landslénið .is og önnur íslensk höfuðlén.
Hæstv. forseti. Ég mæli hér fyrir frumvarp til laga um landslénið .is og önnur íslensk höfuðlén, öðru sinni en frumvarpið var fyrst lagt fram á vorþingi 2011 en náði ekki fram að ganga fyrir þinglok.
Meginmarkmiðið með frumvarpinu er að tryggja bæði gæði og framþróun á sviði lénaumsýslu með því að setja lagaramma um lénaskráningar á Íslandi sem tryggi öryggi, skilvirkni og gagnsæi varðandi umsýslu með íslenskum höfuðlénum með hliðsjón af þjóðfélagslegu mikilvægi starfseminnar. Markmið þess eru aukinheldur að tryggja að um skráningu léna gildi skýrar reglur þar sem gætt er að hagsmunum almennings og jafnræði aðila um aðgang sé tryggt. Auk þess má segja að tilgangur laga um landslénið .is sé að vernda vörumerkið Ísland, enda hafa íslensk höfuðlén beina skírskotun til Íslands og ímyndar þess, bæði út á við og inn á við í samfélagslegu samhengi. Með því að stuðla meðal annars að því að lén undir íslenskum höfuðlénum séu vistuð með öruggum hætti og umsýsla þeirra örugg og háð eftirliti er jafnframt stuðlað að auknu trausti í notkun íslenska hluta internetsins.
Frumvarpið fastsetur ramma um stjórnun íslenskra landsléna, sem hefur verið eða verður úthlutað til Íslands, og er þar fyrst og fremst átt við stjórnun landslénsins .is, en þó er jafnframt með frumvarpinu gert ráð fyrir möguleika á öðrum íslenskum höfuðlénum og að lögin skuli jafnframt ná til þeirra. Er í frumvarpinu lagt til að lénaumsýsla sé frjáls hverjum þeim sem hana vill stunda, en sé þó háð starfsleyfi frá hinu opinbera og jafnframt verði sett öflugt eftirlit um starfsemina.
Kvaðir eru lagðar á starfsleyfishafann um að tryggja öryggi, stöðugleika og virkni starfseminnar og kveðið á um um heimildir Eftirlitsstofnunar til þess að grípa inn í umsýsluna ef öryggishagsmunir krefjast. Lögin kveða jafnframt á um umráða- og ráðstöfunarrétt íslenska ríkisins á landslénum sem tilheyra Íslandi, og með þeim á að setja skýrar reglur á sviði lénaumsýslu og tryggja eftirlit á markaði.
Enn fremur er lögbundinn sérstakar samráðsvettvangur um lénamál sem jafnframt skal vera ráðgefandi stjórnvöldum varðandi málefni internetsins í víðara samhengi. Framþróun internetsins hefur verið drifin af samvinnu ólíkra aðila, stjórnvalda, tæknisérfræðinga og notenda internetsins svo eitthvað sé nefnt, og telja má víst að með því að skapa vettvang á borð við þennan verði til mikilvægur samráðsvettvangur um hinar ýmsu hliðar internetsins og málefni því tengdu.
Tilurð frumvarpsins og helstu hvatar að framlagningu þess eiga sér nokkra forsögu, enda hófst undirbúningsvinna við frumvarpið árið 2005 í kjölfar þess að komið hafði upp gagnrýni varðandi framkvæmd lénaumsýslu hér á landi. Árið 2007 var formlega sett á fót nefnd um framtíðarskipan lénamála. Hefur nefndin með hléum unnið að útfærslu á mögulegum leiðum og þá m.a. litið til framkvæmdar umsýslu landsléna erlendis.
Allt að einu er talið bæði nauðsynlegt og eðlilegt að setja löggjöf á þessu sviði. Með frumvarpi þessu er lagður til lagarammi um lénaumsýslu á Íslandi. Þær breytingar eru fyrst og fremst til komnar vegna þess að hingað til hafa ekki gilt sérstakar reglur um stjórnun og skráningu léna og því hafa skapast nokkuð sérstakar aðstæður hér á landi, sé tekið mið af alþjóðlegu samhengi. Er það afar fátítt að einkafyrirtæki fari með stjórnun landsléna.
Umsýsla landslénsins .is var færð til einkaaðila í kjölfar einkavæðingarferlis árið 2000. Í flestum ríkjum sem Ísland ber sig gjarnan saman við er stjórnsýslu landsléna ríkjanna háttað með öðrum hætti bæði hvað varðar rekstrarform þess aðila er annast skráningu léna undir landsléninu, sem og hvað varðar réttarumhverfi þeirra.
Frá því að landslénið .is var fyrst tekið í notkun hefur mikið vatn runnið til sjávar. Internetið í heild sinni sem og notkun lénaheita öðlast stöðugt meiri þýðingu, bæði fyrir einkaaðila og opinber stjórnvöld sem og samfélagið í heild. Öryggi rótarléna er mikilvægt út frá hagsmunum einstaklinga, fyrirtækja og samfélaga. Það getur haft áhrif á trúverðugleika og ógnað öryggi auk þess sem umfangsmikil truflun á íslenskum hluta internetsins getur valdið ýmiss konar vandræðum með tilheyrandi tíma- og fjármagnssóun fyrir þá sem netinu tengjast.
