145. löggjafarþing — 122. fundur,  31. maí 2016.

fjármögnun og rekstur nýsköpunarfyrirtækja og smærri fyrirtækja í vexti.

668. mál
[20:45]
Horfa

Frsm. efh.- og viðskn. (Frosti Sigurjónsson) (F):

Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir áliti efnahags- og viðskiptanefndar með breytingartillögu um frumvarp til laga um breytingu á ýmsum lögum til að styðja við fjármögnun og rekstur nýsköpunarfyrirtækja og smærri fyrirtækja í vexti.

Nefndinni bárust 19 umsagnir og minnisblöð og nefndin fékk á sinn fund fulltrúa frá fjármála- og efnahagsráðuneyti, Félagi atvinnurekenda, Össuri hf., Samtökum atvinnulífsins, Samtökum iðnaðarins, Kauphöll Íslands, Marel, ríkisskattstjóra, Viðskiptaráði Íslands, Nýsköpunarmiðstöð Íslands, Alþýðusambandi Íslands, CCP, Íslandsstofu og Tryggva Hjaltason.

Frumvarpið felur í sér breytingar á skattlagningu einstaklinga og fyrirtækja. Helstu breytingarnar snúa að skattlagningu kaupréttar, skattalegri ívilnun til erlendra sérfræðinga, frádrætti vegna rannsóknar- og þróunarkostnaðar nýsköpunarfyrirtækja og skattafslætti vegna hlutabréfakaupa þar sem þeim einstaklingum sem fjárfesta í hlutafélögum eða einkahlutafélögum í vexti gefst kostur á að njóta frádráttar frá tekjuskattsstofni að viðbættum fjármagnstekjum. Markmið breytinganna er m.a. að bæta samkeppnishæfni íslenskra fyrirtækja, auk þess að styðja við nýsköpun og þróun þeirra sem kostur er, t.d. með aðkomu og þátttöku einstaklinga.

Í athugasemdum sem bárust nefndinni og á fundum um málið komu fram jákvæð viðhorf til frumvarpsins en jafnframt ýmsar ábendingar sem nefndin telur rétt að taka til nánari skoðunar. Því leggur nefndin til nokkrar breytingar til að koma til móts við þessar ábendingar. Ég mun rekja þær helstu og tilefni þeirra en nefndarálitið og breytingarnar er að finna á þskj. 1382 og vísa ég til þess að öðru leyti.

Í 9. gr. laga um tekjuskatt er fjallað um skattlagningu á hlutabréfum sem starfsmaður eignast samkvæmt kauprétti vegna starfa sinna fyrir annan aðila. Fái starfsmaður að kaupa hlutabréfin undir kaupverði skal skattleggja mismuninn sem launatekjur þegar hann kaupir bréfin. Í 1. gr. frumvarpsins er lagt til að skattlagningu þessari verði frestað þangað til bréfin eru seld og að mismunur á kaupverði samkvæmt kaupréttarsamningi og söluverði teljist til launatekna en hækkun umfram það að sjálfsögðu skattlögð sem fjármagnstekjur. Í umsögnum og á fundum nefndarinnar komu fram sjónarmið um að vandkvæði gætu verið á því fyrirkomulagi að skattleggja framangreindan mismun sem launatekjur og leggja umsagnaraðilar til að hann verði fremur skattlagður sem fjármagnstekjur. Bent var á að það væri mjög íþyngjandi breyting að skattleggja söluhagnað hlutabréfa sem launatekjur í stað þess að skattleggja hann sem fjármagnstekjur.

Nefndin leggur til breytingu á ákvæðinu til að koma til móts við framangreint sjónarmið. Lagt er til að í stað þess að greiðsla komi til skattlagningar þegar kaupréttur er nýttur verði henni frestað þar til bréfin eru seld. Það innlausnarverð sem liggur fyrir við nýtingu kaupréttarins telst þá, eins og verið hefur, til stofnverðs við síðari sölu og hagnaður af sölunni þannig reiknaður telst til fjármagnstekna í hendi starfsmanns þegar hann selur bréfin. Breytingartillagan felur í sér þá ívilnun að rétthafa kaupréttarins er ekki gert skylt að greiða tekjuskatt við innlausn hans heldur þegar bréfin eru seld.

Til að hafa þetta alveg skýrt er það tillaga nefndarinnar að fái starfsmaðurinn að kaupa kaupréttina undir svokölluðu gangverði er sá mismunur skattlagður sem launatekjur en verður ekki skattskyldur fyrr en bréfin eru seld síðar.

