25.03.1980
Sameinað þing: 37. fundur, 102. löggjafarþing.
Sjá dálk 1417 í B-deild Alþingistíðinda. (1408)
113. mál, útreikningur framfærsluvísitölu í hverju kjördæmi
Félmrh. (Svavar Gestsson):
Herra forseti. Ég get ekki deilt þeim meiningum, sem hér hafa komið fram, um að ástæða sé til þess að framkvæma útreikninga á vísitölu framfærslukostnaðar í hverju einasta kjördæmi í landinu. Ég sé t.d. ekki að nein rök séu fyrir því að greina framfærslukostnað hér í Reykjavík frá framfærslukostnaði í Kópavogi, sem er í Reykjaneskjördæmi. Mér finnst að í þessari till. beri nokkuð á því, sem heyrist mjög oft í málflutningi hér á hv. Alþ., að gerð sé tilraun til þess að greina landsmenn í sundur eftir því, hvar þeir búa fyrst og fremst, en ekki eftir því, hvernig þeir lifa, sem er auðvitað höfuðatriðið þegar allt kemur til alls.
Lífskjör eru vafalaust mismunandi hér eftir landsvæðum og landshlutum, en þau verða aldrei jöfnuð nákvæmlega alls staðar, ekki einu sinni í Reykjavík sjálfri. Hér í Reykjavík er um að ræða ákaflega mismunandi lífskjör. Hér er um að ræða fólk sem er með verulega lágar tekjur. Hér er líka um að ræða fólk sem hefur geysilega háar tekjur. Reykvíkingar eru ekki eitt að þessu leytinu til. Þess vegna leysir það í sjálfu sér ekki vanda nokkurs manns að deila vísitölu framfærslukostnaðar niður eftir landfræðilegum forsendum, eins og hér eru gerðar till. um.
Ég vildi í rauninni helst vera á móti svona till. Ég tel ekki að hún leysi nokkurn skapaðan hlut, að fara að reikna út vísitölu framfærslukostnaðar eftir hverju kjördæmi á þriggja mánaða fresti. Ég spyr: Af hverju ganga menn ekki lengra? Af hverju reikna menn ekki út vísitölu framfærslukostnaðar í Breiðholtinu? Hún er nefnilega há. Af hverju reikna menn ekki út vísitölu framfærslukostnaðar t.d. á Fáskrúðsfirði eða á einstökum slíkum stöðum úti á landi? Þar er vafalaust um að ræða mismunandi kostnað hjá hverjum einstaklingi miðað við það sem er kannske í næsta byggðarlagi.
Ég tel að í rauninni sé enginn vandi leystur fyrir það fólk, sem á að lifa við þau kjör sem mæld eru eftir vísitölu framfærslukostnaðar, með því að fara að skipta henni niður eftir landssvæðum, eftir því hvað þau heita hér í þessu landi. Hins vegar er sjálfsagt að athuga vandlega hvernig landsfólkið býr í heild. Við Reykvíkingar höfum aldrei verið neitt sérstaklega ánægðir með það, að margumtöluð vísitölufjölskylda skuli búa hér í Reykjavík, vegna þess að það hefur valdið okkur margvíslegum óþægindum í sambandi við borgarmálefni hér í Reykjavík. Við getum vel hugsað okkur að vísitölufjölskyldan flyttist a.m.k. að hluta til út fyrir borgarmörkin.
Nú vill þannig til, að fyrir nokkrum mánuðum hófst undirbúningur að neyslukönnun fyrir nýjan grundvöll vísitölu framfærslukostnaðar. Ég kvaddi mér aðallega hljóðs nú til að vekja athygli á því, að þessi neyslukönnun hefur staðið yfir um nokkurra mánaða skeið og hún er á ábyrgð Hagstofu.Íslands. Þar er reynt að kanna tilkostnað manna við framfærslu á ýmsum stöðum á landinu. Það er síðan allt saman sett í einn pott og reynt að reikna út eina vísitölu fyrir allt Ísland, en ekki fyrir hvert kjördæmi út af fyrir sig. (Gripið fram í: Það er mjög ótrúlega gert.) Íslendingar eru ein þjóð í einu landi og eiga að vera. Það á ekki að gera tilraun til þess að kljúfa menn niður með mælikvörðum sem eru jafnmisvísandi og vísitölur framfærslukostnaðar.
