09.04.1980
Neðri deild: 56. fundur, 102. löggjafarþing.
Sjá dálk 1751 í B-deild Alþingistíðinda. (1641)
136. mál, olíugjald til fiskiskipa
Pétur Sigurðsson:
Herra forseti. Hv. síðasti ræðumaður, 1. þm. Vestf., fór nokkuð inn á það sem ég ætlaði að gera að mínum fyrstu orðum hér í dag, en það voru hinar undarlegu yfirlýsingar formanna þingflokka, ekki aðeins Framsfl., hv. varaformanns sjútvn. þessarar deildar, þm. Páls Péturssonar, þegar hann lét hafa eftir sér í málgagni ríkisstj. Gunnars Thoroddsens að „málþófið“ væri fyrir neðan allt velsæmi. Eins og hv. 1. þm. Vestf. benti réttilega á fór hann með alrangt mál er hann lét jafnvel í það skína að með því að nota okkur það sem okkur þm. er heimilað samkv. íslenskum lögum, samkv. þingsköpum, að gera grein fyrir atkv. okkar og ræða mál við þrjár umræður í báðum deildum þingsins, værum við að sækja eitthvert náðarbrauð til þeirra herra sem hér ráða nú. Þetta er mesti misskilningur. Það eru íslensk lög, það eru íslenskar venjur, þingvenjur hér á hv. Alþingi Íslendinga, sem jafnvel kraft- og dugmiklir menn eins og Páll bóndi á Höllustöðum fá ekki breytt með óskhyggjunni einni saman. Það er auðvitað furðulegt, að þessi maður skuli leyfa sér í blaðaviðtali, um leið og hann kvartar yfir því að ekki sé hægt að húrra skattpíningarmáli í gegn, sem þeir eru að troða yfir þjóðina, — að hann skuli — um leið og hann kvartar yfir því, að seinagangur sé á þessum málum — bera annað eins á borð fyrir okkur þm. og þjóðina alla og það, að ef Matthías Bjarnason, hv. 1. þm. Vestf., haldi sér ekki bókstaflega saman hér á Alþ., þá sé það honum að kenna, að sjómannaverkfallið á Ísafirði leysist ekki. Ef slíkar umr. hefðu verið viðhafðar hér í þingsal, þá hefði forseti að sjálfsögðu átt að víta þennan þm. fyrir ummælin.
En skýringin á því, sem um er að ræða í þessu viðtali hv. þm. Páls Péturssonar, er á sömu síðu í þessu til greinda blaði Tímans. Tafirnar urðu sérstaklega innan hans eigin flokks, eins og kemur fram í viðtali við hv. þm. Guðmund G. Þórarinsson. Það var stríðið, sem varð á milli framsóknarmanna og reyndar stjórnarflokkanna allra, ásamt mistökum í stjórnun hjá ríkisstj. á meðferð þingmála. Það urðu átök á milli framsóknarmanna sjálfra og þingflokkanna, eins og ég sagði áðan, um það, hve söluskattshækkunin ætti að vera mikil, sem átti að leggja á þjóðina og að meginhluta átti ekki að ganga til þess að jafna olíuverð um landið, heldur renna í eyðsluhít ríkissjóðs.
En það voru fleiri á ferðinni heldur en hv. þm. Páll Pétursson, einnig „the Little lord, Faddle-Roy,“ hv. þm. Ólafur Ragnar Grímsson, hann lét líka hafa eftir sér nokkur orð þennan sama dag í hinu málgagni ríkisstj. Gunnars Thoroddsens um þetta sama mál og viðhafði sömu ósannindin, sem hér hefur reyndar verið svarað í þeim orðum sem hafa verið viðhöfð um viðtalið við formann þingflokks Framsfl. En báðir þessir menn hafa orðið berir að því að segja málgögnum sínum ósatt frá því sem hér fór fram, sögðu bókstaflega ósatt frá. Það er rétt, sem kom fram hjá hv. síðasta ræðumanni, 1. þm. Vestf., að það lá engin sú nauðsyn fyrir að það þyrfti að keyra í gegn á örfáum klukkustundum þetta frv. t. d. sem við ræðum hér nú, um olíugjaldið til fiskiskipa. Það var engin ástæða til þess að ljúka því á þessum tíma. Nýtt fiskverð var gengið í gildi. Veiðibann stóð fyrir dyrum eftir nokkrar klukkustundir hjá meginþorra flotans. Það var ekkert sem kallaði svo á að þetta þyrfti að ske á þennan hátt.
