139. löggjafarþing — 93. fundur,  15. mars 2011.

skipun stjórnlagaráðs.

549. mál
[19:51]
Horfa

Frsm. 1. minni hluta allshn. (Birgir Ármannsson) (S):

Hæstv. forseti. Ég mæli fyrir nefndaráliti 1. minni hluta allsherjarnefndar en auk mín ritar undir það hv. þm. Sigurður Kári Kristjánsson. Í upphafi nefndarálitsins áréttum við meginafstöðu okkar til málsins, þar sem segir, með leyfi forseta:

Fulltrúar Sjálfstæðisflokksins í allsherjarnefnd leggjast eindregið gegn tillögu til þingsályktunar um skipun stjórnlagaráðs. Með tillögunni er gert ráð fyrir að Alþingi skipi sömu 25 einstaklinga til setu í stjórnlagaráði og voru hlutskarpastir í kosningum til stjórnlagaþings 27. nóvember sl. Þetta er lagt til þrátt fyrir að þær kosningar hafi síðar verið ógiltar með ákvörðun Hæstaréttar og kjörbréf afturkölluð. Með samþykkt tillögunnar væri Alþingi því að ganga þvert gegn niðurstöðu æðsta dómstóls þjóðarinnar með einbeittum og afdráttarlausum hætti og hafa hana að engu. Vinnubrögð af því tagi eru ótæk í lýðræðisríki og mjög á skjön við þá umræðu sem átt hefur sér stað hér á landi á undanförnum árum um mikilvægi þess að skerpa á valdmörkum mismunandi handhafa ríkisvaldsins og heitstrengingar um að auka sjálfstæði þeirra hvers um sig.

Í nefndarálitinu rekjum við í stuttu máli ákveðna þætti sem varða aðdraganda málsins, aðdraganda þess að þetta mál ber hér að. Vísað er til lagasetningar Alþingis síðasta sumar um stjórnlagaþing, lög nr. 90/2010, og þeirra kosninga sem fóru fram á grundvelli þeirra laga 27. nóvember. Við rifjum upp að kjörsókn var með eindæmum dræm í þeim kosningum. Aðeins rúmlega þriðjungur atkvæðisbærra manna kom á kjörstað og við framkvæmdina komu upp margvísleg álitaefni og vandamál sem leiddu til þess að Hæstarétti bárust þrjár formlegar kærur sem hann tók til meðferðar í samræmi við ákvæði laganna.

Við rifjum upp ákvörðun Hæstaréttar 25. janúar um ógildingu kosninganna og að þar var um að ræða samhljóða niðurstöðu þeirra sex hæstaréttardómara sem um málið fjölluðu. Við rifjum upp að í kjölfar ógildingarinnar skipaði forsætisráðherra samráðshóp fulltrúa allra þingflokka á Alþingi undir formennsku skrifstofustjóra í forsætisráðuneytinu til að fjalla um viðbrögð við niðurstöðu Hæstaréttar, mögulegar leiðir í stöðunni. Við getum þess að meiri hluti þess samráðshóps lagði til, í skýrslu 24. febrúar, að farin yrði sú leið sem gert er ráð fyrir í þessari þingsályktunartillögu en jafnframt getum við þess að fulltrúi þingflokks sjálfstæðismanna lagðist eindregið gegn þeirri niðurstöðu og skilaði sérstakri bókun sem er fylgiskjal með þessu nefndaráliti.

Við víkjum örstutt að meðferð málsins í allsherjarnefnd og gagnrýnum að ekki skyldi veitt svigrúm til að unnt yrði að fá prófessora í stjórnskipunarrétti við Háskóla Íslands, Eirík Tómasson og Björgu Thorarensen, á fund nefndarinnar. Það var ljóst og kom fram í störfum nefndarinnar að þau áttu þess ekki kost að koma á þá fundi í síðustu viku sem formaður nefndarinnar og meiri hluti höfðu ætlað til þeirra hluta. En við lögðum áherslu á að reynt yrði að finna aðra tíma síðar og vorum þá ekki að tala um nein ósköp í því sambandi heldur hugsanlega einn til tvo daga, hvort hægt væri að finna svigrúm til að hitta prófessorana til að fara yfir þetta mál með þeim. Við því var ekki orðið og mótmæltum við því harðlega.

