30.01.1979
Sameinað þing: 45. fundur, 100. löggjafarþing.
Sjá dálk 2193 í B-deild Alþingistíðinda. (1783)
Umræður utan dagskrár
Jóhanna Sigurðardóttir:
Herra forseti. Ég vil þakka hæstv. forseta fyrir að leyfa mér að hefja umr. utan dagskrár, sem ég taldi nauðsynlegar með tilliti til þess, að nú er sá tími sem landsmönnum er skylt að ganga frá skattaskýrslum sínum og fara að fyllstu samvisku eftir þeim lögum sem Alþ. hefur sett í þeim efnum.
Ég átti ekki von á öðru, þegar ég fékk launauppgjör mitt frá Alþingi fyrir s.l. ár, en þar væri greint frá því sem ég hef þegið í bílastyrk á árinu. Við nánari eftirgrennslan kom í ljós, að alþm. er ekki gert skylt að fara eftir lögum sem þeir setja öðrum hvað varðar þessa hlið skattamála, og er það ástæðan fyrir að ég kveð mér hljóðs utan dagskrár.
Þm. hafa löngum sætt mikilli gagnrýni fyrir að ákveða laun sín og hlunnindi sjálfir, og á sú gagnrýni fyllsta rétt á sér, enda hafa laun þm. og þá sérstaklega hlunnindagreiðslur skapað mikla tortryggni milli þings og þjóðar. Það hlýtur því að vera brýnt mál til að koma í veg fyrir slíka tortryggni og vantraust, að aðilar utan þings ákveði launakjör og hlunnindi þm. En það hlýtur þó að keyra um þverbak, að auk þessara forréttinda beri þm. ekki skylda að fara að þeim lögum sem þeir setja öðrum — að gefa hlunnindagreiðslur sínar upp til skatts. Ég held að gagnrýni og tortryggni í garð þm. byggist ekki á því, að þeir hafi kannske endilega of há laun eða of miklar hlunnindagreiðslur, heldur miklu fremur þeirri leynd sem hvílt hefur yfir launamálum þeirra og þeim forréttindum, sem þeir hafa skapað sjálfum sér, að ákveða laun sín sjálfir. Og svo fyllir það bikarinn, að hluti greiðslna til þeirra sætir ekki sömu meðferð í skattalegu tilliti og annarra þjóðfélagsþegna.
Hér skal skýrt undirstrikað, að ekki er verið að leggja neinn dóm á hvort alþm. hafi óeðlilegar hlunnindagreiðslur fram yfir það sem eðlilegt má telja. En það hlýtur að vera lágmarkskrafa, að þeir vinni eftir þeim lögum, sem þeir skylda aðra til að fara eftir, og gangi á undan með góðu fordæmi í þessum málum. Skattalögin kveða skýrt á um þetta efni og alþm. eiga ekki að hafa nein forréttindi í þeim málum fram yfir aðra. Í 7. gr. skattalaganna segir m.a.:
„Skattgjaldstekjur teljast m.a. fæði, húsnæði, endurgreiðsla flutningskostnaður milli heimilis og vinnustaðar, afnót bifreiða svo og hvers konar aðrar tekjur eða hlunnindi, sem látin eru í té sem kaupgjald eða jafna má til kaupgreiðslu.“
Auðvitað ætti það ekki að vera neitt vafaatriði og hlýtur að vera rétt túlkun á þessum reglum skattalaganna, að þau nái jafnt til þm. sem annarra þegna þjóðfélagsins. Traust þjóðarinnar til þeirra, sem valdir eru til að fara með umboð þjóðarinnar á Alþ., hefur farið þverrandi ár frá ári, en auðvitað hlýtur það að vera undirstaðan undir að Alþ. geti náð árangri í þeim verkefnum sem því er ætlað að leysa, að það njóti trausts þjóðarinnar. Þær ástæður, sem hafa leitt til slíks vantrausts, eru vitaskuld margar og samverkandi, en slík tortryggni sem skapast hefur kringum launamál þm. og hlunnindi er m.a. ein ástæðan til þess. Ætti að vera auðvelt að leiðrétta það sem skref í áttina til þess að skapa það traust sem nauðsynlegt er milli þings og þjóðar. Við getum einfaldlega ekki og það gengur ekki í samfélagi okkar að ætla öðrum þjóðfélagsþegnum að fara eftir lögum sem við setjum, en teljum sjálfa okkur ekki þurfa að fara eftir.
