21.12.1978
Sameinað þing: 40. fundur, 100. löggjafarþing.
Sjá dálk 1959 í B-deild Alþingistíðinda. (1637)
54. mál, fjárlög 1979
Matthías Bjarnason:
Herra forseti. Margar till. til breyt. á fjárlagafrv. hafa verið lagðar fram í kvöld. Ég hygg að það megi leita alllengi aftur í tímann að því, að fjárlagafrv. hafi verið tekið til meðferðar seint að kvöldi og þá hafi ekki verið komnar einu sinni fram brtt. frá fjvn. þegar boðað var til þess fundar. Og það verður ekki hægt að segja að þm. almennt fái langan tíma til þess að skoða þær brtt. sem eru látnar á borð þeirra eftir að 3. umr. hefst. Þar við bætist, sem aðrir ræðumenn hafa komið nánar inn á, að lánsfjáráætlun ríkisstj. fyrir árið 1979 liggur enn þá ekki fyrir og allt er á huldu um hvernig sú lánsfjáráætlun verður.
Í aths. með fjárlagafrv. segir að lánsfjáráætlunin 1979 verði væntanlega lögð fyrir Alþ. í nóvembermánuði n.k. og beri að líta á hana sem nánari mótun á þeirri meginstefnu í efnahagsmálum sem kemur fram í stefnuyfirlýsingu stjórnarflokkanna og framfylgt er í frv.: Lánsfjáráætluninni 1979 er m.a. ætlað að fylgja eftir þeirri stefnu, að fjármunamyndunin í landinu verði innan við fjórðung þjóðarframleiðslunnar á árinu 1979 í því skyni að draga úr verðhækkunum innanlands og til að bæta efnahagsstöðu þjóðarinnar út á við. — Hvernig í ósköpunum á Alþ. að taka fjárlagafrv. til endanlegrar afgreiðslu nú á þessari stundu þegar lánsfjáráætlunin liggur ekki fyrir og ekki er enn þá búið að ganga frá henni til fullnustu í ríkisstj.? Ég tel að ríkisstj. sé að móðga Alþ. með því að knýja fram afgreiðslu á fjárlagafrv. án þess að leggja fyrir lánsfjáráætlunina eða móta þær till. sem hún er nú með í undirbúningi. Það hefði verið lágmarkið að skýra fyrir Alþ. hvernig þessi mál standa núna, þó að hún sé ekki endanlega búin að ganga frá lánsfjáráætluninni.
Brtt. þær, sem meiri hl. fjvn. flytur, eru margar — samtals 45 till. — og fjöldi af undirliðum, þannig að sennilega er um einar 200 till. að ræða. Þetta eiga þm. að fá til úrlausnar og atkvgr. eftir þrotlausa fundi frá því í morgun með litlum hléum — því þau hlé, sem hafa verið gefin, eru fyrst og fremst nýtt til þess að halda þingflokksfundi.
Aðrir ræðumenn hafa komið inn á brtt. meiri hl. fjvn., en ég vildi koma aðallega inn á tvær till. meiri hl. fjvn. sem snerta sjútvrn. Það er í fyrsta lagi niðurskurður á skuldagreiðslu til Vátryggingasjóðs fiskiskipa, sem var í fjárlagafrv. 136.1 millj., en er skorin niður í 68.1 millj.
Á árinu 1961, þegar Vátryggingasjóðurinn var stofnaður, — hann var stofnaður að mig minnir 1. ágúst, — fékk hann tekjur af útflutningsgjaldi frá þeim tíma, en útgjöld hans voru þá látin verka aftur fyrir sig til 1. jan. 1961, þannig að öll þau ár sem Vátryggingasjóðurinn starfaði voru tekjurnar á eftir útgjöldunum. Því myndaðist þarna skuldahali sem ríkissjóður varð að taka á sig við þá breytingu sem gerð var á sjóðakerfi sjávarútvegsins. Fyrir rúmu ári samdi ég við aðila að vátryggingasjóðnum, sem eru útvegsmenn aðallega, um að þessi hali yrði greiddur á tveim árum. Var tekinn helmingur af þessum skuldahala inn í fjárlög yfirstandandi árs, en lofað var að greiða það sem á vantaði á fjárlögum ársins 1979. Ef það hefur verið samið við þessa aðila og þeir fallist á að lengja greiðslutíma á þessari skuld er auðvitað ekkert við því að segja, en mig grunar að það hafi ekki verið við neinn aðila talað, og þá er hér um brigðmæli að ræða og ekki sæmandi fyrir rn. eða ríkisstj. að standa að þvílíku.
