flutningur Landhelgisgæslunnar til Reykjanesbæjar.
Frú forseti. Ég flyt þingsályktunartillögu sem felur í sér að Alþingi álykti að fela innanríkisráðherra að hefja undirbúning að flutningi Landhelgisgæslunnar til Reykjanesbæjar. Tillaga þessi var áður flutt á 139., 140. og 143. löggjafarþingi og er nú endurflutt.
Umræða um flutning stofnunarinnar í hentugt og rúmgott húsnæði á öryggissvæðinu á Keflavíkurflugvelli hefur staðið yfir um nokkurra missira skeið. Að mati flutningsmanna fylgja fjölmargir kostir því að flytja alla starfsemi Landhelgisgæslunnar á Suðurnesin, nánar tiltekið á öryggissvæðið á Ásbrú, en nú þegar er Landhelgisgæslan með umfangsmikla starfsemi á svæðinu og þúsundir fermetra af vannýttu húsnæði. Það fylgir því mikil hagræðing að hafa alla starfsemina á einum stað og þjónusta og öryggi munu einnig aukast þar sem viðbragðstími Landhelgisgæslunnar styttist með því að færa alla starfsemi hennar á einn stað. Einnig mun flugfloti Gæslunnar komast í gott framtíðarhúsnæði sem uppfyllir öryggisstaðla.
Fyrrverandi innanríkisráðherra Ögmundur Jónasson fékk Deloitte til að gera hagkvæmnisathugun á að flytja Landhelgisgæslu Íslands til Suðurnesja árið 2011. Mig langar að ræða nokkra þætti þessarar hagkvæmnisathugunar. Niðurstaða hennar var að kostnaðarsamt væri að flytja starfsemi Landhelgisgæslunnar, m.a. vegna aukins ferðakostnaðar. Árleg aukning rekstrarkostnaðar vegna aksturs, þ.e. kílómetragjald og rútuferðir, eru sögð vera 185,7 millj. kr. Ég dreg þessa tölu stórlega í efa. Skýrsluhöfundar halda fram að greiða þurfi aksturskostnað og kílómetragjald samkvæmt kjarasamningum og að í kjarasamningi SFR, stéttarfélags í almannaþjónustu, komi fram að vegna aksturs til og frá Keflavíkurflugvelli reiknist 30 mínútna ferðatími fyrir hvern vinnudag. Hið rétta er að starfsmenn Gæslunnar á Keflavíkurflugvelli fá 30 mínútna yfirvinnu vegna aksturs en ekki er greitt sérstaklega fyrir aksturskostnað, þeir koma sér sjálfir til og frá vinnu. Þessar 30 mínútur eru í raun hluti af föstum launakjörum.
Einnig kemur fram í kjarasamningum samkvæmt skýrslunni að stofnanir sem eru utan ystu marka þéttbýlis skuli semja um greiðslur ferðakostnaðar fyrir starfsmenn almennt og þá er gert ráð fyrir kílómetragjaldi. Sannleikurinn er sá að þetta atriði á ekki við enda er Suðurnesjasvæðið ekki skilgreint samkvæmt framangreindu. Starfsmenn Gæslunnar á Keflavíkurflugvelli fá því ekki þessar greiðslur.
Í skýrslunni er talað um að koma þurfi upp reglulegum rútuferðum fyrir alla starfsmenn í stað þess að starfsmenn keyri sjálfir. Ég átta mig ekki alveg á þessari ályktun því að eins og fyrr segir fá starfsmenn Gæslunnar á Keflavíkurflugvelli, sem búa í Reykjavík, ekki greiðslur fyrir akstur í dag. Því ætti að leggja í kostnað vegna rútuferða upp á 21,7 millj. kr. ef það er ekki nauðsynlegt? Áætlað er að árlegur kostnaður vegna aksturs og kílómetragjalds yrði 124,9 millj. kr. sem er væntanlega gróflega reiknað um 1–2 millj. kr. á mann. Í þeim heimildum sem ég hef er þessi áætlun talin algjörlega óraunhæf og vísa ég í ofangreind rök. Engar kvaðir í kjarasamningum eru um greiðslur fyrir akstur til og frá vinnu þegar um nýráðningar er að ræða. Það skiptir einnig máli í þessu samhengi.
