fjárlög 2016.

Herra forseti. Ég mæli fyrir nefndaráliti 1. minni hluta. Í fjárlögum fyrir árið 2016 sést mjög vel að fjárhagsstaða ríkissjóðs hefur batnað verulega frá hruni. Það er ljóst að margar þær nauðsynlegu aðhaldsaðgerðir og breytingar á skattkerfinu sem gripið var til í kjölfar fjármálaáfallsins árið 2008 hafa skilað árangri. Gert er ráð fyrir að heildarjöfnuður verði 10,7 milljarðar kr. samkvæmt breytingartillögum meiri hlutans. Þarna er afgangur þrátt fyrir að stjórnarmeirihlutinn hafi afsalað sér tekjum alveg frá því að hann tók við. Í ár er verið að breyta tekjuskattskerfinu, eyðileggja jöfnunarhlutverkið eða draga úr því. Það kostar okkur 5,5 milljarða kr. sem ganga að stærstum hluta til þeirra sem eru í góðum efnum fyrir. Það er í takt við aðrar aðgerðir hægri stjórnarinnar.

Það vekur athygli þegar við skoðum tekjusamsetninguna að þá getum við sagt að ríkisstjórnin sé að afsala sér skatttekjum með því að breyta skattkerfinu í þágu þeirra sem eru ríkir og hafi gert það með margvíslegum hætti frá því að hún tók við en treysti nú á einskiptisaðgerðir eins og arðgreiðslur til að forða ríkissjóði frá því að vera í mínus. Það er athyglisvert eins og staðan í samfélaginu er núna.

Það vekur miklar áhyggjur hvernig hið aukna svigrúm í ríkisfjármálum er nýtt. Það nýtist þeim sem mest hafa á milli handanna á kostnað þeirra sem eru á lægstu laununum og millitekjufólks. Aldraðir og öryrkjar, sem eru hópar sem eiga oft í miklum fjárhagserfiðleikum, eru skildir eftir; kjör þeirra fylgja ekki þróun lágmarkslauna og eru ekki leiðrétt afturvirkt í samræmi við launaþróun og launaleiðréttingar ráðamanna. Viðmiðunarmörk barnabóta og vaxtabóta fylgja ekki verðlagsþróun og eru mun lægri en áður. Á sama tíma er dregið úr þrepaskiptingu skattkerfisins þannig að fólk með 700 þús. kr. í tekjur á mánuði fær 6 þús. kr. á mánuði í skattalækkun en fólk á lægstu tekjunum nýtur lækkananna ekki á neinn hátt. Einstaklingum, 25 ára og eldri, sem vilja í bóknám er haldið frá framhaldsskólunum og vísað á aðrar dýrari leiðir til náms.

Þetta er forgangsröðun sem jafnaðarmenn hafna og sýnir að ríkisstjórnin hefur ekki getu til að byggja upp réttlátt samfélag sem tryggir öllum betri lífskjör. Við þetta bætist að ekkert bólar á marglofuðu nýju húsnæðisbótakerfi og húsaleigubætur hækka ekki í samræmi við loforð sem voru gefin í tengslum við skuldaniðurfellinguna þar sem leigjendur voru skildir eftir. Engin fjárframlög fara í aðgerðir til að mæta alvarlegum húsnæðisvanda ungs fólks sem situr fast í fátæktargildru á leigumarkaði. Sá vandi bitnar helst á börnum leigjenda en mörg þeirra skortir efnisleg gæði samkvæmt tölum Hagstofunnar.

Ríkisstjórnin sem nú situr hefur alltaf sett starfsemi Landspítalans í uppnám við fjárlagagerð sína. Það er athyglisvert í ljósi margítrekaðra yfirlýsinga stjórnarþingmanna um að forgangsraða eigi í þágu þjóðarsjúkrahússins. Þrátt fyrir það er ekki gert ráð fyrir að spítalinn geti á komandi ári staðið við nýgerða kjarasamninga, sinnt nauðsynlegu viðhaldi eða stytt nægilega of langa biðlista sem lengdust vegna verkfalla á árinu sem er að líða. Ofan á þetta bætist að fjárlög gera ekki ráð fyrir að spítalinn fái framlög til að mæta fólksfjölguninni, breyttri aldurssamsetningu þjóðarinnar eða hraðari fjölgun ferðamanna. Aftur á móti er tekið tillit til þessara þátta í samningum við sérgreinalækna og aðra einkarekna heilbrigðisþjónustu. Það er merki um ranga forgangsröðun stjórnvalda í heilbrigðisþjónustunni. Í því samhengi hafa jafnframt verið kynnt áform um aukinn einkarekstur í heilsugæslunni sem eru ófjármagnaðar í breytingartillögum stjórnarflokkanna við 2. umr. fjárlaga. Það lýsir miklu skilningsleysi á vanda íslensks heilbrigðiskerfis að tefla auknum einkarekstri fram sem einu lausninni á vanda þess, að það skuli gert án skýrrar stefnumörkunar eða umræðu í samfélaginu vekur eðlilega upp ótta um að stefnt sé að því að veikja opinbera þjónustu enn frekar og auka kostnaðarþátttöku sjúklinga, sérstaklega þegar horft er til þess að ekki er verið að stíga mikilvægustu skrefin í heilbrigðismálum, sem eru aukin fjárframlög til opinberra stofnana. Þær hafa haldið úti góðri þjónustu á miklum niðurskurðartímum sem hófust reyndar fyrir hrun. Nú er komið að þolmörkum. Skýr merki þess eru meðal annars alvarleg staða á Landspítalanum og lítil nýliðun heimilislækna.

Nauðsynlegar fjárfestingar í innviðum samfélagsins eru látnar sitja á hakanum. Of hæg uppbygging á ferðamannastöðum, nánast engar nýjar vegaframkvæmdir og ófullnægjandi vetrarþjónusta á vegum úti bitnar illa á íbúum landsbyggðarinnar. Byggðastefna sem byggir á handahófskenndum hugmyndum um uppbyggingu álvers í Skagafirði eða útdeilingu peninga frá forsætisráðuneytinu í húsafriðun er ekki líkleg til árangurs. Sóknaráætlanir landshluta eru vanfjármagnaðar og önnur ný verkefni eða áætlanir um að skapa ný og verðmæt störf eru ekki til.

Allt þetta á sama tíma og atvinnugreinum eins og sjávarútvegi og ferðaþjónustu, sem bera einna mest úr býtum, er sleppt við eðlileg auðlindagjöld.

Það eru of litlar fjárfestingar í almenningssamgöngum og orkuskiptum sem mundu nýtast í baráttunni gegn loftslagsbreytingum og íbúum um land allt. Loftslagssjóði þarf að gera mögulegt að sinna hlutverki sínu með myndarbrag.

Við gerð fjárlaga fyrir árið 2016 voru góð tækifæri til að skapa enn betra samfélag byggt á sanngjarnari skiptingu þeirra gæða sem við eigum á Íslandi og leggja grundvöll að þjóðfélagi sem stæðist samanburðinn við aðrar Norðurlandaþjóðir. Þau tækifæri liggja enn ónýtt og haldið er áfram á braut sem allir sjá að mun leiða til aukinnar misskiptingar þar sem forréttindahópar munu búa við betri stöðu en aðrir. Í fjárlagafrumvarpi 2016 er ekki að finna trúverðuga sóknarstefnu sem er líkleg til að stöðva flótta Íslendinga frá landinu.

