tekjuaðgerðir fjárlagafrumvarps 2014.
Virðulegur forseti. Ég mæli fyrir nefndaráliti um frumvarp til laga um tekjuaðgerðir frumvarps til fjárlaga fyrir árið 2014, tekjuskattur einstaklinga, virðisaukaskattur, launatengd gjöld og skattar á fjármálafyrirtæki.
Nefndarálitið er að finna á þskj. 386 og vísa ég til þess þar sem ég mun ekki fara yfir það frá orði til orðs heldur rekja helstu efnisatriði.
Málið var lagt fram 1. október og var rætt á Alþingi 9. október. Efnahags- og viðskiptanefnd fjallaði um málið á ellefu fundum. Á fund nefndarinnar komu 34 gestir og 26 erindi bárust nefndinni. Ég vil þakka gestum, umsagnaraðilum og nefndarmönnum fyrir þeirra góða starf.
Í frumvarpinu eru lagðar til breytingar á ýmsum lögum er varða tekjuöflun ríkissjóðs í þeim tilgangi að undirbyggja forsendur fjárlagafrumvarps fyrir árið 2014.
Í inngangskafla frumvarpsins er vitnað í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar um skattamál. Áhersla verður lögð á að einfalda skattkerfið, breikka skattstofna og minnka tekjutengingar. Stefnt er að lækkun skatta á tekjur, vörur og þjónustu. Fram kemur að horfur í ríkisfjármálum takmarki svigrúm til skattalækkana á næsta ári. Frumvarpið er fyrsti áfangi í heildarendurskoðun íslenska skattkerfisins til hagsbóta fyrir einstaklinga og fyrirtæki. Fyrir nefndinni kom fram ánægja með þessi áform og einnig hve tímanlega frumvarpið væri fram komið.
Í frumvarpinu er lagt til að skatthlutfall miðþrepstekjuskatts verði 25% í stað 25,8%, þ.e. lækki um 0,8%. Áætlað er að þessi lækkun auki ráðstöfunartekjur heimila um samtals 5 milljarða kr. Megnið af tekjuskatti einstaklinga er innheimt í miðþrepinu og mun aðgerðin því hafa jákvæð áhrif á stóran hluta heimila.
Fyrir nefndinni kom fram að tillagan væri skref í rétta átt og að hún væri jákvæð fyrir millitekjuhópa sem hefðu tekist á við minnkandi kaupmátt og aukin útgjöld allt frá árinu 2008. Þá var talið að einföldun skattkerfisins samhliða tekjuskattslækkun mundi stuðla að auknu vinnuframboði og bættum skattskilum.
Nefndinni bárust einnig ábendingar um fleiri mögulegar útfærslur tekjuskattslækkana sem sagt var að hefðu svipuð áhrif á ríkissjóð. Skilningur meiri hlutans er sá að mjög hátt hlutfall skattgreiðenda greiði tekjuskatt samkvæmt miðþrepi. Það er þannig ljóst að lækkun skatthlutfalls í því þrepi kemur mjög mörgum til góða. Í því ljósi telur meiri hlutinn tillöguna eðlilega.
Einnig er lagt til að virðisaukaskattur af einnota barnableium og lausu bleiufóðri verði lækkaður í 7% sem mun koma barnafjölskyldum til góða.
Lagt er til að framlengd verði til ársloka 2014 bráðabirgðaheimild um endurgreiðslu 2/3 virðisaukaskatts vegna kaupa á hópferðabifreiðum.
Lagt er til að átakið Allir vinna, um endurgreiðslur virðisaukaskatts af íbúðarhúsnæði, verði framlengt til ársloka 2014. Fram kom ánægja með tillöguna enda spornar hún við atvinnuleysi í byggingariðnaði og svartri vinnu.
Lagt til að bráðabirgðaákvæði um afslátt af virðisaukaskatti upp að ákveðnum hámörkum þegar um er að ræða rafmagns-, vetnis- eða tengiltvinnbifreiðar, verði framlengt til ársloka 2014. Fyrir nefndinni kom fram ánægja með tillöguna enda örvar hún eftirspurn eftir umhverfisvænum ökutækjum.
Lagðar eru tillögur um breytingar á lögum um tryggingagjald og breytingar á lögum um Ábyrgðasjóð launa. Um er að ræða breytingar á gjaldtöku á laun í víðu samhengi.
