21.02.1979
Neðri deild: 52. fundur, 100. löggjafarþing.
Sjá dálk 2693 í B-deild Alþingistíðinda. (2122)
168. mál, útvarpslög
Kjartan Ólafsson:
Herra forseti. Það eru nú orðnar langdregnar umr. um það frv. til l. um breyt. á útvarpslögum sem hér er á dagskrá, líklega í þriðja sinn við 1. umr., og satt að segja eru nú liðnir allmargir dagar síðan ég mun hafa beðið um orðið undir þeim umr. sem þá fóru fram.
Það er ekki ýkjamargt sem ég hafði hugsað mér að hætta við það sem áður er komið fram í þessum umr., en ég vil mjög eindregið lýsa þeirri skoðun minni, að ég er andvígur þessu frv. og tel vera fjarri lagi að ætla að gefa eins rúmar heimildir fyrir útvarpsrekstri einkaaðila og þarna er gert ráð fyrir. Ég vil að vísu taka fram, að ég gæti mjög vel hugsað mér það ástand að það væri ekki aðeins ein útvarpsstöð í þessu landi. Það mættu gjarnan vera að minni hyggju tvær eða þrjár stöðvar sem veittu hver annarri nokkra samkeppni. Slíkt er mjög vel hugsanlegt og gæti verið til bóta, þó að ég telji það ekki vera aðkallandi. En það skiptir hins vegar ákaflega miklu máli í höndum hvers konar aðila slíkur rekstur er, og ég verð að segja að mér finnst skilyrðin of rúm ef hvaða mangarasamtök sem er í landinu ættu að fá heimild til þess að hefja útvarpsrekstur kostaðan fyrst og fremst af auglýsingatekjum, eins og hætt er við að þarna væri um að ræða, og skilyrðin fyrir slíku leyfi væru aðeins þau, að slíkur aðili gæti teflt fram einhverjum einstaklingi sem fengist hefði við blaðamennsku. — Það er talað hér um dagskrárgerð fyrir fjölmiðla. Mér er að vísu ekki alveg fyllilega ljóst, hvað flm. eiga beint við með því, en ég hygg að það mætti líta svo á að þar væri átt við að menn hefðu komið nálægt einhverri fjölmiðlastarfsemi, kannske blaðamennsku. Þá er talað um að þar þyrfti að vera um að ræða einhvers konar tæknistjóra. Þessi skilyrði tel ég allt of rúm.
Ég verð að segja það, að íslenska ríkisútvarpinu, sem nú er orðið bæði hljóðvarp og sjónvarp, hefur verið ætlað frá því fyrsta ákaflega mikilvægt menningarhlutverk í þjóðlífi okkar og það hefur rækt það hlutverk að ýmsu leyti vel á liðnum árum enda þótt að sjálfsögðu hefði margt mátt betur fara.
Það var við fyrri umr. um þetta mál, að einn af flm. frv. — ég hygg að það hafi verið hv. þm. Friðrik Sophusson — komst svo að orði efnislega, að fyrst ýmsir aðilar hefðu fengið tækifæri til að reka kvikmyndahús í landinu og fólk gæti valið um það sjálft hvort það færi í þetta kvikmyndahúsið eða hitt hér á Reykjavíkursvæðinu, þá væri alveg jafneðlilegt að menn gætu einnig valið á milli margvíslegra íslenskra útvarpsstöðva í höndum þessara eða hinna einkaaðila, þetta væri í alla staði sambærilegt. Ég held að þetta sé ekki svona. En alveg sérstaklega vil ég þó af þessu tilefni undirstrika það, að ég held að sá kvikmyndahúsarekstur, sem einkaaðilar hafa haldið uppi fyrst og fremst í eiginhagnaðarskyni hér á stór-Reykjavíkursvæðinu og víðar um land, hafi síður en svo orðið íslensku menningarlífi til framdráttar. Ef menn eiga von á því, að það geti verið til einhvers ávinnings fyrir menningarlíf í þessu landi að hér spretti upp útvarpsstöðvar, þar sem menningarlegar kröfur væru af álíka tagi og virðast ríkja hjá þeim einkaaðilum sem hér hafa forgöngu um rekstur kvikmyndahúsa, leyfi ég mér að segja að það væri betur látið vera að hleypa slíkum útvarpsstöðvum einkaaðila af stað í þessu landi. Ég held að þær eigi ekki erindi.