Herra forseti. Samfylkingin telur að bætur almannatrygginga eigi að fylgja hækkun lágmarkslauna að þessu sinni. Telja verður að 69. gr. laga um almannatryggingar hafi verið sett til að verja þá sem fá greiddan lífeyri fyrir kjaraskerðingu. Nú þegar lágmarkslaun hækka hlutfallslega meira en önnur laun í landinu er sanngirniskrafa að bætur almannatrygginga fylgi þeirri þróun. Jafnframt hefur Samfylkingin lagt til að aldraðir og öryrkjar fái kjör sín bætt afturvirkt frá 1. maí 2015 líkt og kjarasamningar á almennum markaði gera ráð fyrir og fordæmi eru fyrir frá gerð kjarasamninga árið 2011, en þá var þessi leið farin við hækkun bóta almannatrygginga og kom hækkunin fram um mitt árið en var ekki beðið með hækkun til áramóta.

Á morgun, herra forseti, er fundur í hv. fjárlaganefnd. Þar verður málið sennilega tekið til umræðu. Ég held í þá von að stjórnarmeirihlutinn muni skipta um skoðun og koma með breytingartillögu á milli umræðna í fjáraukalögunum, sem geri ráð fyrir að kjaramál aldraðra og öryrkja verði í takti við kjaramál annarra í samfélaginu og hækkun verði frá 1. maí eins og á almennum markaði. Launabreytingarnar í kjarasamningum VR og Flóabandalagsins voru þannig að 10,9% bættust við launin 1. maí 2015 og 5,9% eiga að koma 1. maí 2016. Síðan eru tvö skref til viðbótar þar til lágmarkslaun hafa náð 300 þús. kr. Það er sanngirniskrafa þegar sérstaklega er farið í það að hækka lægstu laun að kjör aldraðra og öryrkja verði ekki látin sitja eftir.

Tryggingastofnun hefur tekið saman samanburð bóta almannatrygginga eða lífeyrisgreiðslna sem stofnunin greiðir út við lægstu laun. Í síðustu ársskýrslu hennar er mjög góð tafla sem sýnir þennan samanburð alveg frá árinu 2000 til ársins 2014. Á árinu 2014 voru greiðslur Tryggingastofnunar til einhleypinga 101,6% af lágmarkslaunum. Það sér hver maður að ef kjörin hækka ekki frá 1. maí um 10,9%, eins og lágmarkslaun, verður þessi útreikningur í næstu ársskýrslu Tryggingastofnunar þannig að bætur almannatrygginga og lífeyrir elli- og örorkulífeyrisþega verða undir lágmarkslaunum. Það er algerlega óásættanlegt, herra forseti.

Ríkisstjórnin hefur forgangsraðað lækkun skatta á þá sem eru vel aflögufærir en haft þá stefnu að halda lífeyri undir lágmarkslaunum. Það eykur mjög ójöfnuð í landinu. Þessu mótmælir Samfylkingin harðlega.

Mikið skilningsleysi virðist vera á stjórnarheimilinu á þörfum Landspítalans. Þjóðarsjúkrahúsið á við mikinn vanda að stríða og stjórnendur og starfsfólk þess hafa fært rök fyrir því að nauðsynlegt sé að bæta fjármunum í reksturinn ef viðhalda eigi núverandi þjónustustigi. Bæði sjúklingar og fagmenn hafa lýst því að ekki verði lengur unað við stöðuna eins og hún er. Aldrei hefur verið eins erfitt að finna legupláss fyrir sjúklinga, að sögn lækna. Aukning á þjónustuþörf er um 1,7% árlega vegna fólksfjölgunar og breyttrar aldurssamsetningar sem leiðir til þess að álagið á sjúkrahúsið eykst ár frá ári. Ekki er gert ráð fyrir þessari aukningu í fjárveitingum til sjúkrahússins og jafngildir það sjálfstæðri niðurskurðarkröfu á heilbrigðisþjónustuna. Rétt um 1 milljarð kr. ætti að leggja til Landspítalans vegna fjölgunar sjúklinga ár hvert. Á sama tíma er gert ráð fyrir aukinni þjónustuþörf í samningum við sérgreinalækna sem vinna á einkareknum starfsstöðvum. Samningurinn við sérgreinalækna gerir ráð fyrir því að sjúklingum fjölgi vegna aldurssamsetningar þjóðarinnar og þeir fái aukinn kostnað vegna þess greiddan, en opinbera heilbrigðiskerfið og þjóðarsjúkrahúsið eiga að skera niður fyrir þeim kostnaði sem aukningunni fylgir. Þessi forgangsröðun er með öllu óásættanleg.

Við þetta bætast deilur á milli velferðarráðuneytisins og fjármálaráðuneytisins um útreikninga á kostnaði við nýtt vaktaskipulag lækna sem samið var um í síðustu kjarasamningum. Að mati velferðarráðuneytisins vantar 400 millj. kr. upp í kostnaðinn svo að samningurinn verði að fullu bættur hjá sjúkrahúsinu. Samfylkingin hefur farið fram á að Ríkisendurskoðun leysi úr þessari deilu fyrir afgreiðslu fjárlaga enda væri það viðbótarkrafa um niðurskurð á Landspítalann um 400 millj. kr. ef útreikningur velferðarráðuneytisins reyndist réttur en útreikningur fjármálaráðuneytisins látinn standa.

Auk rekstrarvanda sníður húsnæði Landspítalans starfseminni þröngan stakk. Undanfarin ár hefur viðhaldi bygginga verið slegið á frest með þeim afleiðingum að húsnæðið er í einhverjum tilfellum heilsuspillandi. Við þessar aðstæður er ómögulegt að una. Samfylkingin tekur undir kröfu stjórnvalda um að aukið fé verði veitt til viðhalds svo að bæta megi alvarlegt ástand bygginga spítalans. Fjárveitingar til endurnýjunar og viðhalds húsnæðis, tækjakaupa og framþróunar hafa undanfarin ár verið hér á landi með því allra lægsta sem um getur í OECD-löndunum. Að meðaltali verja OECD-löndin 0,5% af vergri landsframleiðslu í þessa liði, sem samsvarar 10 milljörðum kr. ár hvert. Ef miðað er við aðrar Norðurlandaþjóðir, t.d. Danmörku, væru um 14 milljarðar eyrnamerktir þessum liðum. Við Íslendingar höfum hins vegar farið með sem samsvarar 0,1% af vergri landsframleiðslu í fjárfestingar á innviðum heilbrigðisþjónustunnar og erum þar í næstneðsta sæti OECD-landanna, á milli Grikklands og Mexíkós. Það er fróðlegt að hafa þessar staðreyndir í huga þegar fjárveitingar til þessara mála eru metnar og þegar ríkisstjórnin stærir sig af forgangsröðun í ríkisfjármálum.

Í frumvarpi til fjárlaga er gert ráð fyrir hækkun til heilsugæslunnar, einkum vegna heimahjúkrunar, fleiri sálfræðinga á höfuðborgarsvæðinu og fjölgunar heimilislækna um fjóra, einnig á höfuðborgarsvæðinu. Verið er að leggja lokahönd á nýtt kostnaðarmat á sjúklingum með mismunandi sjúkdóma sem leiða á til þess að með hverjum sjúklingi fylgi ákveðinn fjárhæð. Þannig verði fjármunum skipt á milli heilsugæslustöðva eftir fjölda sjúklinga sem þeim er ætlað að sinna.