Hækkun almenns tryggingagjalds var reyndar gagnrýnd þar sem hún bitnaði illa á litlum fyrirtækjum þar sem launagjöld væru yfirgnæfandi hluti rekstrargjalda. Þá var samspil hækkunar almenns tryggingagjalds og lækkunar á hlutdeild Fæðingarorlofssjóðs í tekjum af gjaldinu að sama skapi gagnrýnd.
Við meðferð málsins kallaði nefndin eftir upplýsingum um fjárhagsstöðu Atvinnuleysistryggingasjóðs, Ábyrgðasjóðs launa og Fæðingarorlofssjóðs. Að þeim upplýsingum fengnum var það mat meiri hlutans að staða þessara sjóða yrði viðunandi á komandi fjárlagaári. Virðist staða Fæðingarorlofssjóðs það góð að óhætt sé að fallast á tillögur frumvarpsins. Í öllum tilfellum er um tímabundna tilfærslu að ræða.
Fyrir nefndinni var lýst ánægju með þau skref sem tekin eru í frumvarpinu í átt til lækkunar tryggingagjalds. Meiri hlutinn er því sammála að nauðsynlegt sé að stuðla að enn frekari lækkun tryggingagjalds til lengri tíma litið.
Í frumvarpinu eru lagðar til breytingar á lögum nr. 155/2010, um sérstakan skatt á fjármálafyrirtæki. Meðal annars er lögð til hækkun á skatthlutfalli og felld niður undanþága fjármálafyrirtækja í slitameðferð.
Samkvæmt lögum um sérstakan skatt á fjármálafyrirtæki er annað meginmarkmið þeirra að afla ríkinu tekna til að mæta þeim mikla kostnaði sem fallið hefur á ríkissjóð vegna hruns íslenska fjármálakerfisins. Fyrir nefndinni kom fram það sjónarmið að erfitt væri að réttlæta áframhaldandi undanþágu fjármálafyrirtækja í slitameðferð frá skattinum, einkum í ljósi þess hversu mikið tjón féll á ríkissjóð við fall þeirra. Vera má að undanþága fjármálastofnana í slitameðferð hafi verið skiljanleg á meðan staða þeirra var mjög óljós, en það á ekki lengur við.
Fyrir nefndinni kom fram að afmörkun skattstofnsins væri ekki nægilega skýr hvað fjármálafyrirtæki í slitameðferð varðaði, og að annmarkar væru á því hvernig fjallað væri um rétthæð skattkröfunnar. Þá var tilgreining skattskylds aðila í a-lið 14. gr. frumvarpsins gagnrýnd enda væri orðalag hennar ekki nægilega skýrt. Að auki var talin ástæða til þess að huga að stöðu smærri fjármálafyrirtækja.
Meiri hlutinn leggur til breytingar sem ætlað er að koma til móts við þessar ábendingar. Þannig er lagt til að í tilviki þessara aðila verði skattstofninn samtala viðurkenndra krafna eins og þær standa í árslok árið á undan álagningarári.
Einnig er lagt til að skattkrafan njóti rétthæðar í samræmi við 3. tölulið 110. gr. laga um gjaldþrotaskipti en undir þann lið falla kröfur sem orðið hafa til á hendur þrotabúinu eftir uppkvaðningu úrskurðar héraðsdómara um töku búsins til gjaldþrotaskipta með samningum skiptastjóra eða vegna tjóns sem búið bakar öðrum. Að auki leggur meiri hlutinn til að skylda til greiðslu sérstaks skatts á fjármálafyrirtæki hvíli á aðilum sem sæta slitameðferð samanber lög um fjármálafyrirtæki, þar með talið lögaðila sem héraðsdómur hefur úrskurðað að skuli tekinn til gjaldþrotaskipta.
Í tillögum frumvarpsins felst að lagður er skattur á skuldir skattskyldra aðila eins og þær verða eftir að frumvarpið hefur fengið lagagildi. Við hrun íslenska fjármálakerfisins féll gríðarlegur kostnaður á ríkissjóð. Tjónið, sem hlaust af falli fjármálafyrirtækja sem nú eru í slitameðferð, má rekja til ósjálfbærrar skuldasöfnunar þeirra, sem á sér fáar hliðstæður í sögu landsins sem og á Vesturlöndum. Nú kemur í hlut ríkisins að afla tekna til að standa undir kostnaði sem þessu tengist og því er eðlilegt að horfa einnig til þessara aðila sem hafa verið undanþegnir skattinum, enda stendur ríkissjóður enn straum af miklum kostnaði sem rekja má til hruns íslenska fjármálakerfisins haustið 2008.
