10.02.1981
Neðri deild: 49. fundur, 103. löggjafarþing.
Sjá dálk 2232 í B-deild Alþingistíðinda. (2433)
194. mál, aðflutningsgjöld og söluskattur af bensíni
Flm. (Birgir Ísl. Gunnarsson):
Herra forseti. Það er illt undir því að búa, þegar maður stendur hér upp til þess að flytja ræðu í þýðingarmiklu máli, að fá þann formála hjá hv. forseta, að aðalmál þessa fundardags sé ekki enn komið á dagskrá, að það sé enn í Ed.
En ég flyt hér ásamt hv. 3. þm. Reykv., Albert Guðmundssyni, á þskj. 385 frv. til 1. um aðflutningsgjöld og söluskatt af bensíni. Þetta frv. er flutt til þess að draga úr því sem einkennt hefur bensínverð og verðlagningu á bensíni undanfarin ár, þ.e. að í kjölfar mikilla verðhækkana á bensíni á erlendum markaði skuli tekjur ríkisins af þessari vöru hækka jafnt og þétt án þess að nokkur fái rönd við reist. Miklar verðhækkanir hafa orðið á bensíni og reyndar olíum á heimsmarkaði undanfarin ár, og raunar er ekkert sem bendir til þess, að þær verðhækkanir stöðvist, þó að nokkuð hafi dregið úr þeim núna í bili. Þessar hækkanir hafa haft mikil áhrif á verðlag hér innanlands og eiga vissulega mikinn þátt í þeirri miklu verðbólgu sem hér hefur orðið.
Í umræðum um hið háa bensínverð hefur það oft komið fram, að óeðlilegt væri að ríkið hagnaðist beinlínis á erlendum verðhækkunum, en sú hefur orðið raunin vegna þess hversu háttað er skattlagningu á bensíni. Skattar ríkisins leggjast ofan á verðið sem ákveðin prósentutala. Þeir leggjast reyndar hver ofan á annan, þannig að þessir skattar magna upp verðið og hafa gert það að verkum, að tekjur ríkissjóðs af þessari vöru hafa hækkað mun meira en verðbólgan.
Í grg. með þessu frv. er birt tafla þar sem sýndar eru tekjur ríkissjóðs af bensínsölu 1978–1981. Þessar upplýsingar eru fengnar frá Þjóðhagsstofnun. Talan 1981 er áætlun fjárlagafrv., talan 1980 er áættað uppgjör eins og það er best vitað nú fyrir skemmstu, en 1978 og 1979 eru rauntölur.
Þessar tekjur eru aðallega þrenns konar. Í fyrsta lagi tollur sem er 50%. Þá er bensíngjald, sem rennur til vegagerðar og var upphaflega föst og ákveðin krónutala á hvern bensínlítra, en með heimild til þess að hækka hana í samræmi við hækkun á vísitölu byggingarkostnaðar. Síðan er það söluskattur, sem eins og öllum er kunnugt um er 23.5% og leggst ofan á þetta allt saman. Tekjur ríkissjóðs af þessum þremur tekjustofnum hafa hækkað þannig, að árið 1978 voru þessar tekjur 9 milljarðar og 141 millj. kr., en munu á þessu ári verða 42 milljarðar og 700 millj. kr. Það liggur því nærri að þessar tekjur hafi fimmfaldast á þessu tímabili, sem er að sjálfsögðu mun meiri hækkun en verðbólgan hér innanlands hefur orðið.
Talið er að skattahækkanir ríkisins á bensín umfram verðlagshækkanir á tímabilinu frá því að ríkisstj. Ólafs Jóhannessonar komst til valda séu um 13 milljarðar og 300 millj. kr. Það gefur auga leið að þessi mikla verðhækkun á bensíni, sem að stórum hluta á rætur að rekja til skatta hér innanlands, hefur orðið til þess að örva mjög verðbólgu í landinu.
Samkvæmt upplýsingum áætlanadeildar Framkvæmdastofnunar ríkisins eru helstu þættir bensinverðs tilgreindir í grg. með frv. Ég skal ekki lesa það hér, en benda þó á að hin opinberu gjöld eru 55.1% af bensínverði, en cif-verðið, þ.e. innflutningsverðið á bensíni, er 30.8%. Mismunurinn er síðan dreifingarkostnaður og aðrir smærri þættir. Af þessu má sjá að stærsti hlutinn af verði bensíns eru skattar til ríkisins.
Á árinu 1979 urðu allmiklar umræður um það hér á hinu háa Alþingi, að nauðsynlegt væri að sporna hér við fótum og rétt væri að ríkið drægi úr skattheimtu sinni til þess að halda verði á bensíni niðri og til að skattheimta ríkisins magnaði ekki upp bensínverð eins og raun hefur orðið á. Þá var gerð um það sérstök grg. á vegum Þjóðhagsstofnunar og settar fram hugmyndir og tillögur um hvernig þetta gæti best orðið, og var sú leið einkum talin koma til greina að láta fasta krónutölu gilda um tolla og söluskatt. Hins vegar hefur ekkert orðið úr þessu og núv. hæstv. ríkisstj. hefur engan áhuga á því sýnt að taka á málinu til að reyna að breyta þessum skattreglum, og er það raunar í samræmi við stefnu hennar að öðru leyti, að reyna að hrifsa til sín eins mikið af sköttum og mögulegt er og alls staðar þar sem hægt er.
