samningar um ábyrgð á endurgreiðslu Tryggingarsjóðs innstæðueigenda til breska og hollenska ríkisins.

Frú forseti. Við ræðum hér Icesave-málið áfram og áfram og áfram. Það er ágætt, málið er enn þá vanreifað og það er það vegna þess að það var afgreitt of hratt út úr fjárlaganefnd í gær. Ég veit ekki hvort formaður fjárlaganefndar eða aðrir fjárlaganefndarmenn hafa kynnt sér í þaula drögin að skýrslunni sem Seðlabankinn lagði í gær fram á fundi fjárlaganefndar, 42 blaðsíður, drög að riti nr. 4, Efnahagsmál með yfirskriftinni „Hvað skuldar þjóðin?“. Þessi skýrsla er þvílík náma upplýsinga sem gæti gert mönnum kleift að skoða Icesave-málið í öðru ljósi en um hana hefur ekkert verið fjallað á fundi fjárlaganefndar. Seðlabankinn kynnti hana í gær og svo fóru fulltrúar hans og málið var tekið út úr nefndinni. Þannig eru vinnubrögðin enn þá í Icesave 3.

Fyrsta afgreiðsla nefndarinnar og Alþingis sumarið 2009 endaði eins og menn vita með höfnun breskra og hollenskra stjórnvalda á málinu. Önnur afgreiðsla fjárlaganefndar og Alþingis í desember 2009 endaði með synjun forseta Íslands á staðfestingu laganna og fyrstu almennu þjóðaratkvæðagreiðslunni hér á landi á lýðveldistímanum. Í þeirri atkvæðagreiðslu greiddu yfir 93% kjósenda atkvæði gegn málinu. Fjármálaráðherra Íslands var eindregið hvattur til þess af breskum og hollenskum stjórnvöldum að vinna málið áfram í góðu samráði við þá flokka á þingi sem ekki eiga aðild að ríkisstjórn. Sameiginleg samninganefnd leiddi svo málið til lykta að mestu leyti á haustdögum 2010 og til varð frumvarp til laga, þskj. 546.

Samningsdrögin sem undirrituð voru af hálfu samninganefndarinnar eru óumdeilanlega miklum mun hagfelldari fyrir Ísland en áðurnefndir tveir fyrri samningar sem gerðir voru og framganga samninganefndarinnar fyrir Íslands hönd hefur verið til fyrirmyndar. Því ber þó að halda til haga að aðalsamningamaðurinn fyrir Íslands hönd og einn mesti sérfræðingur heims á þessu sviði, Lee C. Buchheit, hefur haldið því fram opinberlega að Íslendingar ættu ekki að borga Icesave-kröfur Breta og Hollendinga, hann hafi hins vegar verið ráðinn til að ná samningum og það hafi hann gert.

Álit þeirra lögmanna sem sent hafa inn umsagnir um málið eru ekki einhliða og telja má nokkuð víst að sú fullyrðing að Ísland sé ekki lagalega skuldbundið til að greiða Icesave sé rétt, enda er skýrt kveðið á um það í löggjöf Evrópusambandsins að ekki eigi að vera ríkisábyrgð á innstæðutryggingum.

Vel rökstutt álit Peters Ørebechs, prófessors við Háskólann í Tromsø í Noregi, ætti náttúrlega að vera grundvallargagn í þessu máli þar sem hann setur málin í efnahagslegt samhengi. Hann segir, með leyfi forseta:

„Hann [Icesave-samningurinn] ýtir undir þá tilhneigingu að veita bönkum ótakmarkaða ríkisábyrgð. Í þessu tilviki er hæpið að tala um lagaleg rök fyrir þörfinni á tryggingum og því síður verða færð sanngirnisrök fyrir henni. Ríkisstjórnir Bretlands og Hollands mundu aldrei verða við kröfum erlendra innstæðueigenda sem næmu þriðjungi af þjóðarframleiðslu ef einn af stóru bönkunum þeirra félli.“