Þetta m. a. sýnir okkur það, og reyndar líka aðdragandi þessa máls sem við erum að ræða hér, vinnan í Verðlagsráði sjávarútvegsins og svo síðar þessar deilur, sem eru þó ekki miklar deilur á þingmælikvarða, — þær umr., sem hafa orðið um þetta mál hér á þingi, sýna okkur hvað lýðræðið getur oft verið erfitt í framkvæmd fyrir okkur. Þess vegna ber að varast að menn eins og hv. þm., formenn þessara tveggja þingflokka sem ég vitna til, fái of mikil völd í þessu þjóðfélagi, — menn sem hafa talið það eina af sínum helgustu skyldum að vinna að því, að stofnun — ég kalla það stofnun — sem er lögvernduð ekki aðeins í stjórnarskránni, heldur og í hinni almennu löggjöf, þingsköpunum, — þar á ég við þingflokkana — þessir menn hafa lagt sig fram um að reyna að kljúfa þá upp og gera þá að minni stofnunum en þeir eiga að vera og eru í raun í öllu starfi þingsins. Og það er leitt til þess að vita, þegar slíkir menn, sem eru kjörnir til trúnaðarstarfa í þingflokkum, ganga fram fyrir skjöldu og segja ósatt opinberlega um það sem fram fer hér í sölum Alþingis.
Hér hefur þetta mál verið rætt nokkuð ítarlega. Þegar ég ræddi málið við 1. umr. benti ég á þær missagnir sem hefðu komið ítrekað fram sérstaklega frá tveimur hæstv. ráðh. Framsfl., annars vegar viðskrh. í svari við fsp. hér á Alþingi fyrir nokkrum dögum og svo frá hæstv. sjútvrh. er hann lagði þetta mál fram, — missagnir varðandi tekjur sjómanna og af hverju þær væru svo háar sem þær eru. Ég gagnrýndi það harðlega, að það skyldi vera grundvöllur þess, að þeir fengju ekki fram sínar samningsbundnu og lögbundnu hækkanir eins og aðrir launþegar í þjóðfélaginu. Ég benti á það og sýndi dæmi þess, að þetta væri ekki í fyrsta skiptið nú á nokkrum misserum, nokkuð á annað ár, sem þeir væru beinlínis sviknir um það sem þeir ættu að fá samkv. lögum, heldur væru fleiri aðilar sjómannastéttarinnar, sem byggju við hið sama. Þar á ég við farmennina, sem lentu í því að fá á sig brbl. á s. l. ári af hendi vinstri stjórnar, þ. á m. sá hluti farmannastéttarinnar sem átti ekki í neinu verkfalli. En um leið og upp var staðið frá þeim brbl. þessarar ríkisstj. sveik hún meginhluta þeirra, sem m. a. var þó ástæða þess að lögunum var hlýtt. Eftir að búið var að svíkja fiskverðið ítrekað 1978 hóf vinstri stjórnin störf sín með því að svíkjast aftan að íslenskum fiskimönnum með því að lofa þeim svokölluðum félagsmálapakka. Og núv. hæstv. ríkisstj. virðist endanlega hafa svikið öll atriðin sem lofað var við afgreiðslu síðustu fjárlaga — endanlega svikið öll atriði sem komu fram í þeim loforðum. Um s. l. áramót var talið að íslenskir fiskimenn ættu að fá 13% fiskverðshækkun. Þeir fengu 11%. Nú var enginn sem bar á móti því, að samkv. sömu reglum og farið hefur verið eftir að undanförnu hefðu þeir átt að fá 6.67% hækkun, en þeir fengu 4%. Og af hverju fengu þeir ekki meira? Jú, vegna þess að oddamaðurinn, sem er einn fulltrúi þeirra þrýstihópa, sem eiga aðild að Verðlagsráði sjávarútvegsins, og ekki þess sem minnst vegur, fulltrúi ríkisstj., getum við sagt, hann beitti sér fyrir því að draga fram hverja skýrsluna á fætur annarri — meira en helming af öllum framlögðum gögnum í Verðlagsráði — sem voru dregnar fram til þess að sýna fram á það, hvað íslenskir fiskimenn hefðu haft miklar tekjur á s. l. ári.