Í breytingartillögum að frumvarpinu er lagt til að 70 millj. kr. verði nýttar til að greiða húsaleigu í átta mánuði fyrir þrjár heilsugæslustöðvar á höfuðborgarsvæðinu. Í texta sem kynntur var í fjárlaganefnd 23. nóvember með tillögunni segir, með leyfi forseta:

„Heilbrigðisráðherra hefur ákveðið að bjóða út rekstur þriggja nýrra heilsugæslustöðva á höfuðborgarsvæðinu til að auka aðgengi íbúanna að þjónustunni.“

Í nýju skjali með breytingartillögu meiri hlutans er búið að fella þessa setningu brott. Ekki er gert ráð fyrir sérstöku fjárframlagi á árinu 2016 til rekstrar þessara nýju heilsugæslustöðva heldur eiga þeir sem óska eftir því að reka stöðvarnar að sýna fram á að þeir muni fá til sín sjúklinga til að sinna. Sjúklingunum fækkar þá um leið og þeim heilsugæslustöðvum sem fyrir eru starfandi og fjármunir til reksturs þeirra dragast saman að sama skapi. Ef ætlunin er að styrkja heilsugæsluna með þessum hætti er erfitt að sjá fyrir sér árangurinn. Helsti vandi heilsugæslunnar á höfuðborgarsvæðinu er fjárhagsvandi. Útboð rekstrar er frekar líklegt til að bæta á þann vanda en hitt.

Sænska ríkisendurskoðunin tók út einkareknar heilsugæslustöðvar í Svíþjóð og niðurstaðan sýndi að í hverfum þar sem efnaminna fólk bjó og félagsleg vandamál voru tíð versnaði heilbrigðisþjónustan við einkareksturinn. Þetta eru athyglisverðar niðurstöður. Áður en við Íslendingar stígum þetta skref þurfum við að skoða reynslu annarra landa og taka umræðuna bæði í þingsal og úti í samfélaginu.

Umræða um stefnumótun í íslenska heilbrigðiskerfinu verður að vera gegnsæ og uppi á borðum. Greinilegt er að áform eru um að auka einkarekstur í heilbrigðiskerfinu frá því sem nú er og það ætlar ríkisstjórnin að gera án umræðu í samfélaginu og á Alþingi. Það vekur upp tortryggni og grun um að mæta eigi vanda fjárvana heilbrigðiskerfis með aukinni kostnaðarþátttöku sjúklinga. Um það verður ekki sátt.

Málefni aldraðra eru öll meira og minna í óvissu nú um stundir. Engin áætlun hefur litið dagsins ljós um uppbyggingu hjúkrunarheimila og of mörg dæmi eru um að aldraðir komist ekki af sjúkrahúsi því að pláss á hjúkrunarheimilum eru ekki til staðar. Aldraðir eru óöruggir með stöðu sína og framtíð og óttast að vera upp á börn sín eða ættingja komnir þegar þeir geta ekki lengur búið heima hjá sér. Vandræðagangur ríkisstjórnarinnar í málaflokknum bitnar ekki síst á fátækustu eldri borgurunum, þeim sem búa við lökustu stöðuna félagslega og á fjölskyldum þeirra. Kallað er úr öllum áttum eftir stefnumótun og uppbyggingu hjúkrunarrýma þar sem þeirra er þörf. Á sumum svæðum landsins er biðtími eftir þjónustu slíkur að skömm er að.

Það er einnig ámælisvert að svo mikilvægur málaflokkur sem málefni fatlaðra hafi verið látinn reka á reiðanum á kjörtímabilinu. Sveitarfélögin telja að um rúman milljarð vanti í málaflokkinn auk þess sem þau vilja að kostnaðarhlutdeild ríkisins vegna NPA-samninga hækki úr 20% í 30%. Fram hefur komið að nokkur þjónustusvæði hafa viðrað þá skoðun af fullri alvöru, vegna hallareksturs í málaflokknum, að réttast væri að skila málaflokknum aftur til ríkisins. Um hluta þess fjárhagslega ágreinings hefur nýlega náðst samkomulag á milli ríkis og sveitarfélaga. Því má gera ráð fyrir að tillaga því til staðfestingar komi fram fyrir 3. umr. fjárlaga. Staðan er sérstaklega alvarleg fyrir þá 55 einstaklinga sem eru með NPA-samninga, hafa þegar þurft að skera niður við sig þjónustu og vita ekki hvert framhaldið verður. Fólk er sett í lífshættulega stöðu auk óvissunnar sem fylgir því að vita ekki hvort það geti til frambúðar haft frelsi til að stjórna eigin lífi. Gera verður ráð fyrir því að lausn á fjármögnun NPA hafi ekki verið skilin eftir í hinu nýgerða samkomulagi milli ríkis og sveitarfélaga og að samkomulagið í heild samrýmist lögum í málaflokknum og samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks.

Það er forgangsmál Samfylkingarinnar á yfirstandandi þingi að laga hækkun hámarksgreiðslu í fæðingarorlofi í 500 þús. kr. í áföngum til ársins 2018. Jafnframt er lagt til að fæðingarorlofið verði lengt í 12 mánuði til samræmis við lengingu fæðingarorlofs sem samþykkt var á Alþingi árið 2013, sem síðan var fallið frá. Miklar breytingar hafa orðið á töku feðra á fæðingarorlofi síðastliðin ár. Hlutfall feðra sem taka fæðingarorlof hefur lækkað hratt, úr 85% árið 2009 niður í 76% árið 2014. Í því samhengi er gjarnan bent á að árið 2014 var hlutfall foreldra sem fengu hámarksgreiðslu úr Fæðingarorlofssjóði 28,4%, hlutfall mæðra 17% en hlutfall feðra 41%. Ljóst er að lágar hámarksgreiðslur hafa áhrif á fæðingarorlof feðra og hækkun er því nauðsynleg til að jafna stöðu foreldra og rétt barna.

Þegar sitjandi ríkisstjórn tók við völdum í maí 2013 breyttist forgangsröðun í ríkisfjármálum. Í árslok 2013 voru samþykkt lög um breytingu á lögum um fæðingar- og foreldraorlof sem fólu meðal annars í sér að fallið var frá því að lengja fæðingarorlofið í 12 mánuði. Framlag ríkisstjórnarinnar til foreldra ungra barna var að hækka hámarksgreiðslur í fæðingarorlofi um 20 þús. kr., í 370 þús. kr., frá og með 1. janúar 2014. Sú fjárhæð hefur ekki verið hækkuð síðan og ekki er gert ráð fyrir hækkun hennar í frumvarpi til fjárlaga fyrir árið 2016. Verði það niðurstaðan munu hámarksgreiðslur í fæðingarorlofi ekki hækka í þrjú ár. Bæta þarf stöðu barnafjölskyldna og brúa bilið milli fæðingarorlofs og dagvistunar. Að lengja fæðingarorlofstímabilið í 12 mánuði er markvert framlag ríkisins í þá átt. Áætluð útgjöld Fæðingarorlofssjóðs vegna foreldra á vinnumarkaði, miðað við hækkun hámarksgreiðslu, eru samtals 10.156 millj. kr. á árinu 2016. Það er hækkun um 1.706 millj. kr. til viðbótar við áætlað framlag til fjárlaga.

