umgengni um nytjastofna sjávar o.fl.

Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi á þskj. 1107 sem er 679. mál, en um er að ræða frumvarp til laga um breytingu á lögum um umgengni um nytjastofna sjávar, lögum um stjórn fiskveiða og lögum um veiðigjald.

Með frumvarpinu er lagt til að settar verði reglur um það sem í frumvarpinu er nefnt öflun sjávargróðurs. Með því er átt við slátt á þangi og öflun á þara. Við þekkjum að alls staðar þar sem klettar, klappir og stórgrýti kemur upp úr sjó á fjöru við Ísland vex þang. Mest er af klóþangi við Ísland og er klóþangið sú tegund sem er uppistaðan í þangmjölsframleiðslu, bæði hér á Íslandi og í öðrum löndum þar sem sambærileg starfsemi er stunduð, t.d. í Noregi, Kanada og á Bretlandseyjum. Á Breiðafirði, þar sem löng reynsla er af þessari starfsemi, eru ótal sker, flögur og eyjar, sem skapa á tiltölulega litlu svæði mjög víðlenda strandlengju. Um leið er þar mikill munur flóðs og fjöru. Það gerir það að verkum að verulega mikið er af þangi í firðinum.

Mörgum er kunnugt um að snemma á 8. áratugnum var sett upp sérhæfð verksmiðja til þurrkunar á sjávargróðri á Reykhólum á Reykjanesi í Reykhólahreppi. Þegar sú starfsemi hófst fólst í henni mikið brautryðjendastarf sem margir komu að, bæði einkaaðilar heima í héraði, ráðgjafar sem og stofnanir. Þróa þurfti að aðferðir við slátt á þangi, söfnun þess, löndun í verksmiðju og að sjálfsögðu þurrkun hráefnisins þegar í land væri komið. Þýðingarmesta hráefni verksmiðjunnar á Reykhólum hefur frá upphafi verið klóþangið, en jafnframt hefur þari verið nýttur þar. Þari er tekinn utarlega í Breiðafirði með svonefndri togkló sem grípur hann. Um er að ræða tvær tegundir af þara, hrossaþara og stórþara. Jarðhitinn á Reykhólum var undirstaða þess að verksmiðjan reis þar. Færibandaþurrkari, sem notaður er til að vinna mjöl úr þanginu og þaranum, var þróaður af íslenskum aðilum á sínum tíma með aðstoð Rannsóknastofnunar fiskiðnaðarins og reyndist svo vel að hann varð fyrirmynd að yfir 20 þurrkurum sem notaðir eru víða um land við þurrkun á þorskhausum, svo dæmi sé tekið.

Þá er ánægjulegt að sjá að fyrir stuttu var sett á fót verksmiðja við hlið Reykhólaverksmiðjunnar sem vinnur salt úr Breiðafirði og notar til þess affallsvatn úr verksmiðjunni. Það rímar vel við markmið okkar Íslendinga um að nýting náttúruauðlinda okkar sé sjálfbær og að leitað sé leiða til aukinnar verðmætasköpunar. Starfsemin á Reykhólum virðist ganga ágætlega, hún er eðlilega undirstaða byggðarinnar í þorpinu þar vestra.

Rakið er í skýringu með frumvarpi því sem ég mæli hér fyrir að öflun þangs og þara í Breiðafirði hefur til þessa ekki lotið beinu eftirliti eða stjórn opinberra aðila. Engar reglur hafa verið settar um til að mynda sláttubúnað eða öflunartæki, skráningu afla eða meðferð hans. Ætla má að ekki hafi fram að þessu verið talin ástæða til að setja slíkar reglur. Þangsláttur hefur farið fram í samráði við fjörueigendur á hverjum stað, en þangið vex aðeins í fjörunni og þar með innan netalaga sjávarjarða. Verksmiðjan á Reykhólum mun lengst hafa leigt sláttupramma sína til sjálfstæðra verktaka sem öðlast hafa mikla þekkingu á einstökum sláttusvæðum. Það er mikilvægt að við mótum reglur á þessu sviði og að við lærum af þessari reynslu.

Á síðustu missirum höfum við orðið vör við aukinn áhuga á nýtingu þangs og þara og virðist sá áhugi að mestu eða öllu bundinn við Breiðafjörð. Í það minnsta tveir aðilar hyggjast hefja slíka starfsemi á næstunni eins og m.a. hefur komið fram í fjölmiðlum. Líklegt virðist að þessi aukni áhugi tengist góðum markaðsaðstæðum, en aukin eftirspurn virðist eftir þörungum til notkunar í alls kyns iðnaði, m.a. sem svonefnd hleypiefni og íblöndunarefni í áburði. Ýmsar þörungaafurðir eru ákjósanlegar til að bæta bragð, útlit og hollustu matvara og er aukin eftirspurn eftir þeim í líftækni og jafnvel til heilsubótar eða lækninga. Það er ánægjulegt að sjá þá þróun eiga sér stað, en aukin fullvinnsla á því hráefni hér á landi hlýtur að vera kappsmál af hálfu íslenskra stjórnvalda.

Ég vil sérstaklega geta þess í því sambandi að á vegum atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytisins hefur að undanförnu verið unnið að mótun lífhagkerfisstefnu fyrir Ísland, þ.e. hvernig stjórnvöld, atvinnulífið og borgarar geta eflt lífhagkerfi okkar. Hinn aukni áhugi á nýtingu knýr á um að settar verði reglur um öflun sjávargróðurs í atvinnuskyni, eins og stefnt er að með frumvarpi því sem ég mæli hér fyrir.

Í því sambandi vek ég sérstaka athygli á því að gert er ráð fyrir að aukin áhersla verði lögð á rannsóknir á þangi og þara í Breiðafirði og á áhrif nýtingar á vistkerfið, en um auknar rannsóknir Hafrannsóknastofnunar á þessu sviði er fjallað í skýringu með frumvarpinu.

Þá vil ég að endingu geta þess að frumvarp þetta hefur því miður legið alllengi inni á Alþingi án þess að mælt hafi verið fyrir því og því vísað til nefndar. Ég vona að samstaða takist engu að síður um að afgreiða það fyrir þinglausnir.

Ég vil einnig geta þess að ráðuneytið hefur átt samráð við helstu hagsmunaaðila á síðustu mánuðum. Það hefur getið af sér nokkrar tillögur um breytingar á frumvarpinu sem ég vil beina til atvinnuveganefndar að taka tillit til eða taka til athugunar og meðferðar.

Í frumvarpinu er gefið yfirlit um áhrif þess á fjárhag ríkissjóðs. Ég vil að öðru leyti vísa til þeirra athugasemda sem fylgja frumvarpinu, en þar er ítarlega fjallað um frumvarpið og gerð grein fyrir efni þess.

Virðulegi forseti. Að lokinni þessari umræðu legg ég til að frumvarpinu verði vísað til 2. umr. og hv. atvinnuveganefndar.