Frv. það, sem hér er flutt, hefur þann tilgang að koma til móts við það sjónarmið, að óeðlilegt sé að ríkið hagnist sérstaklega á verðhækkunum á bensíni erlendis. Meginefni þess er að ákveða að aðflutningsgjöld og söluskattur séu ákveðin krónutala, er miðist við kg að því er aðflutningsgjöld snertir, en við lítra að því er söluskatt snertir. Aðflutningsgjöldin eru miðuð við þyngd og því hefur verið talið eðlilegt að miða við þyngd einnig í þessu frv.
Hins vegar höfum við flm. viljað taka fullt tillit til ríkissjóðs í þessu efni og höfum því í 3. gr. frv. sett ákvæði sem fela í sér sams konar reglur og nú gilda um bensíngjaldið, þ.e. að ríkissjóður geti hækkað þessa föstu krónutölu, bæði í söluskatti og tollum, í samræmi við þá hækkun byggingarvísitölu sem verður á hverjum tíma. En byggingarvísitala hefur hækkað mun minna á þessu tímabili, sem ég hef aðallega talað um, heldur en bensínverðið eða þeir skattar sem hér er um að ræða.
Ríkissjóður mundi því geta haldið tekjum sínum í samræmi við verðbólgu ef ríkisstj. á hverjum tíma óskaði eftir því að þessi regla yrði lögfest. En ég vek jafnframt athygli á því, að með þessari reglu getur ríkissjóður líka dregið úr hækkunum á bensínverði, þ.e. með því að fara ekki í fulla byggingarvísitölu á hverjum tíma, og lagt því sitt lóð á vogarskálina til þess að reyna að draga úr verðbólgu og verðhækkunum innanlands.
Þær tölur, sem lagðar eru til grundvallar í þessu frv., eru byggðar á útreikningi áætlanadeildar Framkvæmdastofnunar ríkisins um það, hver sé þáttur hvers þessara skatta fyrir sig í verði bensíns í dag, en það er nú 5.95 kr. hver lítri. Samkvæmt því er gert ráð fyrir að tollur eða aðflutningsgjöld skuli vera 1.06 kr. á kg, en söluskatturinn skuli vera 11.32 kr. á lítra.
Ég vonast vissulega til þess, að menn séu reiðubúnir til að taka þetta mál upp að nýju og halda áfram þeim umræðum sem urðu um þetta árið 1979, en þá voru ýmsir af þeim, sem nú sitja í ríkisstj. — og reyndar sátu í ríkisstj. þá, mjög fylgjandi því, að eitthvað slíkt væri gert. Miklar umræður urðu um það gjald á Alþingi 20. mars 1979. Þá spurði hv. 4. þm. Austurl., Sverrir Hermannsson, þáv. hæstv. viðskrh. um það, hverjir væru verðmyndunarþættir bensíns og hinna ýmsu tegunda olía. Og þegar hæstv. þáv. viðskrh., Svavar Gestsson núv. félmrh., hafði svarað þessu lið fyrir lið, þá sagði hann svo, með leyfi forseta:
„Varðandi svo að síðustu það sem hv. þm. nefndi um skattlagningu ríkisins í þessum efnum, þá vil ég láta það koma fram hér aftur, sem ég hef reyndar gert áður við umræður á Alþingi, að ég tel eðlilegt að þegar þær sveiflur verða á þessum þrönga markaði í Rotterdam, sem ákvarðar okkar olíuverð, sem gerst hafa að undanförnu, — að vísu hefur verðið verið að lækka síðustu daga, — þá held ég að það sé óeðlilegt að ríkið taki til sín viðbótartekjur út á slíkar erlendar verðhækkanir. Það er mín skoðun. Við höfum rætt þetta nokkuð í ríkisstj. og m.a. hafa ráðuneytisstjórarnir í fjmrn. og viðskrn. fjallað um það, hversu á þessum málum mætti taka með nýjum hætti, í tengslum þá væntanlega við þær ráðstafanir sem ríkisstj. annars mundi gera á öðrum sviðum til þess að létta þeim kostnaðarauka af fólki, sem verður við hækkanir á erlendu olíuverði.“
Þetta voru orð hæstv. viðskrh.þá og núv. félmrh. Og mér þykir gott að eiga hann að stuðningsmanni í þessu máli nú og vonast til að hann fylgi fram þessari skoðun sinni.
En eins og ég gat um áðan varð niðurstaðan af þeim athugunum, sem framkvæmdar voru og hæstv. ráðh. vitnaði til, sú, að besta leiðin til að ná þessu fram væri að láta fasta krónutölu gilda fyrir tolla og söluskatt.
Ég vil að svo mæltu gera það að till. minni, að þessu frv. verði vísað til meðferðar fjh.- og viðskn. að lokinni þessari umr.