heilbrigðisstarfsmenn.
Frú forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um heilbrigðisstarfsmenn. Frumvarp þetta var lagt fram á 137. löggjafarþingi, þ.e. mælt var fyrir því hér í sumar og því var þá vísað til heilbrigðisnefndar Alþingis. Eðlilega bárust býsna margar umsagnir en frumvarpið hlaut ekki afgreiðslu. Reyndar var ekki til þess ætlast, menn ætluðu sér að fá athugasemdir til að geta breytt því sem breyta þyrfti áður en frumvarpið yrði lagt fram aftur. Búið er að fara yfir frumvarpið, m.a. með tilliti til þeirra umsagna sem bárust, en efnisbreytingar eru í raun mjög litlar. Það er kannski helst að geta þess að samkvæmt frumvarpinu bætast tannsmiðir í hóp heilbrigðisstétta. Einnig eru sett skýrari ákvæði um veitingu starfsleyfa til umsækjenda frá ríkjum utan Evrópska efnahagssvæðisins. Lagt er til að áfram verði heimilt að veita nemum tímabundið starfsleyfi ef nauðsyn krefur og ákvæði fyrra frumvarps, um kynningu og auglýsingar heilbrigðisþjónustu, er gert skýrara og kveðið á um heimild til að banna tilteknar aðferðir við kynningu eða auglýsingar með reglugerð.
Löggiltar heilbrigðisstéttir eru nú 33 og sérlög gilda um 14 heilbrigðisstéttir en í raun hafa 19 stéttir verið löggiltar með reglugerðum með stoð í lögum nr. 24/1985, um starfsheiti og starfsréttindi heilbrigðisstétta.
Vinna við undirbúning heildarfrumvarps um heilbrigðisstéttir, einnar rammalöggjafar í stað þessara 14 lagabálka, hófst á vegum heilbrigðisráðuneytisins fyrir meira en tíu árum og í desember 2008 voru send drög að frumvarpi til umsagnar hjá landlækni, hjá heilbrigðisstéttum, kennslustofnunum og stærstu heilbrigðisstofnunum. Þá bárust umsagnir frá 25 aðilum og var farið yfir frumvarpið með tilliti til umsagna sem bárust í janúar sl. og gerðar á því nokkrar breytingar og eins og áður sagði var frumvarpið lagt fram í júní.
Gildandi laga- og reglugerðarákvæði um heilbrigðisstéttir eru að ýmsu leyti úrelt og gætir þar töluverðs ósamræmis, t.d. varðandi það hvaða heilbrigðisstéttir geta starfað sjálfstætt og hverjar starfa á ábyrgð annarrar heilbrigðisstéttar, hvaða heilbrigðisstéttir mega hafa aðstoðarmenn og hverjar ekki.
Megintilgangur frumvarpsins, sem ég mæli hér fyrir, er að samræma og einfalda gildandi ákvæði um heilbrigðisstarfsmenn og tryggja gæði heilbrigðisþjónustu og öryggi sjúklinga með því að skilgreina kröfur til heilbrigðisstarfsmanna. Í frumvarpinu er leitast við að gera ákvæði um heilbrigðisstarfsmenn markvissari og hnitmiðaðri en áður, felldar eru á brott nokkrar takmarkanir á starfssviði heilbrigðisstétta og það fært til þess sem kallað er nútímahorf þannig að heilbrigðisþjónusta og störf og starfssvið heilbrigðisstétta geti þróast með eðlilegum hætti innan ramma löggjafarinnar.
Það frumvarp sem við ræðum hér byggist að stofni til á ákvæðum læknalaga, nr. 53/1988, enda er tilvísun til læknalaga í flestum lögum og reglugerðum um heilbrigðisstéttir. Ýmis ákvæði læknalaga gilda því almennt um heilbrigðisstarfsmenn og má því segja að þau séu að vissu marki grundvallarlög fyrir heilbrigðisstéttir. Einnig má vísa til setningar laga um landlækni, nr. 41/2007, en með þeim var stigið skref í átt til samræmingar ákvæða um eftirlit landlæknis með heilbrigðisstarfsmönnum með því að taka upp í þau lög, þ.e. lög um landlækni, ákvæði um veitingu áminninga, sviptingu starfsleyfis og endurveitingu starfsleyfis heilbrigðisstarfsmanna.
Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að ráðherra geti með reglugerðum kveðið nánar á um ýmis atriði sem eru þess eðlis að betur fer á að þau séu ákveðin í stjórnvaldsfyrirmælum en í lögum. Má þar m.a. nefna kröfur um nám og eftir atvikum starfsþjálfun, ákvæði um afmörkun starfssviðs o.fl. Við undirbúning slíkrar reglugerðar er gert ráð fyrir að haft verði samráð við landlækni, fagfélög, menntastofnanir og eftir atvikum aðra sem málið kann að varða.
Við undirbúning frumvarpsins hefur einnig verið höfð hliðsjón af norskum lögum um heilbrigðisstéttir frá árinu 1999 en þau lög taka til allra heilbrigðisstétta, þar á meðal lækna og hjúkrunarfræðinga.
Frú forseti. Meðal helstu breytinga og nýmæla sem felast í frumvarpinu eru eftirfarandi:
Í fyrsta lagi er hér um að ræða eina samræmda rammalöggjöf um heilbrigðisstarfsmenn sem koma skal í stað 14 laga um starfsheiti og starfsréttindi heilbrigðisstétta.
