14.01.1980
Neðri deild: 16. fundur, 102. löggjafarþing.
Sjá dálk 299 í B-deild Alþingistíðinda. (374)
26. mál, óverðtryggð framleiðsla landbúnaðarvara
Flm. (Pálmi Jónsson):
Herra forseti. Hæstv. landbrh. taldi að nokkur skilningsmunur, ef ekki tvískinnungur, væri fólginn í þessu frv. hjá okkur flm. og skilningsmunur hjá honum og okkur á því, hvort ætti, eins og hann orðaði það, að kalla það yfir ríkissjóð að bæta upp sérstaklega gott framleiðsluár þegar annað vont fylgdi á eftir og hvort það væri m.ö.o. hlutverk ríkissjóðs að leggja fram aukið útflutningsbótafé þegar harðæri fylgdi á eftir góðæri.
Ég vil segja það við hæstv. ráðh., að vel má vera að framsetning í frv. eða grg. frv. svo og í máli mínu í framsöguræðu minni hafi orðið til þess að einhver misskilningur hafi slæðst í hug hæstv. ráðh. hvað þetta snertir. Ég vil taka það skýrt og skorinort fram, að verðlagsmál landbúnaðarins og verðtryggingarmál landbúnaðarins og góðæri eða harðæri í landinu eru sitt hvað. Ráðstafanir, sem grípa þarf til af hálfu opinberra aðila til að mæta harðæri í landi, hvort sem það harðæri snertir landbúnaðinn eða aðrar atvinnugreinar, eiga ekki skylt við verðtryggingarmál eða verðlagsmál í framleiðslugrein þessa atvinnuvegar að örðu leyti en því, að þegar svo vill til, eins og nú hefur gerst, að bændur hafa í þessu tilviki þurft að skerða bústofn sinn stórlega vegna harðæris og afleiðinga harðæris er vart hugsanlegt að til viðbótar þeim vandræðum, sem af harðærinu stafar að öðru leyti fái þeir ekki fullt verð fyrir þá framleiðslu sem þeir þannig f'a við það að skerða bústofn sinn.
Hins vegar er það svo, að þegar ég mæli fyrir þessu frv., og ég hygg að svo sé með flesta þá sem skilja málefni landbúnaðarins, og þegar um þau mál er rætt á þessari stundu er þörfin enn þá brýnni fyrir aðgerðir þegar slíkt harðæri hefur gengið með þeim afleiðingum sem við höfum hér rætt um, þá er enn þá brýnna að koma til móts við bændur í sambandi við þá miklu vöntun sem er á að þeir geti fengið fullt verð fyrir framleiðslu sína. Ég tel t.d. að harðæri þurfi á ýmsan hátt að mæta á annan hátt en með auknum verðlagsbótum, og að þessu hefur að vissu leyti verið nokkuð hugað af hæstv. ríkisstj., a.m.k. hæstv. fyrrv. ríkisstj., og sett nefnd á laggir til að athuga þau mál. Það verð ég hins vegar að segja, að ýmislegt í þeim ráðstöfunum var með þeim hætti að bændum hnykkti nokkuð við þegar bréf bárust um það síðari hluta sumars að þeir ættu kost á aðstoð frá Bjargráðasjóði vegna aukins fóðurkostnaðar af völdum harðindanna með þeim hætti að um lán væri að tefla með fullri verðtryggingu. Ég hitti marga bændur sem voru mjög undrandi á þeirri afgreiðslu og þeirri fyrirhuguðu aðstoð, sem þeir töldu sama sem enga aðstoð.