Hinn liðurinn er að verðuppbætur á línufisk, sem eru í frv. 80 millj., eru skornar niður um helming, lækkaðar í 40 millj. kr. — Ég furða mig mjög á að þetta skuli vera gert.
Verðuppbætur á línufisk hafa verið nokkrar í fjöldamörg ár. Það byrjaði á því, að kaupendur línufisks greiddu ákveðna hlutdeild ofan á verð Verðlagsráðs sjávarútvegsins, og fyrir mörgum árum greiddi ríkið jafnháa upphæð á móti. Þetta hlutfall, sem ríkissjóður hefur greitt, hefur farið lækkandi á undanförnum mörgum árum. Meðan ég var í sjútvrn. lagði ég fram till. um mun hærri upphæð í þessu skyni en fjvn. og fjárlaga- og hagsýslustofnun gátu fallist á. Í staðinn fyrir að hækka verulega 80 millj., sem eru í frv., eru þær skornar niður um helming, niður í 40 millj., sem þýðir að þetta framlag ríkissjóðs hefur sáralítið gildi. Ef við lítum á hag þeirrar útgerðar, sem hér er um að ræða, þá hefur verið gengið á rétt hennar á undanförnum mánuðum með því að hækka aðeins fiskverðið um 5%, eins og gert var í haust, á sama tíma og beitukostnaður, kolkrabbinn, hefur hækkað um 100% frá árinu á undan og olían um 10%. Það er verið að eyðileggja þessa útgerð og lækka tekjur þeirra sjómanna sem hafa fyrir lakastar tekjur svo ekki er um deilt.
Ég fyrir mitt leyti er algjörlega andvígur þessari till. Þó vil ég gjarnan hlusta á till. um sparnað og niðurskurð og get fallist á fjölmargar aðrar till., bæði hjá minni hl. og meiri hl., en alls ekki þessa, því hér er ekki um sparnað að ræða. Þetta er fyrst og fremst ein af mörgum aðgerðum til þess að draga úr þessari útgerð og jafnvel að vinna markvisst að því að þessi útgerð leggist niður.
Í brtt. meiri hl. fjvn. er fjárfestingaráætlun Pósts og síma fyrir árið 1979 upp á 2385 millj. kr. Þegar ég fór að blaða í þessari fjárfestingaráætlun, þá sá ég að því kjördæmi, sem ég er fulltrúi fyrir á Alþ., Vestfjarðakjördæmi, eru skammtaðar 5 millj. kr. og þó í fæstum liðum hægt að sjá á hvaða stöðum þessar framkvæmdir eiga að fara fram. M.ö.o.: hlutfallstalan í þetta kjördæmi er rúmlega 0.2%. Ég furða mig á því, þó að þessi till. hafi komið frá Pósti og síma, að fulltrúar stjórnarflokkanna þriggja skuli leyfa sér að flytja hana óbreytta á Alþ., nema þeir vilji halda því fram, að ástand símamála í þessum landshluta sé með þeim ágætum að þar þurfi engu við að bæta nema 5 millj. kr. Og þá skal ég geta þess, að þeir sem hringja í svæðisnúmer 94 þurfa oft að hringja 10–12 sinnum til að ná sambandi vegna þess mikla álags sem er á þetta svæði.
Upplýsingar frá símamálastjórninni liggja fyrir um það, að unnið sé að athugun á að fjölga rásum til Patreksfjarðar, sem um leið gæfi Ísafirði talsverða möguleika á fjölgun talrása til Reykjavíkur, vegna þess að það eru fleiri rásir milli Patreksfjarðar og Ísafjarðar, og þessi áfangi yrði síðan notaður til Ísafjarðar með viðbótarstöðvum sem yrðu reistar á næstu árum. Kostnaður við þessa framkvæmd er ekki fullkannaður að dómi símamálastjórnarinnar, en þó er sagt að líkur bendi til að hann verði u.þ.b. 100 millj. miðað við núverandi verðlag. Þarna er um aðkallandi framkvæmd að ræða og ekkert síður aðkallandi framkvæmd en aðrar þær framkvæmdir sem taldar eru upp í áætlunartillögum meiri hl. fjvn.
