22.01.1980
Sameinað þing: 14. fundur, 102. löggjafarþing.
Sjá dálk 466 í B-deild Alþingistíðinda. (515)
217. mál, kaup og sala á togurum
Sjútvrh. (Kjartan Jóhannsson):
Herra forseti. Sú fsp., sem hér er borin fram, hefur verið upplýst af Fiskifélagi Íslands og verður í fyrri hluta svarsins stuðst við upplýsingar þaðan, og síðari hluti svarsins er eingöngu frá Fiskifélaginu kominn.
Þar er fyrst til að taka, að það er spurt hvaða aðilar hafi keypt togara frá 1. sept. 1978 og til þessa dags.
Um nýsmíði erlendis er það að segja, að frá 1. sept. 1978 til þessa dags hafa tveir skuttogarar, sem smíðaðir voru erlendis fyrir Íslendinga, komið til landsins. Um báða hafði verið samið og lántökuheimildir veittar fyrir nefndan 1. sept. 1978. Þetta voru bv. Tálknfirðingur BA 325, smíðaður í Noregi fyrir Hraðfrystihús Tálknafjarðar hf. og bv. Júlíus Geirmundsson ÍS 270, smíðaður í Noregi fyrir Gunnvöru hf. á Ísafirði. Þá eru enn fremur í smíðum í Portúgal tveir skuttogarar fyrir Íslendinga, sem einnig hafði verið samið um smíði á fyrir 1. sept. 1978 og var gengið endanlega frá eftir þann tíma. Kaupendur að þessum togurum eru BÚR og Útver hf., Ólafsvík. Mér er ekki kunnugt um frekari nýsmíði skuttogara erlendis fyrir Íslendinga.
Um notaða skuttogara, keypta af erlendum aðilum, er þetta að segja: Frá 1. sept. 1978 til þessa dags hafa þrír notaðir skuttogarar verið keyptir af erlendum aðilum. Um þau kaup hefur verið samið eftir 1. sept. 1978.
Það er í fyrsta lagi, að Meitillinn hf., Þorlákshöfn, keypti notaðan skuttogara frá Frakklandi, sem nú heitir bv. Þorlákur ÁR, og seldi um leið úr landi bv. Brynjólf ÁR 4. Til þessara kaupa veitti fyrrv. ríkisstj. heimild til erlendrar langtímalántöku og lán var veitt úr Fiskveiðasjóði vegna kaupanna.
Í öðru lagi keypti Stálskip hf., Hafnarfirði, notaðan skuttogara frá Bretlandi, sem nú heitir bv. Ýmir HF 342. Til þessara kaupa var engin heimild til erlendrar langtímalántöku veitt og ekkert lán úr Fiskveiðasjóði, enda skipið keypt eins og frílistavara.
Í þriðja lagi keypti Hraðfrystihús Keflavíkur hf., Keflavík, bv. Júlíus Geirmundsson af norskri skipasmíðastöð, og heitir sá togari nú bv. Bergvík KE 22. Norska skipasmíðastöðin hafði tekið skipið upp í smíðaverð nýs skuttogara. Fyrrv. ríkisstj, samþykkti þessi kaup fyrir sitt leyti og veitti heimild til erlendrar langtímalántöku þeirra vegna. Ekkert lán var veitt úr Fiskveiðasjóði vegna kaupanna.
Fjórði notaði skuttogarinn mun reyndar vera væntanlegur innan skamms, en þar er um að ræða notaðan franskan skuttogara, sem Síldarvinnslan hf. á Neskaupstað kaupir. Vegna þessara kaupa var veitt heimild af hálfu fyrrv. viðskrh. til erlendrar langtímalántöku, það gerðist í sept. 1979, en hins vegar er ekkert lán veitt úr Fiskveiðasjóði til kaupanna.
Þetta trúi ég að svari fyrsta hluta fsp., um kaup erlendis frá.
Um nýsmíði innanlands er það að segja, að frá 1. sept. 1978 til þessa dags hefur einn skuttogari, smíðaður innanlands, verið afhentur eigendum. Er það bv. Sigurbjörg ÓF 1, sem Slippstöðin hf. á Akureyri smíðaði fyrir Magnús Gamalíelsson hf. á Ólafsfirði. Um þá smíði var samið og láni lofað úr Fiskveiðasjóði í árinu 1977. Þá mun u.þ.b. vera að ljúka smíði á skuttogara fyrir Tálkna hf. á Tálknafirði hjá Skipasmíðastöð Þorgeirs og Ellerts hf. á Akranesi. Um þá smíði var samið og láni lofað úr Fiskveiðasjóði á árinu 1977. Enn fremur hefur Fiskveiðasjóður veitt lánsloforð vegna þriggja togara, sem nýlega er hafin smíði á hér innanlands. Það er í fyrsta lagi nýsmíði hjá Stálvík hf. í Garðabæ fyrir BÚR. Í öðru lagi nýsmíði hjá Skipasmíðastöð Marsellíusar Bernharðssonar hf. á Ísafirði fyrir Sverri sf., Grindavík. Í þriðja lagi nýsmíði fyrir Hjálmar Gunnarsson og Gunnar Hjálmarsson, Grundarfirði, hjá Þorgeiri og Ellert hf. á Akranesi.