Ég hagaði frumræðu minni þannig að ekki væri áreitnistónn í neinni setningu, og ég vil ekki ljúka þessum umr. á þann hátt að ég fari að deila á það sem gert hefur verið í þessum málum. Aðalatriðið fyrir mér er að eftir allan þann drátt, sem orðið hefur á að afgreiða málið og mæta vanda bænda í þessu tilliti, verði nú reynt að þoka. málinu fram. Ég vil þess vegna svara þeirri spurningu hæstv. ráðh., sem hann endaði mál sitt á, þ.e. hvað menn ætluðust til að ríkissjóður gerði ef útflutningsbætur hefðu nú dugað, með því að þá hefði auðvitað alls ekki verið flutt frv. af þessu tagi. Þá hefðu bændur fengið fullt verð fyrir framleiðslu sína. Þá hefði ekki verið um það að ræða, sem hv. þm. Árni Gunnarsson orðaði svo smekklega — eða hitt þó heldur, að senda ríkissjóði reikninginn. Þetta skýrir það, að hér er um tvenns konar mál að ræða. Þá væri einungis við þann þátt málsins að eiga sem snertir vandræði vegna harðindanna, en ekki vandræði að því er snertir það að fullt verð fengist ekki fyrir framleiðslu. — Ég ætla ekki að fara fleiri orðum um ræðu hæstv. ráðh.
Hv. þm. Árni Gunnarsson sagði að í þessu máli væri eins konar samkeppni á milli Sjálfstfl. annars vegar og Framsfl. hins vegar. Vel má vera að honum þyki þetta bera keim af samkeppni. Hv. þm. ætti þó að vita að mestan þann tíma, sem sá vandi hefur blasað við sem hér er verið að flytja frv. um að ráða bót á, hefur Framsfl. haft forustu í ríkisstj. í landinu og Alþfl. átt aðild að þeirri ríkisstj. Það var vitaskuld hlutverk þeirrar ríkisstj. að leysa þetta mál. Það er ekkert einkennilegt við að fulltrúar Sjálfstfl., sem mestan þennan tíma voru í stjórnarandstöðu, hafi á stundum rekið á eftir því að málið væri afgreitt. Og það er ekkert einkennilegt við að við sjálfstæðismenn flyttum frv. það, sem hér liggur fyrir, þegar á haustþinginu í okt., vegna þess að þá örlaði ekki á því að sú hæstv. ríkisstj., sem þá var að liðast í sundur, hefði sýnt nokkra tilburði til að koma í framkvæmd þeim tillögum stjórnskipaðrar nefndar sem skilaði áliti 28. júlí. Vilji hv. þm. Árni Gunnarsson kalla þetta samkeppni er það hans mál. Við þm. Sjálfstfl., sem stöndum að þessu frv., flytjum það til að sýna fram á að við viljum leysa málefni landbúnaðarins hvað þetta snertir á þann hátt sem frv. greinir, og við höfum lagt frv. fram bæði á haustþingi og eins á 102. löggjafarþingi, þegar eftir að það kom saman, þannig að ekki er við okkur að sakast á þessum tíma hvernig að máli er staðið.
Ég ætla ekki að ræða við hv. þm. Árna Gunnarsson mörgum orðum um stefnu í landbúnaði. Hann taldi þetta frv. lýsandi dæmi um ranga stefnu, það væri ávöxtur rangrar stefnu í landbúnaði, það væri súrt epli sem nú þyrfti að bíta í, bæði af hálfu ríkisins og af hálfu skattborgaranna í landinu. Ég ætla ekki að ræða við hann um þetta mál mörgum orðum að öðru leyti en því, að eins og kom fram hjá hv. 2. þm. Vestf. var á síðasta Alþ. allmikið rætt um stefnu í landbúnaði. Við þm. Sjálfstfl. lögðum fram till. okkar um þau mál, og það var tekið fram í grg. þeirrar till. að þangað til sú stefna væri orðin virk þyrfti að mæta þeim vandamálum, sem augljós væru, með sérstökum bráðabirgðaráðstöfunum. Þetta frv. er til að mæta bráðabirgðaástandi þangað til ný stefna í landbúnaði er orðin virk. Ég ætla ekki að gefa neinar yfirlýsingar um að það kunni ekki að þurfa að gera slíkt aftur, ef hin nýja stefna hefur ekki náð fram að ganga og orðið virk í raun. Horfur á þessu verðlagsári eru þess eðlis að mér sýnist að að einhverju leyti þurfi þar að mæta vanda sem ekki er að fullu ljós enn, enda þótt 1 milljarður af þeim 3, sem hér er lagt til að útvegaðir verði, eigi samkv. frv. að fara til þess að greiða fyrir sölu á birgðum búsafurða í upphafi þessa verðlagsárs.
