19.02.1981
Neðri deild: 55. fundur, 103. löggjafarþing.
Sjá dálk 2442 í B-deild Alþingistíðinda. (2608)
Umræður utan dagskrár
Pétur Sigurðsson:
Herra forseti. Ég skal vera stuttorður, enda er, eins og hér hefur komið fram, búið að segja ærið mikið um þetta mál, en þó finnst mér að ekki sé búið að segja alveg nóg.
Hér virðist allt miðast við þau mistök sem hafa orðið við kaup á því skipi sem á að koma til Þórshafnar, en allir viðurkenna að koma þess er þyrnum stráð, þar hafa orðið mistök á mistök ofan. Þingmaður eftir þingmann hefur sagt hér: Við skulum heimta og viljum fá frekari skýringar. Og það er komin fram skrifleg beiðni um það til ríkisstj. að sú skýrsla verði gefin.
Mitt erindi hingað upp er m.a. að benda á að við þurfum auðvitað að fá fleiri svör en hafa komið fram beiðnir um í ræðum manna hér. Það er í fyrsta lagi þetta: Ríkisstj. gefur loforð, að mér skilst 1. ágúst, en áður en það skeður sýnist mér nokkur undanfari vera að málinu. Ég minnist þess að hafa heyrt forstjóra Framkvæmdastofnunar, þann sem ekki er í fríi, hv. þm. Sverri Hermannsson, lýsa því yfir af mikilli hrifningu að þær tillögur og ákvarðanir, sem fyrir lægju hjá Framkvæmdastofnuninni, væru það eina rétta sem koma skyldi og þeim tillögum yrði að fylgja og framfylgja. Mér sýnist vanta inn í þetta að spyrja hvaðan þessar tillögur koma, hvernig þær eru unnar og af hverjum. Eftir því sem kom fram í ræðu hv. þm. Stefáns Valgeirssonar áðan þakkaði hann svokallaðri byggðadeild hjá Framkvæmdastofnuninni fyrir framlag hennar í þessu máli. Nú skilst mér að þar starfi maður sem er einn af varaþingmönnum Framsfl. Jú, hann er með einhverja háskólagráðu sem m.a. hefur orsakað það að hann er við störf í þessari stofnun. En hvað hann hefur fram yfir aðra menn, sem fást við fjárfestingarmál á Íslandi, og hvaðan honum kemur sú alviska eða þeim mönnum sem starfa í þessari deild hjá Framkvæmdastofnun að segja hvað sé hið eina rétta í sambandi við atvinnumál þeirra á Þórshöfn og Raufarhöfn veit ég ekki.
Ég tek fyllilega undir það með hv. síðasta ræðumanni, Árna Gunnarssyni, að málið er þannig vaxið að vissulega er full þörf á að ríkisstj. og Alþingi líka leggi sitt af mörkum til að leysa það. Undir það skal ég taka hvenær sem er. — En hvaðan það kemur að allir gleypa þær tillögur sem koma frá þessum manni eða mönnum, sem að þessu unnu, um að það eigi að kaupa tvo togara til þessara tveggja staða og leggja veg á milli, — sem að vísu aldrei hefur komið neitt fram um hvað eigi að kosta, en mér finnst í þeim tillögum vera það eina skynsamlega sem hefur komið fram, — veit ég ekki. Ég tel að það hefði átt að leita fleiri úrræða. Um það hefur ekkert verið rætt hér. Og mín spurning er þessi: Hvert fóru þessar tillögur byggðadeildar Framkvæmdastofnunar til efnislegrar gagnrýni? Gleypti Framkvæmdastofnunin við þeim tillögum af því þær komu frá þessum eina einstaklingi eða tveimur sem að þessu unnu, og gleyptu svo ráðherrar ríkisstj. við þeim? Þeir hafa kannske þá verið í þessu buxnastripli sínu sem forstjórinn spáði að verði á næstunni hjá þeim öllum. Þetta er ein af þeim spurningum sem á að svara.
Ekki nóg með að ég hef ekki heyrt neitt. Það hefur ekkert komið fram hjá þeim, sem um þetta hafa rætt, hvort það hafi ekki verið til neinar aðrar lausnin. Og þá komum við aftur að því sem kom fram í einu skynsamlegu ræðunni sem hér hefur verið flutt og flutt var af hæstv. iðnrh. áðan, að það hefði átt að kaupa báta af skynsamlegri stærð til þessa staðar. Þá komum við aftur að því, sem við vitum öll sem sitjum á Alþingi, að það er alfriðað svæði fyrir norðan og austur af þessari byggð. Spurningin er sú, hvort það hefði ekki verið skynsamlegra að leita til Alþingis um að þessir staðir hefðu fengið takmarkaðan aðgang að þessum friðuðu svæðum til veiða upp í ákveðið magn með skynsamlegri stærð skipa til þess að efla atvinnulífið á sínum stöðum. Ég hef ekki heyrt talað um það.