Þess má geta, frú forseti, að Icesave-krafan hljóðar upp á um 674 milljarða kr. miðað við kröfulýsingardag í apríl 2009. Sú fjárhæð nemur 45% af vergri landsframleiðslu þess árs og 44% af vergri landsframleiðslu ársins 2010. Það er alveg óhætt að fullyrða að ekki nokkurt ríki í heiminum mundi takast á hendur slíka skuldbindingu vegna falls banka, að ekki sé talað um banka sem voru líklega reknir í glæpsamlegum tilgangi. Vilji og framganga þeirra ríkisstjórna Íslands sem hafa komið að þessu máli hingað til er því með öllu óskiljanleg út frá sjónarmiðum almannahagsmuna og skýrt dæmi um stöðu yfirvalds sem einhverra hluta vegna telur sig yfir það hafið að gæta hagsmuna almennings.

Markmið Hreyfingarinnar í þeim samningaviðræðum sem áttu sér stað var að Icesave-skuld þrotabús Landsbankans yrði ekki velt yfir á íslenska skattgreiðendur eingöngu, heldur yrðu eignir þrotabúsins sú greiðsla sem kæmi í hlut breska innstæðutryggingarsjóðsins og hollenska seðlabankans sem áður höfðu greitt innstæðutryggingar vegna Icesave-reikninganna. Ef eitthvað stæði út af að loknu uppgjöri þrotabúsins mundi sú fjárhæð skiptast til jafns á bresk, hollensk og íslensk stjórnvöld. Þetta markmið náðist ekki og niðurstaðan er að ríkissjóður Íslands ábyrgist allar greiðslur. Í samræmi við það markmið að almenningi yrði ekki gert að axla þessa skuldabyrði lagði Hreyfingin til í fjárlaganefnd að málið yrði sent til efnahags- og skattanefndar og viðskiptanefndar með ósk um að leitað yrði leiða til að fá fjármálafyrirtæki landsins til að taka á sig þessar greiðslur.

Rökin fyrir því eru að með því yrði komið inn ákveðinni hugmyndafræði um samábyrgð samtaka í atvinnurekstri, í þessu tilfelli samtaka fjármálafyrirtækja, sem leiðir til þess að heilar starfsgreinar hafi hvata til þess að halda í heiðri skynsamlegt verklag. Hér yrði einnig um ákveðna sáttaleið að ræða en það voru einmitt fjármálafyrirtæki sem báru meginábyrgð á bankahruninu og þótt núverandi fjármálafyrirtæki beri þar ekki alla sök bera engu að síður margir núverandi eigendur þeirra og starfsmenn beint eða óbeint ábyrgð á því hvernig fór. Með því að axla þessa byrði mundu fjármálafyrirtæki leggja fram sinn skerf til þeirra sátta sem nauðsynlega þarf að ná í samfélaginu vegna afleiðinga hrunsins. Fjárhæðirnar sem um er að ræða, ef tekið er mið af áætlunum samninganefndarinnar, eru heldur ekki hærri en svo að fyrirtæki í þessum geira munar lítið um þær greiðslur þar sem þær dreifast á allnokkur ár. Tilmælin til efnahags- og skattanefndar voru að sérstakur skattur á fjármálafyrirtæki skv. lögum nr. 155/2010, „bankaskattur“, yrði hækkaður til að ná utan um greiðslur vegna Icesave, en gjaldið nemur nú 0,045% af heildarskuldum fjármálafyrirtækis og er samkvæmt því ætlað að skila um 1 milljarði kr. á ári í ríkissjóð. Tilmælin til viðskiptanefndar voru að frumvarpi til laga um innstæðutryggingar og tryggingakerfi fyrir fjárfesta, þskj. 268, yrði breytt með þeim hætti að hluti greiðslna sem ætlaður er í nýstofnaðan innstæðutryggingarsjóð renni í stað þess í eldri tryggingarsjóðinn og yrði sá sjóður notaður til að greiða Icesave-skuldina. Innstæðutryggingarsjóðir eru í eðli sínu samtryggingarsjóðir þar sem öll fjármálafyrirtæki greiða í sameiginlegan sjóð sem tryggir innstæður sparifjáreigenda ef eitt eða fleiri fyrirtæki í greininni fara í þrot. Það væri því ekkert óeðlilegt við það að framtíðargreiðslur í slíkan sjóð fari í að greiða upp eldri skuld sjóðsins ef ekki hefur verið í honum nægilegt fjármagn á þeim tímapunkti sem til þurfti.

