13.03.1980
Neðri deild: 43. fundur, 102. löggjafarþing.
Sjá dálk 1117 í B-deild Alþingistíðinda. (1163)
45. mál, tekjustofnar sveitarfélaga
Karvel Pálmason:
Herra forseti. Ég ætla að gera hér nokkrar aths. við það sem kom fram í máli hv. þm. Alexanders Stefánssonar fyrr í dag. Þessi hv. þm. fullyrti hér í ræðu — eða taldi sig, sagði hann, skilja hver hefði komið í veg fyrir að orðið hefði verið við óskum sveitarfélaganna um hækkun á útsvarsálagningu, og þar stimplaði hann Alþfl. hv. þm. Magnús H. Magnússon gerði grein fyrir því hér í dag, hver sökudólgurinn var og er í þessum efnum. Það var Framsfl., flokkur þessa hv. þm. Það var hann sem kom í veg fyrir það í fyrra ríkisstjórnarsamstarfi að gengið yrði til móts við sveitarfélögin vegna þess vanda sem þau eru vissulega í — það skal viðurkennt, þau eru í vanda — þannig að hið fornkveðna á við þennan hv. þm., að hann hefur tungur tvær og talar sitt með hvorri. Það virðist henta honum vel, vonandi ekki fleiri framsóknarmönnum, en það á kannske eftir að koma í ljós í þessu máli, hvort þeir eru fleiri.
Þessi hv. þm. veittist að hv. þm. Jóhönnu Sigurðardóttur fyrir það, að hún skyldi ekki ganga í sveit þeirra skattpíningarmanna Alexanders Stefánssonar & Co. sem hér ganga fram. Um hvað er þessi till. hv. þm. Alexanders Stefánssonar? Hún er um það að bæta á launafólk m.a. á þessu ári á sjötta milljarð kr. í auknum álögum í útsvari, verði þessi heimild nýtt alls staðar að undanteknu einu gervisveitarfélagi, segja menn, eins og sú heimild, sem er í gildandi lögum og er nákvæmlega eins, hefur verið nýtt. Þetta þýðir sem sagt á sjötta milljarð kr. í álögum á launafólk umfram það sem nú er plús þær skattahækkanir sem nýframlagt fjárlagafrv. boðar. Ég er ekkert hissa á því, þó að þeim fulltrúum hér á Alþ., sem eru í einhverjum tengslum við samtök launafólks í þessu landi, ég tala nú ekki um samtök þess launafólks sem verst er sett og lakast hefur kjörin, fari að ofbjóða ef svo heldur fram sem horfir að því er varðar skattaáþján, ef hér verður gengið götuna áfram eins og nú virðist ætla að verða.
Hafa menn gert sér grein fyrir því, hvað þessi till. hv. þm. Alexanders Stefánssonar hefur í för með sér? Það er ekki bara það, að hún hækki þarna álögur á sjötta milljarð kr. í gegnum útsvarið. Hún kemur til með að hækka hvað mest álögur á þeim sem hafa minnst fyrir, þ.e. ellilífeyrisþegum og lágtekjufólki. Till. þeirra Alexanders Stefánssonar o.fl. er um að auka skattlagningu í útsvari á þeim sem minnst bera úr býtum eins og sakir standa í dag. Og það vekur furðu mína, að hv. þm. Guðmundur J. Guðmundsson skuli hafa látið sitt nafn á þessa till., eins og hún er úr garði gerð. Þetta fer ekki alveg saman við það sem segir í stjórnarsáttmála núv. hæstv. ríkisstj. um þessi efni. Lofar hún því að hækka útsvarsálögur á t.d. ellilífeyrisþegum eða lágtekjufólki? Nei, hæstv. félmrh. las hér upp einmitt það ákvæði stjórnarsáttmálans sem fjallar um að það eigi að lækka útsvar á þessum tilteknu einstaklingum, en ekki hækka eins og till. þeirra gerir ráð fyrir, án þess að til komi tekjumissir hjá viðkomandi sveitarfélögum.