Samfylkingin telur að breyta eigi barnabótum og takmarka tekjuskerðingar verulega líkt og tíðkast annars staðar á Norðurlöndum. Þannig verði staða barnafólks jöfnuð. Ríkisstjórnin leggur til að árið 2016 skerðist barnabætur við 200 þús. kr. mánaðarlaun hjá einstaklingum og við 400 þús. kr. samanlögð mánaðarlaun sambýlisfólks. Þetta leiðir til þess að afar fáir foreldrar fá óskertar barnabætur og markmið um jöfnuð á stöðu heimila næst ekki. Að lágmarki ætti að bæta stöðuna þannig að miðað væri við að heimili sem lifa á lágmarkslaunum fengju óskertar barnabætur. Á árinu 2016 verða lágmarkslaun 270 þús. kr. á mánuði. Allar greiningar á stöðu heimila landsins á undanförnum árum sýna að staða barnafjölskyldna er erfiðust og of mörg börn hér á landi búa á heimilum sem eiga í fjárhagsvanda. Barnabætur eru ætlaðar til að jafna stöðu barnafólks í landinu og bæta þannig hag barna.

Herra forseti. Samfylkingin hefur lagt fram þingsályktunartillögu þar sem lagt er til að íslenska ríkið taki á móti að minnsta kosti 500 flóttamönnum á næstu þremur árum, enda fjölgar flóttafólki hratt og staða þess fer versnandi. Samkvæmt tillögu Samfylkingarinnar verður stefnt að því að að minnsta kosti 100 flóttamönnum verði boðin dvöl hér á landi árið 2015, 200 árið 2016 og 200 árið 2017. Sérstök áhersla verði lögð á móttöku flóttamanna frá Sýrlandi og flóttafólks annars staðar frá sem er í sambærilegri stöðu og viðkvæmir hópar flóttamanna sem Ísland hefur tekið á móti undanfarin ár í samstarfi við flóttamannahjálpina. Vegna langvarandi stríðsástands í Sýrlandi skal jafnframt unnið að aukinni fjölskyldusameiningu Sýrlendinga, m.a. með því að heimila tímabundið veitingu dvalarleyfa til aðstandenda Sýrlendinga sem búsettir eru á Íslandi.

Ríkisstjórn Íslands hefur lagt til við Alþingi að varið verði 2 milljörðum kr. í móttöku flóttafólks á árunum 2015 og 2016. Gert er ráð fyrir 825 millj. kr. aukaframlagi á árinu 2015 vegna móttöku flóttamanna og til að takast á við fjölgun hælisleitenda. Gert var ráð fyrir 1 milljarði kr. á yfirstandandi ári en samkvæmt fjáraukalögum er gert ráð fyrir að hluti þeirrar fjárhæðar, 175 millj. kr., muni ekki falla til fyrr en á árinu 2016 og að framlög við 2. umr. fjárlaga fyrir 2016 verði aukin til samræmis við það. Gert er ráð fyrir að aukin framlög fari í að mæta auknum kostnaði vegna fjölgunar hælisleitenda og til að auka málshraða, í aukinn stuðning við alþjóðastofnanir og hjálparsamtök og móttöku á flóttamönnum frá Sýrlandi. Markmið um að mæta auknum kostnaði vegna hælisleitenda og auka málshraða eru nauðsynleg, en auka þarf við framlög til móttöku fleira flóttafólks. Miðað við þær forsendur sem gefnar eru má áætla að eingöngu sé gert ráð fyrir móttöku um 50 flóttamanna á árinu 2016.

Neyðin í Evrópu og í flóttamannabúðum í nágrannaríkjum Sýrlands er orðin mikil og íslenska ríkið verður að axla ábyrgð á þeirri stöðu sem komin er upp. Í nágrannaríkjunum hefur Svíþjóð tekið á móti miklum fjölda fólks á þessu ári, eða um 190 þús. manns. Í Noregi hafa stjórnvöld sett viðmið um að taka við ríflega 500 manns á ári á móti hverjum 330 þús. íbúum. Finnland og Danmörk hafa einnig lagt sitt af mörkum þótt í minna mæli sé. Öll ríki verða að leggja sitt af mörkum og dreifa verður byrðunum jafnt. Í því samhengi er tillaga um að Ísland taki á móti að lágmarki 500 manns á þremur árum bæði hófleg og eðlileg.

Aukinn stuðningur við innflytjendur er nauðsynlegur. Þar vegur þyngst íslenskukennsla útlendinga og starfsemi Fjölmenningarseturs.

Herra forseti. Samfylkingin leggur ríka áherslu á að framhaldsskólar verði aftur opnir öllum aldurshópum. Með fjárlögum fyrir árið 2015 voru settar fjöldatakmarkanir í framhaldsskólum. Jafnvel þótt mennta- og menningarmálaráðherra segi að skólum sé ekki bannað að taka við bóknámsnemendum sem náð hafa 25 ára aldri er skólum svo þröngur stakkur sniðinn að flestum þeim sem sóttu um skólavist á þeim aldri var hafnað. Afleiðingar þessarar menntastefnu ríkisstjórnarinnar hafa nú, aðeins einu ári seinna, komið í ljós. Í framhaldsskólunum hefur nemendum 25 ára og eldri fækkað um 447 í bóknámi og um 295 í list- og verknámi, um alls 742 einstaklinga. Skilaboðin um fjöldatakmörkun hafa augljóslega orðið til þess að þeir sem eru 25 ára eða eldri sækja síður um skólavist og telja sig ekki lengur velkomna í framhaldsskóla.

Nokkur fjöldi fólks hefur flosnað upp úr framhaldsskólanámi eða orðið að hætta vegna ýmissa ófyrirsjáanlegra aðstæðna, svo sem veikinda eða fjárskorts. Mörg þeirra hafa farið aftur í framhaldsskóla í heimahéraði sínu eftir 25 ára aldur og hafa lokið stúdentsprófi og háskólaprófi í kjölfarið. Þetta fólk starfar um allt land, í leikskólum, grunnskólum, á heilbrigðisstofnunum og í tæknigreinum svo að dæmi séu tekin. Landsbyggðin hefur treyst á menntun og störf þessara einstaklinga. Nú er búið að loka fyrir þessa leið. Það er mikill missir fyrir einstaklingana sem hafa ekki tækifæri til að styrkja stöðu sína með öðrum hætti. Missirinn verður ekki síður mikill fyrir samfélagið í heild til lengri tíma litið.

Rannsóknir sýna að gott aðgengi að námi skiptir miklu ef hækka á menntunarstig þjóðarinnar. Mennta- og menningarmálaráðherra hefur ferðast um landið og talað um mikilvægi læsis og menntunar fyrir hagvöxt og hagsæld í landinu. Á sama tíma skerðir hann aðgengi að menntun, sem mun koma harðast niður á ungu fólki á landsbyggðinni. Því er í staðinn boðið að flytjast búferlum og fara í einkaskóla á Suðurnesjum, í Reykjavík eða Borgarfirði eða stunda dreifnám við þá skóla með ærnum tilkostnaði. Enginn vafi er á að með þessari ráðstöfun mun opinberum störfum á landsbyggðinni fækka enn frekar og erfiðara verður að fá fólk með fagmenntun til starfa.