Í báðum tilfellum var lagt til að um tímabundna ráðstöfun yrði að ræða sem félli niður þegar Icesave-skuldin yrði uppgreidd.

Fjárlaganefnd samþykkti að senda áðurgreindum nefndum þessi tilmæli en meiri hluti fjárlaganefndar ákvað svo að bíða ekki eftir áliti þeirra og tók málið út úr nefndinni og til 2. umr. í andstöðu við fulltrúa Hreyfingarinnar og Framsóknarflokks og í ósamræmi við það samkomulag sem formenn þingflokka höfðu undirritað um meðferð málsins 16. desember 2010.

Frú forseti. Afdrif málsins í efnahags- og skattanefnd voru þau að nefndin fjallaði ekki efnislega um málið heldur var boðað til aukafundar í nefndinni með skömmum fyrirvara og nefndarálit meiri hlutans kynnt. Það álit er vægast sagt mjög einkennilegt og ber keim af mikilli vanþekkingu á málinu öllu sem og einföldum atriðum eins og meðferð skatttekna ríkissjóðs. Er slíkt eftirtektarvert þar sem um er að ræða efnahags- og skattanefnd Alþingis. Nefndin gerir enga tilraun til að meta kostnað fjármálastofnana af hækkun bankaskattsins með tilliti til hagnaðar þeirra frá hruni heldur sagði meiri hluti nefndarinnar, með leyfi forseta, að „sú tekjuöflunarleið ríkissjóðs gæti orðið viðskiptavinum bankanna til tjóns ef hún leiddi til hækkunar á þjónustugjöldum“. Með hliðsjón af erfiðri skuldastöðu heimila og fyrirtækja þótti henni því ástæða til að fara varlega í hækkun skattsins.

Frú forseti. Hafa ber í huga að hagnaður stóru bankanna þriggja árið 2009 var um 51 milljarður kr. og fyrir árið 2010 með beinum framreikningi fyrstu þriggja ársfjórðunga ársins nam hagnaður ársins um 47 milljörðum kr. fyrir allt árið. Þetta er fimmföld sú fjárhæð árlega sem tillaga Hreyfingarinnar hljóðaði upp á að yrði notuð til að greiða í Icesave-hítina.

Efnahags- og skattanefnd kemur einnig með þá furðulegu staðhæfingu að vegna þess að almennt hafi dregið úr sérmerkingum skatttekna til sérstakra útgjaldaliða væri með einhverjum hætti farið illa með það umboð sem Alþingi hefur til skattlagningar. Staðreyndin er hins vegar sú að allt er morandi í sérmerktum sköttum ríkissjóðs. Einnig vísar nefndin til þess að skattar á fjármálafyrirtæki verði hér eftir sem hingað til lagðir á frá einu ári til annars og háðir þingvilja hverju sinni. Það er því eins og meiri hluti efnahags- og skattanefndar hafi hreint enga hugmynd um skattstefnu ríkisstjórnarinnar og þær áætlanir sem þar eru uppi um að greiða niður skuldir ríkissjóðs á næstu árum, þrátt fyrir að hafa sjálf afgreitt slíka skatta. Álit þetta er því sögulegt plagg sem mun verða geymt til minningar um vinnubrögð þess Alþingis sem mistókst að reisa Ísland úr hruninu og verður minnisvarði þess hvers vegna svo fór.

Álit meiri hluta viðskiptanefndar er að einhverju leyti sama marki brennt þar sem fyrsta staðhæfingin um hvers vegna eigi ekki að nota innstæðutryggingarsjóðsfyrirkomulagið til að greiða Icesave er í þá veru að starfandi fjármálafyrirtæki eigi ekki hlut að máli hvað varðar starfsemi hins fallna Landsbanka. Það á almenningur í landinu náttúrlega ekki heldur og kannski enn síður þar sem núverandi eigendur a.m.k. tveggja af þremur stóru bönkunum eru í eigu þeirra sem spiluðu með í braskinu og fjöldinn allur af sama starfsfólkinu og vann þar fyrir hrun og tók líka þátt í hrunadansinum er enn við störf. Það kom skýrt fram í framsögu meiri hlutans að sennilega yrði ekki unnt að búa til trúverðugt innstæðutryggingarkerfi á Íslandi vegna smæðar efnahagskerfisins og hlutfallslegrar stærðar stóru bankanna þriggja.