Við getum þess hins vegar að prófessor Eiríkur Tómasson kom á fund allsherjarnefndar í lok janúar, þegar fjallað var um ákvörðun Hæstaréttar um ógildingu kosninganna, en það var auðvitað áður en þetta þingmál kom inn. En við það tækifæri kom fram það sjónarmið hjá Eiríki, eins og getið er um í nefndarálitinu, að þrátt fyrir að hann væri í sjálfu sér ósammála ákvörðun Hæstaréttar þá hugnaðist honum ekki sú leið að Alþingi færi á svig við niðurstöðuna með þeim hætti sem hér er gert ráð fyrir.

Við gerum líka í nefndarálitinu athugasemd við það hvernig fór með ósk okkar um að ríkisendurskoðandi kæmi á fund nefndarinnar eða sendi minnisblað vegna þeirra þátta sem snerta fjárveitingar til stjórnlagaráðsins. Við getum þess að í stað heimsóknar eða minnisblaðs fengum við fáorð munnleg skilaboð í gegnum þriðja mann frá ríkisendurskoðanda um að tillagan stangaðist ekki á við fjárreiðulög og fyrir afgreiðslu af þessu tagi væru fordæmi. Við rengjum auðvitað ekki þau skilaboð sem slík, þau eru ábyggilega rétt eftir ríkisendurskoðanda höfð. En á hinn bóginn var það galli að nefndarmenn skyldu ekki eiga þess kost að fjalla nánar um þetta, spyrja frekar eða óska eftir frekari útskýringum og verður að telja það frekar ófullnægjandi afgreiðslu á mikilvægum þætti málsins.

Aðalatriði þessa máls, og það sem ræður viðhorfi okkar fulltrúa Sjálfstæðisflokksins til þess, er það sem ég gat um í upphafi og snýst um það að með þeirri leið sem hér er lögð til er að okkar mati verið að fara gegn niðurstöðu Hæstaréttar. Ég ætla að víkja aftur að texta nefndarálitsins, með leyfi forseta:

„Þessu má lýsa með eftirfarandi hætti: Lög kveða á um að almennar kosningar skuli fara fram og að Hæstiréttur skuli fjalla um kærumál vegna þeirra. Hæstiréttur kemst að þeirri niðurstöðu að svo alvarlegir annmarkar hafi verið á kosningunum að ekki sé annað fært en að ógilda þær. Í samræmi við þá ákvörðun afturkallar landskjörstjórn kjörbréf þeirra 25 einstaklinga sem hlutskarpastir urðu í kosningunum miðað við þær talningar- og úthlutunarreglur sem þar giltu. Flutningsmenn þingsályktunartillögunnar og sex nefndarmenn í allsherjarnefnd leggja engu að síður til að þessum sömu 25 einstaklingum verði af Alþingi falið nákvæmlega sama verkefni og áður, starfskjör og starfsaðstæður breytist ekki og öll umgjörð starfsins verði með sem líkustu sniði og áður var áformað. Einu breytingarnar sem einhverju skipta er að samkoman á nú að nefnast stjórnlagaráð en ekki stjórnlagaþing og fulltrúarnir eiga að fá skipunarbréf frá Alþingi í stað kjörbréfs frá landskjörstjórn. Að öðru leyti er gert ráð fyrir að um sömu samkomu verði að ræða. Tillagan felur með öðrum orðum í sér að ganga eins langt og hægt er í þá átt að láta sem kosningarnar hafi alls ekki verið ógiltar, enda hefur ítrekað komið fram það viðhorf af hálfu ýmissa stuðningsmanna málsins að Hæstiréttur hefði alls ekki átt að komast að þeirri niðurstöðu sem hann gerði.“

