stjórn fiskveiða.

Frú forseti. Ég er hálfmóður enn þá, hér breytist dagskrá þingsins með um það bil einnar mínútu fyrirvara. Það er ekki hægt að segja annað en að það sé líflegt á slíku þjóðþingi þar sem hlutirnir ganga þannig fyrir sig. Það þýðir vonandi jafnframt að einhvers konar sátt náist um meðferð mála á þinginu á næstu dögum sem er náttúrlega mjög brýnt að gerist, og vonandi að það náist einhvers konar sátt um afgreiðslu þeirra mikilvægu þingmála sem hér um ræðir.

Ég mun mæla fyrir, frú forseti, frumvarpi til laga um breytingu á lögum nr. 116/2006, um stjórn fiskveiða, með síðari breytingum. Flutningsmenn eru sá er hér stendur, Birgitta Jónsdóttir og Margrét Tryggvadóttir, hv. þingmenn Hreyfingarinnar. Frumvarp þetta er lagt fram sem hluti af þeirri áætlun hæstv. forsætisráðherra þjóðarinnar að setja allar breytingar á fiskveiðistjórnarkerfinu í þjóðaratkvæðagreiðslu. Þegar okkur var ljóst hvert stefndi með þær breytingar sem ríkisstjórnin ætlaði að gera fannst okkur í Hreyfingunni ótækt að ekki væru fleiri valkostir í boði, þar á meðal valkostir sem tækju frumvörpum ríkisstjórnarinnar fram um róttækari breytingar.

Ég mun fara hér í stuttu máli yfir frumvarpið og útskýra einstakar greinar þess og greinargerð, en ekki hafa að öðru leyti mjög langt mál. Í 1. gr. frumvarpsins segir:

„Markmið þessa frumvarps er að breyta skipulagi fiskveiðistjórnar og sölu sjávarafla og tryggja með því ríka aðkomu sveitarfélaga að úthlutunum aflaheimilda og eflingu byggðar. Með frumvarpinu er stefnt að því að hvert sveitarfélag á Íslandi fái forræði yfir veiðum á samsvarandi hluta nytjastofna á Íslandsmiðum og nemur samanlagðri aflahlutdeild þeirra fiskiskipa sem skráð voru í viðkomandi sveitarfélagi fyrir gildistöku laga um stjórn fiskveiða, nr. 38/1990. Að auki stefnir frumvarpið að fjárhagslegri endurskipulagningu útgerðar á Íslandi í kjölfar efnahagshrunsins 2008. Loks stefnir frumvarpið að eflingu umhverfisvænna handfæraveiða.“

Í 2. gr. frumvarpsins segir orðrétt:

„Á eftir 3. gr. a. laganna koma fjórar nýjar greinar, 3. gr. a–3. gr. d, svohljóðandi:

a. (3. gr. a.)

Heimildir til veiða úr nytjastofnum við Ísland eru á forræði íslenskra sveitarfélaga. Þó skulu sveitarfélög hlíta ákvörðun ráðherra skv. 3. gr.

Hlutdeild hvers sveitarfélags í heildarafla skal vera hin sama og samanlögð hlutdeild skráðra fiskiskipa í sveitarfélaginu við gildistöku laga um stjórn fiskveiða, nr. 38/1990.

Ráðherra skal með reglugerð ákvarða hlutdeild einstakra sveitarfélaga í heildarafla.“

Hér er verið að færa aflaheimildir sem úthlutað er úr sameiginlegum stofnum til þess fyrirkomulags sem var áður en framsal var heimilað á sínum tíma, með lögum árið 1990, og í þeim hlutföllum sem voru á viðkomandi svæðum á landinu og byggðust á veiðireynslu á sínum tíma þegar kvótakerfinu var fyrst komið á. Þetta teljum við vera mjög mikilvægt ákvæði þar sem hér er um gríðarlega mikla og góða byggðatengingu að ræða og ætti þetta að vera fyllilega í samræmi við til dæmis áherslur Framsóknarflokksins í þessum málaflokki. Hann hefur lagt mikla áherslu á að sjávarbyggðir landsins geti haldið áfram að afla fiskjar.