Einnig er athyglisvert að stuðst er við mat Fjármálaeftirlitsins sem telur að hækkun á bankaskattinum muni leiða af sér aukinn vaxtamun hjá fjármálafyrirtækjum. Þetta þýðir að Fjármálaeftirlitið telur að það sé til einhvers konar lágmarkshagnaður fjármálafyrirtækja á samkeppnismarkaði, eins konar fasti sem mun ekki breytast, nema þá væntanlega upp á við. Gott hefði verið að fá að vita hvaðan Fjármálaeftirlitinu kemur slík speki því að þetta er fáheyrt og gengur þvert gegn öllum venjulegum kenningum hagfræðinnar. Einnig hefði verið gott að fá að vita hvers vegna það ágætlega menntaða fólk sem er í meiri hluta viðskiptanefndar tekur undir þessa staðhæfingu. Enginn tími var hins vegar til að spyrja spurninga enda átti að afgreiða málið samdægurs út úr fjárlaganefnd.

Meiri hluti viðskiptanefndar telur að ef farin verði sú leið að starfandi fjármálafyrirtæki greiði Icesave-kröfurnar sé þó betra að framkvæma það með skattlagningu. Þetta er mjög athyglisvert vegna þess að tveir nefndarmanna sem skrifa undir álitið, hv. þm. Magnús Orri Schram og Valgerður Bjarnadóttir, skrifuðu líka undir álit efnahags- og skattanefndar þar sem skattlagningarleiðinni var í raun hafnað.

Eins og fram kemur í áliti annars af minni hlutum viðskiptanefndar, þeirra hv. þm. Margrétar Tryggvadóttur og Eyglóar Harðardóttur, var samanlagður hagnaður stóru bankanna þriggja, Arions banka, Íslandsbanka og Landsbanka, fyrir árið 2009 og fyrstu níu mánuði ársins 2010 samtals 86 milljarðar kr. Það er áttföld sú fjárhæð og rúmlega það sem hækkun svokallaðs bankaskatts hefði samkvæmt tillögu Hreyfingarinnar kostað á hverju ári og þess ber að geta að hér er um að ræða hagnað í hagkerfi sem enn er lamað eftir stórkostlegt hrun efnahagslífsins. Slíkur hagnaður verður að ofsagróða með sama áframhaldi þegar fram líða stundir og það er alls ekki hægt að sjá fyrir sér að fjármálafyrirtæki muni finna fyrir neinum eymslum vegna greiðslu á Icesave.

Í áliti þess minni hluta kemur einnig fram að rannsókn framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins á innstæðutryggingarsjóðum ESB-ríkjanna leiddi í ljós að eignir innstæðutryggingarsjóða dugðu að meðaltali aðeins fyrir um 0,7% af innstæðum. Áætlanir fyrir „stórt áfall“ (e. high impact) á fjármálakerfið þýða að innstæðutryggingarsjóðir þurfi að greiða sem svarar 3,24% af innstæðum. Hér á Íslandi lentu hins vegar um 85% innstæðna í uppnámi. Í umfjöllun þess minni hluta kom skýrt fram að trúverðugt innstæðutryggingarkerfi á Íslandi verði í raun aldrei að veruleika vegna innbyrðis stærðarhlutfalla þriggja stóru bankanna annars vegar og annarra fjármálastofnana hins vegar. Þetta er rétt, ekki síst þegar haft er í huga að stóru bankarnir þrír eru einnig með fjárfestingarbankastarfsemi undir sama hatti og innstæður sem þýðir einfaldlega að innstæðurnar munu alltaf lúta lögmálum spilavíta.

Það er því vandséð hvers vegna fjárlaganefnd velur ekki þá leið að láta hluta þess 1% af innstæðum sem eiga að renna í gagnslausan innstæðutryggingarsjóð renna í staðinn til greiðslu Icesave og reyna þannig mjög einfaldlega að stuðla að sátt í samfélaginu og stöðva þá ósvinnu að almenningur í landinu verði með beinum hætti látinn greiða skuldir einkafyrirtækis.