Skatteftirlit hefur verið hert mjög með hlunnindagreiðslum hvers konar, m.a. til þess að reyna að loka þeirri smugu, að bílastyrkir og önnur hlunnindi séu færð á skattskýrslur án þess að fyllilega sé gerð grein fyrir þeim, sem annars gæti gefið möguleika á að færa hluta launanna sem frádráttarbæran frá skatti. Er slíkt eftirlit auðvitað mjög nauðsynlegt.
Alþm. fá ýmsar hlunnindagreiðslur í formi húsaleigu, fæðis og bílapeninga. Slíkar greiðslur til þm. eru mjög misjafnar og er það í hæsta máta eðlilegt, þar sem t.d. þm. landsbyggðarinnar bera mun meiri kostnað en þm. Reykvíkinga. Og auðvitað getur hér verið um fyllilega eðlilegar greiðslur að ræða, sem eru vegna útgjaldaliða sem þeir sannanlega bera vegna starfa síns, þó ýmsar þeirra geti þó orkað tvímælis eins og t.d. daglegir fæðispeningar til þm. í næsta nágrenni Reykjavíkur, t.d. þm. búsettra á Seltjarnarnesi og í Hafnarfirði.
Þetta er þó annar þáttur málsins, sem ekki varð tilefni til þess að ég hóf umr., heldur það aðalatriði, að þm. geri hreint fyrir sínum dyrum áður en haldið er með skattasópinn út í samfélagið og þeir leggi ekki aðrar skyldur á þjóðfélagsþegnana í skattamálum að fara eftir en á sjálfa sig. Þá kröfu verður því að gera, að hlunnindagreiðslur þm. séu gefnar upp á launauppgjörsseðli þm. um áramót og þeim gert skylt að gefa þær upp á skattframtali sínu. Þm. verða að vera hafnir yfir allan grun um feluleik með hlunnindamál sín í skattamálum. Að þessu gefna tilefni, að það hefir ekki verið gert, þó að vel megi vera að ýmsir þm. hafi eigi að síður gefið þær upp, sá ég fyllstu ástæðu til þess að hreyfa þessu máli. En hér er brýn nauðsyn á að taka af öll tvímæli í eitt skipti fyrir öll.
Ástæða gæti einnig verið til að það sé líka athugað, hvort hinum ýmsu embættismönnum innan ríkiskerfisins, sem hafa hlunnindagreiðslur í einhverju formi, sé gert skylt að gefa þær upp til skatts.
Þetta eru atriði, sem ég vil beina til hæstv. fjmrh. sem yfirmanns skattamála, að hann kynni sér framkvæmd á, enda á skatteftirlit einnig að ná til þeirra greiðslna, sem inntar eru af hendi fyrir störf á Alþ., eins og annars staðar í samfélaginu.
Ég tel einnig ástæðu til að beina því til forseta Alþingis sem æðstu yfirmanna Alþingis að þeir beiti sér fyrir því, að hlunnindi þm. verði gefin upp á launaseðlum, sem Alþ. sendir þm. um hver áramót, og þeim þar gert skylt að gefa þau upp til skatts. Síðan hlýtur það að endingu að vera skattyfirvalda að kveða á um hvort einhver hluti þess sé skattlagður eða ekki, nákvæmlega eins og farið er með önnur skattframtöl í þjóðfélaginu.
Ég vil vona að þessi mál fái hið bráðasta leiðréttingu og rétta meðferð í fyllsta samræmi við skattalögin. Að fara aðrar leiðir í þessu efni er ekki í samræmi við það sem vera á, að Alþ. gangi á undan með góðu fordæmi og fari eftir þeim lögum sem það setur öðrum í þessu efni.