Bæði hv. þm. Alexander Stefánsson og hæstv. félmrh. viku hér að því, að í tíð fyrrv. ríkisstj. þ.e. ríkisstj. Ólafs Jóhannessonar, hafi verið uppi till. af hálfu þáv. hæstv. félmrh. um að leyfa þetta tólfta prósent, og það er rétt. Hv. þm. Magnús H. Magnússon, sem gegndi ráðherraembætti félmrh. á þessum tíma, sagði það hér í dag. En hvaða viðhorf voru þá hjá honum og Alþfl. til þess? Þá var ekki gert ráð fyrir að krumla ríkisvaldsins mundi seilast jafnlangt í vasa skattborgara og nú virðist eiga að gera af hálfu hæstv. núv. ríkisstj., og þar er allur munurinn á. Þessir hv. þm. virðast ekki vilja skoða málið í ljósi þess, að hér er um að ræða sameiginlegt gjald á skattborgarana, sem þeir verða að inna af höndum hvort sem þeim líkar betur eða verr. Og skattbyrðin er aukin gífurlega, bæði að því er varðar tekjuskattinn, miðað við þá stefnu sem fjárlagafrv. gerir ráð fyrir, og síðan í ofanálag með því að að bæta við á sjötta milljarð í hækkun í útsvörum á gjaldþegna. Það er auðvitað fráleitt af Alþ. að ætla sér að afgreiða þessi mál sitt í hvoru lagi, án þess að hafa hugmynd um hver endanleg niðurstaða skattálagningarinnar í heild verður. Það er nánast sagt óforsvaranlegt af Alþ. að standa þannig að málum.
Hv. þm. Alexander Stefánsson réðist hér líka fyrr í dag í ræðu sinni að hv. þm. Jóhönnu Sigurðardóttur fyrir það, að hún vildi ekki rétta hlut sveitarfélaganna vegna þeirrar slæmu aðstöðu sem þau eru í. Þetta er ein af hans fullyrðingum, hv. þm. En hver er sannleikurinn í þessu máli? Um hvað er till. hv. þm. Jóhönnu Sigurðardóttur? Hún er um það að verða við tilmælum sveitarstjórna þeirra sveitarfélaga sem eiga í greiðsluerfiðleikum vegna þess ástands sem ríkt hefur í efnahagsmálum þjóðarinnar á undanförnum árum. Hún er um það, eins og hún er fram sett, að hún mundi skila 4.5 milljörðum kr. til þess að létta greiðslubyrði þeirra sveitarsjóða sem höllum fæti standa, eins og málum er háttað í dag. Munurinn er einvörðungu sá, og hann er ekki lítill í mínum augum, á till. hv. þm. Jóhönnu Sigurðardóttur og till. hv. þm. Alexanders Stefánssonar o.fl., að till. Jóhönnu gerir ráð fyrir að ríkið skili hluta af fyrirhugaðri aukinni skattbyrði frá því sem verið hefur en till. hv. þm. Alexanders Stefánssonar er um að leggja þetta á til viðbótar því sem á að taka í gegnum tekjuskattinn af fólki. Ég vænti þess, að þm. hafi gert sér grein fyrir því. Og á þessu er æðimikill munur. Ég fellst á þá skoðun hv. þm. Alexanders Stefánssonar og fleiri sem hér hafa talað í dag, að vissulega er þörf á að rétta hlut ýmissa sveitarfélaga. En það er ekki hægt að gera það með endalausum álögum á launafólk í landinu. Það er ekki síður — og það hefur komið fram hér áður — ástæða til að huga að því, hvernig staða skattborgarans er orðin vegna þess hvað ríki fyrst og fremst og í kjölfar þess sveitarfélög ganga langt í skattheimtu.
Hv. þm. Alexander Stefánsson var undrandi á því, að þm. skyldu leyfa sér að bera fram till. um að ríkið drægi saman seglin, að gert væri ráð fyrir að ríkið skilaði einhverju til baka af þeirri skattlagningu sem fyrirhuguð er með þessum hætti. Það er ekki nema von að illa fari, ef áfram verður haldið um stjórnvölinn af skoðanabræðrum hv. þm. Alexanders Stefánssonar í sambandi við skattamál. Ég held að það sé tími til þess kominn, — og ég vil taka undir það með hv. þm. Birgi Ísl. Gunnarssyni - það er tími til þess kominn, að menn fari að skoða skattlagninguna í heild og taka mið af því.