Ég hef heldur ekkert heyrt talað um að það hafi verið reynt að fá togara sem ekki eru bundnir ákveðnum fiskvinnslustöðvum hér á Vesturlandi og Suðvesturlandi. Ég hef ekkert heyrt talað um að það hafi verið reynt að fá þá til að landa þarna. Var möguleiki á því, að Framkvæmdastofnun ríkisins hefði útvegað fjármagn til Þórshafnar til að borga í reiðufé afla sem kom þar að landi? En við vitum að ein meginástæðan til þess, að togarar sigla með afla, er sú að það tekst ekki að fá greitt fyrir hann hér innanlands og þeir fara með hann á erlendan markað til að ná í reiðufé til að geta staðið undir nauðsynlegum skuldbindingum.
Þriðja athugasemd mín og sú alveigamesta, finnst mér, er sú, að sjútvrh. skuli leyfa sér, vitandi um hvernig ástand fiskstofnanna er, að bæta enn einu skipi við. Um ástand fiskstofna var vitað þegar var farið út í þá erfiðu sjómannasamninga, sem eru um sinn að baki, og ákvörðun fiskverðs, sem hefur tekið þann tíma sem öllum er kunnugt um, en þá finnst mér ámælisvert að það skuli vera vísvitandi, af ríkisstj. með sjútvrh. í fararbroddi, farið í að draga úr tekjum sjómanna og útgerðarmanna með því að bæta einum togara við — og fleiri munu vera á leiðinni. Það bætir auðvitað ekkert úr þótt aðrir hafi gengið sömu braut á undan. Mér sýnist þessi vegur hafa aldrei verið fetaður jafnhratt eða fimlegar en nú.
Sú forsenda fyrir togarakaupum til Þórshafnar, að skipið þurfi að vera þannig í stakk búið að hægt sé að flengjast á því um allan sjó frá Þórshöfn vestur um, suður um og suðvestur á Eldeyjarmið og austur eða suður á banka að vetrarlagi í olíukreppunni, — ég sé ekki að hún styðji þessa málaleitan. Miklu — og ég endurtek það sem ég sagði áðan — hefði verið skynsamlegra að fara út í að kaupa hentuga vélbáta til þessara staða og leyfa mönnunum að fást við það sem þeir eru langbestir til, því það eru harðduglegir bátasjómenn á þessum stöðum báðum, — það þekkjum við margir þm., — en hins vegar með öllu óvanir togaraveiðum. Það breytir engu, sem hér hefur komið fram sem röksemd, að fyrri togari, sem keyptur var til Þórshafnar, var gamall og ekki var viðgerðaraðstaða fyrir hendi í landi á Þórshöfn. Ný skip geta nefnilega bilað líka og ekki síst skip sem er verið að taka úr allt öðru verkefni og er sérsmíðað til annarra verkefna og er breytt mjög skyndilega og að lítt athuguðu máli. Slíkt skip á kannske frekar á hættu að þurfa á viðgerðum að halda og viðhaldsþjónustu en jafnvel gamalt skip, sem hefur verið haldið í sinni sérgrein frá því að það varð til. Því miður held ég að það eigi eftir að sýna sig að það þurfi að leita með þetta skip út fyrir þetta landsvæði til við verða og viðhalds ekki síður en þann fræga Font.
Ég sé ekki mikla ástæðu til að hafa þessi orð lengri, herra forseti. Ég tel rétt og skylt, eins og hér hefur komið fram, að hæstv. ríkisstj. svari þessu máli ítarlega og þar á meðal þeim spurningum sem ég hef komið hér með.
Það er alveg rétt, sem kom fram hjá hæstv. iðnrh., að það er afskaplega lítið samræmi í veiðum og vinnslu. Ég fæ hins vegar ekki skilið að það sé neitt réttlæti í því, ef hann telur svo vera sem gjarnan má skilja á máli hans, að við eigum að fara að kaupa enn einn skuttogarann, til Djúpavogs, þótt þar sé búið að byggja stórt frystihús. Ég þekki líka staði sem hafa fengið stóra togara nú og byggja stór frystihús. Það verður að vera eitthvert samræmi í þessari vitleysu.
Það er ekki rétt hjá hv, þm. Stefáni Valgeirssyni, að vegna þess að einhverjir aðrir hafi fengið togara eigi allir í hverri einustu byggð á Íslandi að fá togara líka: Kópavogur, Garðabær, Seltirningar væntanlega líka, Mjóifjörður og Árneshreppur. (Gripið fram í: Líst þér ekki vel á það?) Nei, hv. þm. orðaði það ekki svona. Hann talaði hins vegar réttilega um, og ég bið afsökunar á því ef það er misskilið þannig, en ég legg út af því á þann veg, að það koma auðvitað fram kröfur frá fleiri aðilum um að eignast togara en þeim stöðum sem hann lét liggja orð að að þyrftu á þeim að halda. Ég held að við verðum að gera okkur grein fyrir því, að það eru takmörk fyrir því, hvað fiskstofnar okkar þola og við verðum að reyna að nýta þá á þann veg að við séum ekki að arka út í þá reginvitleysu sem togarafjöldinn og fjölgunin er að fara með okkur hér á Íslandi. Það ber allt að einum og sama brunni, að þessi atvinnuvegur er grundvallaratvinnuvegur þjóðarinnar og hefði átt og á að geta borið sig, en það fer sífellt lengra í þá áttina að reka hann með stórkostlegum halla. Þá erum við komnir á sama stig og nú virðist vera í vændum með Höllustaðarollurnar og virkjunina í Blöndu.