Annað sem vekur athygli við rýni úttektar er að skýrsluhöfundar virðast gefa sér það að Suðurnesjamenn muni ekki vilja starfa í Gæslunni í framtíðinni og að núverandi starfsmenn muni ekki flytja á svæðið þegar á líður. Mér þykir þetta helst til neikvæð nálgun. Samfélagið á Suðurnesjum er mjög gott og ég er sannfærð um að þegar menn fara að starfa þar muni a.m.k. hluti starfsmanna telja heppilegra að búa nær starfsstöðinni. Starfsmannavelta er einnig alltaf einhver eins og gengur og gerist hjá fyrirtækjum þannig að ég tel raunhæft að álykta sem svo að ef starfsemi Gæslunnar flyst til Suðurnesja muni fleiri Suðurnesjamenn sækja um vinnu þar. Niðurstaðan er því sú að aksturskostnaður yrði mun minni en gert er ráð fyrir í skýrslunni.
Annar liður í skýrslunni sem hefur veruleg áhrif á aukinn rekstrarkostnað er flutningur flugdeildar Landhelgisgæslunnar og breytingar á rekstri hennar. Ef af flutningi verður þyrfti að breyta núverandi bakvaktarfyrirkomulagi deildarinnar í viðverufyrirkomulag. Þá þyrfti að fjölga flugmönnum um 50%. Þess ber þó að geta að með breyttu vaktafyrirkomulagi styttist viðbragðstími flugmanna mjög mikið. Nú eru menn á bakvöktum og viðbragðstími er 30–60 mínútur en hann styttist í 15 mínútur ef menn væru á staðnum þegar útkallið kemur. Þar erum við að tala um aukið öryggi. Viðverufyrirkomulaginu fylgir aukinn kostnaður, ekki bara vegna fjölgunar starfsmanna heldur einnig vegna meiri notkunar á tækjum og auknu viðhaldi á þeim. Ég vil benda á varðandi útkallstímann að það er vel mögulegt, þar sem þyrlurnar eru nú þrjár, að vera með eina þyrlu staðsetta á Norðurlandi þar sem mörg útköll eru austan við landið. Það mundi einnig auka öryggi og styrkja Gæsluna.
Forsendur skýrslunnar eru þær að flugskýlið á Reykjavíkurflugvelli sé mátulega stórt miðað við núverandi flugflota, þ.e. tvær þyrlur og eina flugvél. Í dag eru hins vegar þrjár þyrlur í rekstri og ein flugvél þannig að þessar forsendur eru brostnar. Hvað ef Gæslan tekur við öllu sjúkraflugi? Það er til skoðunar og gæti gerst í framtíðinni. Það mundi breyta starfsgrundvelli Gæslunnar talsvert. Sá mikli kostnaður sem útlistaður er vegna fjölgunar og þjálfunar flugmanna yrði þá partur af endurskipulagningu sjúkraflugsins. Einnig er rétt að það komi fram að þessi kostnaður þarf ekki að koma allur fram í einu. Það mætti t.d. skoða hvort mögulegt væri að leggja fram fimm eða sex ára áætlun varðandi flutning Gæslunnar eða jafnvel til lengri tíma.
Ég vil einnig nefna hér að á vegum utanríkisráðherra og innanríkisráðherra er nú unnið að því að á Íslandi verði staðsett leitar- og björgunarmiðstöð fyrir norðurhluta Atlantshafsins og norðurskautsins. Forsenda þess er að geta notað innviðina á Keflavíkurflugvelli. Slík miðstöð yrði væntanlega rekin sem samvinnuverkefni nokkurra ríkja. Íslenskur samstarfsaðili á Íslandi um slíkan rekstur yrði Landhelgisgæslan. Gangi þetta eftir er augljóst að starfsemi Gæslunnar yrði betur fyrir komið í Reykjanesbæ. Ég sé því fyrir mér að í stefnunni varðandi miðstöð leitar og björgunar á Suðurnesjum í framtíðinni felist einnig gríðarleg tækifæri fyrir starfsemi Landhelgisgæslunnar.
Samkvæmt mínum upplýsingum eru forsendur fyrir niðurstöðum útreikninga skýrslunnar að mestu fengnar frá Landhelgisgæslunni og Siglingastofnun. Starfsmenn Landhelgisgæslunnar unnu greinargerð árið 2007, fyrir sjö árum, sem bar heitið „Greinargerð um kostnað og áhrif í tengslum við skoðun á flutningi Landhelgisgæslu Íslands til Keflavíkur“. Þessi greinargerð var á sínum tíma unnin fyrir samgönguráðuneytið og nefnd vegna flutnings Reykjavíkurflugvallar. Nú spyr ég: Eiga þessar forsendur frá 2007 enn þá við? Í umræddri athugun kemur fram að um 40 manns starfi nú við loftvarnaeftirlit en það er tengt öllum loftvarnaupplýsingakerfum NATO. Hins vegar er ekki nefnt í úttektinni að Landhelgisgæslan rekur nú þegar mörg mannvirki á öryggissvæðinu sem eru ekkert eða lítið nýtt.
