ríkisábyrgð á lántöku Tryggingarsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta.
Hæstv. forseti. Ég tala fyrir framhaldsnefndaráliti frá meiri hluta fjárlaganefndar um frumvarp til laga um heimild til handa fjármálaráðherra, fyrir hönd ríkissjóðs, til að ábyrgjast lán Tryggingarsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta frá breska og hollenska ríkinu til að standa straum af greiðslum til innstæðueigenda hjá Landsbanka Íslands hf.
Frumvarpinu var vísað til nefndarinnar að lokinni 2. umr. Þar fjallaði nefndin um málið á nokkrum fundum og fékk til sín fulltrúa frá Indefence-hópnum, frá fjármálaráðuneytinu, utanríkisráðuneytinu og frá Tryggingarsjóði innstæðueigenda og fjárfesta og að auki nokkra lögfræðinga.
Það var verkefni nefndarinnar að reyna að styrkja enn frekar þá fyrirvara sem eru í frumvarpinu. Nefndin fjallaði um þá fyrirvara sem bætt var við frumvarpið við 2. umr. og fékk meðal annarra fulltrúa frá Tryggingarsjóði innstæðueigenda og fjárfesta á sinn fund. Þeir töldu mikilvægt að ríkisábyrgðin tæki ekki gildi nema ljóst væri að staða sjóðsins yrði tryggð. Af þessu leiðir að komi til þess að Alþingi takmarki ríkisábyrgðina á grundvelli fyrirvaranna verður greiðsluskylda tryggingarsjóðsins takmörkuð með sama hætti.
Þá var óskað eftir að nefndin skýrði betur með hvaða hætti skyldi farið með hugsanlegar eftirstöðvar á greiðslum í lok samningstímans 2024.
Breytingartillögur meiri hluta nefndarinnar taka á þessum atriðum, samanber. eftirfarandi skýringar við þær breytingar. Lagt er til að í 1. gr. verði áréttað að gildistími ríkisábyrgðarinnar sé til 5. júní 2024 þegar inna á af hendi lokagreiðslu lánanna samkvæmt ákvæðum samninganna. Einnig er vísað til þeirra fyrirvara sem kveðið er á um varðandi ríkisábyrgðina. Þar skipta líkast til mestu máli efnahagslegu viðmiðin í 3. gr. Samkvæmt fyrirliggjandi spám um endurheimtur úr búi Landsbanka Íslands hf. og útreikningum Seðlabanka Íslands munu lánin greiðast upp að fullu á lánstímanum en líklegt verður að teljast að greiðsluferill verði nokkuð annar en samkvæmt ákvæðum lánasamninganna eins og áður hefur verið gerð grein fyrir. Allt að einu er gert ráð fyrir að lokagreiðsla eigi sér stað 5. júní 2024 miðað við fyrirliggjandi áætlun um 75% úthlutun upp í forgangskröfur úr þrotabúi Landsbankans og fyrirliggjandi spár um þróun hagvaxtar. Í breytingartillögu við 3. gr. er tekið á því hvernig fer ef þessar forsendur bresta.
Þá er lagt til að sérstaklega verði tekið fram í 1. gr. að skilyrði fyrir veitingu ríkisábyrgðarinnar sé að lánveitendum verði kynntir fyrirvarar við ríkisábyrgðina samkvæmt lögunum og að þeir fallist á þá. Tilgangurinn er að tryggt verði að lánveitendur séu í raun bundnir af fyrirvörunum ef ágreiningur rís um túlkun samninganna. Enn fremur er lagt til að tekið verði fram að lánveitendur viðurkenni að skuldbindingar Tryggingarsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta séu háðar sömu fyrirvörum og ríkisábyrgð samkvæmt lögunum. Þetta atriði er mikilvægt til að tryggja að tryggingarsjóðurinn sitji ekki einn eftir með skuldir samkvæmt lánasamningunum ef á fyrirvarana reynir. Ákvæðið á að gera stjórn tryggingarsjóðsins kleift að staðfesta lánasamningana fyrir sitt leyti.
Lögð er til sú breyting á 3. gr. að tekið verði af skarið um að greiðsluskylda ríkissjóðs vegna lánasamninganna verði aldrei meiri en sem nemur hámarki ríkisábyrgðar á hverju ári samkvæmt viðmiðum 3. mgr. greinarinnar. Stefni í að lánsfjárhæðin ásamt vöxtum verði ekki að fullu greidd í lok lánstímans skuli aðilar lánasamninganna eiga með sér viðræður um meðferð málsins og áhrif þess á samningana og skuldbindingar Tryggingarsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta. Samkvæmt fyrirliggjandi spám um endurheimtur úr búi Landsbanka Íslands hf. og útreikningum Seðlabanka Íslands munu lánin verða greidd upp á lánstímanum. Ef svo ólíklega færi að það gengi ekki eftir mundu aðilar eiga viðræður um hvernig taka bæri á þeirri stöðu. Mikilvægt er að slíkar viðræður fari fram eins fljótt og við verður komið eftir að tilefni skapast. Þannig aukast líkur á hagfelldu samkomulagi fyrir alla aðila málsins. Í texta breytingartillögunnar er vísað til þeirrar stöðu þegar líkur standa til að lán verði ekki að fullu greidd árið 2024. Ljóst er að einnig þarf að ræða við samningsaðila vegna hámarks á greiðslum einstakra ára þótt það sé ekki líklegt til að hafa áhrif á lokagreiðslu.
