lax- og silungsveiði.
Virðulegi forseti. Það frumvarp sem hér um ræðir fékk kannski ekki mjög mikla umfjöllun í 1. umr. málsins, en þó nokkra og varpar kannski ljósi á það að hér er út af fyrir sig ekki um neina grundvallarbreytingu á löggjöf að ræða, enda segir í athugasemdum við lagafrumvarpið, sem ég rakti raunar við 1. umr. líka, að núgildandi lög um lax- og silungsveiði þyki hið ágætasta lagaverk, þau eru frá árinu 2006. Það sem hér er fyrst og fremst verið að taka á eru ákveðnir skavankar sem hafa komið í ljós við framkvæmd málsins, sem eru þess eðlis að sjálfsagt er að gera á þeim breytingar eins og efni standa til.
Hér er um að ræða atvinnugrein þar sem eru mjög miklir hagsmunir. Við vitum að lax- og silungsveiði er vaxandi sport í landinu. Það hefur átt sína góðu tíma og sína slöku tíma eins og gengur, en almennt getum við sagt að þetta sé vaxandi búgrein á Íslandi. Í ýmsum héruðum skiptir þetta gríðarlega miklu máli og er kannski á ýmsum svæðum orðin stærri tekjustofn í landbúnaði en nokkuð annað, þess vegna skiptir mjög miklu máli að um þetta gildi sem skýrust og best löggjöf.
Einnig er ástæða til að hafa í huga, þegar bakgrunnur þessa máls er skoðaður, þá breytingu sem orðið hefur í sveitum landsins. Jarðir hafa farið í eyði, aðrar jarðir hafa byggst upp. Jarðir eru kannski ekki endilega setnar og eru því í eðli sínu eyðibýli, en þær hafa hins vegar gildi sem efnahagsleg eining. Þær geta verið í eigu þéttbýlisbúa. Þær geta verið í eigu annarra bænda. Eignarhaldið getur verið með ýmsum hætti, en það breytir því ekki að þetta geta eftir sem áður verið, og eru eftir sem áður, laxveiðijarðir, hlunnindajarðir, silungsveiðijarðir, og er eðlilegt að þær hafi sinn rétt eins og aðrar jarðir sem liggja við laxveiði- eða silungsveiðisvæði.
Óhætt er að segja að hvernig sem á þessi mál er litið er með frumvarpinu verið að boða eðlilegt fyrirkomulag, að tryggja að atkvæðisréttur geti fylgt jörðum, þar á meðal eyðijörðum sem fullnægja tilteknum skilyrðum, þ.e. skilyrðum til þess að teljast lögbýli. Þá kemur hins vegar aftur að ákveðnum skilgreiningarvanda sem er sá hvað menn eigi við með hugtakinu lögbýli. Nú vitum við að það hugtak hefur verið nokkuð á reiki. Lögbýlum hefur fjölgað mjög mikið á undanförnum árum, vaxandi áhugi hefur verið á því að fá jarðir skilgreindar sem lögbýli. Til að svo megi verða þurfa þær að uppfylla ákveðin skilyrði. Ef þær uppfylla þessi efnislegu skilyrði eru þær skilgreindar sem lögbýli.
Búsetuhættir eru að breytast. Fólk úr þéttbýli kýs gjarnan að eiga heimili sitt utan þéttbýlis vegna þess að það getur með auðveldari hætti stundað vinnu fjær atvinnustarfsemi sinni en áður var. Með bættum fjarskiptum og bættum samgöngum má segja að lögbýlishugmyndin sé að fá nýja vídd, nýtt aðdráttarafl, sem gerir það að verkum að margir óska nú eftir því að fá lögbýlisskilgreiningu viðurkennda á jörðum sínum.
Hér er hins vegar verið að tala um lögbýlið í ákaflega þröngri skilgreiningu. Hér er verið að vísa til lögbýla á eyðijörðum sem höfðu þessa lögbýlisskilgreiningu í 1. gr. ábúðarlaga, nr. 64/1976, sem öðluðust gildi sama dag og eldri jarðalögin öðluðust gildi. Við erum því að tala um tiltekinn hluta lögbýla sem liggja að silungs- og laxveiðihlunnindum, hafa laxveiði- og silungshlunnindi, en hafa hins vegar ekki haft, frá því að gildandi lög um lax- og silungsveiði voru samþykkt, atkvæðisrétt í veiðiréttarfélögum. Það sjá allir að þetta er óeðlilegt og órökrétt. Það er því eðlileg breyting sem verið er að leggja til í frumvarpinu, að atkvæðisrétturinn sé látinn fylgja jörðinni, burt séð frá því hvort um er að ræða eyðijörð eða ekki, svo fremi sem hún uppfylli lögbýlisskilyrðin frá árinu 1976.
Hér er um að ræða eðlilega og rökrétta breytingu á ágætum lögum. Það er alveg ljóst, sem kemur greinilega fram í hinum ágætu athugasemdum við lagafrumvarpið, að ekkert bendir til þess að það hafi vakað fyrir löggjafanum árið 2006, þegar núgildandi lög voru sett, að útiloka þessi tilteknu lögbýli sem væru eyðijarðir og voru lögbýli miðað við gildandi ábúðarlög frá árinu 1976. Það er ekkert sem bendir til þess að það hafi verið ætlunin, þvert á móti, flest bendir til þess að vilji löggjafans hafi staðið til þess að þetta yrði með svipuðum hætti og hér er verið að leggja til, en frekar að sú niðurstaða sem um er að ræða hafi orðið fyrir gáleysi eða yfirsjón.