Ég vil ekki setja alla stuðningsmenn þessa máls undir sama hatt í þessum efnum en þetta er sjónarmið sem hefur töluvert heyrst og það viðhorf birtist víða, t.d. í nefndaráliti meiri hluta allsherjarnefndar og raunar í skýrslu meiri hluta samráðshópsins sem forsætisráðherra skipaði í fyrra mánuði — þar er miklum tíma og miklu plássi varið í rökstuðning til að sýna fram á að í rauninni hafi svo lítið verið að að niðurstaðan eigi eða geti átt að standa, niðurstaða kosninganna. Ég kem nánar að þessu síðar.

Það er lykilatriði í þessu að reyna að greina með einhverjum skynsamlegum hætti hvort sú fullyrðing flutningsmanna málsins og meiri hluta allsherjarnefndar, að stjórnlagaráð sé eitthvað allt annað en stjórnlagaþing, sé rétt. Það er mjög mikilvægt þegar við erum að reyna að átta okkur á því hvort verið er að fara á svig við niðurstöðu Hæstaréttar eða ekki. Í nefndarálitinu fjöllum við um þetta í allítarlegu máli og ég ætla samhengisins vegna að fara nokkuð gaumgæfilega í gegnum það.

Fyrst er að nefna það sem áður hefur komið fram að gert er ráð fyrir að nafnið breytist úr stjórnlagaþingi í stjórnlagaráð. Í annan stað er gert ráð fyrir því að fulltrúarnir sem þar sitja fái í hendur skipunarbréf frá Alþingi en ekki kjörbréf frá landskjörstjórn. Í þessu tvennu felst munur. En síðan koma atriði sem eru ýmist alveg eins eða mjög svipuð og ég ætla að rekja þau, með leyfi forseta, eins og fram kemur í nefndarálitinu:

„Bæði stjórnlagaþing og stjórnlagaráð eru ráðgefandi og eiga að skila Alþingi tillögum um breytingar á stjórnarskrá á fyrir fram mörkuðum tíma. Stjórnlagaþing átti að hafa tvo mánuði til verksins, með heimild til framlengingar í fjóra mánuði, en nái tillagan um stjórnlagaráðið fram að ganga verður starfstíminn þrír til þrír og hálfur mánuður.“ — Og ég skýt því hér inn að trúlega felur breytingartillaga hv. formanns allsherjarnefndar í sér að starfstíminn gæti orðið fjórir og hálfur mánuður ef ég skil það rétt. — „Í báðum tilvikum er gert ráð fyrir að skilað verði til Alþingis fullbúnu frumvarpi til stjórnarskipunarlaga.“

Þarna er með öðrum orðum um að ræða mjög sambærilega hluti og sambærilegt fyrirkomulag.

Fulltrúar á stjórnlagaþingi áttu að vera 25–31 samkvæmt stjórnlagaþingslögunum og átti val þeirra að byggjast á úrslitum kosninganna 27. nóvember. Landskjörstjórn gaf út kjörbréf til 25 fulltrúa en afturkallaði þau síðar eins og áður er getið. Fulltrúar í stjórnlagaráði eiga að verða 25 og val þeirra byggt á úrslitum kosninganna 27. nóvember. Um sömu 25 einstaklinga er að ræða. Auðvitað.

Verkefni stjórnlagaþings voru tilgreind í átta tölusettum liðum í lögunum, með heimild til að taka fleiri efni til umfjöllunar. Verkefni stjórnlagaráðs eru rakin með nákvæmlega sama hætti í þingsályktunartillögunni.

Stjórnlagaþing átti samkvæmt lögunum að taka við og vinna áfram með niðurstöður stjórnlaganefndar, sem kjörin var af Alþingi í samræmi við lög nr. 90/2010. Nú er gert ráð fyrir að stjórnlagaráð taki við þessu hlutverki.

Fundir stjórnlagaþings áttu að vera opnir almenningi og sama á við um fundi stjórnlagaráðs.

