ekki nákvæmlega hvað næsti klukkutími ber í skauti sér. Það sem ég veit hins vegar er að það er verkefni okkar að ganga þannig frá málum að þeir fyrirvarar sem hafa verið í undirbúningi í fjárlaganefnd verði geirnegldir og að það verði enginn vafi á því að þeir standist. Ég lít svo á að það sé verkefni okkar hér.
Við höfum því miður ekki nýtt tímann vel hér í sumar. Það að við höfum ekki nýtt tímann vel mun koma mjög niður á fjölskyldum og fyrirtækjum þessa lands. Sú er staðreynd málsins.
Við breytum því ekki en ég vona hins vegar að við lærum af reynslunni. Það væri æskilegt að menn tækju kannski mið af því strax og höguðu störfum þingsins þannig að við ynnum skipulega þá vinnu sem við þurfum núna að vinna. Það má færa rök fyrir því að með því að ræða hér fram eftir nóttu séum við ekki að gera (Forseti hringir.) nákvæmlega það. Þetta er háttur ríkisstjórnarinnar og stjórnarmeirihlutans (Forseti hringir.) og við það verður að una.