Skattlagning breytanlegra skuldabréfa er viðfangsefni 2. gr. frumvarpsins. Þar er lagt til að hagnaður einstaklings vegna viðskipta með breytanleg skuldabréf sem breytt hefur verið í hlutabréf á lægra verði en sem nemur markaðsvirði bréfanna teljist til skattskyldra fjármagnstekna þegar hlutabréfin eru seld. Til skýrleika leggur nefndin til örlitla orðalagsbreytingu á ákvæðinu til að ljóst sé að ákvæðið eigi við um einstaklinga utan atvinnurekstrar.

Með 3. gr. frumvarpsins er lögð til frádráttarheimild fyrir erlenda sérfræðinga sem ráðnir eru til starfa hér á landi þannig að einungis 75% tekna þeirra verði skattskyld, 25% verði því skattfrjáls og undanþegin staðgreiðslu fyrstu þrjú árin í starfi að uppfylltum ákveðnum skilyrðum. Svipað fyrirkomulag býðst í nágrannalöndum okkar.

Nefndinni bárust þónokkrar umsagnir þar sem þessari heimild var fagnað sérstaklega. Nokkrir umsagnaraðilar benda þó á að ýmis vandkvæði geti fylgt heimildinni og þá sérstaklega hvað varðar skilgreiningu á erlendum sérfræðingi, sérfræðiþekking sé ekki alltaf bundin við menntun og aðra leið væri hægt að fara, t.d. að miða við tekjur. Þá er vakin athygli á skorti á fjölbreyttum hópi iðnaðarmanna hér á landi og því velt upp hvort slíkir iðnaðarmenn gætu fallið undir skilgreiningu ákvæðisins um erlenda sérfræðinga. Nefndin telur ljóst að í einhverjum tilfellum kunni einstakir iðnaðarmenn að hafa sérfræðiþekkingu sem falli að þeim skilyrðum sem sett verða með reglugerðinni og teljist þannig til sérfræðinga á grundvelli laganna. Nefndin lítur svo á að ákvæði 3. gr. frumvarpsins geti gagnast við að laða erlenda sérfræðinga til starfa hér á landi og þá sérstaklega í tækni- og rannsóknarfyrirtækjum og háskólasamfélaginu.

Í 4. gr. frumvarpsins er kveðið á um skattafslátt vegna hlutabréfakaupa og samkvæmt henni verða einstaklingar og fyrirtæki að uppfylla ákveðin skilyrði til að geta nýtt heimild til frádráttar. Nefndinni barst athugasemd varðandi 1. mgr. 4. gr. og tillaga um að hækka frádráttarhlutfallið úr 30% í 100% af fyrstu 3.000.000 kr., en í athugasemdum frumvarpsins kemur fram að í Svíþjóð er frádráttarhlutfallið 50% og getur orðið allt að 41% á Írlandi. Nefndin leggur til þá breytingu að frádráttarhlutfallið verði 50%. Í frumvarpinu er lagt til að hlutfallið reiknist af fjárfestingu í hlutafjáraukningu allt að 10.000.000 kr. á einstakling á ári og gerir nefndin ekki breytingar á þeirri fjárhæð.

Í 1. tölulið 2. mgr. 4. gr. er ákvæði um að lágmarksfjárfesting skuli vera 500.000 kr. til að njóta ívilnunar. Rökin fyrir lágmarkinu eru þau að um áhættufjárfestingu sé að ræða sem henti frekar þeim sem fjárfesta í nokkrum mæli. Nefndinni barst hins vegar umsögn um að æskilegt væri að lækka lágmarkið í 250.000 kr. svo fleiri ættu þess kost að fjárfesta með þessum hætti og einnig mætti færa rök fyrir því að lágmarkið mundi valda því að fjárfestar keyptu hlutabréf fyrir hærri fjárhæð en þeir hefðu annars gert og tækju þannig aukna áhættu. Nefndin leggur til að lágmarkið lækki í 300.000 kr.

Í umsögn sem nefndinni barst er gerð athugasemd við skilyrði 4. töluliðar 3. mgr. 4. gr. um að félag megi ekki vera skráð á hlutabréfamarkað. Umsagnaraðili bendir á að hópundanþágureglugerðin sem frumvarpið byggir á útiloki ekki fjárfestingar í félögum sem skráð hafa verið á markaðstorg fjármálagerninga. Nefndin telur ekki nauðsynlegt að ganga lengra í þessu efni en reglugerðin mælir fyrir um og leggur því til að í stað hlutabréfamarkaðar verði talað um skipulagðan verðbréfamarkað.