Fulltrúar á stjórnlagaþingi áttu að fá þingfararkaup á starfstíma þingsins og forseti þess sömu kjör og forseti Alþingis. Sama á við um fulltrúa í stjórnlagaráði samkvæmt tillögunni og formann ráðsins

Gert er ráð fyrir að stjórnlagaráð fái sömu fjármuni til starfs síns og stjórnlagaþing og að fjárveitingar sem ætlaðar voru stjórnlagaþingi á fjárlögum færist til stjórnlagaráðs með fjáraukalögum. Ljóst er að stór hluti þeirra fjármuna er þegar bundinn þar sem gert er ráð fyrir að stjórnlagaráð taki við því húsnæði, búnaði, starfsliði og öðru sem ætlað var stjórnlagaþinginu.

Allt eru þetta þættir sem eru mjög svipaðir ef ekki nákvæmlega þeir sömu hjá stjórnlagaþingi og stjórnlagaráði. En ekki er allt nákvæmlega eins og í nefndarálitinu nefndum við tvo punkta þar sem um er að ræða einhverjar breytingar og segjum:

„Gert er ráð fyrir þeirri breytingu að í stað forsætisnefndar Alþingis verði það undirbúningsnefnd, sem raunar er skipuð af forsætisnefnd Alþingis og starfar á ábyrgð forseta Alþingis, sem sjái stjórnlagaráði fyrir starfsaðstöðu, starfsliði og sérfræðiaðstoð.“

Að okkar mati, fulltrúa Sjálfstæðisflokksins í nefndinni, hefur þetta enga efnislega þýðingu þegar verið er að bera saman stjórnlagaþing og stjórnlagaráð.

Einnig er gert ráð fyrir þeirri breytingu að í stað þess að stjórnlagaþing starfi eftir ákvæðum laga nr. 90/2010 og starfsreglum sem forsætisnefnd Alþingis setur skuli stjórnlagaráð setja sér starfsreglur og fundarsköp sjálft. Ekki verður séð að þessi breyting varðandi skipulag innra starfs samkomunnar skipti miklu máli þegar metið er hvort munur sé á stjórnlagaþingi og stjórnlagaráði.

Þriðja atriðið sem ég gæti bætt við er að það er vissulega rétt sem fram kemur í nefndaráliti meiri hluta allsherjarnefndar að ekki er gert ráð fyrir að stjórnlagaráð njóti sömu verndar og stjórnlagaþing með vísan til 36. gr. stjórnarskrárinnar og XI. kafla almennra hegningarlaga, eins og gert var ráð fyrir með stjórnlagaþing. Þetta er ákvæðið í stjórnarskránni sem felur í sér friðhelgi Alþingis, þ.e. að ekki megi raska starfsemi Alþingis, stjórnlagaráð verður þá að una því með gagnályktun að raska megi starfsemi þess. Þarna er nokkur munur.

Eins eru þau ákvæði hegningarlaganna sem vísað er til vel þekkt ákvæði, sérstaklega nú á síðari tímum, um árás á Alþingi og tilraunir til að kollsteypa rétt kjörnum stjórnarvöldum, forseta og öðrum slíkum — enda hefði það verið mjög sérkennilegt ef nefnd á vegum Alþingis hefði notið þessarar sérstöku verndar.

Eins og sjá má af þessum samanburði og upptalningu er augljóslega um sömu samkomu að ræða. Þetta er sama fólk, sömu verkefni og í aðalatriðum er sama umgjörð um starfsemina. Að okkar mati er um að ræða málamyndabreytingar annars vegar, eins og nafnbreytinguna og skipunarbréf í stað kjörbréfs, og hins vegar breytingar sem eru minni háttar og varða innra skipulag.