Hlutverk stjórnvalda í lýðræðisþjóðfélögum er meðal annars að tryggja að innviðir samfélagsins séu með þeim hætti að þjóðfélagið starfi sem best. Í kjölfar hinnar miklu internetbyltingar sem orðið hefur er óhætt að segja að netið geti talist til mikilvægra innviða samfélagsins. Þetta viðhorf hefur haft sívaxandi áhrif á stjórnhætti internetsins, enda hefur hlutverk stjórnvalda í stjórnsýslu landsléna stóraukist á síðustu missirum. Enn fremur er ljóst að til þess að löggjöf, sem er sett til þess að vernda efni sem sett er á internetið eða þá sem nota internetið, sé fullnægjandi, þurfa heimildir stjórnvalda til þess að grípa inn í stjórnsýslu lénsheitakerfis að vera skýrar.
Við undirbúning frumvarpsins var litið til ýmissa valkosta varðandi útfærslu umsýslu íslenskra höfuðléna. Litið var til laga í helstu nágrannaríkjum okkar, reglna Evrópusambandsins um höfuðlénið .eu auk þess sem frumvarpið tekur mið af leiðbeinandi reglum alþjóðlegs samráðsvettvangs stjórnvalda, OECD og fræðirita.
Ákveðið er að skapa starfseminni umgjörð í samræmi við gildandi regluverk og líta þannig til erlendra fyrirmynda í ljósi hinna séríslensku aðstæðna sem lýst hefur verið. Fjarskiptaregluverkið nýtist sem fyrirmynd og er hugmyndin sú að aðlaga megi þær meginreglur sem eiga almennt við um fjarskipti að lénaumsýslu að mörgu leyti. Þegar er fyrir hendi eftirlitsstofnun, Póst- og fjarskiptastofnun, og er gert ráð fyrir að reynsla stofnunarinnar sé nýtt við framkvæmd löggjafarinnar.
Gert er ráð fyrir að innheimt verði sérstakt rekstrargjald af rekstraraðilum íslenskra höfuðléna sem standi straum af kostnaði við eftirlit Póst- og fjarskiptastofnunar. Með þeim úrræðum sem eftirlitsstofnun hefur yfir að ráða er tryggt að grípa megi inn í starfsemina ef starfandi fyrirtæki stendur ekki við kvaðir sem lagðar hafa verið á það. Er talið að með þessu móti felist minnst inngrip í málefni lénamála umfram aðrar leiðir sem mögulegar eru, um leið og markmið með lagasetningu nást. Jafnframt er talið að með vísan til mikilvægis þess að trausti á og í starfseminni sé ekki stefnt í voða sé rétt að úthluta fyrsta starfsleyfinu til ISNIC í samræmi með bráðabirgðaákvæði laganna. Markmið laganna er sömuleiðis ekki að gera stórvægilegar breytingar á rekstrargrundvelli þegar starfandi fyrirtækja heldur aðeins að setja leikreglur á markaði með því að setja lagaramma á sviði lénamála.
Líkt og fram hefur komið hafa engin sérlög gilt hingað til á þessu sviði hér á landi og af íslenskri löggjöf verður ekki ráðið að umsjón með landsléninu .is lúti öðrum reglum eða eftirliti en almennur atvinnurekstur. Með hliðsjón af mikilvægi starfseminnar í þjóðfélagslegu tilliti er æskilegt að starfsemi á borð við þessa lúti eftirliti til að tryggja sanngirni og jafnræði gagnvart borgurunum, notendum internetsins um leið og sjónarmið um öryggi og almannaheill verði lögfest um starfsemina.
Ég legg til að frumvarpinu verði vísað til 2. umr. og hv. umhverfis- og samgöngunefndar að lokinni umræðu í dag.
Ég vil minna á að við höfum áður tekið þessa umræðu í þinginu og mismunandi sjónarmið voru á lofti um hvernig við ættum að bera okkur að. Sumir vildu að eignarhaldið á léninu væri hjá hinu opinbera og ég hef verið þeirrar skoðunar sjálfur að það væri hið eðlilega í stöðunni. En það kostar peninga að fara þá leið að kaupa lénið upp. Önnur leið til að tryggja hag borgaranna og þá sem skipta við það fyrirtæki sem hefur eignarhaldið með höndum er að setja regluverk til varnar. Við umræðuna þegar þetta mál kom inn í þingið síðast hélt ég því fram að verð hjá .is hefði hækkað verulega á tilteknu tímabili, í aðdraganda umræðunnar sem við áttum þá um málið. Það reyndist hins vegar vera rangt hjá mér. Þá hafði verð haldist stöðugt, því hafði ekki verið breytt, þannig að ástæða er til að leiðrétta það sem ég sagði þá í ræðustól Alþingis. Mér er ekki kunnugt um hvort verðbreytingar hafi orðið síðan en þetta var röng staðhæfing af minni hálfu við umræðuna um málið á þeim tíma.
