skipulag haf- og strandsvæða.
Hæstv. forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til nýrra heildarlaga um skipulag haf- og strandsvæða. Frumvarp þetta var unnið af starfshópi umhverfis- og auðlindaráðherra og í víðtæku samráði við ráðuneyti, stofnanir, Samband íslenskra sveitarfélaga og aðra hagsmunaaðila. Frumvarpið fór í opið kynningarferli, auk þess sem það fór til umsagnar hagsmunaaðila. Eins og greint er frá í samráðskafla greinargerðar með frumvarpinu tók það tilteknum breytingum fyrir framlagningu þess á 146. löggjafarþingi í kjölfar umsagna sem umhverfis- og auðlindaráðuneytinu bárust. Þær umsagnir sem bárust umhverfis- og samgöngunefnd á 146. löggjafarþingi leiddu einnig til tiltekinna breytinga á frumvarpinu.
Skipulag á haf- og strandsvæðum er nýtt viðfangsefni í skipulagsmálum á Íslandi. Um þetta málefni hefur verið fjallað talsvert á undanförnum árum og ýmsar greiningar og skýrslur verið gerðar um stöðu mála. Þar hefur komið fram að fjölbreytni athafna á haf- og strandsvæðum hefur aukist og að aukin eftirspurn hefur leitt til þess að skýr þörf er fyrir gerð skipulags á þessum svæðum. Til að leggja slíka skipulagsskyldu á stjórnvöld og þar með skyldu til að framfylgja slíku skipulagi er nauðsynlegt að kveða á um gerð skipulags á haf- og strandsvæðum í lögum.
Verði frumvarp þetta að lögum markar það tímamót þar sem ekki er fyrir hendi löggjöf um skipulag á haf- og strandsvæðum Íslands sem margir hafa eftir kallað. Gildandi skipulagslög fjalla eingöngu um skipulagsáætlanir sveitarfélaga og taka til þeirra svæða sem eru innan þeirra lögsagnarumdæma.
Frumvarpið tekur meðal annars mið af markmiðum landsskipulagsstefnu 2015–2026 þar sem stefnt er að skýrri og skilvirkri stjórnsýslu skipulagsmála á haf- og strandsvæðum og sjálfbærri nýtingu og svæðisbundinni skipulagsgerð. Í markmiðsákvæðum frumvarpsins er meðal annars gert ráð fyrir að skipulagið hafi þarfir landsmanna, heilbrigði og öryggi að leiðarljósi, að það veiti grundvöll fyrir fjölbreyttri og sjálfbærri nýtingu og vernd og að gætt sé að því að tryggja réttaröryggi, samráð og samvinnu.
Í ljósi þess að skynsamleg nýting á haf- og strandsvæðum er hagsmunamál allra er mikilvægt að einhugur sé um ákvarðanatöku í þeim efnum. Því er í frumvarpinu lagt til að stefna um skipulag haf- og strandsvæða verði ætíð mótuð í landsskipulagsstefnu. Þar verði jafnframt lagður grundvöllur að gerð strandsvæðisskipulags þar sem kveðið verði á um þau svæði sem skuli skipulögð hverju sinni.
Svæðin sem skilgreind eru sem strandsvæði í frumvarpinu ná frá netlögum að tiltekinni viðmiðunarlínu á haf út. Um er að ræða línu sem er dregin umhverfis landið á milli nánar tilgreindra staða og er til viðmiðunar í tengslum við heimildir fiskiskipa, samkvæmt lögum um veiðar í fiskveiðilandhelgi Íslands, til að stunda fiskveiðar á tilteknum svæðum utan línunnar. Gera má ráð fyrir að lítil starfsemi önnur en fiskveiðar sé fyrir utan viðmiðunarlínuna og að þar séu litlar líkur á hagsmunaárekstrum.
Strandsvæði samkvæmt frumvarpinu eru utan lögsagnarumdæma sveitarfélaga og því á forræði ríkisins. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir gerð strandsvæðisskipulags á þeim svæðum sem skilgreind eru sem strandsvæði.
Lagt er til að umhverfis- og auðlindaráðherra skipi svokallað svæðisráð sem beri ábyrgð á gerð strandsvæðisskipulags fyrir tiltekin strandsvæði. Gert er ráð fyrir að svæðisráð verði skipað fulltrúum viðkomandi ráðherra, sem myndi meiri hluta ráðsins, og fulltrúum sveitarfélaga og Sambands íslenskra sveitarfélaga. Einnig er gert ráð fyrir að umhverfisverndarsamtök eigi áheyrnarfulltrúa í svæðisráðinu til að gæta þeirra hagsmuna almennings er snúa að vernd umhverfisins.