Meðferð meiri hluta fjárlaganefndar á áliti beggja minni hluta viðskiptanefndar var einnig mjög ámælisverð og hreinlega móðgun við fólkið sem flutti álitin og áfellisdómur yfir meðferð þingmála, en minni hlutarnir fluttu álit sín þegar meiri hluti fjárlaganefndar var þegar búinn að ákveða á fundi þá um morguninn að taka málið út úr nefndinni síðar sama dag. Vinnulag fjárlaganefndar, sem 1. minni hluti hefur oft líkt við leikrit, hefur því haldið áfram í Icesave-málinu allt til loka þess í nefndinni.

Efnahags- og viðskiptaráðuneytið nefnir í minnisblaði sínu að megintilgangur frumvarps um innstæðutryggingarsjóði sé að byggja upp trúverðugt innstæðutryggingarkerfi hér á landi. Í minnisblaðinu er einnig vísað til þessa að stóru bankarnir þrír séu kerfislega mjög mikilvægir. Þegar haft er í huga að áðurnefndir þrír bankar eru ekki eingöngu viðskiptabankar og því mikilvægir sem slíkir heldur einnig fjárfestingarbankar og því þar að auki eðlis síns vegna mjög áhættusöm fyrirtæki er erfitt að sjá annað en þversögn í þessari tilraun Íslendinga til að byggja upp fjármálakerfið að nýju, tilraun sem ýmislegt bendir til að hafi nú þegar mistekist.

Seðlabanki Íslands skilaði inn drögum að mjög merkilegri skýrslu, Efnahagsmál með yfirskriftinni „Hvað skuldar þjóðin?“, þar sem gerð er mjög heiðarleg tilraun til að meta skuldastöðu þjóðarbúsins í ljósi þeirra óvissuþátta sem enn eru uppi vegna hruns efnahagskerfisins. Þar sem skýrslan er enn trúnaðarmál er ekki hægt að rekja einstök atriði hennar hér að öðru leyti en því að upplýsingarnar eru nánast ætíð settar fram sem hlutfall af vergri landsframleiðslu og mjög erfitt er að henda reiður á því hvaða greiðslur á að inna af hendi og hvernig á að fjármagna þær. Skýrslan sem er 42 blaðsíður að lengd og mikil náma mikilvægra upplýsinga fyrir Icesave-málið fékkst hins vegar ekki rædd efnislega í fjárlaganefnd og ekki er lengur hægt að leggja mat á innihaldið með tilliti til Icesave þar sem nefndin hefur hafnað frekari umfjöllun um málið. Umfjöllunin hér á eftir er því að mestu byggð á eldri skýrslum Seðlabankans og ríkissjóðs sem ekki eru gerð skil í áðurnefndum drögum.

Ég tek fram, frú forseti, eftir að hafa legið yfir þessari skýrslu í nótt að hún er eitthvert mikilvægasta innlegg í þetta mál sem gæti hafa litið dagsins ljós. Við fyrstu sýn virðist sem skuldaþolsútreikningar Seðlabankans fyrir ríkissjóð taki hvorki tillit til allra skulda hins opinbera, þ.e. að þeir undanskilja skuldir sveitarfélaga sem munu í auknum mæli lenda á ríkissjóði, né gera þeir ráð fyrir að ríkisábyrgðir sem nú nema yfir 1.300 milljörðum kr. muni að einhverju leyti falla á ríkissjóð. Það er hins vegar farið að gerast og í lok síðasta árs féllu ríkisábyrgðir eða ábyrgðir tengdar þeim að fjárhæð 55 milljarðar kr. á ríkissjóð og fóru inn í fjáraukalög ársins 2010. Fram undan er stórfelld aukning í ríkisábyrgðum vegna áframhaldandi uppbyggingar fjármálakerfisins. Þegar þær tölur eru teknar saman er hér um að ræða 87 milljarða kr. sem hæstv. fjármálaráðherra hefur útdeilt til gjaldþrota fjármálafyrirtækja með óljósum tilvísunum í neyðarlögin. Þess má geta að Ríkisábyrgðasjóður, sem á sínum tíma átti að standa undir áföllum vegna fallinna ríkisábyrgða, er tómur. Ríkissjóður hefur að auki gengist í ábyrgð fyrir a.m.k. 141 milljarði kr. vegna yfirtöku Arions banka og Íslandsbanka á þrotabúum SPRON/Dróma annars vegar og Straums – Burðaráss hins vegar. Auk þess hefur fjármálaráðherra gefið út þá yfirlýsingu að allar innstæður í bönkum og fjármálastofnunum séu með ríkisábyrgð án þess að Alþingi hafi samþykkt lög þess efnis.

