17.12.1980
Neðri deild: 34. fundur, 103. löggjafarþing.
Sjá dálk 1615 í B-deild Alþingistíðinda. (1702)
172. mál, lántaka 1980 og 1981 og ábyrgðarheimildir
Birgir Ísl. Gunnarsson:
Herra forseti. Mér fannst það nokkur skaði, að hæstv. fjmrh. skyldi ekki vera viðstaddur upphaf þessarar umræðu þegar hv. 3. þm. Austurl., Halldór Ásgrímsson, hóf að gera grein fyrir áliti fjh.- og viðskn. þessarar deildar. Hv. þm. Sighvatur Björgvinsson, 3. þm. Vestf., hefur að vísu gert þessi ummæli hans nokkuð að umtalsefni, en ég vil hnykkja svolítið betur á og vekja athygli á þeim og hvetja hæstv. fjmrh. til að lesa þau í þingtíðindum eða fá afrit af þessari ræðu, því að ég held að þegar eins orðvar maður og hv. 3. þm. Austurl. tekur jafnsterkt til orða og hann gerði í upphafi sinnar ræðu um hvernig ríkisstj. hefur staðið að lánamálum, þá sé eitthvað að.
Hér er um að ræða þm., sem er helsti talsmaður hæstv. ríkisstj. í fjármálum og efnahagsmálum hér á þingi, formaður annarrar þeirrar nefndar sem helst fjallar um fjármál og efnahagsmál, og þegar hann lýsir því yfir, að hæstv. ríkisstj. hafi farið umfram sínar heimildir og að Alþingi hljóti að ætlast til þess, að hún fylgi þeim forsendum sem samþykktir Alþingis eru byggðar á, þá held ég að ástæða sé til fyrir hæstv. ríkisstj. að leggja við hlustirnar og fylgja því sem þar er sagt.
Það kann að vera að hæstv. ríkisstj. taki ekki mikið mark á því sem við þm. stjórnarandstöðunnar látum frá okkur fara þegar við gagnrýnum sitthvað af því sem ríkisstj. aðhefst. En þegar einn helsti stuðningsmaður hennar tekur jafnsterkt til orða og hann gerði áðan, þá finnst mér rétt að hæstv. ríkisstj. leggi verulega við hlustirnar.
Sannleikurinn er sá, að þegar þessi lánsfjáráætlun var til meðferðar í lok maí á s.l. vori bentu mjög margir þm. á það með fullum rökum og af miklum þunga, að þessi lánsfjárlög og lánsfjáráætlunin, sem þau byggðust á, væru byggð á röngum forsendum og áætlunin væri í raun og veru þegar orðin marklaust plagg þegar hún var samþykkt. Þess vegna hlýtur það að vekja athygli nú, þegar hæstv. fjmrh. leggur fram það frv. sem hér er til umræðu, að í grg. segir á bls. 2, þegar fjallað er um 1. gr. frv., með leyfi forseta:
„Lántaka þessi er nauðsynleg m.a. vegna annarrar verðlags- og gengisþróunar á árinu 1980 en gert var ráð fyrir í fjárfestingar- og lánsfjáráætlun 1980 sem lánsfjárlög byggðust á.“
Þetta eru orð sem hæstv. fjmrh. ber sjálfur ábyrgð á Þetta er í því frv. sem hann leggur hér fram á Alþingi. Og þetta er í raun og veru nákvæmlega það sama og við mjög margir þm. héldum fram og sögðum þegar lánsfjárlögin og lánsfjáráætlunin voru til umræðu hér í þingi í lok maí.