Í b-lið 2. gr.:

„Sveitarfélög skv. 3. gr. a skulu selja aflaheimildir til bjóðenda gegn gjaldi á grundvelli uppboða. Uppboð skulu kynnt rækilega með hæfilegum fyrirvara og skal öllum landsmönnum heimil þátttaka. Skulu uppboð haldin með jöfnu millibili tvisvar til tólf sinnum á hverju fiskveiðiári.

Ráðherra skal setja nánari reglur um fyrirkomulag uppboða og heimilar forsendur fyrir vali boða skv. 1. mgr. með reglugerð.

Þrátt fyrir ákvæði 1. mgr. skal sveitarfélögum heimilt að selja allt að helmingi aflaheimilda sem þau hafa yfir að ráða hverju sinni með framvirkum samningum um sölu aflaheimilda til allt að fimm ára í senn til einstaklinga eða lögaðila sem hafa gert samninga um fjárfestingar í nýjum fiskiskipum. Verð aflaheimilda í slíkum samningum skal vera hið sama og meðalverð í uppboðum sveitarfélagsins. Slíkir samningar eru óframseljanlegir án sérstaks samþykkis viðkomandi sveitarfélags.

Kjósi kaupandi aflaheimilda ekki að nýta þær að fullu við lok fiskveiðiárs skal sveitarfélögum skylt að afturkalla sölu þeirra í heild eða að hluta gegn endurgreiðslu alls eða hluta kaupverðs. Fjárhæð endurgreidds uppboðsverð skal nema uppboðsverði að viðbættri eða frádreginni þeirri hækkun eða lækkun sem orðið hefur á meðalverði aflaheimilda frá kaupdegi til afturköllunardags.

Selji sveitarfélag aflaheimildir til einstaklinga eða lögaðila sem eiga lögheimili utan þess skulu kaupendur greiða sveitarfélaginu 10% álag á uppboðsverð.

Öðrum en sveitarfélögum eða uppboðsmörkuðum á vegum sveitarfélaga er óheimil sala eða framsal aflaheimilda.“

Hér er verið að færa aflaheimildir og úthlutun þeirra inn í það hagkvæmasta fyrirkomulag sem hugsast getur, þ.e. að setja þær á uppboðsmarkaði sem allir landsmenn hafa aðgang að. Uppboð hafa sýnt sig leiða ætíð til hagkvæmustu niðurstöðu fyrir seljandann og fyrir kaupandann sem mun náttúrlega aldrei greiða hærra verð en hann ræður við að greiða. Eigandi auðlindarinnar fær það hæsta verð sem hægt er að selja hana á og allir ættu að öðru jöfnu að ganga sáttir frá borði. Hér eru inni ákvæði sem tengjast byggðasjónarmiðum líka þar sem fram kemur að ef aflaheimild er seld úr viðkomandi sveitarfélagi gerist það með ákveðnum kvöðum, þ.e. það leggst á hana 10% gjald. Þetta er byggðatengt sjónarmið en það kemur samt ekki í veg fyrir að sú hagræðing sem nást þarf fram í greininni náist fram vegna þess að heimildir eru að öðru leyti framseljanlegar.

Í c-lið 2. gr. segir:

„Við veiðar á afla á grundvelli aflaheimilda skv. 3. gr. a er heimill meðafli úr öðrum tegundum allt að 10% af heildarafla hverrar veiðiferðar. Við löndun meðafla skal kaupandi aflaheimilda greiða viðeigandi sveitarfélagi gjald sem nemi meðaluppboðsverði aflaheimilda sömu tegundar á síðasta þekkta uppboðsdegi aflaheimilda, sbr. 3. gr. b.“

Hugmyndin á bak við þennan lið er fyrst og fremst sú að reyna að koma sem mest í veg fyrir brottkast á fiski sem ekki eru heimildir fyrir til að veiða. Það hafa farið gríðarlegar sögur í gegnum árin af því brottkasti sem viðhaft hefur verið á íslenskum fiskiskipum, hvort sem er á frystitogurum, ísfisktogurum eða bátum. Það er gríðarlega mikilvægt fyrir auðlindina í heild sinni að brottkasti verði hætt og að mönnum verði heimilt að koma með þann afla að landi sem þeir veiða og fái þá einfaldlega að landa honum og selja hann á viðeigandi verði en greiði þá fyrir þann afla líka sem heimild.