Ég sýndi fram á það, af hverju þeir hefðu haft þessar miklu tekjur. Það væri vegna þess að þeir hefðu lagt á sig ómanneskjulega langan vinnutíma og það m. a. ásamt friðun miða og minni afla þess vegna sem þeir hefðu einir landsmanna orðið að taka á sig, þrátt fyrir það að öll þjóðin hefði notið góðs af því á sínum tíma þegar ofveiði var á þessum sömu miðum. Þá tók enginn af íslenskri þjóð, enginn af öðrum hópum íslenskra launþega þátt í þessari baráttu þeirra og útvegsmanna við að friða miðin. Svo þegar árangurinn loksins kemur og þeir þurfa að bæta við sig bæði lengri vinnutíma og auknum afköstum, þá er það talið eftir á þennan veg, að lögbundnar hækkanir, sem þeir eiga að fá og eru samningsbundnar, fá ekki að ganga til þeirra.
Ég benti á það oftar en einu sinni og það var eitt meginatriðið í minni ræðu, að ég væri að vara ríkisstj. við að fara þessa leið. Ég var ekki að hóta, eins og ég margtók fram, ég var að vara við að vega ítrekað í þennan sama knérunn, því að þetta er ekki rétt og allra síst hjá ríkisstj. og stuðningsflokkum hennar sem hafa það að meginstefnuatriði að hvetja til aukinnar framleiðni í þjóðfélaginu.
Nú efa ég hins vegar að það sé nema mjög lítill hluti af þm. stjórnarliðsins sem skilji hvað framleiðni er. En það er afskaplega víðtækt hugtak, og eitt af því sem getur fallið undir það eru hvetjandi launakerfi. Þau geta verið hvetjandi bæði til þess að bæta gæði vörunnar, til þess að nýta hana betur og til þess að skila meiri afköstum. Og fleira má auðvitað telja. Það er hægt að ná fram aukinni framleiðni bæði með bættum og nýjum búnaði, með hagræðingu á vinnustað o. fl. En það er undarlegt, að þessi ríkisstj., sem hefur jafnoft og mikið bent á nauðsyn þess, að þjóðin öll og einstakar atvinnugreinar sérstaklega taki upp og bæti um í sínum framleiðsluháttum, auki framleiðni sína, hún skuli vera svona gjörsneydd þeirri grundvallarhugsun sem að baki aukinni framleiðni býr. Hún er auðvitað sú, að aðilar, sem stuðla að aukinni framleiðni, fái einhvers notið af þeim arði sem til skila kemur vegna þessarar auknu framleiðni. Og það er enginn vafi á því, að skiptaprósentan, aflahluturinn, eins og hann er byggður upp á fiskiskipunum, er líklega eitt elsta hvetjandi launakerfi sem við þekkjum hér á landi og hefur staðið af sér allar breytingar í grundvallaratriðum. Og þegar verið er — ekki aðeins á þessu sviði, heldur og kannske sérstaklega með nýrri og aftur nýrri og þyngri og aftur þyngri skattheimtu á þessa menn eins og aðra — að draga úr þeim hvata, sem er lagður til grundvallar í þessum launasamningum þeirra með skiptaprósentunni og um leið með fiskverðinu, þá er auðvitað hæstv. ríkisstj. að vinna á móti eigin stefnumáli — aukinni framleiðni.