Það tóku mjög margir þátt í þessum umræðum og ég ætla ekki að rekja ummæti einstakra þm. í þaula um þetta atriði. Ég get þó ekki stillt mig um að nefna hér örfá. Hv. þm. Sverrir Hermannsson sagði t.d., með leyfi forseta:
„Það er eins með frv. til lánsfjárlaga og fjárlögin sjálf, að þær forsendur, sem lagafrv. hvíla á, eru fyrirsjáanlega rangar. Þær verðlags- og kauplagsforsendur, sem þar liggja til grundvallar, eru fyrirsjáanlega alrangar, svo að kann að muna helming, þar sem verðlagsforsendur eru um 30% verðbólga, en hún eins og við blasir stefnir í allt aðrar hæðir, sem strax má sjá af því skriði sem framfærsluvísitalan hefur tekið á þessum mánaðamótum.“
Hv. 1. þm. Reykn., Matthías Á. Mathiesen, gerði þetta líka ítarlega að umræðuefni, bæði þegar rætt var um lánsfjáráætlun og eins þegar rætt var um frv. um lánsfjárlögin. Hann sagði m.a., með leyfi forseta:
„Hæstv. ráðh. sagði áðan að lánsfjáráætlun byggðist á sömu forsendum og fjárlög, sem gerðu ráð fyrir 30% verðlagshækkunum frá upphafi árs til loka. En þegar við erum að ræða lánsfjáráætlunina — og vorum reyndar þegar komnir nærri því þegar við ræddum fjárl. — verður okkur ljóst að verðlagsþróunin frá upphafi árs til loka verður óhagstæðari en gert hafði verið ráð fyrir og töluvert miklu óhagstæðari.“
Í sama streng tóku hv. þm. Steinþór Gestsson, Geir Hallgrímsson og Halldór Blöndal og sjálfur flutti ég um þetta nokkra ræðu, þegar þetta var til umræðu, og sagði þá m.a.:
„Ég bendi á þetta til að sýna fram á að þegar forsendur lánsfjáráætlunar eru veikar, eins og reynslan á eftir að sýna varðandi þá lánfjáráætlun sem við erum að fjalla um nú, hækkar lánsfé bæði á innlendum og erlendum markaði verulega. Og ég spái því, að svo eigi eftir að verða enn fremur á þessu ári. Ég spái því, að sú lánsfjáráætlun, sem við erum hér að fjalla um, eigi áður en langt um líður eftir að verða marklaust plagg. Reyndar er hún þegar orðin það í mörgum greinum áður en við samþykkjum hana á hv. Alþingi. Það er bæði verðlagsþróunin, sem veldur því, og stefna ríkisstj. að öðru leyti.“
Öll þessi aðvörunarorð — sem voru mörg fleiri, ég hef aðeins gripið niður í nokkur dæmi — hafði hæstv. ríkisstj. að engu, og hæstv. fjmrh. taldi að þetta væri ómerkilegt tal sem ástæðulaust væri að fara eftir að nokkru leyti. Nú segir hann hins vegar sjálfur nokkrum mánuðum síðar að þessi viðbótarlántaka upp á 4 milljarða 750 millj. kr. sé nauðsynleg vegna þess að verðlags- og gengisþróun á árinu 1980 hafi orðið önnur en ráð var fyrir gert í lánsfjárlögum og í lánsfjáráætlun.
Ég er ekki að tíunda þetta hér til þess að miklast yfir því, að við séum einhverjir spekingar, sem nú höldum því fram og bendum á að það hafi verið rétt sem við héldum fram. Ég er fyrst og fremst að gera þetta til að vara hæstv. fjmrh. við, vegna þess að nú hefur verið lögð fram skýrsla um fjárfestingar- og lánsfjáráætlun 1981, sem við eigum eftir að ræða hér nánar, á hv. Alþingi, en ég sé ekki betur en að í þeirri skýrslu sé farið nákvæmlega sömu leiðina, dottið nákvæmlega í þá sömu gröf og hæstv. ríkisstj. datt í á s.l. vori, með því að miða við óraunhæfa verðlagsþróun. Þess vegna vil ég beina því til hæstv. fjmrh., að hann hlusti nú ekki aðeins á hv. 3. þm Austurl., Halldór Ásgrímsson, og fari eftir viðvörunarorðum hans, heldur að hann hlusti líka á stjórnarandstöðuþm., þegar þeir flytja rökstudda gagnrýni eins og við gerðum nú í vor, og taki til endurskoðunar og athugunar þá skýrslu sem liggur fyrir varðandi lánsfjáráætlun 1981. Ég sé ekki betur en hún sé alveg sama marki brennd og sú lánsfjáráætlun sem við gagnrýndum hvað mest hér á s.l. vori.