Í öðru lagi er gert ráð fyrir að heimild til að löggilda nýjar heilbrigðisstéttir með reglugerð verði felld á brott. Nýjar heilbrigðisstéttir verði því framvegis ekki löggiltar nema með lagabreytingu.
Í þriðja lagi að starfssvið heilbrigðisstétta verði ákveðið á grundvelli þekkingar og hæfni með tilliti til hagsmuna sjúklinga og það sem kallað er úrelt ákvæði um takmarkanir á starfsréttindum verði fellt brott.
Í fjórða lagi er kveðið á um það í frumvarpinu að heilbrigðisstarfsmaður skuli virða faglegar takmarkanir sínar og vísa sjúklingi til annars heilbrigðisstarfsmanns eftir því sem við á.
Í fimmta lagi er það undirstrikað í frumvarpinu að óheimilt sé að starfa undir áhrifum áfengis eða vímuefna og heilbrigðisstofnunum heimilað að setja reglur um bann við notkun áfengis og vímuefna í tiltekinn tíma áður en vinna hefst. Nú kann einhverjum að þykja undarlegt að taka þurfi slíkt í lög en hér er í rauninni verið að vísa til reglna sem gilda til að mynda um flugmenn, að menn megi ekki neyta tiltekinna efna eða lyfja í tiltekinn tíma áður en vaktin eða vinnan hefst.
Í sjötta lagi, frú forseti, er kveðið á um að heilbrigðisstarfsmenn skuli gæta þess að sjúklingar, sjúkratryggingar eða aðrir verði ekki fyrir óþarfa útgjöldum eða óþægindum. Það er sem sagt hert á ábyrgð heilbrigðisstarfsmanna gagnvart útgjöldum af hálfu hins sjúkratryggða og ríkisins reyndar líka.
Í sjöunda lagi kemur að 24. gr. frumvarpsins þar sem fjallað er um kynningu á heilbrigðisþjónustu. Þar segir að við kynningu og auglýsingar skuli ávallt gætt málefnalegra sjónarmiða, fyllstu ábyrgðar, nákvæmni og sanngirni. Gert er ráð fyrir því að heimilt sé að setja nánari ákvæði með reglugerð um kynningu. Þetta er nýmæli sem kemur í stað 17. gr. læknalaga sem gildir um flestar aðrar heilbrigðisstéttir samkvæmt vísunum til þeirra laga. Samkvæmt 17. gr. læknalaga er lækni eða öðrum heilbrigðisstarfsmanni einungis heimilt að auglýsa þegar hann hefur störf eða breyting verður á aðsetri hans eða viðtalstíma. Hér er, eins og áður sagði, um töluvert mikla breytingu að ræða þar sem gert er ráð fyrir því að heimilað verði að kynna heilbrigðisþjónustu og auglýsa hana, þó með þeim takmörkunum að gæta verði málefnalegra sjónarmiða o.s.frv., og heimilt verði að setja nánari ákvæði með reglugerð.
Ég vil hvetja hv. heilbrigðisnefnd, sem ég mun leggja til að fái málið til umfjöllunar að lokinni þessari umræðu, til þess að huga sérstaklega að þessu ákvæði og leita upplýsinga um það hvernig þessu er háttað í nágrannalöndunum.
Í áttunda lagi er lagt til að ákvæði um hámarksaldur þeirra sem heimilt er að reka eigin starfsstofu verði lækkaður úr 75 í 70 ár en landlækni verði heimilt að framlengja leyfið um tvö ár í senn, þó ekki lengur en til 76 ára aldurs. Hér er ekki, frú forseti, verið að taka atvinnuréttindin sem slík af mönnum vegna aldurs heldur er fjallað um það að ríkið muni ekki gera samninga við viðkomandi eftir sjötugt nema að fenginni framlengingu frá landlækni.
Í níunda lagi er ráðherra heimilað að ákveða með reglugerð að tilgreindri meðferð sé aðeins beitt af heilbrigðisstarfsmönnum, nánar tilgreindum heilbrigðisstéttum eða þeim sem fengið hafa til þess sérstakt leyfi landlæknis. Slíkar reglugerðir skulu settar að fengnum tillögum landlæknis og umsögn viðkomandi fagfélags.
Frú forseti. Ég hef nú gert grein fyrir meginatriðum frumvarpsins og helstu breytingum frá núgildandi ákvæðum þeirra 14 sérlaga sem gilda um heilbrigðisstéttir. Ég legg áherslu á að þetta frumvarp felur ekki í sér verulegar efnisbreytingar heldur er fyrst og fremst um að ræða nauðsynlega samræmingu og einföldun þess flókna og að mörgu leyti úrelta regluverks sem nú gildir um heilbrigðisstéttir en eins og ég nefndi áður eru það ekki aðeins þessi 14 lög, sérlög, sem gilda um heilbrigðisstéttir heldur einnig eitthvað á milli 30 og 40 reglugerðir.
Frumvarpið hefur, eins og fram hefur komið, verið nokkuð lengi í vinnslu og það er tímabært, að mati þeirra sem gerst þekkja, að ráðist verði í fyrrgreindar endurbætur á löggjöf um heilbrigðisstarfsmenn. Ég leyfi mér því að leggja til, frú forseti, að frumvarpinu verði að lokinni þessari umræðu vísað til hv. heilbrigðisnefndar og 2. umr.
