sjúkratryggingar.

Herra forseti. Við fjöllum hér um frumvarp til laga um greiðsluþátttöku vegna heilbrigðisþjónustu. Þetta mál hefur verið mjög lengi í vinnslu og beðið hefur verið eftir niðurstöðu úr nefnd sem kennd er við fyrrverandi þingmann Pétur Blöndal heitinn. Ég tek undir orð síðasta ræðumanns og fleiri sem hér hafa talað að það eru vonbrigði að ekki skuli fylgja fjármunir inn í það breytta greiðslufyrirkomulag sem lagt er upp með. Þar stendur auðvitað hnífurinn í kúnni að stjórnvöld treysta sér ekki til þess að létta af almenningi varðandi kostnaðarþátttöku í heilbrigðisþjónustu sem vissulega hefur aukist mikið undanfarin ár. Það er mikið áhyggjuefni að láglaunafólk og almenningur sem hefur átt erfitt með að ná endum saman um hver mánaðamót veigri sér við því að leita sér heilbrigðisþjónustu.

Ég rakst í dag á ágætisgrein sem formaður Verkalýðsfélags Vestfirðinga skrifaði og byggist á þeirri úttekt sem ASÍ hefur gert á greiðsluþátttökukerfinu og þessu nýja kerfi. Mig langar að fara aðeins yfir þær staðreyndir sem þar koma fram. Þar kemur fram að verið er að flytja kostnaðinn innan kerfisins yfir á aðra notendur, almenna notendur. Það er auðvitað ekki endilega það sem við viljum sjá heldur að aukið fjármagn komi í kerfið. Vissulega getur maður tekið undir það að setja þurfi skorður við upphæðunum og lækka þær, fyrir þá sem þurfa að leggja fram hæstar upphæðir. En það er ekki þar með sagt að sanngjarnt sé að velta þeim kostnaði yfir á almenna notendur sem hafa ekki endilega fjármagn eða burði til að rísa undir þeim aukna kostnaði.

Í greininni segir, með leyfi forseta:

„Með nýju greiðsluþátttökukerfi má gera ráð fyrir verulega aukinni kostnaðarþátttöku sjúklinga í heilbrigðiskerfinu. Þetta kom fram í máli Hennýjar Hinz, hagfræðings hjá ASÍ, í fyrirlestri um nýtt greiðsluþátttökukerfi heilbrigðisráðherra.

Henný benti á að allt frá árinu 1980 hefði greiðsluþátttaka sjúklinga í heilbrigðisþjónustu verið að aukast. Árið 1980 var greiðsluþátttaka ríkisins um 88% á móti 12% frá heimilum landsmanna, en hefði aukist til ársins 2016, en þá var greiðsluþátttaka ríkisins um 80% á móti 20% frá heimilum landsmanna. Samantektin staðfestir að kostnaður heimila í heilbrigðisþjónustu hefur aukist gríðarlega og mun aukast verulega með tilkomu nýja greiðsluþátttökukerfisins.

Afleiðingin er að almenningur á Íslandi mun síður sækja sér nauðsynlega læknis- eða sérfræðiþjónustu vegna kostnaðaraukans. Ef horft er til tekjulægsta hópsins og skoðað hvort hann sé líklegri en aðrir til að neita sér um nauðsynlega heilbrigðisþjónustu, kemur í ljós að um 6% þeirra sækir ekki viðeigandi þjónustu vegna aukins kostnaðar á móti 0,5–3% hjá sambærilegum hópi á Norðurlöndunum.“ — Sem eru nú þau lönd sem við berum okkur oft saman við.

„Sjúklingar sem í dag þurfa fjölþætta heilbrigðisþjónustu lenda í mörgum greiðsluþátttökukerfum.“ — Hæstv. heilbrigðisráðherra kom réttilega inn á þetta og nefndi að í dag væru um 40 kerfi í gangi.

„Afleiðingin er mikill kostnaður einstaklinga og má í raun segja að sjálfsábyrgð okkar í heilbrigðiskerfinu sé mjög mikil. Getur kostnaðurinn hlaupið á hundruðum þúsunda króna þar sem í raun sé ekkert þak á kostnaðinum. Einnig eru kerfin slæm að því leyti að þau takmarkast við almanaksárið og því sé mjög óheppilegt að veikjast eða lenda í slysi seint á árinu. Staðan skapar mikið ójafnræði og einnig hvað varðar meðferð sem veitt er.