Í d-lið 2. gr. segir, með leyfi forseta:

„Allur sjávarafli sem veiddur er á grundvelli aflaheimilda sem seldar hafa verið á uppboði sveitarfélags, þó ekki rækja, humar og uppsjávarfiskur, og veiddur er úr stofnum sem að hluta eða öllu leyti halda sig í efnahagslögsögu Íslands, skal seldur á innlendum uppboðsmarkaði sjávarafla er fengið hefur leyfi Fiskistofu og starfræktur er innan þess sveitarfélags þar sem uppboð aflaheimilda fór fram.

Ákvæði 1. mgr. gildir ekki um einstaklinga og lögaðila sem starfrækja eigin fiskvinnslu og vinna aflann að fullu. Í þeim tilvikum skal uppgjör á aflahlut sjómanna ákvarðast af meðalverði þess uppboðsdags eða síðasta þekkta meðaluppboðsverði uppboðsdags á uppboði skv. 1. mgr.

Heimilt er að selja fullunninn frystan afla utan uppboðs skv. 1. mgr. Til fullunnins frysts afla telst sjávarafli sem hefur verið veiddur og í kjölfarið unninn um borð í frystiskipi, honum pakkað og hann verið flakaður, flattur, sneiddur, roðdreginn, hakkaður eða verkaður á annan hátt og hann frystur að vinnslu lokinni. Þegar aðeins fer fram frysting um borð í frystiskipi á heilum eða hausskornum fiski eða heilfrysting á rækju telst slíkur afli ekki til fullunnins frysts afla í skilningi laga þessara.

Bjóðendur á uppboðsmarkaði skv. 1. mgr. sem vinna keyptan afla utan þess sveitarfélags sem uppboðið fer fram í skulu greiða því sveitarfélagi 10% álag á uppboðsverð.“

Frú forseti. Hér er um þýðingarmikinn lið í 2. gr. að ræða því að hér segir að allur afli sem veiddur er á Íslandsmiðum fari á innlenda uppboðsmarkaði þar sem hverjum sem er er leyft að bjóða í hann. Eins og fram hefur komið og þekkt er skila uppboðsmarkaðir hagstæðustu niðurstöðu sem hægt er að fá. Hér er líka stigið það mikilvæga skref að skilja milli veiða og vinnslu sem lengi hefur verið kallað eftir.

Samtök fiskútflytjenda án útgerðar hafa nefnt það að eingöngu með því að vinna allan afla innan lands muni skapast um það bil 800 afleidd störf. Það er mikilvægt að leggja áherslu á að erlendir bjóðendur geti líka boðið í þennan fisk þannig að hér er ekki um það að ræða að hagkvæmnissjónarmið séu fyrir borð borin. Það mun fást hæsta verð fyrir aflann sem hægt er hverju sinni og ef það eru kaupendur erlendis sem hafa áhuga á að kaupa íslenskan fisk verður þeim það heimilt.

Í 3. gr. frumvarpsins segir, með leyfi forseta:

„4. gr. laganna orðast svo:

Enginn má stunda veiðar í atvinnuskyni við Ísland nema hafa fengið til þess almennt veiðileyfi. Veiðileyfi í atvinnuskyni fellur niður hafi fiskiskipi ekki verið haldið til fiskveiða í atvinnuskyni í tólf mánuði. Þá fellur veiðileyfi niður ef fiskiskip er tekið af skrá hjá Siglingastofnun Íslands og ef eigendur eða útgerð þess fullnægja ekki skilyrðum 2. málsl. 5. gr.“

Hér er einfaldlega verið að taka á ákveðnum öryggis- og aðgengismálum í fiskveiðum. Þessi grein er í samræmi við það sem er í gildandi lögum um stjórn fiskveiða.