Meiri hlutinn bendir á að skattalegar skyldur fyrirtækja falla ekki niður við upphaf slita- eða gjaldþrotaskiptameðferðar. Þannig er fyrirtækjum í slita- eða gjaldþrotaskiptameðferð skylt að greiða tilfallandi skatta og gjöld. Þá eru þau tekjuskattsskyld og þeim er skylt að telja fram til skatts. Að minnsta kosti á meðan fyrirtæki bera skattalegar skyldur verða kröfuhafar þeirra að una álagningu nýrra skatta sem miðast við skattstofna eins og þeir ákvarðast á hverjum tíma eftir að frumvarpið fær lagagildi.
Þess má geta að kröfuhafar fjármálafyrirtækja í slitameðferð hefðu allt eins mátt vænta þess að sú undanþága sem fyrirtækin hafa notið yrði afnumin með lögum. Meiri hlutinn getur þess vegna ekki fallist á að þær lagabreytingar sem lagðar eru til í frumvarpinu brjóti í bága við ákvæði stjórnarskrárinnar um vernd eignarréttar.
Fram kom fyrir nefndinni að bankaskattar hefðu verið lagðir á í mörgum löndum og skattstofninn í mörgum tilfellum miðaður við skuldir en ekki eignir. Meiri hlutinn telur eðlilegt að skattstofninn miðist við skuldir og að það viðmið standi í beinu efnislegu samhengi við tilefni skattheimtunnar. Af þessu leiðir að fyrirtæki sem skulda mest við álagningu skattsins en hafa tapað mestu af eignum sínum greiða hæst hlutfall eigna sinna í skatt. Þá niðurstöðu telur meiri hlutinn fyllilega málefnalega og eðlilega miðað við aðstæður. Þótt niðurstaðan verði mögulega sú að einstakir kröfuhafar telji tjón sitt aukið miðað við reiknaðar endurheimtur hingað til er sú aukning smávægileg miðað við nafnverð krafnanna, sem hlýtur hér að vera viðmiðið.
Fyrir nefndinni var því sjónarmiði hreyft að sérstakur skattur á fjármálafyrirtæki muni koma sérlega þungt niður á smærri fjármálafyrirtækjum og jafnvel í einhverjum tilvikum leiða til þess að einhver þeirra mundu leggja upp laupana. Einnig kom fram það sjónarmið að minni fjármálafyrirtækjum fylgdi lítil kerfislæg áhætta og þau hefðu ekki bakað ríkissjóði jafn mikið tjón í hruninu og stærri fjármálafyrirtæki.
Að teknu tilliti til framangreindra atriða leggur meiri hlutinn til að aðeins þær heildarskuldir skattskyldra aðila sem eru umfram 50 milljarða kr. teljist til stofns sérstaks skatts á fjármálafyrirtæki. Til þess að vega upp á móti breytingunni og treysta forsendur frumvarps til fjárlaga fyrir árið 2014 leggur meiri hlutinn til að skatthlutfall sérstaks skatts á fjármálafyrirtæki verði hækkað í 0,151%. Lagt verður til milli 2. og 3. umr. að þetta skatthlutfall verði hækkað.
Í almennum athugasemdum frumvarpsins kemur m.a. fram að tillaga um að lækkun skatthlutfalls fjársýsluskatts sé sett fram sem mótvægi við hækkun sérstaks skatts á fjármálafyrirtæki og í henni felist hliðrun á skattbyrði frá smærri fyrirtækjum til þeirra stærri. Í ljósi framangreindrar tillögu meiri hlutans um frímark frá sérstökum skatti á fjármálafyrirtæki og fjárþarfar ríkissjóðs vegna viðbótarútgjalda, t.d. á sviði heilbrigðismála, leggur meiri hlutinn til að skatthlutfall fjársýsluskatts verði lækkað úr 6,75% í 5,5%.