Annar staður er það á Vestfjörðum þar sem er algert öngþveiti í símamálum, en það er á Drangsnesi. Hefur verið gert ráð fyrir stækkun á sjálfvirku símstöðinni á Hólmavík um 100 númer og fjölsíma fyrir 30 notendur til Drangsness upp á 31.5 millj., uppsetningu fjölsíma og radíóbúnaðar upp á 1.5 millj. og línulagnir fyrir stækkun á Hólmavík upp á 1.5 millj. Þarna er um 46.5 millj. að ræða. Þetta eru mjög aðkallandi verkefni. Það má segja að ekkert símasamband sé við norðurhluta Strandasýslu þegar símstöð er lokuð, en allir vita að opnunartími símstöðva á þessum stöðum er ekki langur og oft er ekki hægt, jafnvel í lífsnauðsyn, að ná sambandi. Þrátt fyrir þetta eru allar þessar óskir með öllu hundsaðar og meiri hl. fjvn. gerir þessar till. að sínum tillögum.
Þetta eru kaldar kveðjur frá meiri hl. fjvn. og frá ríkisstj. Ég skil ekki í þeim þm. Vestf. sem styðja ríkisstj., ef þeir gera sér að góðu að á þennan hátt sé farið með þennan landshluta, eins og hann eigi engan rétt eins og annað fólk í þessu þjóðfélagi. Það er aðallega farið í framkvæmdir hér í Reykjavík, á Reykjanessvæðinu og á Suðurlandi og Vesturlandi. Á Norðurlandi eru ekki ýkjamiklar framkvæmdir, en þó margfaldar á við Vestfjarðakjördæmi. Austfirðir eru næstlakast settir, en eru þó með u.þ.b. 12 sinnum hærri fjárveitingu en fer til Vestfjarða. Þetta er nú jafnaðarmennska í lagi.
Ég hefði talið að ef ætti að viðhafa sómasamleg vinnubrögð á Alþ., þá ætti ekki að ljúka á þessum skamma tíma umr. um fjárlagafrv., þó það sé komið nærri jólum. Forsrh. hefur sagt að hann væri reiðubúinn að vera hér um jólin eða milli hátíðanna. Ég hugsa að aðrir þm. væru líka reiðubúnir til þess, jafnvel þótt einn ákveðinn þm. hafi heimtað að ég færi heim í dag af því að ég passaði ekki í kramið hjá honum. Það er sennilega af því að hann hefur sætt sig við sem fjvn.-maður að í það kjördæmi, sem kaus hann á þing, sé varið 0.2% af heildarfjárveitingum til símamála. Eða er það kannske einn liðurinn í sparnaðaráformum Alþfl, að skera þannig niður framkvæmdir? Og þá spyr ég. Ætlar Framsókn gamla að vera með í leiknum? Og ætlar Alþb. að vera með í leiknum? Það má ekki kenna krötunum um allt. Þið hinir verðið líka að bera einhverja ábyrgð. Og ég trúi því ekki að hæstv. yfirráðh. sé ánægður með svona skiptingu. (LJós: Ég er hundóánægður með hana.) Já, einhvern tíma hefðir þú kannske tekið til höndunum. Ég tala nú ekki um þegar hann hefur tögl og hagldir eins og hann vill. Því skora ég á hann að gera það núna, taka til höndum og láta ekki fara fram svona óréttláta skiptingu í sambandi við þessar framkvæmdir. Ég er ekki að fara fram á að auka þessar framkvæmdir. Ég er aðeins að fara fram á að um réttláta skiptingu verði að ræða og miðað sé við þær miklu þarfir sem eru í þessum efnum. Og mér finnst þetta ekki góð frammistaða hjá hæstv. samgrh. Hann hefur verið upptekinn við eitthvað annað en lesa tillögur þessarar stofnunar sem undir hann heyrir. Þetta er léleg frammistaða hjá fyrrv. formanni Alþb. og núv. hæstv. samgrh. og menntmrh.