4. gr. hljóðar svo:

„Eftirfarandi breytingar verða á 6. gr. a laganna:

a. Í stað 1. mgr. koma tvær nýjar málsgreinar, svohljóðandi:

Á hverju fiskveiðiári hefur ráðherra til ráðstöfunar 40.000 lestir af óslægðum botnfiski sem nýttar skulu til veiða með handfærum á tímabilinu frá 1. apríl til 30. september samkvæmt sérstökum leyfum Fiskistofu. Í lögum þessum eru slíkar veiðar nefndar strandveiðar og leyfin til þeirra veiða strandveiðileyfi.

Afli sem veiðist með strandveiðum reiknast ekki til heildarafla skv. 3. gr.

b. Í stað 3. mgr. koma tvær nýjar málsgreinar, svohljóðandi:

Strandveiðar eru háðar sérstöku leyfi Fiskistofu. Fiskistofu er aðeins heimilt að veita fiskiskipi leyfi til strandveiða að fullnægt sé ákvæðum 5. gr. og einungis er heimilt að veita hverri útgerð, einstaklingi eða lögaðila leyfi til strandveiða fyrir eitt fiskiskip. Á gildistíma strandveiðileyfis er fiskiskipi óheimilt að stunda aðrar veiðar í atvinnuskyni en strandveiðar.

Handhafar strandveiðileyfis skulu greiða því sveitarfélagi þar sem þeir landa afla gjald, auðlindagjald, við löndun afla. Gjaldið skal lagt á miðað við hvert kíló landaðs sjávarafla. Fjárhæð gjaldsins skal miðast við meðalkílóverð síðasta þekkta uppboðsdags aflaheimilda í sveitarfélaginu.“ (Forseti hringir.)

(Forseti (ÁI): Forseti biður um hljóð í hliðarsal.)

Takk fyrir, hæstv. forseti.

„c. 4. mgr. orðast svo:

Strandveiðileyfi skulu veitt skráðum fiskiskipum með heimilisfang á svæði skv. 3. mgr. Einungis er heimilt að veita fiskiskipum útgerða, einstaklinga eða lögaðila strandveiðileyfi sé lögheimili þeirra skráð á sama stað og heimilisfang skráðs fiskiskips. Sama fiskiskipi verður aðeins veitt leyfi frá einu landsvæði á hverju veiðitímabili.

d. Orðið „föstudaga“ í 1. tölul. 5. mgr. fellur brott.

e. Í stað tölunnar „14“ í 2. tölul. 5. mgr. kemur: 18.

f. 5. tölul. 5. mgr. fellur brott.“

Hér er um að ræða stórfellda útvíkkun á strandveiðunum. Heildarhlutdeildin fer í 40.000 lestir og tímabilið lengist um einn mánuð í hvorn enda frá því sem nú er, þ.e. hefst 1. apríl og lýkur 30. september. Þetta mun auka mjög aðgengi allra að fiskveiðum og gera mönnum kleift, hvort sem þeir stunda veiðar eingöngu í atvinnuskyni eða í hjáverkum, að sækja sjó frá Íslandi. Lenging veiðitímabilsins og stærð kvótans sem varið er til strandveiðanna mun gera það að verkum að þessar ólympísku veiðiaðferðir leggjast af, það verður enginn svo mikið í spreng að bruna út á sjó fyrstu tvo, þrjá daga hvers mánaðar eða hvers tímabils til að ná sem mestu af fiski vegna þess að það er af nógu af taka. Tímabilið er þar að auki lengt þannig að þetta mun gera mönnum kleift að sækja sinn sjó ásamt því að taka sér þau eðlilegu frí sem þarf á þeim tíma.