Skipulagsstofnun hefur lykilhlutverki að gegna við framkvæmd laganna. Stofnuninni er meðal annars ætlað að hafa eftirlit með framfylgd skipulagsins, svo sem með leiðbeiningum til leyfisveitenda og þeirra sem nýta auðlindir haf- og strandsvæða. Stofnuninni er ætlað að annast gerð strandsvæðisskipulags í umboði svæðisráða og vera þeim til ráðgjafar. Þá er henni ætlað að fylgjast með þróun skipulagsmála, meðal annars til að greina þörf fyrir gerð og breytingu á tilteknu strandsvæðisskipulagi.
Í frumvarpinu er sérstaklega vikið að hlutverki stofnana og vatnasvæðisnefnda, sem eru svæðisráðum og Skipulagsstofnun til ráðgjafar, og leggja fram nauðsynleg gögn vegna skipulagsvinnunnar.
Við gerð frumvarpsins var rætt um skort á yfirsýn yfir þá starfsemi sem stunduð er á haf- og strandsvæðum, sem er háð ýmiss konar löggjöf og leyfum nokkurra stofnana. Sú frumskylda er því lögð á leyfisveitendur og framkvæmdaraðila að sjá til þess að allar framkvæmdir og starfsemi á haf- og strandsvæðum samræmist gildandi skipulagi á haf- og strandsvæðum. Enn fremur er lögð sú skylda á leyfisveitendur að senda Skipulagsstofnun upplýsingar um útgefin leyfi sem stofnunin birtir í landupplýsingagátt á vef stofnunarinnar.
Verði frumvarp þetta að lögum má ætla að ávinningur þess verði mikill fyrir hagsmunaaðila, sveitarfélög og í raun allt samfélagið sem heild. Ákvörðun um nýtingu og vernd með gerð strandsvæðisskipulags mun byggja á stefnu sem samþykkt er af löggjafarvaldinu í kjölfar víðtæks samráðsferlis, þ.e. með landsskipulagsstefnu. Strandsvæðisskipulagið verður hins vegar unnið í samvinnu ríkis og sveitarfélaga á grundvelli tiltekinna markmiða þar sem meðal annars er horft til heildarhagsmuna almennings, fjölbreyttrar og sjálfbærrar nýtingar sem byggist á vistkerfisnálgun og heildarsýn ásamt fleiri mikilvægum þáttum.
Eitt af markmiðum frumvarpsins er að tryggja samráð og samvinnu við sveitarfélög um skipulag strandsvæða og samræmi þess við skipulagsáætlanir sveitarfélaga. Með frumvarpinu fá sveitarfélögin aðkomu að ákvarðanatöku um nýtingu utan lögsagnarumdæma sinna og geta þannig staðið vörð um hagsmuni sína, þar á meðal þá er varða atvinnu og byggðaþróun. Þessi aðkoma sveitarfélaga varðandi nýtingu á strandsvæðum er ekki til staðar í dag.
Gera verður ráð fyrir að tilkoma strandsvæðisskipulags muni stuðla að því að leysa þau vandamál er snúa að hagsmunaárekstrum og einfalda ákvarðanatöku um framkvæmdir og ferli leyfisveitinga þar sem byggt er á gildandi skipulagi vegna framkvæmda og starfsemi á tilteknu svæði.
Við gerð frumvarps þessa var ljóst að eftirspurn eftir tiltekinni starfsemi á ákveðnum svæðum við strendur landsins hefur verið mikil. Í umsögnum sem bárust umhverfis- og auðlindaráðuneytinu og umhverfis- og samgöngunefnd þingsins kom fram að mikilvægt væri að skipuleggja sem fyrst strandsvæði á Vestfjörðum og Austfjörðum, þá ekki síst vegna aukins fiskeldis á þessum svæðum. Í ljósi þessa er í ákvæði frumvarpsins til bráðabirgða lagt til að vinna verði hafin við gerð strandsvæðisskipulags fyrir Vestfirði og Austfirði á komandi hausti.
Auk framangreinds eru lagðar til breytingar á nokkrum lögum til samræmis frumvarpi þessu, meðal annars skipulagslögum og öðrum lögum er fjalla um einstakar leyfisveitingar. Meðal annars er lagt til að leyfisveitendur geti frestað ákvarðanatöku vegna leyfisumsóknar í ákveðinn tíma ef tillaga að strandsvæðisskipulagi fyrir viðkomandi svæði hefur verið auglýst.
Virðulegur forseti. Ég hef rakið meginefni frumvarpsins og legg til að því verði að lokinni 1. umr. vísað til hv. umhverfis- og samgöngunefndar.