Það hefur ítrekað verið spurt um það hér úr ræðustól í dag, hverjar verði till. hæstv. ríkisstj. í sambandi við það ákvæði stjórnarsáttmálans sem hér hefur verið vitnað til. Um það hafa engin svör fengist. Og ekkert er um það vitað, a.m.k. ekki það ég best veit, hverjir skattstigarnir í sambandi við tekjuskattinn kunna að verða. En það er augljóst mál, ef farið verður eftir þeirri stefnu sem fjárlagafrv. boðar, að þá er a.m.k. verið að auka álögur á almenning, ef þessar till. hér varðandi útsvar eru teknar inn í, um a.m.k. 12 – 15 milljarða kr. Mönnum þykir það kannske allt í lagi eftir nýjustu yfirlýsingu hæstv. ríkisstj. um það, að grunnkaup skuli ekkert hækka í landinu á þessu ári, ekki einu sinni til þeirra sem verst eru settir. Látum vera með hina, en ekki einu sinni hjá þeim, sem verst eru settir, ætlar ríkisstj. samkv. yfirlýsingu hæstv. fjmrh. að láta hækka grunnkaupið.
Í fjárlagafrv. er boðuð 4.5% bein kjaraskerðing, eins og það er fram lagt. Eftir sem áður þykir hæstv. ríkisstj. fara vel á í ástandi sem þessu að bæta a.m.k. 12–15 milljörðum kr. í auknum álögum á almenning í landinu. Og engu skal hlíft þar, ekki einu sinni þeim sem verst eru settir og lægst launin hafa. Það er kannske það alvarlegasta í þessu máli öllu. Þar virðist ekki fara mikið fyrir þeim fögru orðum sumra hverra hv. alþm. í röðum t.d. Alþb., sem telja sig berjast fyrst og fremst fyrir þeim sem verst eru settir og lægst launin hafa. En allt á þetta eftir að koma betur í ljós. Ég vænti þess þó að innan stjórnarliðsins finnist einstaklingar sem vilja taka höndum saman við þá sem vilja rétta hlut þess fólks í þjóðfélaginu, sem verst er sett, sem hefur lægst launin og býr við hvað verstar aðstæður í svo til öllum skilningi sagt.
Ég held að þeir hv. stjórnarliðar, sem nú ganga hvað harðast fram í að knýja þessa auknu útsvarsálagningu í gegn hér í þinginu, ættu að skoða betur hvort ekki er raunhæft, miðað við ástandið eins og það er í dag, að gera ráð fyrir að ríkissjóður láti svo sem 4 milljarða kr. af þeim auknu tekjum, sem hann ætlar sér að ná í gegnum aukna tekjuskattsálagningu á árinu í ár, láti það renna til þess að létta byrði sveitarfélaganna, en seilist ekki umfram í vasa skattborgarans.
Það vakti athygli mína eða a.m.k. varð ég þess ekki var, að í ræðu hæstv, félmrh. viki hann einu orði að þeirri till. sem hér hefur m.a. verið hvað mest rætt um í dag, þ.e. till. hv. þm. Jóhönnu Sigurðardóttur, — ekki orði. Það er athyglisvert. En það sýnir kannske hvað best hver vill ganga harðast fram í skattpíningu. Það eru fulltrúar, sumir hverjir, ég segi ekki allir, sumir hverjir fulltrúar þess flokks sem telur sig vera sverð og skjöld öreiganna í landinu. Sumir hverjir fulltrúar þess flokks ganga bersýnilega hvað harðast fram í skattpíningunni og þar á engu að eira. Ég vænti þess, að þeir verði nógu margir, þeir hv. stjórnarliðar hér á Alþ. sem ganga í lið með okkur stjórnarandstæðingum í því að virða það ákvæði stjórnarsáttmála núv. ríkisstj. að hækka ekki álögur í útsvari á ellilífeyrisþega eða lágtekjufólk, eins og hv. þm. Alexander Stefánsson o.fl. beita sér nú fyrir hér á Alþ. Ég vænti þess, að við finnum innan stjórnaráðsins nógu marga til þess að bjarga því sem bjargað verður og virða þetta ákvæði stjórnarsáttmálans, að leggja ekki auknar álögur á þetta fólk. En það kemur auðvitað úr hörðustu átt, ef við stjórnarandstæðingar þurfum að berjast fyrir því að ná fram þáttum þess stjórnarsáttmála sem hæstv. ríkisstj. er nýbúin að samþykkja. En svo öfugsnúin geta málin orðið. Og það er eitt af því sem hér er að gerast, sem er svo öfugsnúið, að við stjórnarandstæðingar verðum — og ég segi fyrir mig fúslega sem sanngjarn maður og góður — að taka þátt í því að bjarga heiðri hæstv. ríkisstj. að þessu leyti og koma í veg fyrir að stjórnarliðar traðki á þessu ákvæði stjórnarsáttmálans.