Ég sagði áðan að ég saknaði lánsfjáráætlunarinnar. Ég hefði viljað fá að sjá hana áður en frá þessu fjárlagafrv. er gengið, m.a. með tilliti til þess framkvæmdafjár sem á að fara í orkumálin. Það mun verða fylgst með því, hvort staðið verður við það fyrirheit varðandi Vesturlínu að henni verði lokið haustið 1980 eða hvort hún á að taka þrjú ár. Það var ætlun fyrri ríkisstj. að ljúka henni á tveimur árum, á þessu ári og næsta. Hæstv. iðnrh. sagði fyrr í haust, að hann stefndi að því að ljúka henni á tveimur árum. En einn fjvn.-maður sagði áðan að líklega tæki það þrjú ár, eftir því sem hann hefði komist næst. Alltaf berast einhver plögg til fjvn. sem koma ekki alla leið hingað í þingsalinn, svo að eitthvað hlýtur að vera á bak við þetta.
Verkalýðshreyfingunni var miklu lofað 1. des., þegar gefin voru eftir 8% af kauphækkuninni. Þá átti að verja miklum fúlgum í félagslegar umbætur. Nú eru í till. meiri hl. fjvn. liðlega 200 millj. í félagslegar umbætur, og þó má deila um hvort það telst allt félagslegar umbætur. Jafnvel má segja að þetta hangi ekki í 200 millj. Ég veit ekki hvort Guðmundur Jaki hefur talið þetta vera nóg til þess að standa við gefin fyrirheit sem ríkisstj. hafði gefið. Ég held þó að það sé ekkert vafamál að hér verði ekki staðið við stóru orðin. Og hvernig fer þá 1. mars, þegar aftur þarf að fara til þessa gamla landsstjóra? Hvað segir karl þá? Verður hann þá ánægður? Tekur hann þá ekki bara upp aftur gamla embættið sitt og gerist landsstjóri?
Ég held að hæstv. ríkisstj. sé að fara út á mjög hæpna braut í þessum efnum. Það dugir ekki alltaf að lofa öllu og svo líða bara nokkrir dagar og þá er allt svikið sem var lofað. Og svo tala þessir herrar alltaf um að þeir séu að marka stefnu. Nú, þegar þeir hafa setið í ríkisstj. í næstum því 4 mánuði, hefur einhver þeirra vaknað einn morguninn við það, að nú sé brýn nauðsyn að búa til alveg sérstaka efnahagsstefnu til tveggja ára! Og þeir eru m.a.s. farnir að hugsa um að tala um það og stefna að því að tala um það. Lengra eru þeir ekki komnir.
Ég tel að þetta fjárlagafrv. sé illa unnið. Í því felast margar blekkingar, ekki upp á nokkrar milljónir eða milljónatugi, heldur upp á nokkra milljarða. Þessi hæstv. ríkisstj. hefur þó unnið sér einn heiðurssess. Hún er mesta skattpíningarstjórn sem nokkru sinni hefur verið mynduð í þessu landi. Það verður sennilega það eina sem menn muna þegar hún endanlega deyr. En líftóra hennar hefur ekki verið henni til ánægju eða þeim sem hafa þurft að vinna í námunda við hana, því að allir eru orðnir leiðir á þeim sífellda ófriði, nagi og nuddi sem er á milli stuðningsflokka þessarar ríkisstj.
Það er ekki að búast við því, að ríkisstj., sem slíkt sundrungarlið stendur að, nái nokkrum árangri. Og það er alveg sjáanlegt á öllum tillögunum og öllum þessum tilburðum, að hér næst ekki nokkur árangur í glímunni við verðbólguna. Verðbólgudansinn heldur áfram eftir sem áður þrátt fyrir alla þessa tilburði, því að allt er hækkað og öllu hleypt út í verðlagið. Það er gengið svo nærri atvinnurekstrinum í landinu, að menn óttast samdrátt í atvinnulífinu, menn óttast að fyrirtæki þurfi meira eða minna að segja upp starfsfólki sínu. Og þá vita allir hvað tekur við. Þá tekur við atvinnuleysi og hrun í þessu landi. Það hefði verið nær að taka á þessum málum með öðrum hætti en að ráðast á atvinnureksturinn, eins og þessi hæstv. ríkisstj. hefur gert allt frá því að hún tók við völdum.