Hugmyndir ráðherra um breytingar á kerfinu byggjast á því að búa til tvö kerfi. Annað fyrir heilbrigðisþjónustu og hitt varðar lyfjakostnað. Lyf verði áfram utan við heilbrigðisgreiðsluþátttöku eins og þau eru í dag. Það sem er jákvætt er að sjúkra-, tal- og iðjuþjálfun koma inn í nýja kerfið og byggir greiðsluþátttökukerfið á 12 mánaða tímabili í stað almanaksársins eins og var áður. Breytingin mun einnig bæta stöðu þeirra sem að jafnaði þurfa á heilbrigðisþjónustu að halda eins og t.d. langtímaveikir. Í nýja kerfinu er lagður grunnur að eins konar þjónustustýringu með tilvísunarkerfi.“ — Ég tek undir það, við vinstri græn höfum lengi talað fyrir tilvísunarkerfi og erum jákvæð gagnvart því.

„Rétt er að benda á að fjársveltum heilsugæslum er ætlað það hlutverk að halda utan um nýtt tilvísunarkerfi. Hlutverk þeirra felst í að vera fyrsti viðkomustaður sjúkling og vísa áfram til frekari þjónustu. Vegna fjárskorts mun heilsugæslan ekki geta sinnt því hlutverki sem skyldi.“

Ráðherra kom inn á það áðan í andsvari að bæta ætti heilsugæslunni þetta upp og maður vonar auðvitað að sú verði raunin. En heilsugæslan hefur kannski ekki mikið svigrúm í dag til þess að bera aukinn kostnað.

„Rétt er að benda á að einungis hluti almennra notenda heilbrigðisþjónustu er með skráðan heilsugæslulækni.“ — Það er auðvitað mikið vandamál sem á kannski fyrst og fremst við á stórhöfuðborgarsvæðinu.

„Greiðsluþak mun miðast við mánuð, 6 mánuði og 12 mánuði. Greiðsla á mánuði geti orðið 33.600 kr., þó þannig að á 6 mánuðum verði þakið 67.700 kr. og á 12 mánaða tímabili verður þakið 95.200.

Segja má að þeir sem muni njóta mestra varna í nýja kerfinu séu langtímaveikir, svo sem krabbameinssjúklingar og þeir sem glíma við afleiðingar slysa.“

Ég tek hjartanlega undir það að það var auðvitað löngu kominn tími til að mæta langtímaveikum og krabbameinssjúklingum. Það eru óheyrilegar upphæðir sem þeir sjúklingar og fjölskyldur þeirra hafa þurft að greiða og er okkur til skammar að ekki skuli hafa verið tekið á því fyrr.

„Barnafjölskyldur munu einnig njóta nokkurs ávinnings þar sem gjaldtakan verður einfölduð og munu barnmargar fjölskyldur í almennri þjónustu njóta ávinnings umfram aðra nema varðandi sérfræðiþjónustu. Kerfið mun því gagnast barnafjölskyldum mjög vel …“

Þetta er að mati úttektar hjá ASÍ eins og ég vísaði til og vonast maður til að þessi niðurstaða gangi eftir þótt ég telji að það þurfi auðvitað að skoða málið mjög vel í nefnd og allar hliðar á því og þá hópa sem gætu verið jaðarhópar og falli þarna undir. Eins og þetta lítur út gætu barnafjölskyldur mætt til sérfræðilæknis með eða án tilvísunar. Með tilvísun greiða börn ekki neitt, en án tilvísunar greiða börn sama gjald og elli- og örorkuþegar.

„En kerfið hefur líka sína galla sem endurspeglast einna helst í að eingöngu er verið að færa kostnað á milli sjúklinga.“

Það er auðvitað stór galli á þessu öllu saman og hér segir að almennir sjúklingar sem nota þjónustuna muni finna fyrir verulegri hækkun eða allt að 31% kostnaðarauka, og það munar nú um minna.

