samningar um ábyrgð á endurgreiðslu Tryggingarsjóðs innstæðueigenda til breska og hollenska ríkisins.
Frú forseti. Við ræðum nú Icesave 3, sumir segja Icesave 4 ef þeir taka fyrstu þingsályktunina haustið 2008 með og þann samning sem var saminn undir gífurlegum þrýstingi og hótunum. Ég held að menn geri sér almennt ekki grein fyrir hve miklar hótanir voru þá í gangi, bæði var ekki hægt að flytja gjaldeyri til landsins, Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn var notaður alveg ótæpilega o.s.frv. Hér erum við með nýjan samning og þegar ég leit á hann fyrst sagði ég: Hann er bara orðinn ansi góður. Það var bara þannig. (BJJ: Bara glaður með þetta.) Já, fyrir utan það að allar aðstæður hafa batnað svo mikið að það er alveg með ólíkindum hvað við höfum verið heppin, Íslendingar, vegna þess að það hefði getað farið á annan veg. Óvissa hefur breyst í vissu. Nú vitum við t.d. að þrotabúið getur greitt töluvert meira en við héldum og meira að segja tel ég að þrotabúið sé stórlega vanmetið, eignir þess. Þeir eru með þá stefnu, sem mér finnst ekki góð, að meta skuldirnar alltaf þannig að þær muni örugglega ekki hækka, það geti örugglega borgað meira og meira. Það er mjög slæmt fyrir okkur að fá slíka vitneskju, því að hún er þá ekki jafndreifð.
Þegar maður fer að skoða þennan samning nánar er hann nánast í þá veru að Bretar og Hollendingar fá allt sitt. Það er bara þannig, þeir fá allt sitt. Reyndar með vaxtafresti fyrstu átta mánuðina en á móti ber að horfa á að á þeim tíma lágu stórir peningar inni í Bank of England og báru enga vexti. Mjög stórar upphæðir, 50–100 milljarðar, voru geymdar þar í erlendri mynt og báru enga vexti og því er eðlilegt að við borgum ekki vexti á þeim sama tíma. En þeir fá nánast allt sitt, þeir taka enga áhættu og þeir fá meira að segja kostnaðinn, þessa 3 milljarða sem er kostnaður við að greiða þetta út, greiddan líka. Í mínum huga er það allt að því met í ósvífni að við skulum vera að borga þeim svona fyrir vöndinn sem flengir okkur.
Það sem mér finnst verst, frú forseti, er að Bretar og Hollendingar taka enga áhættu, enga áhættu af Íslendingum. Þá mundi ekkert muna um það, ekki baun. Fyrir Ísland getur þetta þýtt gjaldþrot eða ekki gjaldþrot eftir því hvernig sveiflast — ég kem inn á það á eftir að það gæti jafnvel komið hagnaður út úr þessu — og sveiflurnar eru enn þá mjög miklar, áhættan er enn þá mjög mikil. En Bretar og Hollendingar sem mundi ekki muna neitt um að taka á sig þessa áhættu sem ég kem að á eftir voru ekki tilbúnir til þess.
Ég er alveg sammála því að þetta er besti samningur sem hægt var að ná við þessa harðsvíruðu samningamenn. (GBS: Óþokka.) Þetta er besti samningur sem hægt var að ná við þá. Ég trúi því að samningamenn okkar hafi staðið sig vel, en samningurinn er ekki góður, það er langt í frá að hann sé góður. Menn skyldu aldrei segja það. En það getur vel verið að hann sé betri en að samþykkja hann ekki.
Hægt er að horfa á þetta frá mörgum hliðum. Menn geta horft á hvað búið stendur vel, þar eru sennilega duldar eignir. Þar inni eru eignir sem eiga eftir að koma í ljós og eru að koma í ljós, ég kem inn á það á eftir. Óvissan er að minnka mjög mikið. Hagurinn af því að hvera í góðu samneyti við umheiminn o.s.frv. er líka eitthvað sem við þurfum að horfa til. Þess vegna finnst mér afstaða formanns Sjálfstæðisflokksins, Bjarna Benediktssonar, í þessu máli mjög ábyrg þar sem hann hefur ákveðið að styðja samninginn. Ég tel það mjög ábyrga afstöðu. Hann lítur svo á að plúsarnir séu orðnir meiri en mínusarnir. Svo geta menn horft á mínusana og séð hvort þeir eru meiri og alveg sérstaklega finnst mér vanta inn í dæmið hvað gerist ef við segjum nei. Getum við lent í því með 70% líkum að við vinnum málið og borgum ekki krónu? Jafnvel 80%? Ég veit ekkert um það. Hv. fjárlaganefnd fór ekkert í gegnum það. Það er til vansa, frú forseti.