Háskólastarf þarf einnig að styrkja og minnt er á að Háskóli Íslands og Háskólinn á Akureyri hafa um árabil tekið við fleiri nemendum en þeir hafa fengið greitt fyrir.

Það er eitt af forgangsverkefnum að styrkja menningarstarfsemi með öflugum hætti nú þegar staða ríkissjóðs hefur batnað. Á erfiðum tímum eftir efnahagshrunið var skorið niður til menningarstarfs eins og á öllum sviðum samfélagsins. Harðast kom niðurskurðurinn niður á smærri söfnum og setrum víða um land. Því er það forgangsverkefni að styrkja menningarsamninga landshlutanna svo að heimamenn geti forgangsraðað til menningarmála þar sem þörfinni verður best mætt. Sjálfstætt starfandi leikhús eiga líka í vanda sem þarf að leysa á árinu 2016 og Listskreytingasjóð þarf að endurreisa. Bókmenntasjóð þarf að styrkja sérstaklega og gerir minni hlutinn tillögu þar um. Íslenska óperan þarfnast stuðnings, sem meiri hlutinn leggur til, vegna hárrar húsaleigu. Óskiptur sjóður mennta- og menningarmálaráðuneytisins til að útdeila styrkjum á sviði listgreina þar sem umsóknir eru afgreiddar eftir auglýsingu og úrvinnsluferli hefur einnig sætt miklum niðurskurði og úr því þarf að bæta nú og á næstu árum. Ofantalið með samanlögðum breytingartillögum meiri hluta og minni hluta fjárlaganefndar er ásættanlegt fyrsta skref til þess að gefa til baka til menningarmála nú þegar ríkissjóður hefur rétt úr kútnum eftir efnahagshrunið.

Ýmsar breytingar eru lagðar til á 6. gr. fjárlagafrumvarpsins sem er heimildargrein. Þar er meðal annars eftirtektarvert að óskað er eftir heimild til að selja húsnæði Þjóðskjalasafns Íslands við Laugaveg 162 í Reykjavík og kaupa eða leigja annað hentugra húsnæði. Þjóðskjalasafnið er stærsta safn frumheimilda um sögu íslensku þjóðarinnar og þróun byggðar og mannlífs í landinu og er þess vegna sá grunnur sem rannsóknir, stjórnsýsla og mannréttindi hér á landi byggja á. Þjóðskjalasafnið er skjalasafn allrar þjóðarinnar og hefur almenningur aðgang að safninu, bæði í afgreiðslu þess og lestrarsal. Tengsl safnsins og samskipti við stjórnsýsluna í landinu eru mikil og fræðasamfélagið leitar einnig gagna á safninu. Sökum þessa er mikilvægt að safnið sé aðgengilegt almenningi og staðsetning þess eins miðsvæðis í höfuðborginni og unnt er. Í stefnu fyrir safnið sem samþykkt var og gefin út í fyrra segir um staðsetninguna, með leyfi forseta:

„Öll meginstarfsemi Þjóðskjalasafns verði á einum stað við Laugaveg í Reykjavík.“

Þetta er nýsamþykkt stefna og útgefin í fyrra. Heimildarákvæðið um að selja húsnæðið kemur því á óvart og vekur upp spurningar um hvar stjórnvöld sjái starfsemina fyrir sér. Ef stjórnvöld hyggjast selja Laugaveg 162 undir hótel eða lundabúðir og flytja safnið úr alfaraleið lýsir það engu öðru en þekkingarleysi á starfsemi Þjóðskjalasafns Íslands og mikilvægi góðs aðgengis að þjónustu þess.

Herra forseti. Fjölgun ferðamanna á undanförnum árum kallar á skýra stefnumótun og aukna fjárfestingu sem mun styrkja atvinnulíf á landsbyggðinni. Verja þarf vinsæla ferðamannastaði fyrir ágangi og auka aðdráttarafl ferðamannastaða um allt land. Þannig verður hægt að dreifa ferðamönnum betur um landið og auðveldara verður að taka á móti fleiri ferðamönnum. Stefnuleysi stjórnvalda um rekstrarumhverfi þessarar ört vaxandi atvinnugreinar er himinhrópandi. Þar skortir bæði stefnumörkun varðandi uppbyggingu ferðamannastaða en auk þess er fjárhagslegu rekstrarumhverfi greinarinnar ábótavant. Fyrir liggur að fjárfestingar í greininni eru umtalsverðar og fjárfestar vaða blint í sjóinn hvað hana varðar því að stefnumörkun stjórnvalda, sem styður að fjárfestingarnar muni borga sig til langs tíma, er engin.

Hæstv. iðnaðar- og viðskiptaráðherra boðaði strax sumarið 2013 að fjármagna ætti uppbyggingu ferðamannastaða með náttúrupassa. Frumvarpið var andvana fætt og enn sýnir ríkisstjórnin og ferðamálaráðherrann getuleysi sitt í að láta ferðamennina fjármagna nauðsynlega uppbyggingu með neyslusköttum. Það sér hver maður að illa mun fara fyrir atvinnugreininni í heild sinni ef henni er leyft að stækka svo hratt án þess að innviðir samfélagsins séu styrktir til að taka á móti slíkum fjölda ferðamanna. Mikið mæðir á vinsælustu ferðamannastöðunum og nauðsynlegt er að setja aukinn kraft í að dreifa ferðamönnum um landið og jafna álag á náttúruperlur. Vegna fjölda ferðamanna hefur álag einnig aukist mikið á lögreglu, heilsugæslu og á vegakerfi landsins án þess að stjórnvöld grípi í taumana með þeim hætti sem nauðsynlegt er.

Samfylkingin telur brýnt að veita meira fjármagn til lögreglunnar en sem nemur hallarekstri síðasta árs. Ný og kostnaðarsöm verkefni bíða lögreglunnar sem nauðsynlegt er að ráðast í af alvöru. Þar ber helst að nefna átak sveitarfélaga og lögreglunnar gegn heimilisofbeldi. Áhyggjum hefur verið lýst af því að ekki sé mögulegt að grípa inn í þau alvarlegu mál nægilega tímanlega og með afgerandi hætti. Ætlunin er að lögreglan og félagsþjónusta sveitarfélaganna vinni saman að því að aðstoða fjölskyldur á markvissan hátt, tryggja öryggi barna og veita þeim stuðning, málin verði rannsökuð betur og upplýsingar um úrræði og eftirfylgd meðal þolenda aukin. Afar mikilvægt er að lögreglan geti sinnt þessum málum af festu.

Álag á lögreglu vegna fjölgunar ferðamanna hefur aukist um allt land frá árinu 2012 þegar mikil fjölgun varð á komum erlendra ferðamanna. Í nefndaráliti 1. minni hluta er mynd sem sýnir fjölda mála, fjölgun ferðamanna og fjölda ferðamanna á hvern lögregluþjón. Sem dæmi voru árið 2010 1.490 mál þar sem grunaðir, þ.e. kærðir, voru með erlenda kennitölu en á fyrstu átta mánuðum þessa árs eru málin orðin 4.232. Á árinu 2010 voru 741 ferðamaður á hvern lögreglumann en fyrstu átta mánuði ársins 2015 eru þeir orðnir 2.031. Í millitíðinni hefur lögreglumönnum ekki fjölgað. Það er augljóst að þarna verður að grípa í taumana.

