siglingavernd o.fl.
Virðulegur forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um breytingu á lögum um siglingavernd, nr. 50/2004, lögum um loftferðir, nr. 60/1998, vopnalögum, nr. 16/1998, og lögreglulögum, nr. 90/1996, með síðari breytingum.
Eins og fram kemur í frumvarpinu sem liggur hér frammi eru lagðar til breytingar samkvæmt þessu frumvarpi á lögum um siglingavernd og lögum um loftferðir vegna endurtekinna innbrota á haftasvæði flugverndar og siglingaverndar, en einnig til að auka skilvirkni við framkvæmd laganna gagnvart eftirlitsskyldum aðilum. Jafnframt eru lagðar til breytingar á vopnalögum í tengslum við flugvernd. Þá eru lagðar til breytingar á lögreglulögum vegna framkvæmdar bakgrunnsathugana eins og það er kallað.
Meginmarkmið frumvarpsins er að draga úr tilraunum til innbrota á haftasvæði flugverndar og siglingaverndar í loftför og skip. Lagt er til að kveðið verði skýrt á um það í lögunum að óheimilt sé að fara inn á slík svæði nema með tilskyldum heimildum að viðlagðri refsingu geri menn slíkt án heimildar.
Það liggur ljóst fyrir að talsverð ógn við öryggi og sérstaklega hvað varðar flug- og siglingavernd felst í því þegar óviðkomandi aðilar komast inn á þessi svæði. Það er því afar brýnt að tekið verði á slíkum brotum með skýrum hætti í löggjöf okkar. Þess vegna er lagt til að refsingar fyrir innbrot í loftför og skip verði samræmdar, enda er um sambærileg brot að ræða.
Hvað varðar innbrot á haftasvæði flug- og siglingaverndar er hins vegar lagt til að refsirammi vegna flugverndarbrotsins verði harðari þar sem telja má að um alvarlegra brot sé að ræða m.a. vegna strangrar umferðarstýringar á flugvöllum.
Ljóst er að sé um enn alvarlegri brot að ræða kemur jafnframt til beitingar almennra hegningarlaga og getur því verið um þyngri refsingu að ræða á grundvelli þeirra laga. Þetta kemur ágætlega fram, virðulegur forseti, í greinargerð sem fylgir frumvarpinu.
Þau ákvæði sem lagt er til að sett verði í lög um loftferðir og lög um siglingavernd eiga því ekki að hafa nein áhrif á möguleikann á beitingu almennra hegningarlaga.
Virðulegi forseti. Eitt af markmiðum frumvarpsins er þannig að lögfesta þá framkvæmd sem viðgengist hefur í samskiptum Samgöngustofu, áður Siglingastofnunar Íslands, og eftirlitsskyldra aðila sem falla undir lögin um siglingavernd. Stofnuninni eru af þessu tilefni færðar heimildir til að grípa til annarra úrræða en áður gagnvart eftirlitsskyldum aðilum, þ.e. stjórnvaldssektir og dagsektir í stað sektar eða tveggja ára fangelsis. Slík úrræði eru talin markvissari fyrir stofnunina og gera henni betur kleift að sinna eftirlitshlutverki sínu samkvæmt lögum. Er þetta líka og meðal annars lagt til í kjölfar ábendinga frá ESA, Eftirlitsstofnun EFTA, sem hefur haft í frammi ákveðnar ábendingar og athugasemdir gagnvart úrræðaleysi stofnunarinnar til að framfylgja ákvæðum laga gagnvart þeim eftirlitsskyldu aðilum sem ég hef farið yfir.
Jafnframt er í frumvarpinu kveðið á um heimild Samgöngustofu til að leggja á einstakling stjórnvaldssekt hafi hann gerst sekur um aðgangsbrot á flugvelli og þar með brotið á lögboðnum skyldum sem á honum hvíla á grundvelli aðgangsheimildar.
Samkvæmt gildandi lögum er einungis heimilt að færa slík mál í farveg refsimeðferðar þar sem viðurlögin eru sekt eða fangelsi allt að fimm árum. Breytingin sem nú er gerð felur í sér heimild Samgöngustofu til að fara vægari leið og sekta viðkomandi eða svipta hann aðgangsheimild hafi rekstraraðili flugvallar ekki þegar gripið til þeirrar ráðstöfunar.