Á þessu máli er gífurlegur hraði. Það er alveg ótrúlegt að við skulum standa hér þegar klukkuna vantar nokkrar mínútur í 11 að kvöldi og ræða Icesave. Það er alveg ótrúlegt. Hvað liggur á? Það liggur bara akkúrat ekkert á. Ekki neitt. Ekki eru Bretar og Hollendingar að pressa. Þingið á eftir að standa alveg fram á haust, þetta þing. Það kemur dómsmál innan nokkurra mánaða, innan nokkurra vikna, fyrst í héraðsdómi og svo í Hæstarétti um heildsöluinnlánin. Þá vitum við það. Það getur bætt stöðuna um 100 milljarða eða meira. (VigH: 150.) Ha, 50? (VigH: 150.) 150, já, takk fyrir. Það munar um 50 milljarða í harðindunum þegar verið er að skera niður um akkúrat þá upphæð eða töluvert minna.
Við erum að fjalla um mjög stórar tölur. Svo er Iceland óselt. Það dinglar bara í einhverjum hundruðum milljarða fyrir búið. Af hverju bíðum við ekki eftir þessu? Svo er sagt að 15. júlí ætli búið að borga. Það skiptir verulegu máli hvort það borgar 15. júlí eða 15. janúar á næsta ári. Af hverju bíðum við ekki eftir 15. júlí og sjáum hvort sú forsenda stenst? Þingið, þetta sama þing, stendur þá enn þá.
Ég veit svo sem af hverju liggur á að keyra þetta í gegn núna — klukkuna vantar núna 6 mínútur í 11. Það er vegna þess að á netinu á vefnum kjósum.is — á kjósum.is — ég vil að áheyrendur heyri það, þeir sem hlusta, er kominn fjöldi undirskrifta. Þegar ég leit þangað síðast voru þær 26.300 og fjölgar mjög hratt og er nú farnar að nálgast þau mörk sem mig minnir að hæstv. forsætisráðherra sem þáverandi hv. þingmaður hafi flutt tillögu um, að þjóðaratkvæðagreiðslur þyrftu 20%. Nú erum við farin að nálgast það og ég get ekki séð að hún verði á móti því að fylgja því kalli.
Þessi hraði er að mínu mati óskiljanlegur og það virðist vera að menn ætli sér að reyna að sleppa undan hrammi lýðræðisins. Þannig er það. Menn vita að það getur verið erfitt fyrir forseta Íslands að fylgja ekki því kalli ef nægilega margir skrifa undir. Hér hefur mjög mikið verið rætt um hvað gerist ef við samþykkjum þennan samning. Ég tel mig vera kominn með nokkuð góða mynd af því. — Já, þetta eru 26.600, þetta hækkar þarna á kjósum.is. — Við verðum að ræða hvað gerist með áhættuna ef menn segja já. Ég hef reiknað út að ef gengi íslensku krónunnar mundi hækka um 20% og erlend mynt mundi þá lækka í verði um 16% eða 17% og ef eignir búsins mundu líka hækka um 20% í erlendri mynt þá á það jafnmargar krónur til að borga en þá lækkar skuld innlánstryggingarsjóðs svo mikið að það munar um 42 milljarða sem við værum í plús. Við værum með 42 milljarða í plús í slíkri stöðu.
Ef hins vegar verri hlutir koma upp, eins og ef krónan fellur eða pundið hækkar eða evran hækkar eða eitthvað slíkt, eða verðhjöðnun verður í Bretlandi eða Hollandi í evrum og við þyrftum að flytja út fleiri tonn af áli til að borga, fleiri tonn af fiski til að borga þessa skuld og flytja inn fleiri erlenda ferðamenn til að þjónusta til að borga þessa skuld — af því við þurfum að borga þetta í gjaldeyri, við þurfum að borga þetta í útflutningi — þá getum við lent í því að þurfa að borga langt yfir 100 milljarða sem ég tel að yrði þjóðinni gjörsamlega óbærilegt. Það eru ákveðnar líkur á því, frú forseti, ég veit reyndar ekki hve miklar af því menn gerðu ekki svoleiðis líkindamódel, en það eru ákveðnar líkur á því. Ég minni á að það sem var nærri því ómögulegt gerðist, íslensku bankarnir hrundu allir þrír og Ísland fór á hausinn. Það átti að vera nánast ómögulegt og það sem var einu sinni ómögulegt getur gerst aftur. Við megum því ekki gera það. Þess vegna hef ég verið að hugleiða hvort ekki ætti að setja hámark á þetta, svo sem eins og 90 milljarða á þessa skuldbindingu. Ég tel að það sé reyndar í samræmi við stjórnarskrána, 40. og 41. gr. um skuldbindingar ríkissjóðs, að það sé ekki hægt að gefa út blankó tékka.
Það hefur reyndar komið fram núna lögfræðiálit sem er mjög merkilegt um að það eigi að taka meðalstöðu búsins og annað slíkt. En ég spyr þá menn: Hvað gerist ef búið getur borgað 10 milljörðum minna? Ef það vantar 10 milljarða inn í útreikningana miðað við það sem menn reiknuðu með? Hver á að borga það? Hvar stendur í fjárlögum að það sé ríkisábyrgð á því? Það er nefnilega ekki komið inn í fjárlög. Þess vegna er ekki nóg að gera þetta. Það verður að setja einhverja tölu inn í næstu fjárlög sem taka þennan samning inn og í versta falli eru það þá 650 milljarðar sem er heildartala samningsins. Ég tel, því að ég er þannig þenkjandi, að stjórnarskráin bjóði mér að hafa eitthvað slíkt.