Í úttektinni kemur fram að kostnaður vegna breytinga á húsnæði getur orðið verulegur. Sú fullyrðing er röng. Húsnæði er til staðar og tilbúið til notkunar. Aðeins þarf að greiða viðhald, rafmagn og hita en þann kostnað greiðir íslenska ríkið nú þegar. Ekki er um að ræða leigugreiðslur enda er húsnæðið nú í umsjón Landhelgisgæslunnar.
Í skýrslunni segir hins vegar, með leyfi forseta:
„Mögulega gæti leigukostnaður lækkað þar sem leiguverð er lægra á Suðurnesjum en í Reykjavík en aftur á móti er líklegt að aðstaðan myndi stækka verulega.“
Þessi fullyrðing er röng og byggist á vanþekkingu. Enn og aftur: Landhelgisgæslan er nú þegar með húsnæði í rekstri. Það er ekki um neinn leigukostnað að ræða. Með því að nýta húsnæðið betur undir starfsemi Gæslunnar næðist mikil fjárhagsleg hagræðing fyrir ríkið til lengri tíma. Hér má nefna stóra flugskýlið, sem er 12.200 fermetrar og var endurnýjað árið 2000, og þjónustubyggingar sem má nýta fyrir flugvélar, þyrlur og viðhald. Óverulegar breytingar þarf að gera á þessum byggingum svo að þær henti starfsemi Gæslunnar.
Í þessu samhengi er rétt að benda á ábyrgð ríkisins gagnvart Mannvirkjasjóði Atlantshafsbandalagsins varðandi viðhald og rekstur mannvirkjanna. Í úttekt ráðherra frá 2011 er gert ráð fyrir kostnaði upp á 80 milljónir við breytingar á rafkerfi hússins. Þessum breytingum á rafkerfinu er lokið en samkvæmt lögum þurfti að breyta kerfinu í samræmi við íslenska og evrópska staðla þannig að þessar 80 milljónir verða ekki hluti af kostnaði ef af flutningi verður.
Á svæðinu suður frá er mjög góð hafnaraðstaða og nú þegar ber Landhelgisgæslan ábyrgð á rekstri hluta Helguvíkurhafnar, þ.e. þess hluta sem er á eignaskrá Mannvirkjasjóðs Atlantshafsbandalagsins. Úttekt á nauðsynlegum breytingum á hafnaraðstöðu liggur fyrir en hún var gerð árið 2009. Staðsetning hafna út frá öryggissjónarmiðum mundi batna frá því sem nú er þar sem styttra yrði fyrir varðskipin að komast út á aðalstarfssvæði Landhelgisgæslunnar, hafsvæðið í kringum Ísland. Það er mjög mikilvægt.
Samkvæmt úttektinni frá 2011 kemur fram að rekstrarkostnaður aukist um 691 millj. kr. á ári miðað við þær forsendur sem þá voru gefnar. Dýrustu þættirnir eru breytingar á rekstri flugdeildar og aksturskostnaður. Þessar tölur standast alls ekki skoðun eins og ég hef bent á. Skýrsluhöfundar gefa sér einnig að fólk á Suðurnesjum muni ekki sækjast eftir störfum hjá Landhelgisgæslunni í framtíðinni, sem er mjög sérstakt svo ekki sé meira sagt. Flutningur á starfsemi Landhelgisgæslunnar mun auka verulega framboð á atvinnutækifærum á svæðinu, bæði beinum og óbeinum. Það er það sem Suðurnesjamenn þurfa, þ.e. fleiri störf. Það er ótrúlegt að skýrsluhöfundar skuli ekki sjá neina liði í útreikningum sínum til kostnaðarlækkunar, eingöngu er horft á aukinn kostnað. Ég get ekki betur séð á tölunum í skýrslunni.
Spurningin er: Hvaða forsendur gaf innanríkisráðuneyti skýrsluhöfundum á þessum tíma?
Ég hef bent á nokkra stóra galla í hagkvæmnisathugun ráðuneytisins frá 2011. Sumar forsendur hafa breyst og aðrar eru beinlínis rangar. Þörf er á að láta vinna aðra slíka athugun af hlutlausum fagaðilum sem yrði þá ítarlegri og tæki m.a. á framtíðarstefnumótun fyrir starfsemi Landhelgisgæslunnar. Ég geri mér grein fyrir að fjármunir liggja ekki á lausu um þessar mundir en eins og ég hef nefnt gæti þessi flutningur Gæslunnar sparað ríkinu mikla fjármuni til lengri tíma, aukið öryggi borgaranna og nýtt húsnæði sem við erum þegar að greiða fyrir reksturinn á.
Aðalatriðið í þessu máli er að fólk sjái heildarmyndina og móti skýra framtíðarsýn varðandi framtíðarrekstur Landhelgisgæslu Íslands.