Hvað varðar afléttingu gjaldeyrishafta virðist Seðlabankinn ekki gera ráð fyrir að því fylgi neinn kostnaður að verja gengi krónunnar, en við afléttingu gjaldeyrishafta má gera ráð fyrir stórfelldu útstreymi gjaldeyris.

Við slíkt aukið gjaldeyrisútstreymi er líklegt að gengi krónunnar falli enn frekar og verður þá eingöngu varið með því að eyða þeim lánum og lánalínum sem til staðar eru sem þýðir gríðarlega aukningu í erlendri skuldsetningu þjóðarbúsins og stórfellda aukningu á erlendum skuldum. Slíkri aukningu á skuldum verður að mæta með skattahækkunum og/eða frekari niðurskurði sem við núverandi skuldastöðu heimila leiðir að öllum líkindum til meiri samdráttar í einkaneyslu og þar með vergri landsframleiðslu.

Í drögunum að þessari nýju skýrslu frá Seðlabankanum sem áður var vísað til er reynt að gera grein fyrir stöðu þjóðarbúsins í umhverfi sem enn er mjög óljóst og vegna þeirrar óvissu grípur Seðlabankinn til nýrra vinnubragða og orðalags sem ekki hefur verið notað áður við mat á greiðsluhæfi ríkja, svo sem að undanskilja ákveðnar risastórar skuldir að gefnum ákveðnum forsendum og hugtakið „dulinn viðskiptajöfnuður“ er notað óspart um eitthvað sem hugsanlega gæti verið. Vegna hinna nýju vinnubragða og orðanotkunar er skýrslan illa nothæf til samanburðar milli landa og því erfitt að átta sig á stöðu Íslands í alþjóðlegum samanburði og hvort hún er að batna eða versna. Skuldirnar eru hins vegar gríðarlegar og það er ekki gerð tilraun til að greina frá því hvernig eigi að greiða þær til baka nema með mjög óljósu fræðilegu orðalagi á stöku stað. Þar sem hér er um drög að ræða munum við gera ráð fyrir því að þegar endanleg skýrsla kemur verði útskýrt nákvæmlega hvernig á að borga þessar skuldir.

Við slíkar aðstæður verður hins vegar að meta það að Seðlabankinn gerir góða tilraun til að meta stöðu þjóðarbúsins en það hefði þó átt að vera algert grundvallaratriði hjá fjárlaganefnd að gefa nefndarmönnum færi á að rýna skýrsluna og bera hana undir aðra. Það er fráleitt að ekki sé talað um að ræða hana efnislega á fundi í fjárlaganefnd áður en málið er tekið út úr nefndinni.

Frú forseti. Það verklag sem hófst í fjárlaganefnd í desember með einhliða riftun meiri hlutans á samkomulagi forseta Alþingis og formanna þingflokka sem undirritað var 16. desember hélt áfram fram á lokasprettinn. Álit efnahags- og skattanefndar var ekki tekið fyrir efnislega og farið var með álit minni hluta viðskiptanefndar eins og hvern annan óþarfa eins og áður segir. Sú mikla skýrsla sem Seðlabankinn lagði fram um skuldastöðu þjóðarinnar fékk ekki heldur neina efnislega umfjöllun í nefndinni. Vinna við málið í fjárlaganefnd hefur því verið á forsendum meiri hlutans sem hafnaði ekki aðeins samvinnu um málið heldur rauf undirritað samkomulag um málsmeðferðina. Það er dapurlegt að hugsa til þess að sjálft löggjafarvald þjóðarinnar skuli ástunda slík vinnubrögð og það vekur óneitanlega upp spurningar um siðferðilega stöðu þess. Fúsk við lagasetningu er að því er virðist einnig að verða helsta einkennismerki ríkisstjórnarflokkanna sem halda, og nú með fulltingi Sjálfstæðisflokks, að þeir hafi rétt fyrir sér af því einu að þeir eru með svo miklu fleiri þingmenn.