Í 5. gr. frumvarpsins segir:

„7. gr. laganna orðast svo:

Við gildistöku laga þessara skal sérstakur sjóður, kvótaskuldasjóður, taka við réttindum og skyldum skuldara allra krafna á hendur íslenskum útgerðum, einstaklingum og lögaðilum sem sannanlega eru til komnar vegna kaupa eða leigu á aflaheimildum. Frá þeim tíma er sjóðurinn eini skuldari slíkra krafna.

Kröfur á hendur kvótaskuldasjóði skv. 1. mgr. bera ekki vexti.

Seljendur aflaheimilda skulu að loknu uppboði og uppgjöri greiða kvótaskuldasjóði gjald að fjárhæð sem nemur 5% söluverðmætis seldra aflaheimilda hvers uppboðs.

Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra fer með yfirstjórn kvótaskuldasjóðs og skal hlutast til um að rekstur hans fari fram á eðlilegan og lögmætan hátt. Ráðherra er heimilt að ráða sjóðnum starfsfólk.“

Hér er um að ræða mikilvæga endurskipulagningu á skuldum sjávarútvegsfyrirtækja á Íslandi. Við leggjum þetta til sem sanngjarnt mál og réttlætismál til að koma til móts við þær útgerðir sem í góðri trú keyptu sér eitthvað sem þær mundu eiga til frambúðar. Menn geta sagt sem svo að útgerðarmenn hafi átt að vita að þeir væru að kaupa köttinn í sekknum þegar þeir keyptu sér kvóta en engu að síður gerðu menn það í góðri trú og samkvæmt gildandi lögum. Skuldir sem til er stofnað vegna þessara kaupa verða því afskrifaðar og settar í sérstakan kvótaskuldasjóð. Eigendur þessara skulda, þ.e. þá væntanlega lánastofnanir, munu fá þessa skuld endurgreidda, að vísu án vaxta en hluti af því er einfaldlega sú staða að það var ljóst árum og áratugum saman að bönkum og fjármálafyrirtækjum var óheimilt að lána til kvótakaupa en gerðu það engu að síður. Þess vegna teljum við ekki rétt að þau verði áfram verðlaunuð með því að geta tekið vexti af lánunum. Höfuðstóllinn verður endurgreiddur að fullu, það kemur þarna inn ákvæði um 5% álag á söluverðmæti til að greiða upp þessar skuldir. Áður hefur komið fram spurning um hvað þetta geti tekið langan tíma. Þetta er einfaldlega eitt af þessum atriðum sem er ekki enn búið að reikna út og er mjög erfitt að reikna út. Það er í sjálfu sér útfærsluatriði og ef menn sjá fram á að þessi kvótaskuldasjóður verði ekki gerður upp fyrr en að 100 árum liðnum er einboðið að þetta hlutfall verður að hækka. Það er ekki líklegt að það þurfi að lækka.

Í 6. gr. frumvarpsins kemur fram að 8.–15. gr., V. og VI. kafli og ákvæði til bráðabirgða I–VII í núgildandi lögum falli brott. Svo kemur í 7. gr. að lög þessi öðlist gildi 1. september 2011. Þetta er dagsetning sem þarf hugsanlega að taka til endurskoðunar miðað við það samkomulag sem gæti verið að nást um framgang þessara frumvarpa í þinginu, að það verði mælt fyrir þeim, þau fari til nefndar og verði svo tekin aftur á dagskrá á næsta þingi.

Í greinargerð með frumvarpinu segir, með leyfi forseta:

„Markmið þessa frumvarps er að færa úthlutun á aflaheimildum úr sameiginlegum fiskveiðiauðlindum þjóðarinnar til þess horfs sem hún var í áður en framsal aflaheimilda kom til árið 1991, en fram að þeim tíma hafði úthlutunin byggst á veiðireynslu til margra ára og var því bæði sanngjörn og réttlát. Með frumvarpinu er einnig reynt að tryggja að aflaheimildir fari til þeirra byggða sem þeim var upprunalega úthlutað til. Miðað er við að aflahlutdeildin sé nýtt í viðkomandi sveitarfélagi. Þó er sveigjanleiki í nafni hagkvæmni tryggður þar sem aflahlutdeildin er framseljanleg þegar hagkvæmnisrök gefa tilefni til. Með því móti verður réttur íbúa sjávarbyggða á Íslandi til sjósóknar tryggður eins og verið hefur frá örófi alda sem eini raunverulegi grundvöllur tilvistar flestra þeirra.