Ég vildi geta þess að ef við værum ekki með þingsályktunartillögu um skipun stjórnlagaráðs heldur hugsanlega bara breytingartillögu við lög um stjórnlagaþing og værum með þessar breytingar, t.d. varðandi breytt form á starfsreglum, að það sé undirbúningsnefnd sem hafi einhverjar fjárreiður og útvegi starfsaðstöðu og svona — ef þetta væru breytingartillögur við frumvarp um stjórnlagaþing en ekki tillaga til þingsályktunar um stofnun stjórnlagaráðs mundi engum detta í hug að stjórnlagaþingið hætti að vera stjórnlagaþing þó að þær efnislegu breytingar sem hér er að finna næðu fram að ganga, það mundi engum detta það í hug enda engin ástæða til. Breytingarnar eru það óverulegar þegar horft er til þess yfirgnæfandi fjölda þátta sem eru sambærilegir eða nákvæmlega eins.

Í nefndarálitinu vísum við í orð sem fram koma í athugasemdum við þingsályktunartillöguna og skýrslu samráðshópsins um að viðbrögð Alþingis við niðurstöðu Hæstaréttar verði meðal annars að grundvallast á því að ákvörðun réttarins verði ekki dregin í efa eða vefengd. Við bendum á að slík orð hafi lítið vægi ef í reynd er verið að fara leið sem felur í sér að niðurstaða réttarins er dregin í efa eða vefengd. Það er til lítils að segjast ekki að vera að gera hlutinn ef maður er að gera hann í raun.

Við vísum líka til þess að það hafi ekki verið tilviljun að þeir þrír prófessorar í lögum sem fyrir nefndina komu hafi verið sammála um að í þingsályktunartillögunni fælist að verið væri að ganga gegn eða fara á svig við ákvörðun Hæstaréttar. Allir þessir lagaprófessorar töldu tillöguna óheppilega af þeim sökum og lögðust gegn henni þó að vissulega hefði hver um hana sín orð.

Við rifjum líka upp að svipuð sjónarmið komu fram á þeim fundi allsherjarnefndar með lögfræðingum og stjórnskipunarfræðingum sem haldinn var þegar í kjölfar ákvörðunar Hæstaréttar í lok janúar og getum þess að það var samdóma álit þeirra þriggja lagaprófessora sem þar mættu að það að skipa stjórnlagaráð sömu fulltrúum og kjörnir hefðu verið til stjórnlagaþings væri versti kosturinn í stöðunni.

Við veltum vöngum yfir því hvort það sé yfir höfuð — ef við göngum út frá því að verið sé að fara gegn niðurstöðu Hæstaréttar — tæk leið að fara með þessum hætti gegn niðurstöðu Hæstaréttar. Við vísum til þess að komið hafi fram sjónarmið um að skipun stjórnlagaráðs á grundvelli þessarar tillögu væri hæpin eða jafnvel ófær út frá meginreglu íslenskrar stjórnskipunar um þrígreiningu ríkisvaldsins, sem meðal annars er að finna í 2. gr. stjórnarskrárinnar og menn hafi bent á að Alþingi væri að minnsta kosti á gráu svæði hvað þetta varðar yrði tillagan samþykkt.

Við getum þess að prófessor Sigurður Líndal, sem hefur kannski gengið lengst í þessum efnum, hefur orðað það svo, bæði á fundi allsherjarnefndar og í fjölmiðlum, að ef þessi leið fari ekki beinlínis í bága við lög sé að minnsta kosti um lagasniðgöngu eða stjórnarskrársniðgöngu að ræða. Prófessorarnir Ragnhildur Helgadóttir og Róbert Spanó, sem einnig komu á fund nefndarinnar, hafa ekki gengið jafnlangt. Í máli þeirra á fundum nefndarinnar í síðustu viku kom fram það sjónarmið að ekki væri um að ræða stjórnarskrárbrot þó að þau hefðu verulegar athugasemdir við tillöguna og teldu hana óheppilega. Róbert taldi að val þessara 25 fulltrúa á grundvelli úrslita í kosningum sem búið væri að ógilda væri byggt á afar ótraustum forsendum og Ragnhildur benti á að með því að velja þessa 25 til setu í ráðinu væri Alþingi að leggja sitt eigið mat á hvort Hæstiréttur hefði átt að ógilda kosninguna. Í nefndarálitinu segir síðan:

„Hér verður því ekki haldið fram að tillagan feli beinlínis í sér stjórnarskrárbrot. Það er þó umdeilt og um það kann að verða tekist á fyrir dómstólum. Hvorki kjörið stjórnlagaþing né þingskipað stjórnlagaráð eru hluti af því ferli sem stjórnarskráin mælir fyrir um að viðhaft skuli við stjórnarskrárbreytingar og ekki er deilt um að Alþingi hefur almennt nokkurt svigrúm við val á aðferð við að undirbúa tillögur í þessu sambandi. Á hinn bóginn er augljóst að Alþingi væri með samþykkt tillögunnar komið inn á grátt svæði hvað varðar valdmörk mismunandi handhafa ríkisvaldsins. Hæstarétti var að lögum falið það hlutverk að skera úr um lögmæti stjórnlagaþingskosninganna. Rétturinn ógilti kosningarnar en samkvæmt tillögunni á Alþingi engu að síður að skipa sama fólk til að sinna sama verkefni og áður. Úrslit kosninganna eru eini mælikvarðinn sem val fulltrúanna á að miðast við, þrátt fyrir ógildinguna. Með þessu væri Alþingi þannig í reynd að taka ákvörðun um að niðurstaða Hæstaréttar eigi ekki að hafa neitt gildi og setja sitt eigið mat ofar mati réttarins. Ástæðulaust er að deila um að það væri afar hæpin niðurstaða út frá meginsjónarmiðum um sjálfstæði dómsvaldsins og stöðu Hæstaréttar sem æðsta dómstóls þjóðarinnar. Ekki verður séð að máli skipti í því sambandi hvort endanleg niðurstaða réttarins er kölluð ákvörðun, úrskurður eða dómur. Í öllu falli er erfitt að ímynda sér hvernig þeir alþingismenn sem þannig bregðast við niðurstöðu æðsta dómstóls landsins, sem ekki verður áfrýjað, og leggja til að hún verði að engu höfð geta ætlast til þess að almenningur í landinu hlíti niðurstöðum dómstólsins í öðrum málum.“

Við segjum síðan:

„Í ljósi þessa er augljóst að samþykkt tillögunnar væri einkar óheppileg, jafnvel þótt ekki yrði talið að um stjórnarskrárbrot væri beinlínis að ræða. Það væru augljóslega vond skilaboð út í samfélagið að meiri hluti Alþingis væri tilbúinn að hafa niðurstöður Hæstaréttar að engu ef hann teldi sig bara komast upp með það. Í því fælist virðingarleysi við Hæstarétt, virðingarleysi gagnvart sjálfstæði dómstóla og virðingarleysi gagnvart hugmyndinni um þrígreiningu ríkisvaldsins. Vinnubrögð og viðhorf af því tagi eru sérstaklega ámælisverð og einstaklega óheppilegt veganesti fyrir verkefni sem hefur það að markmiði að fjalla um undirbúning breytinga á stjórnarskrá, sem einmitt er ætlað að bæta stjórnskipun landsins, auka virðingu fyrir meginreglum og skerpa á reglum um valdmörk og verksvið handhafa ríkisvaldsins.“