Frú forseti. Enn hafa ekki komið fram sannfærandi rök í meðferð fjárlaganefndar í þessari umferð í þá veru að frumvarp fjármálaráðherra sem skuldbindur ríkissjóð til greiðslu innstæðna á Icesave-reikningunum sé annað en feigðarflan og enn sem komið er er GAMMA með ítarlegustu greininguna á þeim áhættuþáttum sem skipta almenning mestu máli. GAMMA metur ítarlega alla áhættuþætti og niðurstaða þess fyrirtækis er að heildarkostnaður vegna Icesave 3 geti verið á bilinu 26–233 milljarðar kr. að gefnum ákveðnum forsendum. (Gripið fram í.) Í svörtustu sviðsmynd GAMMA eru gefnar forsendur sem því miður eru alls ekki ólíklegar, þær að 10% minna endurheimtist úr þrotabúi Landsbankans, að níu mánaða töf verði á útgreiðslum úr þrotabúinu og að gengi krónunnar lækki um 2% ársfjórðungslega. Við þessa mynd fer heildarskuldin í 233 milljarða kr.

Gengi krónunnar er jafnframt háð mikilli óvissu þar sem samstarfsáætlun ríkisstjórnarinnar og AGS gerir ráð fyrir afléttingu gjaldeyrishafta og Seðlabankinn hefur lýst því yfir að gjaldeyrishöftum verði aflétt á þessu ári. Sú staðhæfing Seðlabankans að aflétting gjaldeyrishafta muni ekki leiða til fjármagnsflótta og falls krónunnar er ekki vel rökstudd. Hvað svo sem verður um afdrif þessa frumvarps í þingsal væri það mikið ógæfuskref að aflétta gjaldeyrishöftum við þessar kringumstæður.

Þar sem um er að ræða opinn tékka á greiðslur til Breta og Hollendinga frá íslenskum almenningi, greiðslur sem eingöngu verða inntar af hendi með aukinni skattheimtu og frekari niðurskurði í heilbrigðis-, velferðar- og menntamálum, telur 1. minni hluti alveg einboðið að þjóðin sjálf fái að ákveða hvort farið verður í þessa vegferð. Breytingartillögu Hreyfingarinnar um að lögin tækju gildi að afloknu samþykki meiri hluta þjóðarinnar í þjóðaratkvæðagreiðslu var hins vegar hafnað af fulltrúum Samfylkingar og Vinstri hreyfingarinnar – græns framboðs í fjárlaganefnd og sú tillaga var ekki studd af fulltrúum Sjálfstæðisflokksins.

Hreyfingin mun því gera aðra tilraun til að vísa málinu til ákvörðunar hjá þjóðinni þar sem það á heima með breytingartillögu við frumvarpið við 3. umr.

Frú forseti. Sú breytingartillaga hljóðar svo:

„Við 1. gr.

a. Á eftir orðinu „heimilt“ komi: að undangenginni þjóðaratkvæðagreiðslu, sbr. 2. mgr.

b. Við bætist ný málsgrein, svohljóðandi:

Almenn og leynileg þjóðaratkvæðagreiðsla um heimild ráðherra skv. 1. mgr. skal fara fram svo fljótt sem verða má. Um framkvæmd og tilhögun slíkrar atkvæðagreiðslu fer að öðru leyti eftir lögum um framkvæmd þjóðaratkvæðagreiðslna.“

Hreyfingin hefur líka rekið augun í það að í frumvarpi til laga um Icesave 3 er í 3. gr. gert ráð fyrir að lög nr. 96/2009 falli brott. Það tók allt sumarið 2009 að semja þau lög, langir næturfundir voru á nefndasviði Alþingis þar sem samráð var haft milli stjórnar og stjórnarandstöðu og ákveðinn áfangi náðist í samvinnu sem lofaði góðu í upphafi nýkjörins þings. Þar náðist ákveðið samkomulag um með hvaða hætti ætti að reyna að ná endurheimtum til baka af Landsbankanum.