Skýrt er kveðið á um eignarhald þjóðarinnar á fiskstofnunum í kringum landið í fyrstu tveimur greinum laga um stjórn fiskveiða. Þar segir orðrétt:

„1. gr. Nytjastofnar á Íslandsmiðum eru sameign íslensku þjóðarinnar. Markmið laga þessara er að stuðla að verndun og hagkvæmri nýtingu þeirra og tryggja með því trausta atvinnu og byggð í landinu. Úthlutun veiðiheimilda samkvæmt lögum þessum myndar ekki eignarrétt eða óafturkallanlegt forræði einstakra aðila yfir veiðiheimildum.“ […]

Frumvarp þetta tryggir að arður af nytjastofnum á Íslandsmiðum skili sér til réttmætra eigenda þeirra, íslensku þjóðarinnar. Upptaka uppboðskerfis við sölu aflaheimilda tryggir hámarksverð fyrir nýtingarrétt auðlindarinnar en þó eingöngu að því marki sem útgerðirnar geta borið. Frumvarpið gerir einnig ráð fyrir að hluta aflaheimilda megi selja framvirkt til allt að fimm ára í senn þannig að þeir sem hyggjast fjárfesta í útgerð geti gert ráð fyrir aðgengi að heimildum til lengri tíma en eins árs. Þá er sveigjanleiki tryggður með því að útgerðir utan viðkomandi sveitarfélaga geta keypt aflaheimildir gegn greiðslu 10% álags eða gjalds.

Með ákvæði um meðafla er stefnt að því að girða að mestu leyti fyrir brottkast afla. Þó væri æskilegast að settar yrðu skýrar og afdráttarlausar reglur sem alfarið banni brottkast afla gegn þungum viðurlögum.

Frumvarpið gerir ráð fyrir mikilli beinni atvinnusköpun vegna löndunar alls afla og sölu í gegnum innlenda uppboðsmarkaði í samræmi við ákvæði frumvarps til laga um sölu sjávarafla o.fl. frá 139. löggjafarþingi (þskj. 51 – 50. mál) en þar segir m.a.:

„Allur sjávarafli, þó ekki rækja, humar og uppsjávarfiskur, sem veiddur er úr stofnum sem að hluta eða öllu leyti halda sig í efnahagslögsögu Íslands, skal seldur á innlendum uppboðsmarkaði sjávarafla er fengið hefur leyfi Fiskistofu.““

Þetta er úr frumvarpi sem Hreyfingin og varaþingmaður Hreyfingarinnar, Baldvin Jónsson, mæltu fyrir á síðasta þingi um að allur fiskur skyldi fara á innlenda uppboðsmarkaði og að skilið yrði milli veiða og vinnslu þannig að eðlileg og gagnsæ verðmyndun ætti sér stað á öllum stigum fiskveiðikerfisins.

„Þessi breyting ein sér mun að öllum líkindum leiða til um 800–1.000 nýrra starfa við fiskverkun með mjög litlum tilkostnaði á skömmum tíma.

Framsal aflaheimilda“ eins og því er fyrirkomið í dag „hefur leitt til gríðarlegrar byggðaröskunar víða um land og gert að engu eina bjargræði sjávarbyggða, sjósóknina, sem þær hafa notið í aldaraðir. Með því að taka lífsbjörgina af sjávarbyggðunum hefur öll afkoma og eignastaða íbúa á þessum stöðum raskast við atvinnuleysi, brottflutning og eignabruna. Með samþykkt þessa frumvarps mun sú þróun snúast við og fólksflótti af landsbyggðinni til höfuðborgarsvæðisins stöðvast og komið [verður] í veg fyrir þann gríðarlega samfélagslega tilkostnað sem slíkir hreppaflutningar hafa í för með sér.