Lagt er til að í 4. gr. verði áréttað að í viðræðum milli aðila í kjölfar þess að á fyrirvara reyni samkvæmt 2. mgr. 4. gr. verði m.a. fjallað um hvernig farið skuli með eignir úr búi Landsbanka Íslands hf. Ekki þarf að taka fram að þær viðræður munu taka mið af gildandi lögum hér á landi um slit fjármálafyrirtækja.
Nefndin ræddi einnig hvort tilefni væri til að styrkja enn frekar hina lagalegu fyrirvara, einkum þann er lýtur að því hvernig megi fá úr því álitaefni skorið hvort aðildarríki EES-samningsins beri ábyrgð gagnvart innstæðueigendum vegna lágmarkstryggingar. Í áliti meiri hlutans við 2. umr. um málið var vikið að þessu sérstaklega og tekið fram að íslensk stjórnvöld mundu leita leiða í þessu sambandi. Meiri hlutinn telur að sá fyrirvari sem samþykktur var við 2. umr. sé fullnægjandi og ekki sé tilefni til frekari breytinga á ákvæðinu en ítrekar þó réttmæti þess að íslensk stjórnvöld kanni hvort og þá hvernig megi fá úr þessari óvissu skorið á viðhlítandi hátt.
Nefndin tók til umfjöllunar ábendingar eða hugmyndir um möguleikann á að nýta hugsanlegan rétt til skuldajöfnunar í Icesave-málinu.
Fram hefur komið sú gagnrýni að með Icesave-samningunum væri íslenska ríkið að afsala sér mögulegum bótarétti sem til hefði stofnast þegar bresk yfirvöld nýttu heimildir í hryðjuverkalögum og kyrrsettu íslenskar eignir þar í landi. Sérstaklega hefur verið vísað til ákvæðis 9.4 í samningnum við breska ríkið.
Bent var á að íslensk yfirvöld hefðu fengið mat sérfræðinga á réttarstöðu sinni í kjölfar hinna harkalegu aðgerða Breta þar sem dregið hefði verið í efa að íslenska ríkið gæti höfðað mál til viðurkenningar á bótarétti sínum. Íslenska ríkið hefði hins vegar áskilið sér rétt til að styðja við málshöfðanir íslenskra lögaðila, þ.e. Landsbanka Íslands hf. og Kaupþings hf., að gættum skilyrðum sem fram koma í 2. gr. laga nr. 172/2008, um heimild til fjárhagslegrar fyrirgreiðslu úr ríkissjóði í tengslum við málshöfðun fyrir erlendum dómstólum vegna íþyngjandi stjórnvaldsákvarðana erlendra stjórnvalda á tímabilinu 1. október til 1. desember 2008. Það er því álit meiri hlutans að skilanefnd og slitastjórn Landsbanka Íslands hf. séu þeir aðilar sem ættu að láta reyna á skaðabótaskyldu vegna hryðjuverkalaganna fremur en íslenska ríkið og hefur afgreiðsla Icesave-lánasamninganna engin áhrif á þann rétt slitastjórnar og skilanefndar.
Á fundi í nefndinni var óskað upplýsinga um hvernig íslensk stjórnvöld hefðu staðið að því að kynna þá fyrirvara sem samþykktir voru fyrir breskum og hollenskum yfirvöldum. Fulltrúar fjármálaráðuneytis og utanríkisráðuneytis gerðu nefndinni grein fyrir samskiptum stjórnvalda við erlendu samningsaðilana. Nefndinni bárust einnig afrit af tölvupóstum fjármálaráðuneytis og Seðlabanka Íslands við samningsaðila í Bretlandi og Hollandi auk þess sem lögð var fram greinargerð á ensku um hina efnahagslegu fyrirvara í frumvarpinu. Sú greinargerð var unnin af Seðlabankanum og síðan var fundur þar sem erlendu aðilarnir gátu hlýtt yfir varðandi þessa efnahagslegu fyrirvara.
Í nefndarálitinu er síðan leiðrétting á töflu varðandi efnahagslegu fyrirvarana. Seðlabankinn óskaði eftir því að töflunni yrði breytt lítillega vegna þess að í þeirri upphaflegu hafði ekki verið tekið mið af því að greiðslur árið 2016 og 2024 eru aðeins tvær, þ.e. aðeins greitt hálft árið. Töflunni er breytt í samræmi við nýja útreikninga út frá áður gefnum forsendum þannig að í sjálfu sér er ekkert nýtt í þessu máli.