Það undarlega — og það er í sjálfu sér eiginlega það eina, sem réttlætir það að hæstv. ríkisstj. og talsmenn hennar, sérstaklega þó hv. formenn þingflokkanna, leggja svona mikla áherslu á að ryðja þessu máli í gegnum þingið — er sú staðreynd, að þeir eru búnir að svíkja íslenska fiskimenn, ekki einu sinni og ekki tvisvar, heldur þrisvar á síðustu dögum, eins og við höfum fengið að heyra nokkrum sinnum, enda ekki ósvipaðir aðilar sem í hlut eiga. En þeir sviku líka og ætla sér að svíkja útgerðarmenn með samþykkt þessa frv. Að vísu hefur 1. þm. Vestf. talað mjög skýrt um það sem liggur að baki mótmælum útgerðarmanna, og það er í fyllsta máta rétt sem þar kemur fram, og það er auðvitað ekki hægt að þola það. Því miður lét hæstv. sjútvrh. glepjast af þeim rökum fulltrúa fiskvinnslunnar sem greiddi atkv. með fiskverðsákvörðuninni. Það er ekki hægt að þola að slíkir menn úti í bæ, fulltrúar þrýstihópa, geti komið þeirri skoðun inn hjá hæstv. ráðh., að ef þeir ákveði úti í bæ á sínum þrýstihópsfundi að það eigi að segja upp samningum, þá séu þeir um leið að taka ákvörðun um að segja upp íslenskum lögum. Það er grundvallarmisskilningur að þeir geti sagt upp lögunum um olíugjaldið sem við settum í janúar og settum í þeirri góðu trú, að þau ættu að gilda út það tímabil sem í þeim var tiltekið. Það er ekki á þeirra valdi, það er á okkar valdi hér á Alþingi. Þess vegna verða þeir að taka því, hæstv. ráðh., að við viljum fá að ræða það og við viljum fá skýringar á því, af hverju hlaupið er upp til handa og fóta aðeins nokkrum vikum eftir að Alþingi Íslendinga samþykkir samhljóða þessi lög um olíugjaldið í janúarmánuði, þá sé hlaupið upp til handa og fóta og því breytt og það eigi að húrra þessu í gegnum báðar deildir þingsins með einum skemmsta fyrirvara sem þekkst hefur í þingsögunni þegar um deilumál hefur verið að ræða. Ekki mátti minna vera en að fá fund í sjútvn. deildarinnar. Það var beðið um það, en svo mikið lá við í þessu máli, að það var — eins og oft er reyndar gert — haldinn sameiginlegur fundur í hv. sjútvn. beggja deildanna og þangað var þó hægt að fá fulltrúa aðila til viðræðu. Það var hægt að fá þangað formann Verðlagsráðsins, Jón Sigurðsson, og það var hægt að fá þangað fulltrúa sjómanna í yfirnefndinni, Ingólf Ingólfsson.
Ég hafði við 1. umr. málsins vakið athygli á og undrast að þessi maður, sem hafði verið harður á því að leggja fram og tala fyrir réttmætri kröfu fiskimanna um 6.67% hækkun, skyldi allt í einu með þögninni og hjásetunni samþykkja 4%. Ég skýrði frá því, að formenn stærstu samtaka fiskimanna undruðust mjög að þessi fulltrúi sjómanna skyldi ekki láta a. m. k. koma frá sér grg. í sambandi við þetta atkv. sitt. Því var ekki undarlegt þótt við spyrðum við 1. umr. málsins: Hvað veldur þessu? Og hvað veldur því, að fulltrúi fiskvinnslunnar, sem tók endanlega ákvörðun með formanni, er búinn að bakka úr kröfu um 12% fiskverðslækkun og það er gengið til samninga um 4% fiskverðshækkun til sjómanna. Þetta er mikið bil sem þeir spanna, og við vildum að sjálfsögðu fá skýringu á þessu. Sumum þm. þykir hin mesta firra að við skulum spyrja um þetta.