Aukning á afla til strandveiða, sem hér eftir verða utan tillagna Hafrannsóknastofnunarinnar um heildarafla og standa yfir stærri hluta ársins en nú er, mun hafa umtalsverð áhrif á atvinnulíf um allt land. Auðlindagjald og strandveiðar munu og skila umtalsverðum tekjum til þeirra sveitarfélaga þar sem aflanum er landað.

Sá skaði sem útgerðir og núverandi handhafar aflaheimilda verða fyrir vegna missis aflaheimilda verður bættur með því að skuldir útgerða sem eru til komnar vegna kaupa á aflaheimildum verða færðar í sérstakan kvótaskuldasjóð. Skýrt er í lögum að aflahlutdeild útgerðar er ekki eign hennar og þær skuldir sem stofnað hefur verið til vegna kaupa á slíkum heimildum eru og hafa alltaf verið áhættulánveiting viðkomandi lánveitenda. Kvótaskuldasjóður verður greiddur niður með 5% gjaldi á allar seldar veiðiheimildir þar til sjóðurinn er að fullu upp gerður. Skuldir kvótaskuldasjóðs bera enga vexti.

Varðandi þá umræðu sem skapast hefur og lýtur að hugsanlegum brotum á eignarréttarákvæði stjórnarskrár skal tekið fram að um langa tíð hefur skýrt verið kveðið á um það í lögum að nytjastofnar á Íslandsmiðum séu sameign þjóðarinnar. Þrátt fyrir að möguleiki sé á þeirri ólíklegu niðurstöðu dómstóla að ríkið væri skaðabótaskylt vegna innköllunar aflaheimilda eða annars þess sem leiðir af frumvarpi þessu, þá er engu að síður þess virði að þær breytingar sem hér eru lagðar til komist til framkvæmda. Betra er að þurfa hugsanlega að sæta slíkri niðurstöðu dómstóla en að búa áfram við óbreytt eða lítið breytt fyrirkomulag fiskveiða.

Í framhaldi af þeim breytingum á fiskveiðistjórnarkerfinu sem frumvarp þetta gerir ráð fyrir er brýnt að fram fari víðtæk og ítarleg úttekt á Hafrannsóknastofnuninni og veiðiráðgjöf hennar með tilliti til aðferðafræðilegra sjónarmiða. Þar verði einnig kannað hversu vel hefur tekist til með verndun fiskstofna, fiskimiða og lífríkis og uppbyggingu fiskstofna. Í þeirri úttekt er brýnt að fiskveiðar við Ísland verði skoðaðar heildstætt með tilliti til þess skaða sem þær hafa valdið á lífríkinu og lagt mat á hagkvæmni togveiða annars vegar og krókaveiða hins vegar. Slík úttekt ætti að vera gerð af hlutlausum erlendum sérfræðingum í samráði við sjómenn, íslenska fiskifræðinga og vistfræðinga.“

Frú forseti. Þetta er sú stóra hugsun og sú stóra nálgun sem þarf að hafa á breytingu á fiskveiðistjórnarkerfinu. Vonandi tekst vel til og vonandi náum við að ræða þetta mál í þaula, og það fari í þann farveg sem forsætisráðherra hefur lagt til, þ.e. í þjóðaratkvæðagreiðslu. Rétt er að geta þess að Hreyfingin er að láta útbúa tillögu til þingsályktunar um að fram muni fara þjóðaratkvæðagreiðsla um bæði þessi mál, þ.e. frumvarp Hreyfingarinnar og stærra frumvarp hæstv. sjávarútvegsráðherra. Þegar þau hafa verið send til umsagnar og umsagnirnar eru komnar inn í sjávarútvegs- og landbúnaðarnefnd á að taka málin bæði tvö og gera rækilega grein fyrir þeim á almannavettvangi og síðan á að bjóða þjóðinni að greiða atkvæði um annars vegar frumvarp Hreyfingarinnar og hins vegar ríkisstjórnarinnar eða óbreytt ástand.