Hér hefur verið svarað því sem hv. þm. talaði um umboðslaun. Það er vel ef þar er orðin breyting á, eins og hv. 2. þm. Vestf. gaf upplýsingar um. Ég vil aðeins segja að ef ætti að haga stefnunni í landbúnaðarmálum að forskrift þeirra hv. þm. Alþfl., t.a.m. að hefta gersamlega alla fjárfestingu í landbúnaði, afnema jarðræktarframlög, sem þurfti enga sérstaka ráðstöfun til ef komið væri í veg fyrir framkvæmdir, er hér aðeins eitt dæmið enn um hug þeirra hv. þm. Alþfl. í garð landbúnaðarins og bændastéttarinnar og hvern þátt þeir vilja að þessi framleiðslugrein eigi í framtíðinni í uppbyggingu þjóðarbúsins, í framleiðslu þjóðarinnar og til þess að veita verulegum hluta fólksins í landinu atvinnu og afkomu. Þetta ætla ég ekki að ræða frekar. Hér er aðeins eitt dæmi enn um hug þeirra í þessu efni.
Hv. þm. Steingrímur Hermannsson, fyrrv. landbrh., sagði að hann væri andvígur því, að Byggðasjóður yrði þarna að mæta 3 milljarða kr. fjárútvegun með því að taka á sig að endurgreiða slíkt lán á þremur árum, og það væri hæpið að slíkt samrýmdist lögum um sjóðinn.. Ef hv. þm. hefði verið inni í salnum hefði verið ástæða til að minna hann á það, að þegar hann var ráðh. í ríkisstj. Ólafs Jóhannessonar var það ein af ráðstöfunum þeirrar hæstv. ríkisstj. að skerða ráðstöfunarfé Byggðasjóðs um 1130 millj. kr. með því að láta hann taka á sig afborganir og vexti af skuldum sem hvíldu á ríkissjóði vegna tiltekins verkefnis. Þegar hv. þm. er kominn úr ráðherrastólnum telur hann óheimilt og ekki mögulegt að Byggðasjóður taki á sig 1 milljarð kr. á ári til að létta undir með bændum á þessu sviði! Ég finn ekki samhengið hér á milli, ég verð að biðja velvirðingar á því. Ég finn ekki samhengið hér á milli. Eins og ég rakti í framsöguræðu minni breytast tölurnar ört þessi árin. Ég hygg að ég muni það rétt að ráðstöfunarfé Byggðasjóðs hafi á síðasta ári verið sem svarar rúmum 4 milljörðum kr., en á þessu ári ætti það samkv. fjárlagafrv., sem frammi liggur, að vera á milli 6.4 og 6.5 milljarðar kr., ef lög um sjóðinn eru haldin. Þess vegna er hér um miklu minni hluta af ráðstöfunarfjármagni Byggðasjóðs að ræða þegar á þessu ári en er það var skert í ráðherratíð hv. þm. Steingríms Hermannssonar. Þetta held ég að sé skýrt. Það verður að reyna á hvaða skilning Alþ. hefur á þessu efni.
Ég ætla ekki að fara að ýfa upp neinar umr. um forsögu þessa máls frekar og ekki ræða frekar um þær ráðstafanir sem gerðar hafa verið til að mæta þörfum bænda vegna harðindanna sérstaklega. En þar var að ýmsu leyti á þann veg að staðið að bændum hnykkti nokkuð við. Ég skal ekki fara út í þá sálma frekar að sinni, vegna þess að ég lít svo til að ástæða sé til að koma þessu máli áfram og láta þar með umr. lokið.