Minna er fjallað um hitt atriði frumvarpsins sem hér er til umræðu í sjálfum athugasemdatextanum og kannski kallaði það á minni umræðu í sjálfu sér, en það er líka mjög þýðingarmikið. Það er það að þarna er verið að gera það að refsiverðri háttsemi að hefja framkvæmdir í veiðivatni án þess að aflað hafi verið til þess sérstakra leyfa. Þetta skiptir líka mjög miklu máli. Við skulum ekki gera lítið úr þýðingu þessa. Við þekkjum dæmi um það að menn hafa t.d. hafið malartekju í viðkvæmum veiðiám og jafnvel viðkvæmum veiðivötnum án þess að hafa aflað til þess eðlilegra leyfa. Ekki þarf að hafa mörg orð um það að slíkt getur haft mjög alvarleg og varanleg áhrif á vistkerfi ánna og vatnanna og þess vegna er eðlilegt að gerðar séu strangar kröfur um það með hvaða hætti menn standa að því að hefja malartekju eða aðrar framkvæmdir, gætu verið laxastigar, gætu verið ýmsar framkvæmdir sem menn ráðast í án þess að afla til þess tilskilinna leyfa. Þessi þáttur málsins er því líka mjög þýðingarmikill þó við höfum kannski farið færri orðum um hann, sjálfsagt vegna þess að það er talið óumdeildara að standa þannig að málinu, en auðvitað er mjög áríðandi að sú breyting sem orðin er sé með einhverjum hætti kynnt, þannig að það verði sá fælingarmáttur í þessari löggjöf sem ætlunin er, sem er það að koma í veg fyrir að menn fari í óeðlilegar framkvæmdir í ám og veiðivötnum sem geti skaðað lífríki ánna og vatnanna.
Virðulegi forseti. Þetta langar mig að árétta í 2. umr. um þetta frumvarp. Um þetta mál tókst ágætissamstaða í hæstv. sjávarútvegs- og landbúnaðarnefnd, málið fékk ágæta meðhöndlun þar. Það er að mínu mati líka til bóta hvernig staðið var að undirbúningi þessa máls að því leytinu til að leitað var eftir víðtækri samstöðu um þessi mál. Þannig var það líka þegar verið var að undirbúa löggjöfina frá 2006, um lax- og silungsveiði. Þá var þess líka freistað að ná sem mestri og bestri samstöðu. Það tókst og ég hygg að það sé ein ástæðan fyrir því að svo vel er talið hafa tekist til um þessa löggjöf frá þeim tíma.
Ég vil að lokum árétta það sem ég nefndi hér við 1. umr. málsins. Ég tel líka að það sé til mikillar fyrirmyndar hvernig staðið hefur verið að undirbúningi að lagafrumvarpinu að því leytinu að þær athugasemdir sem fylgja frumvarpinu, jafnt hinar almennu athugasemdir sem og athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins, sérstaklega auðvitað athugasemdir við fyrstu greinar, sem eru mjög ítarlegar og mjög til fyrirmyndar. Þetta eru mál þess eðlis að það kallar á að menn þekki þær aðstæður sem eru til staðar í veiðifélögunum og í þessari atvinnugrein. Það skiptir því mjög miklu máli að vel sé að því staðið hvernig þessi mál eru undirbúin, líka að því leytinu til að haldið sé til haga þessari sögu, hvernig til er stofnað. Ég þekki það sjálfur að hugtök eins og lögbýli og ábúðarréttur og þess háttar hlutir eru mönnum kannski ekki alveg töm — þó að þau séu kannski töm á tungu er skilningurinn kannski ekki alveg ljós. Þess vegna þarf að vanda sig mjög mikið við allar lögskýringar í þessum efnum. Ég sé ekki betur en það sé gert mjög vandlega í athugasemdum við frumvarpið, það er ástæða til að undirstrika það.
Við erum hér að tala um að jörð, eyðijörð, teljist hafa verið lögbýli við gildistöku eldri jarðalaga frá 65/1976, og þá ber líka að hafa hliðsjón af skýringu á hugtakinu „lögbýli“ eins og það er gert í 1. gr. ábúðarlaganna frá 1976 sem öðluðust gildi þennan sama dag, þannig erum við komin með nokkuð klára skilgreiningu á því hvaða lögbýli, hvaða eyðijarðir, það eru sem hafa þennan atkvæðisrétt. Ég sé ekki betur en að í frumvarpinu sé róið fyrir flestar víkur í þeim efnum, svo að ég noti orðalag hæstv. utanríkisráðherra sem allir vita er mikill áhugamaður um lax- og silungsveiði og hefur „doktorerað“ í þeim efnum.
Virðulegi forseti. Þetta voru nú mínar almennu hugleiðingar um þetta mál. Ég taldi ástæðu til að hafa nokkur orð um frumvarpið. Þó að það virðist kannski ekki stórt í sniðum snertir það mikla hagsmuni. Þetta er sjálfsagt leiðréttingarmál og um það tókst ágætissamstaða í sjávarútvegs- og landbúnaðarnefnd.