Frú forseti. Það er brýnt að þoka þessum málum áfram með einhverjum hætti þó að ekki sé víst að það fáist endanleg niðurstaða í þau á næstunni. Á mánudag, þriðjudag og miðvikudag ræddum við annað tveggja frumvarpa ríkisstjórnarinnar um breytingar á fiskveiðistjórnarkerfinu, það sem kallað hefur verið Jónsbók hin skemmri. Fyrr í dag og á föstudaginn höfum við rætt hitt frumvarpið, Jónsbók hina lengri, og höfðu menn mikið og margvíslegt álit á þeim frumvörpum. Að okkar mati ganga frumvörp ríkisstjórnarinnar allt of skammt og eru of flókin. Þau snúast um að viðhalda víðtækri sérhagsmunagæslu annars vegar og að veita ráðherra mikið miðstýringarvald hins vegar. Þau eru ekki í samræmi við stefnur og/eða ályktanir þeirra stjórnmálaflokka sem mynda ríkisstjórnina og heldur ekki í samræmi við stjórnarsáttmála þeirra flokka. Það er erfitt að skilja hvernig þetta gat gerst en þetta er engu að síður niðurstaðan.

Niðurstaðan úr hinu svokallaða víðtæka samráðsferli er líka ótrúleg miðað við alla þá vinnu og allt það hallelúja sem menn halda fram að hafi verið í stóru nefndinni. Þetta er fyrst og fremst niðurstaða þar sem hagsmunir almennings sem er eigandi auðlindarinnar eru fyrir borð bornir, skolað út með slorinu væri ef til vill viðeigandi að segja.

Ótrúlegur þvergirðingsháttur Sjálfstæðisflokks gagnvart breytingum á fiskveiðistjórnarkerfinu kemur ekki á óvart en hræðsla Framsóknarflokksins við breytingar kemur hins vegar talsvert á óvart. Heldur hann virkilega að landsbyggðin muni kaupa það endalaust að hægt sé að kenna einhverjum lattelepjandi illmennum í 101 Reykjavík um atvinnumál landsbyggðarinnar? Þetta er orðin svo þreytt tugga að ég held að framsóknarmönnum væri heppilegast að hætta þessu. Það var Framsóknarflokkurinn með fyrrverandi formann sinn, Halldór Ásgrímsson, í broddi fylkingar sem innleiddi núverandi hugsun og ástand í kvótamálum sem við búum við í dag. Núverandi kvótakerfi er að okkar mati einfaldlega einn af ljótustu blettunum á arfleifð flokksins. Ég hefði haldið að sá nýi Framsóknarflokkur sem nú er á þingi ætti auðvelt með að sleppa hendinni af þeirri arfleifð og ég skora á hann að gera það. (TÞH: … rétta fram sátt…)

Frú forseti. Það er brýnt að breyta fiskveiðistjórnarkerfinu og gera úthlutanir aflaheimilda réttlátari, sanngjarnari og hagkvæmari. Þær breytingar á að gera með heildarhagsmuni sem flestra að leiðarljósi. Það á enginn náttúruna og auðlindir þær sem hún svo örlátlega hefur boðið Íslendingum og það á enginn að fá úthlutað af þessum sameiginlegu náttúruauðlindum nema gegn sanngjörnu gjaldi sem verður til við aðstæður þar sem allir geta staðið jafnt að.

Það mun hins vegar seint nást sátt við LÍÚ og Sjálfstæðisflokkinn um slíkar alvörubreytingar og því er brýnt að hugsa stórt, alveg frá upphafi, og leggja til sanngjarnar breytingar sem byggja á byggðasjónarmiðum, réttlætissjónarmiðum og hagkvæmnissjónarmiðum. Það er nákvæmlega þetta sem frumvarp Hreyfingarinnar gerir. Niðurstaða þessa máls er svo að heppilegast sé að fara í þjóðaratkvæðagreiðslu því að þá er hægt að skera alla þessa flokka sem eru svo bundnir á klafa núverandi kerfis niður úr snörunni með því einfaldlega að vísa þessum málum til þjóðarinnar til afgreiðslu.