Í 8. gr. þeirra laga segir, með leyfi forseta:

„Ríkisstjórnin skal þegar í stað grípa til allra nauðsynlegra ráðstafana sem þarf til að endurheimta það fé sem safnaðist inn á Icesave-reikningana. Í þeim tilgangi skal ríkisstjórnin fyrir 15. október 2009 hafa frumkvæði að samstarfi við þar til bæra aðila, m.a. yfirvöld í Bretlandi, Hollandi og Evrópusambandinu, og óska aðstoðar þeirra við að rekja hvert innstæðurnar af Icesave-reikningunum voru fluttar. Ríkisstjórnin skal fyrir árslok 2009 semja áætlun um hvernig reynt verður að endurheimta það fé sem kann að finnast.

Í því skyni að lágmarka ríkisábyrgð samkvæmt lögum þessum skal ríkisstjórnin einnig gera ráðstafanir, í samráði við þar til bæra aðila, til þess að þeir sem kunna að bera fjárhagsábyrgð á þeim skuldbindingum sem stofnast hafa vegna Icesave-reikninganna verði látnir bera það tjón.“

Þessi grein var ein af mikilvægustu greinum þeirra laga sem samþykkt voru árið 2009 og það er mjög brýnt að þetta ákvæði þeirra laga verði í nýjum Icesave-lögum. Því munum við flytja aðra breytingartillögu við þetta frumvarp sem nú liggur frammi sem er algjörlega samhljóða þeirri 8. gr. sem var í lögunum frá árinu 2009 að öllu leyti nema að dagsetningum verður breytt. Í stað dagsetninganna sem talað er hér um, 15. október 2009 og fyrir árslok 2009, verður fjallað um nýjar dagsetningar. Ég er ekki með einn af þeim pappírum sem ég hefði þurft að hafa en ef ég man rétt verður talað um að ríkisstjórnin skuli fyrir 15. maí 2011 hafa frumkvæði að samstarfi við yfirvöld í Bretlandi, Hollandi og Evrópusambandinu — þakka þér fyrir — og fyrir 1. ágúst 2011 semja áætlun um hvernig reynt verður að innheimta það fé sem kann að finnast.

Við teljum mjög brýnt að því verði haldið áfram til haga að þeir sem áttu Landsbankann virðast hafa rekið hann í glæpsamlegum tilgangi. Mikið fé hefur runnið út úr Landsbankanum og enginn virðist vita hvert það hefur farið. Það á að velta öllum þeim pakka yfir á almenning í landinu með samþykkt þessa frumvarps, væntanlega. Þó að við séum algjörlega á móti frumvarpinu í heild sinni finnst okkur óásættanlegt annað en að í nýjum lögum verði skýrt ákvæði um skyldur ríkisstjórnarinnar til að reyna að endurheimta féð.

Frú forseti. Ég vona svo sannarlega að þær tvær breytingartillögur sem Hreyfingin leggur fram við málið fái eðlilegan framgang, að þjóðin fái að ákveða sjálf hvort hún sé tilbúin til þess að skrifa opinn tékka til Breta og Hollendinga og það verði haldið áfram, eins og til stóð árið 2009, að hafa með öllum tiltækum ráðum uppi á því fé sem rann út úr Landsbankanum og gerði það að verkum að við höfum rætt þetta mál hér nú í tvö ár.

Að mörgu leyti er gott að vera kominn á þennan áfangastað. Ég tel að það hefði þurft að vinna málið betur og ég tel að fjárlaganefnd hefði þurft að sinna málinu miklu betur. Það hefur ekkert komið fram sem segir að það liggi á að afgreiða það með þeim hætti sem hefur verið gert og það er í raun forkastanlegt að þau drög sem Seðlabankinn lagði fram í gær skuli ekki hafa fengið efnislega umfjöllun í fjárlaganefnd. Sú skýrsla er mjög mikilvægt plagg og innlegg í þá umræðu hvað íslenska þjóðin skuldar því að enginn virðist vita það almennilega.