Í breytingartillögu meiri hlutans er gert ráð fyrir að 400 millj. kr. verði varið til að styrkja löggæslu í landinu. Lögreglu- og sýslumannsembættin standa misvel fjárhagslega og sum þeirra glíma við verulegan hallarekstur. Í árslok 2014 var hallinn einmitt tæpar 400 millj. kr. Verði viðbótin látin renna upp í hallarekstur embættanna mun þeim fjármunum ekki verða varið til nýrra verkefna eða til að taka á þeim vanda sem blasir við í rekstri og verkefnastöðu embætta. Í texta við breytingartillögu meiri hlutans er rætt um að úthlutun fjármuna til lögregluembætta miðist við niðurstöður á úttekt á þjónustu- og öryggisstigi. Í umræðum um tillöguna í fjárlaganefnd kom einnig fram að innanríkisráðherra hefði lagt áherslu á landamæravörslu og fjölgun ferðamanna við útfærslu tillagnanna. Ljós er að mun hærri upphæð þarf til að mæta veikleikum í starfsemi lögreglunnar, en eins og ég sagði þá er halli embættanna tæpar 400 millj. kr.

Ráðast þarf í nýjar framkvæmdir í vegagerð og viðhald vegna aukins álags af ferðamennsku og leggja ríkari áherslu á uppbyggingu almenningssamgangna. Fjárfesting í nýjum framkvæmdum í vegagerð er nú í sögulegu lágmarki og viðhaldi vega víða ábótavant. Afar mikilvægt er að ráðin sé bót á þessu með viðbótarfjárframlagi til vegagerðar. Álag á vegakerfið vegna fjölgunar ferðamanna veldur sliti og vegna umferðaröryggis er ekki hægt að una við ástandið eitt ferðamannasumarið enn.

Það sama má segja um vetrarþjónustu Vegagerðarinnar. Víða um land kemur skert þjónusta niður á íbúunum og getur valdið fjárhagslegu tjóni þeirra sem treysta á að vegir séu hreinsaðir af snjó eftir þörfum. Auk þess geta stjórnvöld ekki kallað eftir fleiri ferðamönnum allt árið ef ekki á að setja fjármuni til þess að greiða fyrir vetrarþjónustu á vegakerfinu. Með bættum almenningssamgöngum er bæði um sjálfsagða þjónustu við íbúa að ræða en ekki síður sýna stjórnvöld ábyrgð vegna loftslagsbreytinga ef lögð er áhersla á tíðar og góðar almenningssamgöngur um allt land.

Samfylkingin hefur lagt til aðgerðaáætlun til að taka á bráðavanda í húsnæðismálum. Í þeim aðgerðum þarf að auka án tafar framboð á leiguhúsnæði, halda aftur af hækkun leiguverðs og gera kaupendum kleift að kaupa sína fyrstu íbúð. Ef frá er talin lækkun, en ekki niðurfelling eins og fjallað er um í 2. tölulið hér síðar, á virkri skattbyrði af leigutekjum úr 14% í 10% og áform um uppbyggingu á 400 leiguíbúðum á næsta ári eru engin fjárframlög sjáanleg í fjárlögum næsta árs til að mæta alvarlegri stöðu á húsnæðismarkaði. Það eru mikil vonbrigði að félags- og húsnæðismálaráðherra hafi ekki lagt fram frumvörp sem væru líkleg til að breyta húsnæðismarkaðnum til betri vegar þrátt fyrir margítrekuð loforð um umbætur, sem voru seinast gefin við undirritun kjarasamninga í vor, en lítið er um efndir og samstaða á vinnumarkaði sett í uppnám vegna stefnu- og úrræðaleysis stjórnvalda.

Fyrir nærri tveimur árum eða við lok 143. löggjafarþings samþykkti ríkisstjórnin þingsályktun Samfylkingarinnar um bráðaaðgerðir í húsnæðismálum og vísaði henni til ríkisstjórnar. Því miður hefur ekkert gerst síðan þá. Allt þetta kjörtímabil hefur Samfylkingin rætt mikilvægi þess að grípa til aðgerða til að mæta gríðarlegum vanda á húsnæðismarkaði. Húsnæðisverð hefur hækkað mikið og margt ungt fólk getur ekki keypt sína fyrstu íbúð auk þess sem mikill skortur er á leiguíbúðum. Margir eru í þeirri erfiðu stöðu að geta hvorki keypt né leigt sómasamlegt húsnæði.

Forusta ríkisstjórnarinnar hefur margoft lofað aðgerðum á leigumarkaði. Fólkið sem var skilið út undan í skuldaleiðréttingunni fær samt enga úrlausn og enga hækkun á húsaleigubótum. Leigjendum var aftur lofað hærri húsaleigubótum sem mótvægisaðgerð vegna hækkunar matarskatts við síðustu fjárlagagerð en þau loforð urðu að engu.

Þörf er á að styðja við uppbyggingu á nýju félagslegu húsnæðiskerfi sem kemur til móts við fólk sem ræður ekki við markaðskjör á húsnæði og getur hvorki fest kaup á húsnæði né leigt á almennum leigumarkaði. Þessi hópur býr við mikið óöryggi í húsnæðismálum og ber allt of háan húsnæðiskostnað sem hlutfall af tekjum. Rannsóknir sýna að börn sem búa í leiguhúsnæði eru líklegri en önnur börn að búa við skort. Bráðaaðgerðir eru nauðsynlegar. Þær aðgerðir þurfa að auka án tafar framboð á leiguhúsnæði, halda aftur af hækkun leiguverðs og gera kaupendum mögulegt að kaupa sína fyrstu íbúð.

Nauðsynlegt er grípa til margvíslegra aðgerða til að tryggja öllum húsnæði við hæfi. Ég bendi á ítarlega þingsályktunartillögu Samfylkingarinnar sem var endurflutt nú í haust en hefur ekki fengist rædd. Þar eru lagðar til aðgerðir í níu liðum. Efst á blaði er hækkun húsaleigubóta samhliða upptöku nýs húsnæðisbótakerfis.

Forseti. Sóknaráætlun er ófjármögnuð. Samfylkingin leggur mikla áherslu á að fjármunum sem um munar verði varið til sóknaráætlana landshluta og að unnið verði markvisst að því að bæta búsetuskilyrði um allt land.

Á síðasta kjörtímabili var í fyrsta sinn unnin heildstæð sóknaráætlun með víðtæku samráði. Ráðist var í gerð sóknaráætlana landshluta og stefnumótandi byggðaáætlun unnin með nýjum hætti. Mikilvægt er að halda áfram á þeirri braut sem mörkuð var á síðasta kjörtímabili og byggist á alþjóðlega viðurkenndu verklagi sem vænlegt er til árangurs. Með sóknaráætlun eru aukin völd og ábyrgð færð til heimamanna við forgangsröðun og skiptingu opinbers fjár sem rennur til verkefna á sviði byggða- og samfélagsþróunar. Markmið sóknaráætlunar er að nýta fé betur, auka skilvirkni í samskiptum landshlutasamtaka við ríkisvaldið, stuðla að langtímaáherslum í stefnumótun og tengja þær við stefnu ríkisins í byggðamálum.

