18.05.1979
Efri deild: 108. fundur, 100. löggjafarþing.
Sjá dálk 4948 í B-deild Alþingistíðinda. (4278)
310. mál, almannatryggingar
Soffía Guðmundsdóttir:
Herra forseti. Vegna þeirra umr., sem hér hafa farið fram í tilefni af því frv. sem hv. þm. Þorv. Garðar Kristjánsson hefur lagt fram, sé ég mig til þess knúða að vekja athygli á einu atriði þess máls, sem hér um ræðir og hefur ekki komið fram af hálfu þeirra sem talað hafa á undan, en er að minni hyggju beinlínis meginkjarni málsins.
Ég vil taka það fram í upphafi, að það er að sjálfsögðu ástæða til að fagna allri þeirri löggjöf sem hnígur að bótum á almannatryggingum og þá að meðtöldum batnandi hag bæði einstæðra mæðra og mæðra í sambúð, því að hann getur, eins og tekið var fara, æðioft verið slæmur. En ég tek fram, að ekki væri ég tilbúin að samþykkja það, lægi það fyrir, að orðin „félagslegar ástæður“ féllu niður úr því frv. sem hér um ræðir, þannig að félagslegar ástæður væru þar með ekki taldar geta réttlætt fóstureyðingu. Slíkt væri ég undir engum kringumstæðum tilbúin að samþykkja. Og ég er mjög samþykk því, sem kom fram hjá hv. þm. Braga Níelssyni áðan, að það er vissulega verið að fara rétta leið að bæta um félagslegar aðstæður, en fjölmargt fleira kemur til og það er einmitt það sem ég vildi hér og nú vekja athygli á, en það er sjálfsákvörðunarréttur konunnar. Hann hefur vissulega áður borist í tal á hv. Alþ., en það sakar ekki að ítreka þann meginkjarna málsins einu sinni enn. Það er einmitt sjálfsákvörðunarrétturinn sem er um að tefla.
Ég held að rétt sé að gera sér ljóst, að það er sá réttur sem karlveldið vill seinast af öllu sleppa við konurnar. Þess eru fjölmörg og óræk dæmi frá alda öðli. Það er ekkert ýkjalangt síðan ríkti feðra- og bræðraveli. Konan var eign föður síns, sem ráðstafaði lífi hennar, og síðan var hún eign eiginmannsins, ef svo má segja, sem hafði allt ráð hennar í hendi sér. Það er ekki ákaflega langt síðan, en öll röksemdafærsla í þessu umrædda máli, þó svo hún hnígi að málum sem í sjálfu sér eru gagnleg og standa til bóta, virðist mér að sé til þess fallin að fela þennan meginkjarna málsins. Konurnar sjálfar verða að gera sér sjálfsákvörðunarréttinn ljósan og nauðsynina á því að sækja hann af fullri einbeitni til karlmannasamfélagsins, því að það eru, eins og við vitum, karlmennirnir sem ráða.
Það er rétt að fram komi, sem raunar allir vita, að kona, sem er í þeim vanda stödd að sjá ekki aðrar leiðir færar en fóstureyðingu, stendur vissulega frammi fyrir örðugri ákvörðun. En það getur enginn leyst hana undan því að taka þá ákvörðun sjálf og bera á henni fulla ábyrgð. Konurnar eru æðioft einar um ábyrgðina þegar hin endanlega ábyrgð, þ. e. a. s. umönnun og forsjá barnsins, hvílir á þeim einum, sem mörg dæmi eru um. Og mér virðist að þó nokkurt steigurlæti fellst í því að telja sig þess umkominn yfirleitt að ráða fyrir aðra í svo mikilvægum málum. Allir vita að fóstureyðing er neyðarúrræði og þvílíkt neyðarúrræði að ég held því fram að konur leiti þess af fullri gát. Það heyrir til algerra undantekninga ef dæmi eru um annað. Ég held að við verðum líka að gera okkur ljóst að styrinn stendur ekki um réttar eða rangar ákvarðanir í sjálfu sér í hverju einstöku tilviki, heldur um hver eigi að ráða. Og þegar ég tala um réttar eða rangar ákvarðanir vil ég ítreka að vitaskuld er rík nauðsyn á því, að þegar kona æskir fóstureyðingar sé hún frædd um alla aðra kosti og allt sé gert til að gera henni ljósa aðra kosti sem hún á, þannig að sem allra sjaldnast þurfi að koma til þess að til slíks neyðarúrræðis sé gripið. En ég verð að ítreka það einu sinni enn, að það er sjálfsákvörðunarréttur konunnar sem hér er um að tefla og hann verður hún að sækja og fá.