„Meðal almennra sjúklinga í hópi aldraðra og öryrkja verður hækkunin enn meiri, en þar mun kostnaðarauki verða allt að 73%. Umræddur kostnaðarauki mun verða þrátt fyrir breytingar á greiðsluþaki og leggst á almenna notendur heilbrigðisþjónustunnar.

Segja má að þessi tilfærsla kostnaðar milli kerfa sé einn stærsti gallinn á þessu nýja kerfi, en um 85 þús. almennra notenda munu taka á sig um 31% kostnaðarauka og um 37 þús. lífeyrisþega munu taka á sig um 73% kostnaðarauka. Augljóst er að ákveðnir hópar í þessum 122 þús. manna hópi, sérstaklega lágtekjufólk og lífeyrisþegar, munu ekki geta sótt sér nauðsynlega almenna læknisþjónustu vegna kostnaðarhækkunar.“

Hvernig ætlar heilbrigðiskerfið og heilbrigðisráðherra að bregðast við því? Það verður auðvitað að gera með einhverjum hætti. Það er ekki hægt að horfa upp á slíkt án þess að einhverjar ráðstafanir komi þar á móti.

„Almennir notendur úr þeim hópi gætu þurft að greiða allt að 157.000 kr. í almenna heilbrigðisþjónustu á 12 mánaða tímabili og lífeyrisþegar allt að 104.500 kr. í almenna heilbrigðisþjónustu á 12 mánaða tímabili. Rétt er að benda á að þarna er lyfjakostnaður ekki meðtalinn og bætist því við boðaðan kostnaðarauka.

Athygli vekur að sálfræðiþjónusta verður áfram undanskilin í nýja greiðsluþátttökukerfinu sem skýtur mjög skökku við þar sem andleg veikindi eru stækkandi vandamál í íslensku heilbrigðiskerfi. Sjúkrasjóðir stéttarfélaga og starfsendurhæfingar hafa staðfest að nánast má tala um sprengingu vegna aukins fjölda einstaklinga sem leita sér þjónustu vegna andlegra sjúkdóma. Við þeim bráðavanda er ekki brugðist í nýja greiðsluþátttökukerfinu.“

Ég tek undir orð þeirra þingmanna sem hér hafa talað á undan mér varðandi það að takmarkið eigi auðvitað að vera gjaldfrjáls heilsugæsla. Það er skattarnir okkar sem eiga að jafna á milli manna þann kostnað, þar fari jöfnunin fram en ekki innan kerfisins eins og verið er að gera og við eigum að feta okkur hratt og örugglega í þá átt að bjóða upp á gjaldfrjálst heilbrigðiskerfi eins og nágrannalönd okkar mörg hver eru með að mestu leyti, þó að þar sé auðvitað einhver mismunur á. En þetta er svo stór þáttur í útgjöldum heimilanna. Því miður er það oftar en ekki þannig að fátækar fjölskyldur veigra sér við því að sækja heilbrigðisþjónustu og draga það kannski umfram annað sem þær telja vera í forgangi og brýnna. Það ýtir undir það í framhaldinu að undirliggjandi sjúkdómar verði verri og öll lýðheilsa og almennt heilbrigði er þarna undir og verið að taka mikla áhættu með til lengri tíma. Við viljum ekki sjá okkar ríka samfélag þróast þannig að fátækar fjölskyldur og fátækir eldri borgarar þessa lands veigri sér við því að sækja heilbrigðisþjónustu sem ætti að vera aðgengileg öllum og ókeypis í raun og veru.

Við höfum verið að setja þetta í samhengi við greiðslu skatta til samfélagsins. Þegar ríkisskattstjóri segir að í dag megi áætla að um 83 milljarðar fari út úr kerfinu þar sem verið er að svíkja undan sköttum þá kemur það niður á samneyslunni og niður á heilbrigðiskerfinu og það er okkur algerlega til skammar og verður að takast á við það. Það væri ýmislegt hægt að gera við þá fjármuni, jafnt í heilbrigðiskerfinu sem annars staðar. Þetta mikla ákall þjóðarinnar sem kom fram í undirskriftasöfnun sem Kári Stefánsson hrinti af stað segir okkur að fólk vill að menn greiði skatta (Forseti hringir.) eftir efnum og aðstæðum og þeir séu nýttir í heilbrigðiskerfið.