Að vísu kom það fram hjá hæstv. sjútvrh., að það væru fjögur eða fimm atriði, sem hann taldi upp, sem þessir aðilar hefðu metið, en ekki voru allir mjög ánægðir þegar upp var staðið. Jafnvel umræddur fulltrúi fiskvinnslunnar, sem taldi lögmætt að segja upp íslenskum lögum á fundi úti í bæ, lét hafa eftir sér, þegar frv. var lagt fram og búið var að svíkja alla aðilana þrjá, — hann lét hafa eftir sér í viðtali við Morgunblaðið með leyfi hæstv. forseta. Fyrirsögnin er: „Árni Benediktsson um fiskverðsákvörðunina: Tel mig svikinn af ríkisstj.“ Árni Benediktsson er fulltrúi fiskvinnslunnar sem er undir stjórn Sambands ísl. samvinnufélaga, og hann segir orðrétt í þessu viðtali, með leyfi forseta:
„Sú skýring var gefin,“ sagði Árni, „að fjárlög væru svo til afgreidd, það væri búið að reikna með þessum tekjum í fjárlögunum og þau of langt komin til að hægt væri að taka þau upp. En nú gerist það eftir hádegið, þegar fiskverðsákvörðunin hefur verið tekin, að ríkisstj. ber fram á Alþ. frv. um sérstakt gjald vegna orkujöfnunar, þar sem fyrirhugað er að taka þó nokkra milljarða umfram það sem þarf til þeirra hluta, þannig að ég stend frammi fyrir því, að allt, sem sagt var í sambandi við þetta, er markleysa, og það er geymt en ekkí gleymt,“ sagði þessi hv. framsóknarmaður, fulltrúi frystihúseigenda úti í bæ, sem vildi segla þar upp íslenskum lögum. Engan þarf því að undra, þótt formenn aðalþingflokkanna, sem styðja hæstv. ríkisstj., hafi viljað hleypa þessu sem fljótast fram hjá alþm.
Ég hef margoft lýst því yfir og ég minnist þess, að ég fagnaði því mikið þegar ég sá það í kosningabaráttunni til Alþ. árið 1978 — og var nú heldur litlu að fagna þá fyrir bæði mig og aðra — en ég fagnaði því að fá þó að sjá það, að Alþb. hafði tekið upp mjög ítarlega stefnu um það, hvernig mætti auka framleiðni í okkar þjóðfélagi. Það kitlaði hjarta mitt nokkuð, vegna þess að fyrir nær 20 árum var þetta eitt meginbaráttumál mitt og nokkurra góðra krata, sem þá fundust innan íslenskrar verkalýðshreyfingar, á alþýðusambandsþingum. Það var eitt meginmál mitt að koma ýmsum slíkum málum áleiðis. Ég taldi, að þarna væri um ómælda auðlegð að ræða fyrir íslenska launþega, og benti í tillöguflutningi mínum þar á ýmsar leiðir sem mætti fara í þessu skyni. Jafnframt var, að mig minnir, mitt fyrsta mál, sem ég flutti hér á Alþ., um samstarfsnefndir aðila á vinnumarkaðinum innan einstakra fyrirtækja og atvinnugreina, sem ég taldi nauðsynlegt að væru til þess að ná heils hugar samkomulagi um þessi mál.
Nú er það skrýtna við þetta, að það tekur þessa ágætu þm., fulltrúa Alþb., nær 20 ár að komast að þeirri niðurstöðu, að það sé eitthvert vit í þessu þrátt fyrir allt, sem reyndar var löngu orðið vel þekkt hér á Vesturlöndum, sérstaklega í háþróuðum iðnaðarríkjum eins og Bandaríkjunum, og mun flest af þessu upprunnið þaðan sem önnur iðnaðarríki hafa tekið upp endurbætt og aukið, t. d. í Japan og Svíþjóð.