Auka þarf fjárframlög til sóknaráætlana landshluta eigi tilgangur og markmið þeirra að nást. Þegar skrifað var undir fyrstu samninga um sóknaráætlanir í mars 2013 voru 73 verkefnum úr öllum landshlutum tryggðar 620 millj. kr. Þar af voru 400 millj. kr. fjármagnaðar af ríkinu.

Þverpólitísk sátt er meðal sveitarstjórnarmanna um sóknaráætlanir landshluta enda eru áætlanirnar unnar á grundvelli mikillar faglegrar vinnu þar sem aðkoma heimamanna í hverjum landshluta hefur verið tryggð og dýrmæt þekking þeirra á svæðunum nýtt.

Bætt fjarskipti eru eitt brýnasta byggðamálið sem við stöndum frammi fyrir. Aukið framlag til ljósleiðaravæðingar er góðra gjalda vert en engan tíma má missa og því er mikilvægt að hraða framkvæmdum. Háhraðatengingar þurfa að ná í allar dreifðar byggðir til að tryggja jafnræði á milli svæða við ákvörðun fólks og fyrirtækja um staðsetningu. Fjölmargar hefðbundnar atvinnugreinar reiða sig nú á öflugt netsamband. Má þar nefna bæði landbúnað og fiskvinnslu. Háhraðatenging er forsenda fjölbreyttra lausna í menntamálum á landsbyggðinni og auðveldar samrekstur menntastofnana um langan veg. Háhraðatengingar eru auk þess mikilvægur stuðningur við nýsköpun, uppbyggingu ferðaþjónustu og annarra atvinnugreina í heimabyggð. Fjölmargar byggðir eru varla í posahæfu sambandi, svo dæmi sé nefnt, og geta því illa nýtt tækifæri í ferðaþjónustu. Því er afar mikilvægt að flýta uppbyggingu. Samfylkingin fagnar auknu fjármagni til þessara framkvæmda á árinu 2016.

Samfylkingin er mótfallin frekari lækkun útvarpsgjalds og telur nauðsynlegt að tryggja að Ríkisútvarpið geti sinnt lögboðnum skyldum sínum í menningarmálum gagnvart öryggis- og lýðræðishlutverkinu og eigi raunhæfa möguleika á að bjóða upp á fjölbreytta dagskrá. Það er mat stjórnar og stjórnenda RÚV að lengra verði ekki gengið í hagræðingu hjá fyrirtækinu miðað við núverandi þjónustu enda hafi gríðarlega mikið verið hagrætt á síðustu árum. Mikilvægt er að útvarpsgjaldið gangi óskert til fyrirtækisins eins og til var ætlast með fjölmiðlalögum. Stjórnarmeirihlutinn lækkaði útvarpsgjaldið úr 19.400 kr. í 17.800 kr. árið 2014 og lét gjaldið ekki ganga að fullu til stofnunarinnar þrátt fyrir að fram hefði komið að lækkun gjaldsins mundi leiða til frekari niðurskurðar. Hefði útvarpsgjaldið verið 19.400 kr. og gengið að fullu til Ríkisútvarpsins hefði verið kominn grunnur undir rekstur sem héldi, bæði hvað varðar dagskrá og viðhald á dreifikerfi. Í fjárlagafrumvarpi þessa árs er lagt til að útvarpsgjaldið lækki enn frekar og þá í 16.400 kr. Ljóst er að lækkun gjaldsins kallar á verulegan niðurskurð og breytingu á hlutverki stofnunarinnar.

Í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis, um orsök og afleiðingar bankahrunsins, er fjallað um hlutverk fjölmiðla sem fjórða valdsins. Í skýrslu þingmannanefndarinnar sem fjallaði um skýrslu rannsóknarnefndarinnar og fylgdi sem skýring á þingsályktun sem allir þingmenn samþykktu kemur eftirfarandi fram sem sannarlega er tilefni til að minna á nú þegar deilt er um rekstur Ríkisútvarpsins, með leyfi forseta:

„Ábyrgð fjölmiðla sem fjórða valdsins er mikil en þar hlýtur ábyrgð Ríkisútvarpsins að vega þyngst. Mikilvægt er að búa svo um hnútana að Ríkisútvarpið geti sinnt lögbundnu hlutverki sínu sem öflugur fréttamiðill og vettvangur fræðslu, menningar og skoðanaskipta. Þá verður að gera þá kröfu á hendur Ríkisútvarpinu að það beiti sér öðrum fremur fyrir vandaðri rannsóknarblaðamennsku.“

Svo mörg voru þau orð. Augljóst er að tryggja verður fjárhag Ríkisútvarpsins svo að það geti staðið undir þessum kröfum Alþingis.

Samfylkingin telur að halda eigi þriggja þrepa skattkerfi en ekki að fækka þrepunum í tvö. Þá ætti að lækka tryggingagjald og auðvelda þannig litlum og meðalstórum fyrirtækjum að hækka laun.

Í fjárlögunum fyrir árið 2016 verður töluverður tekjumissir miðað við árið 2015 vegna skattkerfisbreytinga. Með breytingunum sem verða komnar að fullu til framkvæmda árið 2017 á að fella eitt þrepið úr skattkerfinu en þau eru þrjú í dag. Fólk með 700 þús. kr. í tekjur mun njóta mestrar skattalækkunar og ráðstöfunartekjur þess hækka um 12 þús. kr. á mánuði. Á sama tíma mun fólk á lægstu launum fá hækkanir sem eru innan við 1 þús. kr. Mynd í nefndaráliti 1. minni hluta sýnir hvernig lækkun skatta mun dreifast eftir tekjubilum og þar sést ágætlega að þeir sem eru með 850 þús. kr. mánaðarlaun eða meira fá 3 þús. kr. á mánuði.

Stjórnarmeirihlutinn treystir sér ekki til að hækka kjör öryrkja og ellilífeyrisþega sem nemur lágmarkslaunum. Þetta er skýr forgangsröðun, herra forseti. Breytingin á tekjuskattskerfinu sýnir skilningsleysi ríkisstjórnarinnar á aðstöðu tekjulægsta hóps þjóðfélagsins. Sérstaklega þegar horft er til þess að stjórnarflokkarnir vilja ekki að aldraðir og öryrkjar njóti sömu kjarabóta og fólk með lág laun á vinnumarkaði.

Samfylkingin telur að afnám þrepaskiptingar skattkerfisins dragi úr getu ríkisins til að fjármagna öflugt velferðarkerfi sem þjóni öllum. Það er aðgerð sem eykur ójöfnuð hér á landi. Nýjar rannsóknir virtra aðila, t.d. hagfræðinga OECD, sýna að aukinn ójöfnuður dregur úr velmegun ríkja. Greiningar þeirra benda til að tekjuójöfnuður hafi mælanleg áhrif til minnkunar hagvaxtar. Efnahagsstefna sem dregur úr ójöfnuði leiðir því ekki einungis til réttlátara þjóðfélags heldur verður þjóðfélagið einnig auðugra.