Við getum síðan í næsta kafla nefndarálitsins um fleiri álitamál sem varða þingsályktunartillöguna og ég ætla að hlaupa mjög hratt yfir það tímans vegna. Í upphafi nefnum við að þrátt fyrir að deila hafi mátt um hugmyndina um stjórnlagaþing sem slíkt hafi þó með lögum nr. 90/2010 verið markaður nokkuð skýr lagarammi varðandi skipulag, valdheimildir, rekstur og fleiri slíka þætti um starfsemi þess. Við bendum á að um er að ræða opinbera starfsemi sem bæði verður nokkuð umfangsmikil og kostnaðarsöm þó að um takmarkaðan starfstíma verði að ræða. Við nefnum að þingsályktunartillagan byggist á því að þessir þættir verði, að því er virðist, með sama móti hjá stjórnlagaráðinu og stjórnlagaþinginu, en bendum hins vegar á að þingsályktun er augljóslega mun veikari stoð en lög ef upp koma álitamál, t.d. varðandi einstakar ákvarðanir eða útgjöld. Við bendum á að misjafnlega nákvæmt orðalag í texta þingsályktunar eða jafnvel bara í greinargerð eða nefndaráliti kemur alls ekki í stað skýrs lagatexta í þessu sambandi og við getum þess að fjárveitingar eða tilfærslur milli liða á fjáraukalögum seint og um síðir, jafnvel þegar allt er um garð gengið, leysa þennan vanda ekki nema að takmörkuðu leyti. Síðan bendum við á að það sé óvissa um hvað verði um lög nr. 90/2010 en hv. formaður allsherjarnefndar hefur getið þess að frumvarp sé væntanlegt á næstu dögum sem feli í sér að flest ákvæði þess verði felld á brott, þannig að það hefur skýrst.

Við verjum nokkrum tíma í að velta fyrir okkur reglu sem við getum kallað varamannsreglu. Hún felur það í sér að beitt er nokkuð sérstakri aðferð til að velja nýja fulltrúa í stað þeirra sem hugsanlega kunna að afþakka sæti eða kjósa að taka ekki sæti í stjórnlagaráðinu, úr þessum 25 manna hópi. Við bendum á, eins og raunar kemur fram í áliti meiri hluta allsherjarnefndar, að þegar gengið er niður röðina og farið í þessa 25 þá eru úthlutunarreglur stjórnlagaþingskosninganna í raun teknar úr sambandi vegna þess að atkvæði þeirra fulltrúa sem ekki taka sæti nýtast ekki þeim sem koma næstir í röðinni eins og innbyggt er í kerfið sem úthlutunarreglurnar byggjast á. Við vekjum athygli á því að í þessu sambandi getur orðið um að ræða nokkuð breytta mynd og verði forföll eða frávik að þessu leyti mikil þá getur 25 manna hópurinn orðið töluvert öðruvísi samansettur en sá hópur sem hlutskarpastur var í kosningunni 27. nóvember. Það getur orðið breyting á samsetningu hópsins. Sú staðreynd, sú ákvörðun meiri hlutans að fara þessa leið, gengur auðvitað gegn tveimur sjónarmiðum sem eru notuð sem rökstuðningur fyrir því að velja þessa 25, annars vegar því að þessir 25 hafi fengið svo mikið umboð hjá kjósendum og hins vegar því að þeir sýndu svo mikla breidd.

Við víkjum undir lokin nokkuð að hugmyndum sem hafa verið á sveimi um þjóðaratkvæðagreiðslu eftir störf stjórnlagaráðs áður en Alþingi fær málið til meðferðar. Við áréttum tvennt í því sambandi, annars vegar það að Alþingi er sá aðili sem tekur ákvörðun um að fara í þjóðaratkvæðagreiðslu. Það getur auðvitað tekið við tillögum frá stjórnlagaráði um slíkt en þarf að taka sjálfstæða ákvörðun þegar þar að kemur. Fyrir fram lýsum við hins vegar sterkum efasemdum um að rétt sé að fara í ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslu um tillögur ráðgefandi stjórnlagaráðs. Við áréttum líka að þegar til kastanna kemur á Alþingi eru þingmenn ekki bundnir af neinu öðru en sannfæringu sinni, hver svo sem forsaga þeirra tillagna sem til þingsins berast er.

Hæstv. forseti. Tími minn er á þrotum. Í lokin vildi ég geta þess, eins og við gerum í lok nefndarálitsins, að við höfum bent á aðra leið til að Alþingi taki í sínar hendur frumkvæði og forustu í endurskoðun stjórnarskrárinnar. Við teljum að sú leið sem þar er stillt upp sé miklu líklegri til að skila árangri. Alþingi væri með henni að sinna hlutverki sínu sem stjórnlagaþing, vinnan yrði markvissari og miklir fjármunir mundu sparast.