En það, sem þurfti til að Alþb.-mennirnir tóku þetta upp, var auðvitað það, að þeir voru komnir í mikla þröng í svokölluðum austantjaldsríkjum með sína framleiðslu og þeir leituðu fyrirmynda í hinum vestræna heimi iðnaðarþjóðanna, hvað mætti gera til þess að betrumbæta eigin framleiðslu og auka framleiðnina. Og þegar þeir voru búnir að taka þetta upp á sínum vinnustöðum, innan sinna fyrirtækja og í mörgum greinum síns atvinnulífs, og þegar búið var að reyna það nokkurn tíma þarna fyrir austan, þá var það orðið afskaplega gott og þá þótti Alþb. sjálfsagt að taka þessi mál upp í sína kosningastefnuskrá. Það er mjög gott og ég virði það mikils, jafnvel þótt málefnið hafi þurft að taka á sig þennan stóra austurkrók.
Hins vegar er ekki hægt, eins og þeir gerðu í sinni kosningastefnuskrá, að gera áætlanir og slá um leið einhverju föstu um skjótfenginn gróða af slíkum aðgerðum. Það verður ekki gert, hvorki hér né þar, það verða menn að skilja. Það tekur tíma og það kostar líka fjármuni. Og vegna þess að ég veit að hæstv. forsrh. skilur þessi mál vel, vona ég að núv. hæstv. ríkisstj. falli ekki í það fen, eins og margar fyrri ríkisstj., að láta fjármuni, sem eiga að fara til framleiðniaukandi aðgerða, fara í steinsteypu víðs vegar um land.
En um leið og talað er um þessi mál, framleiðnimálin og hvetjandi launakerfi, en fiskimannasamningar teljast til slíkra launakerra, — þá vaknar auðvitað sú spurning, hvenær og hvernig núv. hæstv. ríkisstj. ætti sér í samráð við samstarfsmenn sína í Vinnuveitendasambandi Íslands að koma á einhverjum marktækum framleiðnimælingum. Ég heyri hvergi getið um það. En þegar þær eru orðnar svo marktækar, að þær eru áþreifanlegar fyrir þá sem ná þessu m. a. fram með lengingu vinnutíma og aukningu afkasta, ef þá þarf að fara að skera af þeim, þá er kannske ekki nema von að hinn almenni launþegi kæri sig ekkert um slíka aukna framleiðni. Ég held að þetta atriði ætti að vera hæstv. ríkisstj. til nokkurrar athugunar þegar hún fer inn á sína braut til aukinna efnahagsframfara, aukinnar framleiðni, ekki aðeins innan einstakra starfsgreina, heldur og fyrirtækja og hjá þjóðinni allri.
Ég segi nú eins og fyrri ræðumaður hér, að það er í sjálfu sér ekki mikil ástæða til þess — þegar við höfum fengið ákveðin svör við ákveðnum atriðum — að vera að lengja þessar umr., og það hefur aldrei staðið til að lengja þær umfram þörf. En ég var kominn þar í mínu máli í sambandi við fund í sjútvn. beggja deilda, að ég skýrði frá því, hverjir hefðu verið þar á fundi. Þar var fulltrúi sjómanna og ég fékk hjá honum, þegar hann svaraði nefndarmönnum spurningum, nokkrar skýringar á því, af hverju hann hefði setið hjá í atkvgr. sinni um þetta fiskverð. Hann sagði að hann hefði gert það m. a. til að fyrirbyggja að það yrði fiskverðslaust áfram, því að hann sagði að það væri ekki fyrirsjáanleg nein önnur lausn. Hann sagði enn fremur: Það tók ríkisstj. mánuð að koma sér saman um það sem þarna var gert. Og hvað hefði skeð ef ég hefði fellt málið? Þessi fulltrúi sjómanna, sem er fulltrúi allra fiskimannasamtaka landsins í yfirnefnd Verðlagsráðsins, sagði að ekki í eitt einasta skipti hefði einn einasti ráðh., hvorki sjútvrh. né aðrir, sýnt sér sem slíkum þá virðingu að tala við sig um lausn þessa máls.
Kannske hefði mátt bjóða eitthvert smáhorn af félagsmálapakka til þess að ná málinu í höfn. En þeir eru svo algjörlega búnir að strika yfir þau loforð sín, hæstv. ráðh., að þeir bjóða það ekki lengur.