Ef draga á lærdóm af nýjustu rannsóknum hefði farið betur á að lækka skatthlutfallið í lægri þrepum núverandi kerfis frekar en að taka eitt þrep út. Þá væri öflug aðferð að lækka tryggingagjald, sem er skattur á laun sem vinnuveitendur greiða, og auðvelda þeim þannig að hækka laun starfsmanna. Lækkun tryggingagjalds nýtist best litlum og meðalstórum fyrirtækjum og fyrirtækjum sem reiða sig á þekkingu, hugvit, hönnun og annan mannauð. Nánari umfjöllun um afstöðu Samfylkingarinnar til skattkerfisbreytinganna er að finna í nefndaráliti minni hluta efnahags- og viðskiptanefndar.

Á næsta ári stefnir í að miklir fjármunir komi í ríkissjóð vegna nauðasamninga við fallin fjármálafyrirtæki. Þær fjárhæðir verða í samræmi við áætlanir sem settar voru fram af síðustu ríkisstjórn. Mikilvægt er að nota fjármunina sem koma í ríkissjóð til að greiða niður skuldir, lækka árlegar vaxtagreiðslur og koma í veg fyrir þenslu. Varað er við því að nota svigrúmið sem skapast til að kaupa kosningasigra í næstu alþingiskosningum með óábyrgum loforðum. Kynning á niðurstöðum samningaviðræðna við kröfuhafa var skrautsýning og ekki til þess fallin að auka traust á þeirri leið sem valin var. Að fara samningaleiðina frekar en að láta þrotabúin borga stöðugleikaskatt er stór ákvörðun sem meira samráð hefði þurft að hafa um og kynna mun skýrar. (Gripið fram í: Ókei.)

Stöðugleikaframlagið er 379 milljarðar kr. samkvæmt þeim upplýsingum sem gefnar hafa verið. Í fjárlagafrumvarpinu er þó einungis gert ráð fyrir 170 milljörðum kr. af þeim fjármunum sem vænst er að renni í ríkissjóð með stöðugleikaframlaginu. Það fjármagn verður nýtt til að bæta ríkissjóði tekjutap af sérstökum skatti fjármálafyrirtækja að hámarki 40 milljarða kr. og til að greiða niður skuldir ríkissjóðs. Greiddar verða eftirstöðvar af skuldabréfi Seðlabankans og vaxtakostnaður ríkissjóðs af bréfinu verður af þeim sökum 3,7 milljörðum kr. lægri á næsta ári en í ár. Því má ljóst vera að Alþingi mun fjalla frekar um ráðstöfun stöðugleikaframlagsins þegar málin hafa skýrst hvað þetta varðar.

Þá leggur Samfylkingin mikla áherslu á það að fram fari rannsókn á einkavæðingu bankanna eins og samþykkt hefur verið (VigH: Síðari, er það ekki?) með þingsályktun hér á Alþingi og leggur áherslu á að ekki verði farið af stað í söluferli á bankahlutum ríkisins í fjármálafyrirtækjum fyrr en búið sé að rannsaka þetta og niðurstaðan sé ljós svo að læra megi af reynslunni.

Herra forseti. Það er afar mikilvægt að auka traust almennings á því hvernig fjármunum úr ríkissjóði er úthlutað og varið. Fjárlaganefnd Alþingis hafði mikið fyrir því á síðasta kjörtímabili að breyta úthlutun á óskiptum liðum fjárlagafrumvarpsins. Fyrir þá breytingu hafði fjárlaganefnd auglýst eftir umsóknum um styrki og tekið tugi umsækjenda ár hvert í viðtal áður en styrkir voru ákveðnir. Fyrirkomulagið hafði verið gagnrýnt harðlega í mörg ár, m.a. af Ríkisendurskoðun og fulltrúum allra stjórnmálaflokka sem töldu að þarna væri lögð spillingargildra fyrir alþingismenn sem mætti ekki vera til staðar. Orðrómur var um að þingmenn væru að hygla sínu fólki sérstaklega. Umbætur fjárlaganefndar gengu út á gegnsæi til að auka traust á því hvernig fjármunum ríkisins er skipt, á þarfagreiningu og eftirlit, bætta stjórnsýslu, yfirsýn yfir einstaka málaflokka og faglega umsýslu. Útgangspunkturinn var að fjárlaganefnd og fagnefndir gerðu tillögur um einstaka fjárlagaliði en sjóðir og félagasamtök, menningarráð landshluta, vaxtarsamningar sveitarfélaga og ráðuneyti sæju um dreifingu til einstakra verka eftir ákveðnum viðmiðum. Ekki voru allir ánægðir með þetta umbótastarf fjárlaganefndar. Óánægðastir voru þeir sem höfðu greiðan aðgang að þingmönnum og fjárlaganefnd. Þessu umbótastarfi fjárlaganefndar á síðasta kjörtímabili ætti að fylgja eftir með aðhaldi og eftirliti frá fjárlaganefnd og bæta vinnulag ef þörf er á.

Breytingartillögur meiri hluta fjárlaganefndar við fjárlagafrumvarp 2016 eru sumar hverjar í anda gamaldags vinnubragða. Meiri hlutinn hefur með tillögugerð sinni rofið þá þverpólitísku sátt um verklag og vinnuferla sem tókst að ná eftir mikla vinnu fulltrúa allra flokka á síðasta þingi. (Gripið fram í.) Meiri hluti fjárlaganefndar úthlutar sjálfur rúmlega 200 millj. kr. til valinna verkefna að því er virðist eftir óskum einstakra þingmanna. (Gripið fram í.) Gagnsæi er ekkert, jafnræði ótryggt, samþykkt ferli sniðgengið og tortryggni um að þingmenn séu að hygla sínu fólki sérstaklega blossar upp. Það sama má því miður segja um tillögur fyrir Norðvesturkjördæmi. Þessi vinnubrögð eru harkalega gagnrýnd enda hljóta þau að teljast einstaklega óvönduð.

Herra forseti. Tekjur til að fjármagna breytingartillögur minni hlutans eru tilteknar á sérstöku skjali þar um. Minni hlutinn leggur allur sameiginlega fram breytingartillögur sem birtar eru á skjali eins og ég nefndi áðan. Þar er gert ráð fyrir fjárframlögum til sjúkrahúsa, menntakerfisins, barnafjölskyldna, vegagerðar, sóknaráætlana landshluta og menningarmála svo að eitthvað sé nefnt. Hæsta upphæðin fer til að standa vörð um kjör aldraðra og öryrkja. Tekjur til að fjármagna breytingartillögurnar eru 2 milljarðar kr. vegna framlengingar orkuskatts, 3 milljarðar kr. vegna hærri veiðigjalda á næsta ári, 8 milljarðar kr. vegna arðs af bönkunum og 4 milljarðar kr. vegna betra skatteftirlits.

Við tókum þá ákvörðun, herra forseti, að fara ekki í skattkerfisbreytingar eða þær breytingar sem gerðar hafa verið á undanförnum árum. Það hefði auðvitað verið möguleiki því að þessi ríkisstjórn er búin að afsala sér tekjum svo tugum milljarða skiptir en skilar hér niðurstöðu upp á 10,7 milljarða heildarjöfnuð sem byggður er á einskiptisaðgerðum ef við horfum á tekjustreymið. Það er ástæða til að hafa áhyggjur af því en auðvitað getur hægri stjórnin snúið af villu síns vegar og gert breytingar sem gefa ríkissjóði sanngjarnar tekjur og byggja upp gott velferðarsamfélag fyrir alla. Ríkisstjórnin er sannarlega ekki á þeirri leið núna. Það sýna þessi fjárlög og undanfarin fjárlög einnig.