Ég vil vekja athygli á því alveg sérstaklega, að ég hygg að alls staðar annars staðar á Norðurlöndum, sem við berum okkur gjarnan helst saman við, sé þannig ástatt varðandi rekstur útvarps að hann sé í höndum opinberra aðila, en síst á þann veg að hvaða kaupahéðinn sem er geti hóað saman félögum sínum og sett af stað útvarpsstöð eða sjónvarpsstöð. Ég veit vel að það finnast þau ríki í veröldinni að ástandið mun vera í þessum efnum eitthvað líkt því sem lagt er til í þessu frv., en von mín er sú, að það fyrirkomulag bíði okkar ekki og ef við eigum það í vændum verði sem mest töf á því að það dynji yfir.
Ég vil nota það tækifæri, sem gefst í þessum umr., til að segja örlítið meira. Það fer ekki á milli mála, að útvarpsstöðvar einkaaðila, sem er verið að boða með flutningi þessa frv. sem æskilegar, hlytu að byggjast mjög mikið á auglýsingum. Kostnaður við rekstur þeirra hlyti að öllum líkindum að verða að verulegu leyti borinn uppi af auglýsingum af margvíslegu tagi. Það er vegna þessa sem ég vil leyfa mér að segja það sem mína skoðun, að ég held að við þyrftum sem allra fyrst að búa þannig að ríkisútvarpi okkar, og þá er ég fyrst og fremst með sjónvarpið í huga, að þessi sameiginlega stofnun okkar landsmanna allra, menningarstofnun sem á að vera, þurfi ekki í rekstri sínum að vera háð tekjum af hvers kyns viðskiptaauglýsingum, eins og þar birtast nú daglega og við höfum öll eða flest fyrir augum á hverjum degi. Ég tel að það sé fullkomið neyðarbrauð, að þola að slíkum óþverra, vil ég segja, sé hellt yfir landslýðinn frá íslenska sjónvarpinu, Ríkisútvarpinu, sem felst í auglýsingum af þessu tagi, og þá er ég alveg sérstaklega með í huga þær alþjóðlegu viðskiptaauglýsingar sem þarna birtast — og ekki batnaði það ef fjöldi útvarpsstöðva peningamanna risi hér upp, sem fyrst og fremst nærðust á slíkum fjárafla.
Ég veit vel að aðstæður Ríkisútvarpsins eru slíkar nú, að þær þurfa nokkuð að breytast til batnaðar hvað varðar aðbúnað að þeirri stofnun af opinberri hálfu til þess að hægt sé að gera um það raunhæfar tillögur að þessi tekjustofn hverfi úr sögunni. En ég lýk máli mínu með því að endurtaka að ég vil vænta þess, að sá tími sé þó ekki langt undan að hægt verði að bjóða þeirri íslensku menningarstofnun sem ríkisútvarp okkar á að vera slíka kosti að þetta sé fært, og jafnframt að annaðhvort verði um það að ræða, áður en langt um líður, að Ríkisútvarpið fái slíka samkeppnisaðila í þeirri fjölmiðlun sem það annast og þar sé um að ræða samkeppnisaðila sem ekki sé síður hægt að treysta til þess að rækja menningarlegt hlutverk en Ríkisútvarpinu sjálfu, eða þá að þessi stofnun — Ríkisútvarpið — haldi áfram enn um sinn að annast ein þá starfsemi sem henni hefur verið með lögum falið að hafa einkarekstur á, en þá við batnandi hag og aukna menningarlega reisn.