Það er rétt, að á undanförnum árum hefur það verið að gerast, að framfarir hafa orðið verulegar til jöfnunar lífskjara hér í landinu milli landshluta. Verulegar framfarir hafa átt sér stað í atvinnumálum úti á landi á síðasta áratug, síðustu 10, 12, 15 árum. Verulegar framfarir hafa þrátt fyrir allt átt sér stað á þessu sviði úti á landi, einnig í sambandi við heilsugæsluna, eins og þeir þekkja sem eru utan af landi. Og enginn er að sjá ofsjónum yfir þessu. En þarna hafa átt sér stað framfarir, þannig að raddir eins og þær, að landsbyggðin hafi orðið afskipt vegna þess að við þm. Reykv. höfum verið á móti fólkinu sem býr úti á landi, slíkar raddir eru fráleitar. Ég held að á Alþ. hafi komið fram fullur vilji til þess frá þm. í öllum flokkum, úr hvaða kjördæmi sem þeir hafa verið, að reyna að jafna lífskjörin í landinu. En það má ekki ganga svo langt í þessum efnum að það verði til þess að höfuðstaður landsins hætti að vera höfuðstaður, að framkvæmdir í Reykjavík séu þannig vanræktar í atvinnumálum og félagsmálum að Reykjavík sitji á hakanum og verði að sumu leyti félagslega séð eitt veikasta byggðarlag í landinu. Þá er vitlaust að verki staðið. Það má ekki gerast, vegna þess að ein okkar meginskylda er að hafa vit á því að virða þann skilning, að við eigum myndarlega höfuðborg í þessu landi, hvað sem öllu öðru líður.
Ég minni á það, að á mörgum sviðum hefur okkur tekist allvel að búa í hinum dreifðu byggðum þessa lands að mínu mati. Ég tel hins vegar að á mörgum sviðum hafi okkur ekki tekist nægilega vel í þéttbýli, að við höfum ekki lært nægilega vel að búa í þéttbýli. Við kunnum það ekki nægilega vel. T.d. að taka að því er varðar heilsugæslu hér á þéttbýlissvæðinu, þar standa mál afar slaklega. Og ég vil einnig minna í þessum efnum á atvinnumálin. Ég held að við höfum ekki verið nægilega ötul við að byggja upp grundvallaratvinnuvegi hér í Reykjavík á undanförnum árum og áratugum. Ég er þá ekki að kasta rýrð á neinn. Ég er ekki að ráðast á þá menn sem borið hafa ábyrgð á málum hér á undanförnum árum. En þannig blasir við í dag. Og ef við vanrækjum lágmarks félagslega þjónustu í höfuðstað landsins, látum atvinnuvegi höfuðstaðarins grotna niður, þá flýr fólkið höfuðstaðinn og þá er hann enginn höfuðstaður þessa lands lengur. Þannig vill ábyggilega enginn, ekki heldur þeir þm. sem eru utan af landi, búa að Reykjavík.
Ég gat ekki látið hjá líða að láta þessi orð falla í framhaldi af þeirri umr. sem hér hefur farið fram. Ég geri mér grein fyrir því, að menn eru orðnir þreyttir og lúnir og hér hefur verið lengur þingdagur þegar og langur fram undan. En umr. eins og þær, sem ég hef heyrt hér í kvöld, hef ég oft heyrt áður á hv. Alþ. Ég var þingfréttaritari fyrir Þjóðviljann í þrjú eða fjögur ár og hlýddi á umr. af þessu tagi æðioft. Mér leiddust þær dálítið vegna þess að mér fannst þær horfa fram hjá þeim kjarna málsins, að þrátt fyrir allt og allt þurfum við auðvitað að stuðla að jöfnuði milli byggða í landinu, sem jöfnustum lífskjörum, en við þurfum líka að muna það, að við þurfum að eiga myndarlegan höfuðstað í þessu landi.