Meiri hlutinn leggur til að nýjum kafla verði bætt við frumvarpið þar sem kveðið verði á um breytingu á lögum um staðgreiðslu opinberra gjalda, með síðari breytingum. Gert er ráð fyrir að hinn nýi kafli innihaldi eina grein sem verði 20. gr. frumvarpsins. Þar er lagt til að lægsta þrep tekjuskatts manna lækki um 0,04%, eða úr 22,9% í 22,86% í staðgreiðslu á árinu 2014 og við álagningu á árinu 2015. Sambærileg breyting er lögð til á lögum um tekjustofna sveitarfélaga þar sem lagt er til að hámarksútsvar verði hækkað um 0,04%, eða úr 14,48% í 14,52% á árinu 2014. Breytingartillögurnar eru í samræmi við viðauka við samkomulag ríkis og sveitarfélaga um tilfærslu á þjónustu við fatlaða auk þess sem lagt er til að kveðið verði á um að þessi hækkun renni óskipt til Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga.
Samkvæmt ákvæði til bráðabirgða í lögum um tekjustofna sveitarfélaga eru sveitarfélög bundin af því til ársins 2014 að 0,25 prósentustig af þeirri hækkun sem þeim er tryggð vegna yfirfærslu á málefnum fatlaðra renni beint til þjónustu við fatlaða innan viðkomandi þjónustusvæða. Í tillögu að nýrri 21. gr. er lagt til að ákvæðið verði framlengt til ársins 2015.
Í tillögu að nýrri 22. gr. er lagt til að frestur sveitarstjórna til að ákveða útsvarshlutfall ársins 2014 verði framlengdur frá 1. desember til 23. desember 2013. Jafnframt verði frestur til að kynna fjármála- og efnahagsráðuneytinu um þessa ákvörðun sveitarstjórnar framlengdur til sama tíma.
Í tillögu að nýrri 23. gr. er lagt til að hámarksútsvar verði hækkað um 0,04%, úr 14,48% í 14,52%. Er það í samræmi við viðauka við samkomulag ríkis og sveitarfélaga um tilfærslu á þjónustu við fatlaða. Þá er lagt til að þessi hækkun renni óskipt til jöfnunarsjóðsins.
Meiri hlutinn leggur til að framlengd verði heimild til að fá greiddan út séreignarsparnað að ákveðnu marki á árinu 2014.
Með tillögu að nýrri 24. gr. er lagt til að heimild til úttektar á séreignarsparnaði verði framlengd frá 1. janúar 2014 til 1. janúar 2015. Þá er jafnframt lagt til að samanlögð heimild til úttektar á séreignarsparnaði verði hækkuð úr 6.250.000 kr. í 9.000.000 kr., eða um 2.750.000 kr.
Til samræmis við breytingar í 1. gr. frumvarpsins er í tillögu að nýrri 25. gr. lagt til að vörsluaðila séreignarsparnaðar verði heimilt að fresta útgreiðslum séreignarsparnaðar til 1. janúar 2015 að uppfylltum ákveðnum skilyrðum. Tillagan er gerð að höfðu samráði við Landssamtök lífeyrissjóða, vörsluaðila og skattyfirvöld. Reiknað er með að breytingin muni skila ríkissjóði nálægt 2 milljörðum kr. í tekjuskatt umfram tekjuáhrif fyrri heimilda.
Efniskostnaður vegna útgáfu vegabréfa hefur hækkað umtalsvert frá árinu 2008. Í upphafi árs 2013 var gildistími vegabréfa lengdur úr fimm árum í tíu ár. Í þessu ljósi leggur meiri hlutinn til hækkanir á gjöldum vegna útgáfu vegabréfa. Eru þau gjöld sem talin eru upp í a–c-liðum 1. töluliðar hækkuð um u.þ.b. 25%, en þau gjöld sem talin eru upp í a–c-liðum 2. töluliðar hækkuð um u.þ.b. 50%. Þetta þýðir m.a. að almennt gjald fyrir vegabréf hækkar úr 8.200 kr. í 10.250 kr. Þess má geta að sambærileg gjöld eru u.þ.b. 14.000 kr. í Bretlandi og u.þ.b. 13.000 kr. í Danmörku.
Áætlar meiri hlutinn að gjaldhækkanirnar skili um 100 millj. kr. tekjum í ríkissjóð á árinu 2014.
Meiri hlutinn leggur til að frumvarpið verði samþykkt með framangreindum breytingum sem gerð er tillaga um í sérstöku þskj. 387.
Undir nefndarálitið rita þann 16. desember hv. þingmenn Frosti Sigurjónsson, formaður og framsögumaður, Pétur H. Blöndal, Willum Þór Þórsson, Líneik Anna Sævarsdóttir, Ragnheiður Ríkharðsdóttir og Vilhjálmur Bjarnason.