En hann skýrði líka frá því, og það skýrir auðvitað enn betur það óréttlæti sem nú á að beita gagnvart útgerðarmönnum, — hann skýrði frá því, að fulltrúar sjómanna í Verðlagsráðinu hefðu ekki lagt fram kröfur um lækkun olíugjaldsins, af því að þeir hefðu talið þetta vera þannig skildi ég manninn — þeir hefðu talið þetta vera lög frá Alþingi Íslendinga sem ættu að gilda fyrir þetta ákveðna tímabil sem lögin tiltóku. Þeir voru ekki að leggja til að breyta lögbundnum samningum. Íslenskir sjómenn eru nefnilega búnir að fá allt of mikið af því frá þessari hv. stofnun, Alþingi Íslendinga, og frá ríkisstj., síðustu ríkisstj. sérstaklega og reyndar mörgum fyrr. einnig, að samningar þeirra séu gerðir marklausir með ákvörðunum þessara aðila.
Það kom líka fram á þessum nefndarfundi, að ekki hefði í sjálfu sér verið deila innan nefndarinnar um lögmæti þessarar fiskverðsákvörðunar Verðlagsráðs. Nú væri sjálfsagt ástæða til þess að tala langt mál um Verðlagsráð sjávarútvegsins. Ég var einn af þeim sem áttu þátt í því hér á Alþ. árið 1961 að setja lög um Verðlagsráð sjávarútvegsins, og það eru ekki mjög margir þm. enn hér sem áttu þátt í því á sínum tíma eða gerð næstu breytinga sem urðu á lögunum þar á eftir. Hins vegar eiga menn sæti hér á þingi nú sem unnu að gerð þessa samkomulags utan þings, svo að þeir þekkja það jafnvel og ég. En þó að ég hafi gagnrýnt mjög niðurstöður úr dómi yfirnefndar í Verðlagsráði sjávarútvegsins, þá hef ég margoft bent á það, að á meðan við höfum ekki annað betra kerfi til að fara eftir verðum við bæði að fara með fullri gát í gagnrýni okkar og í ýmsum tillögum sem gætu valdið niðurrifi þessa ráðs og jafnvel að það leystist upp. En um það verður ekki sakast við okkur fulltrúa sjómanna, heldur miklu frekar ráðandi stjórnvöld á hverjum tíma, ráðh., ríkisstj. og meiri hl. á Alþ.
Í sjálfu sér er full ástæða til í þessu sambandi að benda sjómönnum á að það eru miklu fleiri atriði, sem munu marka og ákveða þeirra launatekjur, heldur en sjálft fiskverðið. Það eru að sjálfsögðu samningar þeirra í heild og skiptaprósentan sem þarna vega þyngst ásamt fiskverðinu, en það er auðvitað miklu meira. Það hefur verið í þessum umr. getið um nokkur atriði. Á þeim áratug sem viðreisnarstjórnin var við völd, jukust áhrif þessara stétta. Þá jukust áhrif þeirra á ýmsar gerðir, sem hafa óbeint með að gera kjör þeirra og laun þegar upp er staðið, m. a. tillögugerð og ákvarðanir um aflatakmarkanir, og um það, hvernig því fé er varið sem tekið er af útveginum í útflutningssjóð, sem er gífurlega þýðingarmikið að sé varið á réttan hátt. Sjómenn hafa þar nú fulltrúa til að segja sínar skoðanir á því, hvernig þar eigi að standa að málum. Og fleira má benda á sem þeir verða að meta um leið og fiskverðið sjálft og skiptaprósentuna, ekki síst þá skatta sem á þá eins og aðra landsmenn eru lagðir, þótt þeir hafi nokkur fríðindi umfram aðra, sem virðist ekki veita af þegar horft er á þá þróun sem hefur orðið í launahlutfalli á milli þeirra og annarra þegna þjóðfélagsins á liðnum árum og kemur einmitt mjög skýrt fram í skýrslum þeim sem við höfum í höndunum frá Verðlagsráði sjávarútvegsins. Það er rétt, sem hv. 1. þm. Vestf. sagði