Við erum búin að fara í gegnum já-ið og þar getur þetta sveiflast alveg frá því að vera 40 milljarðar í plús, sem við fáum út úr dæminu, og yfir í það að vera 200 milljarðar í mínus. Það er áhættan sem íslenska þjóðin er að taka, ef þetta fer yfir 100 milljarða munum við ekki geta borgað. Aðaláhættan í því, og það væri gaman ef formaður fjárlaganefndar mundi heyra það, er hver? Ríkisstjórnin. Það er ríkisstjórnin sem er búin að keyra í gegn helstefnu, reynir að skattleggja þjóðina út úr kreppunni og ekki nóg með það, á sama tíma leikur hún sér að því að flækja skattkerfið til þess að fullnægja einhverjum dyntum. Það er allt að stefna í stöðnun. Ef hér verður stöðnun í fjölda ára getum við ekki borgað neitt. Efnahagslegu fyrirvararnir í þessum samningi eru mjög slæmir vegna þess að þeir ganga út frá því að 1,3% af landsframleiðslu eða 5% af tekjum ríkissjóðs, hvort sem hærra er, eigi að vera efri mörk fyrir samninginn. En hvað gerist ef þjóðarframleiðslan minnkar eða hér er mínus hagvöxtur ár eftir ár vegna þess að ríkisstjórnin hefur keyrt allt í þrot og stöðnun? Hvað gerist ef það verður samdráttur? Það er nefnilega ekki gert ráð fyrir því í þessu, þá getum við ekki borgað neitt en við eigum samt að borga af því þetta er tekið sem hlutfall af landsframleiðslu sem ekki hverfur. Í efnahagslegu fyrirvörunum sem ég setti á sínum tíma var gengið út frá því að aukning á landsframleiðslunni yrði skattlögð, að við borguðum hlutfall af aukningunni en ekki af landsframleiðslunni sjálfri. Sömuleiðis með tekjur ríkissjóðs, það getur vel verið að hann þurfi að skattleggja meira og meira til að ná inn tekjum handa fátæku fólki sem er orðið atvinnulaust og þar af leiðandi eru þessir efnahagslegu fyrirvarar mjög slæmir. Aðaláhættan er náttúrlega ríkisstjórnin og það hefur ekki lítið verið rætt.
Ég hef lagt fram tillögu um að farið verði í þjóðaratkvæðagreiðslu. Í fyrsta lagi var þetta mál hjá þjóðinni og hún sagði nei. Síðan fóru þingmenn að reyna að ná betri samningum og mér finnst alveg sjálfsagt að þjóðin hafi um það að segja. Auk þess er þetta mál svo stórt að það er eiginlega til vansa að láta ekki þjóðina taka afstöðu til þess hvort hún vill segja já eða nei. En það vantar mikið upp á að upplýsa um það hvað gerist ef hún segir nei. Ég held nefnilega að möguleikarnir á því að vinna mál séu miklu meiri en talað hefur verið um og ef við töpum málinu erum við eiginlega í sömu stöðu og í dag. Þannig er það.
Þessi samningur og allt það sem gerðist fyrir hrun og eftir hrun hefur kennt mér að hugtakið „vinaþjóð“ er ekki til. Þjóðir eru ekki vinir eins og fólk. Þjóðir gæta hagsmuna. Norðmenn settu inn í ákvæði fyrir lánveitingu til Íslendinga ákvæði um að við skyldum samþykkja Icesave. Hvers vegna? Vegna þess að hagsmunir þeirra af að hafa Breta góða eru miklu meiri en hagsmunir þeirra að hafa Íslendinga góða. Það er bara málið. Hagsmunir þeirra af að styðja Íslendinga voru svo sáralitlir og skiptu engu máli miðað við það að hafa Breta góða. Þannig gengur þetta. Í alþjóðasamskiptum er það bara hnefarétturinn sem gildir. Því miður. Það er ákaflega sársaukafull reynsla að upplifa það að menn beiti öllum brögðum gegn þjóð sem þeir ætla að kúga í fátækt til fjölda ára, eins og var þarna á tímabili, eins og Icesave-samningurinn 1 frá Svavari Gestssyni var. Þar voru Bretar og Hollendingar að kúga Íslendinga til fátæktar og þeim var alveg sama. Þeir ætluðu bara að ná sínum peningum með dúndur Svavars Gestssonar-vöxtum, 5,55%,sem eru komnir inn í söguna sem Svavars Gestssonar-vextir.
Ég tel að þetta þurfi að ræða miklu meira. Eitt af því sem er áhætta við að fara í dómsmál er einmitt að það er enginn elsku vinur í samskiptum þjóða og það er varla hægt að segja að réttur og lög gildi í slíkum samskiptum. Það er bara spurningin um að gera samninga þar sem sá sterki ræður eða ekki samninga þar sem sá sterki kúgar.