Í 5. tölulið 3. mgr. 4. gr. er sett skilyrði um að félag megi ekki hafa verið starfandi á markaði lengur en fjögur ár frá fyrstu sölu þess í viðskiptalegum tilgangi. Nefndinni bárust ábendingar um að í fyrrgreindri reglugerð væri miðað við sjö ár og að þar væri jafnvel gefið svigrúm til lengri tíma að vissum skilyrðum uppfylltum. Þar kemur einnig fram að sala í viðskiptalegum tilgangi innifelur ekki takmarkaðar sölur sem eiga sér stað á þróunartíma vörunnar áður en almenn sala hefst. Nefndin telur rétt að koma til móts við þessar ábendingar og leggur til að í stað fjögurra ára verði miðað við sjö ár.

Í 12. tölulið 3. mgr. 4. gr. segir að áður en hlutafjáraukning fari fram og árlega eftir það skuli félag fá staðfestingu ríkisskattstjóra á því að öll skilyrði 2. mgr. og 3. mgr. ákvæðisins séu uppfyllt. Að fenginni ábendingu frá fjármála- og efnahagsráðuneyti telur nefndin að þetta orðalag geti verið of erfitt í framkvæmd og leggur til að vísun til 2. mgr. verði felld brott.

Í 7. gr. frumvarpsins er lagt til að núverandi skattaívilnanir til nýsköpunarfyrirtækja verði hækkaðar verulega. Lagðar eru til tvær breytingar, annars vegar sú að hámark á rannsóknar- og þróunarkostnaði til almennrar viðmiðunar á frádrætti hækki úr 100.000.000 kr. í 300.000.000 kr. og hins vegar að hámark á rannsóknar- og þróunarkostnaði til viðmiðunar frádrætti hækki úr 150.000.000 kr. í 450.000.000 kr. þegar um aðkeypta rannsóknar- og þróunarþjónustu er að ræða frá ótengdu fyrirtæki, háskóla eða rannsóknastofnun.

Umsagnaraðilar fagna þessum fyrirætlunum frumvarpsins og telja breytinguna mikilvægt skref í þeirri viðleitni stjórnvalda að auka stuðning og efla rannsóknir við tækniþróun á Íslandi. Þónokkrir umsagnaraðilar telja engu að síður að frumvarpið eigi að ganga enn lengra með því að afnema þakið á endurgreiðslunni alfarið til að landið verði samkeppnishæfara á alþjóðamarkaði.

Ljóst er að í frumvarpinu er gert ráð fyrir þrefaldri hækkun á skattfrádrætti til nýsköpunarfyrirtækja. Þessi ríflega hækkun styður við fjármögnun og rekstur nýsköpunarfyrirtækja og smærri fyrirtækja í vexti í mun ríkari mæli en áður hefur verið gert. Afnám þaks á endurgreiðslunni mundi frekar gagnast þeim fyrirtækjum sem eru komin af vaxtarskeiði og eru skráð á markað. Það er hins vegar ekki markmið frumvarpsins, heldur að auka stuðning og efla rannsóknir við tækniþróun smærri fyrirtækja á Íslandi. Nefndin leggur því ekki til breytingu á þessum þætti frumvarpsins en vill árétta að þegar frekari reynsla verður komin á málið verði þakið endurskoðað og hugsanlega hækkað frekar í þrepum.

Undir nefndarálitið rita Katrín Jakobsdóttir, Valgerður Bjarnadóttir og Guðmundur Steingrímsson með fyrirvara sem þau munu gera grein fyrir á eftir. Líneik Anna Sævarsdóttir var fjarverandi við afgreiðslu málsins en ritar undir álit þetta í samræmi við 4. mgr. 18. gr. starfsregla fastanefnda Alþingis. Í ljósi framangreinds leggur nefndin til að frumvarpið verði samþykkt með þeim breytingum og fyrirvörum sem koma fram á þingskjalinu.

Undir álitið skrifa 30. maí hv. nefndarmenn Frosti Sigurjónsson, formaður og framsögumaður, Brynjar Níelsson, Sigríður Á. Andersen, Willum Þór Þórsson og Vilhjálmur Bjarnason og með fyrirvara hv. nefndarmenn Guðmundur Steingrímsson, Katrín Jakobsdóttir og Valgerður Bjarnadóttir.