hér áðan, að þetta hlutfall hélst á árunum frá 1974 og fram eftir árinu 1978 á þann veg, að hlutfall fiskimanna var nokkru hærra en annarra viðmiðunarstétta. En þetta hefur snúist við síðan og þeir hafa alltaf verið undir síðan. Við skulum ekki gleyma því, að það er þannig með okkar sjávarútveg og kannske sérstaklega þá með okkar fiskimenn, að allir aðrir í þessu þjóðfélagi taka sitt á þurru áður en kemur að þeim. Og þær björgunaraðgerðir svokallaðar, sem fiskveiðar og útgerð þurfa á að halda í okkar þjóðfélagi, eru nær allar í formi tilfærslna innan greinarinnar sjálfrar. Það er ekki eins og með sumar aðrar atvinnugreinar, að það sé tekið af skattfé almennings. Þetta er tilfærsla innan greinarinnar sjálfrar. Og það er þess vegna enn grátlegra að hugsa til þess, þegar menn, sem virðast ekki vilja skilja vandamál þessara aðila, eru að leggja mat sitt á þessi mál eins og þeir væru að meta hross á uppboði. (Gripið fram í: Talaðu vel um hrossin.) Já, ég tala vel um hrossin.
Það kom fram ósk um það á fundi hv. sjútvn., að n. fengi á sinn fund fulltrúa hagsmunasamtaka sjómanna. Og það var óskað sérstaklega eftir formönnum landssamtaka sjómanna: formanni Farmanna- og fiskimannasambands Íslands og formanni Sjómannasambands Íslands. Við þessu vildi meiri hl. n., fulltrúar stjórnarflokkanna með formann þingflokks Framsfl., varaformann sjútvn. Nd., í broddi fylkingar, ekki verða, neitaði og taldi það algeran óþarfa, enda má til sanns vegar færa að það hafi verið óþarfi, hafandi það í huga að sama dag bárust þinginu mótmæli tveggja landssamtaka launafólks, ekki út af fiskverðinu, nei, út af öðrum málum sem varða að vísu sjómenn einnig og sjómannafjölskyldur. Þau voru gegn þessari gegndarlausu nýju skattpíningu sem núv. hæstv. ríkisstj. og stuðningsmenn hennar standa fyrir með gerðum sínum hér á Alþ. Ég skal ekki þreyta þm. með því að lesa enn einu sinni þessi mótmæli frá Alþýðusambandi Íslands og Bandalagi starfsmanna ríkis og bæja. Ég tel þó að þau mótmæli mætti lesa kvölds og morgna ekki síður en málefnaskrá hæstv. ríkisstj., því að þessi mótmæli eru vissulega víti til varnaðar að mínu mati. Að sjálfsögðu vitum við hvað hefði komið fram ef við hefðum fengið fulltrúa sjómannasamtaka á þennan fund. Við hefðum fengið ný og enn sterkari mótmæli. Þessi mótmæli hafa legið fyrir svo mánuðum skiptir í sambandi við fyrri fiskverðsákvarðanir, í sambandi við fyrri skil hæstv. fyrri ríkisstj. gagnvart sjómönnum og samningum þeirra.
Ég skal að þessu sinni ekki hafa orð mín öllu lengri, herra forseti, enda hlíti ég því, eins og við aðrir þm. Sjálfstfl., þegar samkomulag er gert sem er byggt á venjum og lögum þingsins, sem við förum eftir, — ég hlíti þeim eins og sjálfsagt er að gera. Ég skal því ekki hafa þessi orð fleiri að sinni, þótt ærin ástæða væri til þess að fara fleiri orðum ekki aðeins um fiskverðið sjálft eins og það verður núna, heldur um leið önnur vandamál sem varða þessa grein, þessa þýðingarmestu grein okkar atvinnuvega, — vandamál sem einmitt hafa verið að koma fram í dagsljósið að undanförnu, ekki aðeins í máli hæstv. sjútvrh., heldur og í máli ýmissa forustumanna þeirra hagsmunahópa sem hlut eiga að máli.