Að lesnu þessu nefndaráliti meiri hlutans leggur meiri hlutinn til að frumvarpið verði samþykkt með framangreindum breytingum sem gerð er tillaga um í sérstöku þingskjali. Tekið skal fram að í útbýtingu í gær fór rangt skjal í dreifingu. Það átti eftir að gera minni háttar textabreytingar sem þó skipta máli, bæði við 1. mgr. og eins í 3. gr. þar sem átti að standa greiðsluskylda en ekki greiðslubyrði. Ég vona að menn tryggi sér nýtt eintak af breytingartillögunum sem dreift hefur verið á fundinum.
Undir samþykkt meiri hlutans skrifa undirritaður, Björn Valur Gíslason, Ásmundur Einar Daðason, Sigmundur Ernir Rúnarsson, Árni Þór Sigurðsson, Oddný G. Harðardóttir, og Þór Saari, með fyrirvara.
Þær breytingartillögur sem meiri hluti fjárlaganefndar leggur fram við 3. umr. eru studdar af 10 þingmönnum í nefndinni, öllum fulltrúum Samfylkingarinnar, fulltrúum VG, Borgarahreyfingar og Sjálfstæðisflokksins. Mikil og góð samvinna náðist með þessum aðilum við alla umfjöllun og afgreiðslu málsins, málefnaleg, gagnrýnin en jafnframt lausnamiðuð umræða sem leiddi okkur til sameiginlegrar niðurstöðu. Það má geta þess að allt frá upphafi, þegar málið barst til fjárlaganefndar, var lögð á það áhersla að ná samstöðu um málið og kalla eftir öllum þeim gögnum sem óskað var eftir, fá fram allt það sem mátti verða málinu til framdráttar og kallaðir voru til þeir aðilar sem höfðu haldið uppi gagnrýni, hvort sem var í blaðagreinum, tölvupóstum eða með sérstökum erindum til fjárlaganefndar.
Ég þakka þingmönnum í fjárlaganefnd sérstaklega fyrir vönduð og fagleg vinnubrögð, gott samstarf og heilindi í allri umfjöllun í þessu umfangsmikla og erfiða máli. Þá þakka ég einnig starfsmönnum fjárlaganefndar og nefndasviðsins fyrir mikla og vandaða vinnu.
Ég ítreka þær þakkir sem ég flutti við 2. umr. um frumvarpið til þeirra fjölmörgu aðila sem hafa rýnt það til gagns, komið skoðunum sínum á framfæri í ræðu eða riti fyrir þeirra mikilvæga framlag.
Hér er að fást niðurstaða í máli sem hefur tekið mikinn tíma og orku frá ráðuneytum, Alþingi og fjárlaganefnd, máli sem allir þingmenn hefðu viljað vera lausir við að fjalla um eða afgreiða, máli sem ég tel engu að síður að skipti miklu máli að ljúka farsællega.
Fjárlaganefnd hefur við afgreiðslu þess fetað þann vandrataða veg að samhliða því sem við sendum út þau skilaboð að Íslendingar standi við þær skuldbindingar sem þeim eru ætlaðar drögum við um leið í efa lagalega skyldu okkar til að ábyrgjast þessar greiðslur. Jafnframt hefur meiri hluti fjárlaganefndar sett þá fyrirvara sem við teljum þurfa til að tryggja sem best hagsmuni íslensku þjóðarinnar við afgreiðslu málsins. Ég vona að lokaafgreiðsla þess leiði til sáttar á milli samningsaðila um viðurkenningu á þeim öflugu fyrirvörum sem settir eru og þannig verði eytt þeirri efnahagslegu óvissu sem uppi hefur verið og tafið efnahagslega endurreisn og lánafyrirgreiðslur til íslenska ríkisins og einkaaðila.
Íslendingar eiga skilið að Alþingi, þingmenn allra flokka, vinni hörðum höndum að endurreisn íslensks samfélags eftir það hrun sem hér varð fyrir ári. Gríðarlega stór verkefni bíða okkar næstu ár og þá kemur sér vel að samningarnir eru að baki og að afborganir Icesave-samninganna bíða næstu sjö árin.
Þrátt fyrir allt eru Icesave-samningarnir aðeins fjórðungur af þeirri skuldsetningu sem ríkið verður að taka á sig vegna taps Seðlabankans, endurreisnar bankanna, halla á fjárlögum ríkissjóðs á yfirstandandi ári og styrkingar gjaldeyrisvarasjóðsins. Icesave-samningarnir eru stór biti, en réttlæta ekki að við horfumst ekki í augu við viðfangsefni dagsins í dag og næstu vikna og mánaða, aðlögun íslensks samfélags og útgjöld ríkissjóðs af raunverulegum tekjum þjóðarbúsins. Tryggja þarf hag heimila og fyrirtækja eins og kostur er í því efnahagslega umróti sem hér er og stuðla að aukinni atvinnu.
Ég vil í lokin ítreka þakkir til allra sem unnu heilt að því að breyta og bæta frumvarpið um ríkisábyrgðina og styrkja það með þeirri fyrirvaraleið sem farin var. Megum við eiga málefnalega lokaumræðu um málið og ljúka því með atkvæðagreiðslu í dag eða kvöld.