Um nýsmíði skuttogara innanlands er þess loks að geta, að einhverjir smíðasamningar hafa verið gerðir sem Fiskveiðasjóður hefur a.m.k. ekki enn samþykkt fyrir sitt leyti. Þarna er t.d. um að ræða samninga, sem Slippstöðin hf. á Akureyri hefur gert við aðila á Húsavík og á Skagaströnd, og samning sem Stálvík hf., Garðabæ, hefur gert við aðila á Hólmavík.
Að síðustu skal þess getið, að á tímabilinu 1. sept. 1978 til þessa dags hefur einn skuttogari skipt um eigendur, auk þess sem áður er talið. Hér er um að ræða bv. Siglfirðing SI 150, sem áður var bv. Fontur ÞH 255. Skipið er nú í eigu Siglfirðings hf. og er gert út frá Siglufirði, en var áður í eign Útgerðarfélags Þórshafnar hf. og gert út frá Þórshöfn. Eigendaskiptin urðu með þeim hætti, að Ríkisábyrgðasjóður keypti skipið á nauðungaruppboði og seldi síðan núverandi eiganda.
Þetta trúi ég svari þætti fsp. um stöðu togarasmíðimála.
Síðan er spurt: Hvað hafa margir togarar selt afla sinn erlendis á þessum sama tíma, þ.e. frá 1. sept. 1978 og til þessa dags? Hér hef ég yfirlit frá Fiskifélagi Íslands um tímabilið frá 1. sept. 1978 til 20. des. 1979.
Spurt er um það, hvað þessir togarar heiti og hvaðan hver þeirra sé gerður út, hvað hver þeirra hafi farið margar söluferðir á umræddum tíma, hvert hafi verið heildaraflamagn þessara togara er þeir seldu erlendis á þessu tímabili, hvert sé heildarverð og hvað hefði fengist fyrir þennan afla í gjaldeyri ef hann hefði verið unninn í fiskvinnsluhúsum.
Ég trúi að það sé til hagræðis að svara a- og b-hluta spurningarinnar í einu lagi. Svarið er svona:
Breki frá Vestmannaeyjum, ein söluferð.
Klakkur frá Vestmannaeyjum, tvær söluferðir.
Sindri frá Vestmanneyjum, þrjár söluferðir.
Vestmannaey frá Vestmannaeyjum, sjö söluferðir.
Bjarni Herjólfsson frá Selfossi, sex söluferðir.
Guðsteinn frá Grindavik, fjórar söluferðir.
Jón Dan frá Grindavík, þrjár söluferðir.
Ólafur Jónsson frá Sandgerði, fjórar söluferðir.
Erlingur frá Garði, átta söluferðir.
Aðalvík frá Keflavík, tvær söluferðir.
Bergvík frá Keflavík, tvær söluferðir.
Júní frá Hafnarfirði, tvær söluferðir.
Maí frá Hafnarfirði, ein söluferð.
Otur frá Hafnarfirði, átta söluferðir.
Ýmir frá Hafnarfirði, ellefu söluferðir.
Arnbjörn frá Reykjavík, fjórar söluferðir.
Ásbjörn frá Reykjavík, tvær söluferðir.
Ásgeir frá Reykjavík, ein söluferð.
Engey frá Reykjavík, sex söluferðir.
Hjörleifur frá Reykjavík, ein söluferð.
Ingólfur Arnarson frá Reykjavík, þrjár söluferðir.
Karlsefni frá Reykjavík, ellefu söluferðir.
Snorri Sturluson frá Reykjavík, þrjár söluferðir.
Viðey frá Reykjavík, átta söluferðir.
Vigri frá Reykjavík, tíu söluferðir.
Ögri frá Reykjavík, tólf söluferðir.
Krossvík frá Akranesi, ein söluferð.
Lárus Sveinsson frá Ólafsvík, þrjár söluferðir.
Runólfur frá Grundarfirði, sjö söluferðir.
Guðmundur í Tungu frá Patreksfirði, ein söluferð.
Framnes frá Þingeyri, ein söluferð.
Gyllir frá Flateyri, ein söluferð.
Bersi frá Súðavík, ein söluferð.
Arnar frá Skagaströnd, tvær söluferðir.
Drangey frá Sauðárkróki, fjórar söluferðir.
Hegranes frá Sauðárkróki, ein söluferð.
Skafti frá Sauðárkróki, tvær söluferðir.
Dagný frá Siglufirði, átta söluferðir
Sigluvík frá Siglufirði, sjö söluferðir.
Sigurey frá Siglufirði,tíu söluferðir.