Þá er lögð til hækkun á lágmarksviðmiðum dagsekta vegna brota á lögum um loftferðir svo ákvæðið hafi tilætluð varnaðaráhrif. Einnig er lögð til breyting á lögum um siglingavernd vegna vandkvæða tollstjóra við að fylgja eftir reglum um farmvernd.
Virðulegur forseti. Til að auka skýrleika í framkvæmd eru lagðar til breytingar á ákvæðum um bakgrunnsathuganir líkt og ég kom inn á í upphafi á grundvelli laga um loftferðir og laga um siglingavernd annars vegar og lögreglulaga hins vegar.
Hvað varðar lög um loftferðir og lög um siglingavernd felur frumvarpið ekki í sér efnislegar breytingar nema að litlu leyti. Breytingarnar eru þannig fyrst og fremst til einföldunar vegna þeirrar framkvæmdar sem viðgengist hefur á undanförnum árum og til margra ára.
Hvað varðar heimild til bakgrunnsathugana á grundvelli laga um loftferðir er lagt til að uppsetning ákvæðisins verði gerð skýrari auk þess sem bætt er við heimild lögreglu til öflunar gagna um einstakling sem gengst undir slíka bakgrunnsathugun.
Ein af ástæðum þess að talið er mikilvægt að leggja til þessar breytingar á lögunum er úrskurður Persónuverndar um afgreiðslu mála vegna bakgrunnsathugana flugáhafna. Tilgangur breytinganna er ekki síst sá að koma til móts við þær ábendingar sem þar koma fram og hafa ítrekað komið fram, en jafnframt að teknu tilliti til alþjóðlegra krafna. Lögð er hins vegar sérstök áhersla, eins og í íslenskri löggjöf almennt, á að málefnaleg sjónarmið séu ávallt lögð til grundvallar við ákvarðanir lögreglu um úrlausn einstakra mála og meðalhófs sé gætt í hvívetna.
Samhliða er lagt til að ákvæði laga um siglingavernd er lýtur að bakgrunnsathugunum verði gert mun skýrara og afdráttarlausara en samkvæmt gildandi lögum. Höfð var hliðsjón af ákvæði laga um loftferðir við vinnslu þess ákvæðis.
Hvað varðar hins vegar breytingu á lögreglulögum er lagt til að kveðið verði með almennum hætti á um heimild lögreglu til bakgrunnsathugana sem eitt af þeim verkefnum sem henni ber að sinna. Skilyrði þess að lögreglu sé heimilt að framkvæma bakgrunnsathugun á einstaklingi er að jafnframt sé kveðið á um heimildina í sérlögum. Því er lagt til að ríkislögreglustjóri fari með þetta verkefni en að hann geti falið öðrum lögregluembættum að sinna því. Þetta er í samræmi við þá framkvæmd sem hefur verið viðhöfð á grundvelli ákveðinna sérlaga til margra ára.
Þá verður ráðherra heimilt að setja reglugerð á grundvelli lagaheimildarinnar nái breytingin fram að ganga. Breytingin felur í sér almenna heimild fyrir lögreglu til að framkvæma bakgrunnsathuganir sem önnur lög geta vísað til vegna þarfar á bakgrunnsathugun einstaklinga án þess að þurfi í hvert og eitt sinn sem lagaákvæði er sett sem áskilur bakgrunnsathugun að tiltaka í smáatriðum hvernig lögreglan eigi að framkvæma umræddar athuganir.
Hið sama gildir um reglugerðir sem settar verða á grundvelli sérlaga. Þær munu geta vísað með almennum hætti í reglugerð sem sett verður á grundvelli lögreglulaga og þurfa því einungis að tiltaka þau atriði sem sérstaklega lúta að sérmeðferð af einhverjum orsökum.
Það er ljóst að þetta fyrirkomulag mun einfalda laga- og reglugerðarsetningu hvað varðar bakgrunnsathuganir til muna.
Virðulegur forseti. Ég hef nú gert grein fyrir efni frumvarpsins og legg hér með til að að þessari umræðu lokinni verði meðferð þess og umfjöllun vísað til hv. umhverfis- og samgöngunefndar og síðar til 2. umr.