Stálvík frá Siglufirði, sex söluferðir.
Siglfirðingur frá Siglufirði, tvær söluferðir.
Snæfell frá Hrísey, ein söluferð.
Ólafur Bekkur frá Ólafsfirði, tvær söluferðir.
Sólberg frá Ólafsfirði, tvær söluferðir.
Sigurbjörg frá Ólafsfirði, ein söluferð.
Björgúlfur frá Dalvík, tvær söluferðir.
Björgvin frá Dalvík, ein söluferð.
Sólbakur frá Akureyri, tvær söluferðir.
Rauðinúpur frá Raufarhöfn, sex söluferðir.
Brettingur frá Vopnafirði, tvær söluferðir.
Gullberg frá Seyðisfirði, fjórar söluferðir.
Gullver frá Seyðisfirði, fjórar söluferðir.
Barði frá Neskaupstað, tvær söluferðir.
Birtingur frá Neskaupstað, tvær söluferðir.
Bjartur frá Neskaupstað, tvær söluferðir.
Hólmanes frá Eskifirði, ein söluferð.
Þá tel ég mig hafa svarað a- og b-lið fsp. Undir lið c var spurt hvert hafi verið heildaraflamagn þessara togara er þeir seldu erlendis á þessu tímabili. Það var 30 074 146 kg.
Undir staflið d er spurt: Hvert var heildarverð, sem fékkst fyrir þennan afla? Heildarsöluverð reyndist 11 218 061 342 kr.
Þá er spurt, hvað hefði fengist fyrir þennan afla í gjaldeyri ef hann hefði verið unninn í fiskvinnsluhúsum okkar og engar togarasölur átt sér stað erlendis á þessum tíma. Svarið er: 7 384 535 450 kr. Þetta er samkv. útreikningum Fiskifélags Íslands á því, hvað hefði fengist fyrir þennan afla ef hann hefði verið verkaður hér heima.
Um forsendur þessa útreiknings er sjálfsagt að taka það fram, að þeir eru óvissir, og Fiskifélagið tekur fram varðandi þær forsendur, að það beri að leggja áherslu á að útreikningar þeir, sem hér er um að ræða við samanburð á verðmæti ísfisks, sem landað hefur verið erlendis á tilgreindu tímabili, og hugsanlegu útflutningsverðmæti sama afla, geti ekki verið óyggjandi, en megi þó teljast ekki fjarri lagi. Eftirgreind matsatriði skyldu engu að síður höfð í huga:
Það er reiknað með 10% rýrnun aflans í siglingu miðað við löndun innanlands. Hins vegar rýrnar sá fiskur einnig nokkuð sem bíður vinnslu í fiskverkunarhúsi, miðað við innvigtaðan afla úr skipi, en hér er ekki gert ráð fyrir slíkri rýrnun.
Í öðru lagi er um að ræða olíukostnað. Eins og kunnugt er reynist olíuverð í íslenskum höfnum mun hærra en erlendis. Í Þýskalandi og Bretlandi kaupa skipin olíu á hagstæðu verði miðað við verðlag hér. Samkvæmt áreiðanlegum upplýsingum nam hráolíuverð í des. s.l. í Bretlandi 92–98 kr. eftir höfnum, en í Þýskalandi var verðið ívið hærra, losaði 100 kr. á lítra. En á sama tíma var hráolíuverð hér á landi 155 kr. á lítra.
Í þriðja lagi: Varðandi erlendan kostnað í þessum fyrirvörum er sagt, að reiknað sé með tollum og löndunarkostnaði í erlendum höfnum samkvæmt reikningum. Þess ber að geta, að töluverður erlendur kostnaður er innifalinn í vinnsluverðmæti hérlendis, svo sem orka, umbúðir o.fl.
Í fjórða lagi: Á því tímabili, sem um ræðir, hefur meðalverð á kg af ísfiski seldum erlendis hækkað töluvert miðað við sterlingspund eða þýsk mörk, og raunar mun meira en nemur hækkun á frystum flökum og blokk. Meðalverð tímabílsins í heild gefur því ekki alls kostar rétta mynd.
Loks vill Fiskifélagið benda á í fimmta lagi, að ýmsar ástæður virðast vera til aukinna siglinga, auk aflatoppa, sem valdið hafa erfiðleikum á að losna við aflann innanlands, og hagstæðs verðs á ísfiski erlendis. Er rétt að benda á staðgreiðslu afla sem landað er erlendis. Í sumum tilfellum a.m.k. verða útgerðarfyrirtæki, sem setja aflann innanlands, að þola nokkurn greiðslufrest með tilheyrandi vaxtakostnaði.
Ég tel mig þá hafa rakið allítarlega svör við þeim fsp. sem hér voru bornar fram. Um sögusagnir og aðdróttanir tel ég ástæðulaust að ræða. Þar er um tilhæfulausar ágiskanir að ræða að mínum dómi og allsendis ósæmilegar.